Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 12 października 2023 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Krzysztof Wąsik

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2023 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku L. D.

przy uczestnictwie Gminy Miejskiej K.

o wpis do księgi wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa- Podgórza w Krakowie z 6 lipca 2023 roku, sygnatura akt Dz.Kw. KR1P/31332/22

postanawia

oddalić apelację.

Sędzia Krzysztof Wąsik

II Ca 2346/23

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z 12 października 2023 r.

Wnioskodawczyni L. D. domagała się wpisania jej jako współwłaścicielki w 1/4 części w księdze wieczystej nr (...) w miejsce części udziału T. G., a to na podstawie umowy zbycia spadku i postanowienia częściowego o stwierdzeniu nabycia spadku po T. vel (...) G., po której zbywca spadku na rzecz wnioskodawczyni J. G. (1) nabył udział spodkowy w wysokości 1/3 części. Do wniosku dołączyła postanowienie częściowe Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie z 26 stycznia 2022 r. (VI Ns 613/21/S) oraz akt notarialny umowy sprzedaży spadku z 19 grudnia 2014 r. (Rep. A (...)/2014) i akt notarialny przedwstępnej umowy sprzedaży spadku z 21 października 2014 r. (Rep. A (...)/2014).

Postanowieniem z 23 września 2022 r. Referendarz sądowy oddalił wniosek.

W skardze na orzeczenie referendarza wnioskodawczyni domagała się zmiany orzeczenia poprzez dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy oddalił wniosek o wpis.

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że po przeprowadzeniu badania treści księgi wieczystej oraz wniosku i dołączonych dokumentów oraz mając na uwadze treść art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c., ustalono, że księga wieczysta nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej położonej w K., stanowiącej działkę nr (...), dla której była prowadzona księga dawna (...) (...). W dziale II księgi figuruje wpis własności w udziałach po 1/2 części na rzecz Gminy K. oraz na rzecz T. G.. Sąd Rejonowy wskazał, że nie zostały spełnione przesłanki do uwzględnienia żądanego wpisu czyli ujawnienia prawa własności L. D. w udziale 1/4 części w miejsce udziału T. G.. Wobec przedłożonych dokumentów wpis jest niedopuszczalny, gdyż po pierwsze byłby niezgodny z treścią postanowienia częściowego z 26 stycznia 2022 r. w sprawie VI Ns 613/21/S oraz treścią umowy sprzedaży spadku z 19 grudnia 2014 r. (Rep. A (...)/2014), a po drugie wykraczałby poza kognicję sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym.

Apelację od tego postanowienia wniosła wnioskodawczyni, która zaskarżając je w całości zarzuciła naruszenie art. 626 ^{( 8)} k.p.c. poprzez bezpodstawne przyjęcie, że na podstawie dokumentów, którymi dysponował sąd wieczystoksięgowy nie było możliwe dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem. Wskazała, iż w jej ocenie sąd wieczystoksięgowy ma kognicję, aby na podstawie treści decyzji Ministra Finansów z 14 stycznia 1972 r., decyzji komunalizacyjnej oraz znanych sądowi z urzędu faktów co do przebiegu postępowań przed amerykańską komisją odszkodowawczą w kontekście tego, iż decyzje były wydawane (w przypadku nieruchomości odziedziczonych po osobach wpisanych w księdze wieczystej) wyłącznie na podstawie oświadczeń zgłaszających roszczenia, że odziedziczyli daną nieruchomość w określonym udziale, dokonać wpisu zgodnego z wnioskiem, przyjmując bez potrzeby prowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego, że wobec braku możliwości zmiany wpisu Gminy K. w 1/2 części, pozostały udział T. G. dzieli się wyłącznie pomiędzy dwójkę pozostałych spadkobierców. Apelująca podniosła, iż mając na uwadze treści decyzji Ministra Finansów, z której wynika jednoznacznie, że M. G. otrzymała odszkodowanie jako „córka i spadkobierczyni T. (T.) G." oraz wyżej opisanych faktów znanych sądowi z urzędu trudno nie wyciągnąć innego wniosku, niż ten, iż decyzja o przejściu udziału w wysokości 1/2 na rzecz Skarbu Państwa była wyłączną konsekwencją nieprawidłowego zgłoszenia roszczenia przez M. G., w którym oświadczyła ona, że jest spadkobierczyniąT. G. w 1/2 części. Ponieważ M. G. miała własne prawa do udziału wynoszącego 1/3 część w nieruchomości, nie ma podstaw, aby uwzględniać ją jako uprawnioną do pozostałego udziału, co do którego jako właścicielka nadal pozostaje ujawniona T. G..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia i przyjmuje je za własne, tym bardziej, że one same nie były kwestionowane. Sąd II instancji podziela także zakwestionowaną w apelacji ocenę prawną tych faktów w kontekście w szczególności kognicji sądu wieczystoksięgowego.

Postępowanie wieczystoksięgowe ma wysoce sformalizowany charakter i opiera się na zastosowaniu art. 626 ⁸ § 1 k.p.c., z którego wynika, że wpis w księdze wieczystej jest dokonywany jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. Rozpoznając wniosek o wpis sąd uwzględnia stan rzeczy istniejący w chwili złożenia wniosku. Z kolei zakres badania stanu faktycznego sprawy ograniczają przepisy dotyczące kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, a w szczególności art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., zgodnie z którym rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Wolą ustawodawcy było ograniczenie kognicji sądu wieczystoksięgowego, a przyczyną takiego uregulowania jest określona funkcja ksiąg wieczystych oraz potrzeba zabezpieczenia postępowania o wpis przed wikłaniem sądu prowadzącego księgi wieczyste w rozstrzyganie sporów o istnienie praw podlegających ochronie, a także zapewnienie nie tylko sprawności działania sądu, ale i przejrzystości prowadzonych ksiąg. Dokumenty dołączone do wniosku winny więc uzasadniać wniosek bez potrzeby podejmowania dalszych czynności i bez dalszego postępowania dowodowego, co w niniejszej sprawie oznacza, że bez analizy zaszłości związanych w szczególności z postępowaniem M. G., która podać się miała za właścicielkę połowy nieruchomości oraz bez badania sugerowanych przez apelującą mających wynikać stąd implikacji dla aktualnego składu właścicielskiego i udziału poszczególnych podmiotów w prawie własności. W orzecznictwie wyraźnie podkreśla się zakaz korzystania z niedołączonych do wniosku dokumentów (postanowienie SN z 5.12.2014 r., III CSK 45/14), czy prowadzenia postępowania w celu poszukiwania podstawy wpisu (postanowienie SN z 11.03.2015 r., II CSK 280/14). Sąd wieczystoksięgowy nie ma więc możliwości weryfikacji danych przez stronę stwierdzonych i tym samym nie może rozstrzygać zagadnień wątpliwych lub spornych. Z tych też względów dokumenty stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej muszą wyrażać pewność istnienia rzeczywistego i aktualnego stanu prawnego nieruchomości, a ten ma wynikać expressis verbis z treści dołączonych dokumentów, która dodatkowo musi „pasować” do aktualnej w chwili złożenia wniosku treści księgi wieczystej.

Zaakcentować dalej należy, że przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. określa także zakres kognicji Sądu II instancji rozpatrującego apelację. Takie stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (postanowienia z 5.10.2005 r., II CK 781/04, z 27.04.2001 r., III CKN 354/00, czy z 6.10.2006 r., V CSK 214/06). Oznacza to, że również Sąd II instancji rozstrzyga jedynie, czy wpis (lub jego odmowa) pozostaje w zgodzie z prawem w świetle treści zgłoszonego wniosku, treści i formy przedłożonych do wniosku dokumentów, mających stanowić podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej. Kontrola zaskarżonego orzeczenia dokonywana przez sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji powinna być więc ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku, którymi dysponował sąd pierwszej instancji, była podstawa do dokonania bądź odmowy wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis. W postępowaniu wieczystoksięgowym nie znajduje zastosowania zasada wyrażona w art. 316 k.p.c., stąd Sąd, rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu nie zaś stanem istniejącym w chwili zamknięcia rozprawy, czy orzekania (uchwała SN z 16.12.2009 r., III CZP 80/09).

Zgodnie z art. 34 ustawy o księgach wieczystych i hipotece do ujawnienia właściciela wystarcza, aby następstwo prawne po osobie wpisanej jako właściciel zostało wykazane odpowiednimi dokumentami. Dokumenty te i swoisty ciąg między ich dosłowną treścią, a dosłowną treścią księgi wieczystej wyznaczają możliwość dokonania wpisu, co oznacza, że jakiekolwiek w tym zakresie rozbieżności, nawet logicznie wyjaśnione przez wnioskodawcę, muszą skutkować odmową wpisu i wysłaniem stron na grunt postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

W kontekście powyższych uwag, słusznie orzekł Sąd I instancji, że dokonanie wpisu zgodnego z wnioskiem, który uwzględniałby treść księgi wieczystej i treść załączonych do wniosku dokumentów, nie było możliwe.

Z powołanych przez wnioskodawczynię dokumentów, tj. postanowienia częściowego z 26 stycznia 2022 r. Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie (VI Ns 613/21/S) oraz umowy sprzedaży spadku z 19 grudnia 2014 r. (Rep. (...)/2014) wynika po pierwsze, że spadek po ujawnionej pierwotnie w księdze wieczystej jako właściciel całej nieruchomości T. vel T. G. nabyli po 1/3 części J. vel J. G. (2), M. G. vel G. vel G., primo voto B., nazwisko rodowe G. oraz R. vel R. vel R. F., primo voto Z., nazwisko rodowe G., zaś po drugie, że wnioskodawczyni nabyła od J. G. vel G. cały przypadający mu udział w spadku nabyty po T. vel T. G..

Słusznie jednak Sąd Rejonowy nie pominął, że na skutek decyzji Ministra Finansów z 14 stycznia 1972 r. (znak: ZG 2T- (...)-4/72) w miejsce udziału spadkowego po T. G. w wysokości 1/2 części przypadającego M. G., został ujawniony Skarb Państwa, a następnie na podstawie decyzji Wojewody (...) z 5 listopada 1991 r. (znak: GG.II. (...)) w miejsce Skarbu Państwa - Gmina K..

Analizując treść przedłożonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej w chwili złożenia wniosku trudno nie dojść do wniosku, iż domaganie się przez wnioskodawczynię ujawnienia jej jako współwłaścicielki nieruchomości w udziale ¼ w miejsce części udziału dotychczasowej właścicielki T. G. jest niedopuszczalne, gdyż nie znajduje żadnej wynikającej z tych dokumentów i treści księgi podstawy. Gdyby Skarb Państwa nigdy udziału ½ części nie nabył i wyłącznie ujawnioną w księdze właścicielką byłaby wciąż T. G., to wnioskodawczyni mogłaby być ujawniona co najwyżej w udziale 1/3 części, a nie jak stanowił wniosek ¼ części. W sytuacji zaś, gdy T. G. jest ujawniona jako właściciel tylko połowy udziału, to odniesienie tego udziału do treści postanowienia spadkowego, w którym poprzednik wnioskodawczyni J. G. (1) nabył 1/3 część spadku, oznacza że wnioskodawczyni mogłaby być ujawniona co najwyżej w udziale 1/6 części (1/3 część z ½ części), ale taki wniosek o wpis nie został złożony. Wspomniana wyżej implikacja zachodząca między: wyjściowo stanem ujawnionym w księdze wieczystej, przez treść dołączonych dokumentów, a końcowo po nowo dokonany wpis, na dokonanie wpisu L. D. w ¼ części nie pozwala, gdyż zmuszałaby sąd wieczystoksięgowy do dokonywania analiz i przesądzenia znaczenia postawy M. G. w postępowaniu, w którym wydano decyzję z 14 stycznia 1972 r., i skutków tej decyzji dla dziedziczenia udziału po T. G. (czy M. G. powinna być w świetle treści częściowego postanowieni spadkowego, i w istocie wbrew jego treści, nie traktowana już jako spadkobierca T. G.), a tego sądowi wieczystoksięgowemu - w świetle opisanych na wstępie wywodu zasad, z odwołaniem się do stosownych przepisów k.p.c. - robić jest nie wolno.

Konstatując, wnioskodawczyni do wniosku o wpis dołączyła dokumenty, które z uwagi na treść ich samych i aktualnego w chwili złożenia wniosku o wpis stanu wpisów w księdze wieczystej, nie mogły skutkować dokonaniem wpisu zgodnego z wnioskiem. Sąd wieczystoksięgowy jest zaś wnioskiem bezwzględnie związany i nie może częściowo wniosku uwzględnić a częściowo oddalić.

Końcowo raz jeszcze należy odnotować, że właściwą drogą wyjaśnienia i uregulowania ujawnionych wątpliwości co do rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości jest proces o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w trybie art. 10 ust. 1 u.k.w.h.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.

Sędzia Krzysztof Wąsik