Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

21 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie, II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Anna Rakoczy

Sędziowie: Agnieszka Cholewa - Kuchta

Beata Tabaka

po rozpoznaniu 21 maja 2024 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Związku (...) w W.

z udziałem Gminy Miejskiej K.

o wpis

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie z 13 czerwca 2023 r., sygn. akt DzKw/KR1P/00157938/22

postanawia:

oddalić apelację.

SSO Agnieszka Cholewa - Kuchta SSO Anna Rakoczy SSO Beata Tabaka

Sygnatura akt II Ca 2148/23

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie w sprawie z wniosku (...) Związku (...) w W. przy uczestnictwie Gminy Miejskiej K. o wpis na skutek skargi wnioskodawcy na postanowienie referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Podgórza w Krakowie z 22 marca 2023 r. postanowił oddalić wniosek.

W pisemnym uzasadnieniu Sąd Rejonowy powołując się na swoją ograniczoną kognicję w postępowaniu wieczystoksięgowym i ścisłym związaniem granicami wniosku i jego żądania wskazał, że przedmiotem żądania wniosku w niniejszej sprawie było ujawnienie w dziale III księgi wieczystej (...) prawa użytkowania nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) (obręb ewidencyjny 15, jednostka ewidencyjna K.) na rzecz wnioskodawcy. Księga wieczysta (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej składającej się z działek ewidencyjnych (...) (obręb ewidencyjny numer (...), jednostka ewidencyjna K.). Działka wskazana we wniosku stanowi zatem wyłącznie część nieruchomości objętej wskazaną księgą wieczystą. Sąd I instancji, powołując się na odnośne unormowania co do istoty prawa użytkowania, jak i ugruntowaną wykładnię pojęcia nieruchomości w ujęciu wieczystoksięgowym (formalnym) podniósł, że użytkowanie jako ograniczone prawo rzeczowe może obciążać wyłącznie całą nieruchomość, zaś wyłącznie sposób jego wykonywania można ograniczyć do części nieruchomości. Dopuszczalne byłoby zatem ujawnienie użytkowania jako prawa obciążającego całą nieruchomość objętą księgą wieczystą (...) z oznaczeniem sposobu wykonywania użytkowania jako ograniczonego do działki (...). Nie jest zaś dopuszczalne ujawnienie w dziale III wskazanej księgi wieczystej użytkowania obciążającego wyłącznie działkę (...). Działka ewidencyjna stanowiąca wyłącznie część nieruchomości jako część składowa tej nieruchomości w rozumieniu art. 47 k.c. nie może bowiem stanowić samodzielnego przedmiotu ograniczonego prawa rzeczowego. Zgodnie z treścią wskazanej decyzji Prezydent Miasta K. stwierdził nabycie z dniem 19 stycznia 2014 r. przez (...) Związek (...) z siedzibą w W. prawa użytkowania w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego m.in. nieruchomości gruntowej, stanowiącej własność Gminy Miejskiej K., położonej przy ul. (...) w K., stanowiącej działkę (...) objętą księgą wieczystą (...). Sposób sformułowania przez wnioskodawcę wniosku odpowiadał zatem wprost literalnej treści wydanej decyzji. Z uwagi zatem na okoliczność, iż wnioskodawca wniósł o ujawnienie w księdze wieczystej użytkowania wyłącznie działki (...), wpis użytkowania całej nieruchomości z ograniczeniem sposobu jego wykonywania do działki (...) wykraczałby poza zakres żądania wniosku. Wpis o żądanej przez wnioskodawcę treści nie mógł zaś zostać dokonany z uwagi na dopuszczalny przedmiot użytkowania, którym nie może być wyłącznie jedna z działek ewidencyjnych składających się na nieruchomość.

Apelacją z 25 lipca 2023 r. wnioskodawca zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w całości, zarzucając mu naruszenie:



art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez oddalenie wniosku w sytuacji, gdy nie zachodziły podstawy do oddalenia wniosku;



art. 253 § 2 k.c. poprzez nieprawidłowe jego zastosowanie w sytuacji, gdzie część nieruchomości ograniczona użytkowaniem została oznaczona w sposób jednoznaczny - jako działka ewidencyjna, wynikający z przepisów prawa geodezyjnego.

Wobec powyższych zarzutów wnioskodawca wniósł o uchylenie postanowienia o oddaleniu wniosku i przekazanie Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługiwała na uwzględnienie.

Celem rozważenia zasadności apelacji należy wskazać na zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego. W uchwale składu siedmiu sędziów SN z dnia 16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09 (OSNC 2010, nr 6, poz. 84 z glosami A. Maziarz, Glosa 2011, nr 2, s. 55 i P. Mysiaka, Rej. 2011, nr 6, s. 147), której nadano moc zasady prawnej przyjęto, że sąd, rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu. Odzwierciedlenie tego znajduje się w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., który wyznacza możliwy zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, ograniczony jedynie do badania tych elementów, które są wymienione wyraźnie, tj. treści samego wniosku, treści i formy dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. określa także zakres kognicji sądu II instancji rozpatrującego apelację. Takie stanowisko jest również ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. np. postanowienie z dnia 5 października 2005 r., II CK 781/04, LEX nr 187020; postanowienie z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 354/00, OSNC 2001/12/183; postanowienie z dnia 6 października 2006 r., V CSK 214/06). To oznacza, że również Sąd II instancji rozstrzyga jedynie, czy wpis (lub jego odmowa) pozostaje w zgodzie z prawem w świetle treści zgłoszonego wniosku, treści i formy przedłożonych dokumentów, stanowiących podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej. Kontrola zaskarżonego orzeczenia dokonywana przez sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji powinna być zatem ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku i którymi dysponował sąd pierwszej instancji, była podstawa do dokonania bądź odmowy wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis w księdze wieczystej.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo orzekł, iż nie ma podstaw po temu, aby dokonać wpisu zgodnie z żądaniem wniosku. Sąd Okręgowy uznaje za zbędne powielanie argumentacji jurydycznej przytoczonej przez Sąd Rejonowy i jedynie uzupełni ją w zakresie, w jakim wnioskodawca podniósł zarzuty apelacyjne. Meritum sprawy tkwi bowiem w skutkach przyjęcia wykładni pojęcia nieruchomości w ujęciu wieczystoksięgowym oraz niepodzielności prawa użytkowania względem nieruchomości, którą ma być ona obciążona.

W pierwszej kwestii wskazać należy, że w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje koncepcja przewidująca pierwszeństwo wieczystoksięgowego modelu nieruchomości, zgodnie z którą nieruchomością jest część powierzchni ziemskiej, dla której urządzono księgę wieczystą; natomiast w braku księgi wieczystej sąsiadujące ze sobą grunty należące do tego samego podmiotu stanowią jedną nieruchomość (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CZP 24/06, LEX nr 175124; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZP 27/07, LEX nr 244445; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r., IV CSK 278/11, LEX nr 1170237; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2013 r., III CZP 8/13, LEX nr 1294203). Innymi słowy: obowiązuje zasada, którą trafnie wskazał Sąd Rejonowy, że bez względu na to ile działek ewidencyjnych składa się na jedną nieruchomość, to jej status jurydyczny jest w tym zakresie niepodzielny i wszelkie czynności jej dotyczące mogą odnieść skutek tylko wobec całości, tj. wobec wszystkich działek. Nie może zatem odnieść prawnego skutku czynność mająca za swój przedmiot tylko jedną z kilku działek, z których składa się nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta. Kilka działek objętych jedną księgą wieczystą stanowi jedną nieruchomość, nawet jeżeli działki nie graniczą ze sobą, a odłączenie chociażby jednej z działek z księgi wieczystej równoznaczne jest z podziałem nieruchomości.

Przechodząc do drugiego problemu prawnego, który wystąpił w realiach niniejszej sprawy, to należy wskazać, że argumentacja w tym zakresie jest pochodną powyższych wywodów. Użytkowanie obciąża rzecz jako całość wraz z jej częściami składowymi (art. 47 § 1 k.c.), a także przynależnościami, chyba że co do tych ostatnich strony postanowiły inaczej (art. 52 k.c.). Użytkownik jest zatem uprawniony do używania całej rzeczy obciążonej prawem użytkowania oraz pobierania wszystkich pożytków, jakie rzecz przynosi w czasie trwania stosunku prawnego, zarówno naturalnych, jak i cywilnych. Uprawnienia te mogą jednak ulec ograniczeniu, i to w dwóch kierunkach. Jego wykonywanie można jednak ograniczyć do oznaczonej części nieruchomości; oznaczonej nie tylko obszarem, ale i położeniem. Ograniczenie to następuje w drodze postanowienia umownego między właścicielem nieruchomości a użytkownikiem. Może mieć to miejsce już w umowie o ustanowieniu użytkowania, ale także może nastąpić w umowie zawartej w czasie trwania użytkowania. Dotyczy tylko nieruchomości (por. B. Burian, W. Szydło [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, wyd. 11, 2023, Legalis, komentarz do art. 253, nb. 1-3). W ślad za tym wskazać należy, że skoro nieruchomość wieczystoksięgowa tylko jako jedna całość może być przedmiotem obrotu, to prawo użytkowania może być ustanowione (w sferze materialnoprawnej), jak i ujawnione (w sferze wieczystoksięgowej) wobec tylko całej nieruchomości, a nie jej poszczególnych części. Są to wzajemnie uzupełniające się interpretacje, które czynią niniejszy wywód spójnym. Tym samym nie sposób ujawnić w księdze wieczystej prawa użytkowania na jedynie części nieruchomości (tj. na jednej z kilku działek ewidencyjnych, z których składa się nieruchomość), a więc tak jak żądał tego wnioskodawca. Rzeczą zupełnie odmienną jest zakres i sposób wykonywania prawa użytkowania. W tym przypadku możliwe jest jego ograniczenie do części nieruchomości, co również może być w ujawnione w księdze wieczystej. Zakres wykonywania ograniczonego prawa rzeczowego jak najbardziej podlega wpisowi do księgi wieczystej (por. § 45 pkt. 1 lit. b rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym). Należy zatem odróżnić ustanowienie i wpis prawa użytkowania od ujawnienia zakresu jego wykonywania. Prawo to zawsze musi ujawnione wobec całej nieruchomości (niezależnie z ilu działek ewidencyjnych się ona składa), zaś sposób wykonywania może być swobodnie zakreślony, np. właśnie do jednej działki. W tym zestawieniu wyraża się istota jurydyczna niniejszej sprawy.

Z przytoczonych wyżej względów Sąd Okręgowy, w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. oddalił apelację wnioskodawcy, o czym orzekł jak w sentencji postanowienia.

SSO Agnieszka Cholewa-Kuchta SSO Anna Rakoczy SSO Beata Tabaka