Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 14 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Marzena Szymańska

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2023r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku: (...) Związku (...) w W.

z udziałem: Gminy Miejskiej K.

o wpis do księgi wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa -Podgórza w Krakowie z dnia 15 czerwca 2023r., sygnatura akt DzKw/KR1P/00163368/22

postanawia:

oddalić apelację.

Sędzia Marzena Szymańska

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 14 grudnia 2023r.

Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie postanowieniem z dnia 15 czerwca 2023r. sygn. akt DzKw/KRlP/00163368/22 oddalił wniosek (...) Związku (...) w W. w części tj. w zakresie żądania odłączenia działki nr (...) obręb 15 z księgi wieczystej (...) oraz założenia dla tej działki nowej księgi wieczystej z wpisem w dziale III prawa użytkowania na rzecz wnioskodawcy.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu powyższego postanowienia stwierdził, że wnioskodawca wnioskiem z dnia 30 grudnia 2022 roku, zarejestrowanym pod sygnaturą DzKw/KR1P/00163368/22, wniósł o odłączenie z księgi wieczystej (...) działek (...), założenie dla wskazanych działek odrębnej księgi wieczystej oraz ujawnienie w dziale III nowozałożonej księgi wieczystej prawa użytkowania nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) na rzecz wnioskodawcy. We wniosku wnioskodawca jako podstawę wpisu powołał odpis ostatecznej decyzji Prezydenta Miasta K. z dnia 17 września 2021 roku, znak GS-03. (...) (...).KZ, która została złożona do księgi wieczystej (...). Lista załączników do wniosku nie uwzględniała żadnych dokumentów geodezyjnych. Referendarz sądowy w dniu 3 kwietnia 2023 roku dokonał wpisu zgodnie z wnioskiem w zakresie odłączenia działek (...) z księgi wieczystej (...), założenia dla wskazanych działek nowej księgi wieczystej (...) z wpisem w dziale II własności na rzecz Gminy Miejskiej K. oraz w dziale III prawa użytkowania na rzecz wnioskodawcy. Jednocześnie postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2023 roku referendarz sądowy oddalił wniosek w pozostałym zakresie, tj. w części dotyczącej odłączenia z księgi wieczystej (...) nieruchomości stanowiącej działkę (...) z wpisem prawa użytkowania tej nieruchomości na rzecz wnioskodawcy. Przyczynę częściowego oddalenia wniosku stanowiło niezałączenie do wniosku wypisu z rejestru gruntów dotyczącego działki (...), którego to dokumentu nie ma także w aktach księgi wieczystej. Wnioskodawca w ustawowym terminie wniósł skargę na postanowienie z dnia 3 kwietnia 2023 roku o częściowym oddaleniu wniosku, wnosząc o dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem. Wnioskodawca zarzucił, że w przypadku stwierdzenia braku dokumentów geodezyjnych referendarz sądowy powinien wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia wskazanego braku jako braku formalnego wniosku, nie zaś oddalić wniosek. Na podstawie treści ksiąg wieczystych (...), Sąd Rejonowy ustalił, że księga wieczysta nr (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej położonej w K., o powierzchni 2,9179 ha, składającej się z działek (...) (numer obrębu ewidencyjnego (...)) oraz (...) (wszystkie jednostka ewidencyjna K.). Przed dokonaniem wpisu z dnia 3 kwietnia 2023 roku w sprawie DzKw/KRlP/ (...) wskazana księga wieczysta obejmowała także działki (...), objęte aktualnie księgą wieczystą (...). W dziale II księgi wieczystej (...) jako właściciel nieruchomości ujawniona jest Gmina K.. Dział III i IV są wolne od wpisów. Decyzją z dnia 17 września 2021 roku, znak GS-03. (...).(...).KZ, Prezydent Miasta K. stwierdził nabycie przez (...) Związek (...) z siedzibą w W. prawa użytkowania w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego nieruchomości gruntowych, stanowiących własność Gminy Miejskiej K., stanowiących m.in. działki (...) objęte księgą wieczystą (...) na cele określone w art. 3 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Zgodnie z decyzją ostateczna decyzja o stwierdzeniu nabycia prawa użytkowania nieruchomości gruntowych stanowi podstawę do jego wpisu w księdze wieczystej (...) prowadzonej dla działek (...). Wskazana decyzja jest ostateczna.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał, iż wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie. Przedmiotem skargi na orzeczenie referendarza, którą rozpatrywał Sąd Rejonowy było wyłącznie postanowienie z dnia 3 kwietnia 2023 roku o częściowym oddaleniu wniosku o wpis, nie zaś dokonany w tym samym dniu wpis. Sąd wieczystoksięgowy pozostał związany wskazanym przez wnioskodawcę przedmiotem zaskarżenia i zakresem zaskarżenia, co oznacza, że na skutek skargi ocenie sądu wieczystoksięgowego podlegała wyłącznie zasadność wniosku w zakresie odłączenia działki (...) z dotychczasowej księgi wieczystej oraz założenia dla tej działki nowej księgi wieczystej z wpisem w dziale III księgi wieczystej użytkowania na rzecz wnioskodawcy. Wniosek o wpis w analizowanym zakresie Sąd Rejonowy oddalił jako niezasadny. Zgodnie z art. 626 ⁸ § 1 kpc wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. Natomiast stosownie do art. 626 ⁸ § 2 kpc rozpatrując wniosek o wpis Sąd bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Zgodnie z art. 626 ⁹ kpc, sąd oddala wniosek o wpis w księdze wieczystej jeżeli brak jest podstaw do jego dokonania lub istnieją przeszkody do dokonania wpisu. Sąd Rejonowy wskazał, że niedołączenie do wniosku wypisu z rejestru gruntów dotyczącego działki (...) nie stanowi braku formalnego wniosku o wpis, lecz brak merytoryczny wniosku. Brakiem formalnym zgodnie z art. 126 § 1 ¹ kpc byłoby wyłącznie niezałączenie przez wnioskodawcę do wniosku dokumentów wymienionych w spisie załączników do wniosku. Wnioskodawca nie wymienił zaś w spisie załączników do wniosku żadnych dokumentów geodezyjnych. Konieczność dołączenia do wniosku o założenie księgi wieczystej dla odłączanych części nieruchomości gruntowych dokumentów geodezyjnych stanowiących podstawę oznaczenia nieruchomości wynika z § 106 ust. 1 w zw. z § 108 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 2016 roku w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym (Dz. U. poz. 312 z późn. zm.). Dokumentami stanowiącymi podstawę oznaczenia nieruchomości gruntowej są zaś zgodnie z § 78 ust. 1 powołanego rozporządzenia wypis z rejestru gruntów, wypis z rejestru budynków lub wypis z kartoteki budynków, a także wyrys z mapy ewidencyjnej. Brak dokumentów geodezyjnych uniemożliwia założenie księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowej. Zasadniczą i podstawową przyczyną niezasadności wniosku wnioskodawcy zdaniem Sądu Rejonowego była jednak okoliczność złożenia wniosku o odłączenie działki z księgi wieczystej oraz założenie dla niej nowej księgi wieczystej przez użytkownika nieruchomości. Użytkownikowi nie przysługuje zaś uprawnienie do domagania się wieczystoksięgowego podziału nieruchomości. Podziału nieruchomości poprzez odłączenie jednej z działek ewidencyjnych z księgi wieczystej oraz założenia dla niej nowej księgi wieczystej może dokonać wyłącznie właściciel nieruchomości oraz w szczególnych przypadkach użytkownik wieczysty. W doktrynie wskazuje się, że pomimo iż w art. 21 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2019.2204 t.j.) nie przewidziano uprawnienia właściciela do złożenia wniosku o rozłączenie należących do niego nieruchomości, gdyż powołany przepis dotyczy wyłącznie połączenia w księdze wieczystej kilku nieruchomości w jedną nieruchomość, rozłączenie takie należy uznać za dopuszczalne, a uprawnienie do złożenia stosownego wniosku można wywieść z treści prawa własności (art. 140 k.c.), które obejmuje m.in. ogólną kompetencję do rozporządzania nieruchomościami (ius disponendi). Właściciel może jednostronnie zdecydować o podziale przedmiotu własności na mniejsze części, gdy przedmiot ten jest podzielny. Prawo własności ulega wtedy również podziałowi. W takim przypadku każda z wydzielonych części staje się osobną nieruchomością i samodzielnym przedmiotem odrębnego prawa własności (tak: T. Czech [w:] Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz. Tom I. Księgi wieczyste, Warszawa 2022, art. 21, LEX, oraz powołane tam orzecznictwo). W odniesieniu do użytkowania wieczystego Sąd Najwyższy wskazał zaś w uchwale z dnia 13 marca 2015 roku, III CZP 116/14 (LEX), że użytkownik wieczysty nie może dokonać podziału gruntu oddanego mu w użytkowanie wieczyste, gdyż użytkownik wieczysty może korzystać z nieruchomości i rozporządzać nią tylko w granicach przysługującego mu prawa. Z prawa użytkowania wieczystego jako prawa na rzeczy, która stanowi przedmiot własności innej osoby, nie można jednak wyprowadzać uprawnienia do dzielenia łub łączenia nieruchomości, są to bowiem uprawnienia związane tylko z prawem własności, co wynika wyraźnie z art. 46 k.c. oraz z art. 21 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Przyznanie takiego uprawnienia użytkownikowi wieczystemu, jako wyjątku od zasady, że pojęcie nieruchomości gruntowej związane jest tylko z prawem własności, wymagałaby wyraźnego zezwolenia ustawodawcy. Z tych względów nie ma podstaw do przyznawania użytkownikowi wieczystemu w drodze wykładni - w istocie contra legem - uprawnienia do łączenia i dzielenia nieruchomości gruntowej oddanej mu w użytkowanie wieczyste. Regulacja szczególna dotycząca przyznania użytkownikowi wieczystemu przy spełnieniu warunków ściśle określonych w ustawie uprawnienia do domagania się podziału nieruchomości w znaczeniu wieczystoksięgowym została przewidziana w ustawie z dnia 20 lipca 2018 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2040 z późn. zm.). Z powyższych rozważań wynika jednoznacznie, że uprawnienie do wieczystoksięgowego podziału nieruchomości gruntowej, w następstwie którego w miejsce jednej nieruchomości powstają dwie nieruchomości objęte odrębnymi księgami wieczystymi, stanowi realizację uprawnienia do rozporządzania nieruchomością, przysługującego właścicielowi rzeczy. Użytkownikowi zgodnie z art. 252 kc przysłuchuje uprawnienie wyłącznie do używania rzeczy i pobierania pożytków z rzeczy. Użytkownik nie może rozporządzić rzeczą. W konsekwencji wniosek użytkownika nie mógł doprowadzić do odłączenia działki nr (...) z księgi wieczystej (...), prowadzonej dla nieruchomości, będącej własnością Gminy Miejskiej K., a następnie założenia dla tej działki nowej księgi wieczystej z wpisem użytkowania na rzecz wnioskodawcy. Wskazane żądanie nie mieściło się bowiem w zakresie uprawnień użytkownika ograniczonych do korzystania z rzeczy i pobierania z niej pożytków.

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca, który zaskarżył postanowienie w całości oraz wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

Wnioskodawca zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie:

-

art. 126 §1' kpc poprzez błędne przyjęcie, że niedołączenie wypisu z rejestru gruntów stanowi brak merytoryczny wniosku, a nie formalny i nie podlega wezwaniu do uzupełnienia, podczas gdy wypis z rejestru gruntów nie stanowi osnowy żądania wniosku, bowiem co najwyżej oznacza daną nieruchomość,

-

art. 626 ² §5 kpc poprzez jego pominięcie prowadzące do nieprawidłowego przyjęcia, że podmiot na rzecz którego ma nastąpić wpis nie ma prawa do wnioskowania o odłączenie nieruchomości do odrębnej księgi wieczystej, co wbrew twierdzeniom Sądu I instancji nie prowadzi w żaden sposób do rozporządzenia nieruchomością i nie narusza uprawnień właścicielskich.

-

art. 626 ⁹ kpc poprzez oddalenie wniosku oraz zaniechanie wezwania wnioskodawcy do uzupełnienia braków poprzez przedłożenie dokumentacji stanowiącej podstawę do wpisu w księdze wieczystej w sytuacji, gdy nie zachodziły podstawy do oddalenia wniosku,

-

art. 252 kc poprzez nieprawidłowe jego zastosowanie w sytuacji, gdy użytkownik w zakresie posiadanych uprawnień jedynie realizuje ujawnienie przysługującego mu prawa.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy była bezzasadna i podlegała oddaleniu. Bez znaczenia przy tym dla rozstrzygnięcia jest, że referendarze w innych sprawach tego samego wnioskodawcy wydawali odmienne orzeczenia.

Prawidłowo Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie, który Sąd Okręgowy podziela przyjmując te ustalenia za własne bez potrzeby ich powielania.

Sąd Okręgowy w całości też podziela argumentację prawną Sądu Rejonowego. Kwestia legitymacji do złożenia wniosku o podział nieruchomości wieczystoksięgowej powinna być bowiem rozpatrywana w pierwszej kolejności.

Zgodnie z art. 21 ustawy o księgach wieczystych i hipotece „Właściciel kilku nieruchomości stanowiących całość gospodarczą lub graniczących z sobą może żądać połączenia ich w księdze wieczystej w jedną nieruchomość.” Z przepisu tego w drodze analogii uznano, iż właścicielowi nieruchomości służy także prawo do żądania podziału nieruchomości wieczystoksięgowej tj. złożenia wniosku o odłączenie części nieruchomości np. jednej z działek ewidencyjnych.

Sąd Najwyższy przesądził to w postanowieniu z dnia 25.03.2022r. II CSKP 136/22:

„Mimo braku wyraźnego przepisu zezwalającego na podział nieruchomości objętej jedną księgą wieczystą, właściciel może dokonać takiego podziału i utworzyć dla nowej nieruchomości odrębną księgę wieczystą. Uprawnienie do łączenia lub podziału nieruchomości przysługuje wyłącznie właścicielowi nieruchomości, a nie użytkownikowi wieczystemu.”

W tym samym orzeczeniu Sąd Najwyższy uznał, iż uprawnienie to nie przysługuje użytkownikowi wieczystemu a jedynie właścicielowi. Z argumentacji tam przedstawionej wynika, iż nie można przyznać uprawnienia do podziału nieruchomości także użytkownikowi tj. wnioskodawcy w niniejszej sprawie, którego zakres uprawnień ogranicza się do korzystania z nieruchomości i pobierania z niej pożytków, jest więc węższy od uprawnień użytkownika wieczystego.

Także we wcześniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy uznawał (w tym w cytowanych przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu), iż uprawnienie do podziału nieruchomości przysługuje wyłącznie właścicielowi nieruchomości np. w wyroku z dnia 8 kwietnia 2016r. I CSK 259/15 LEX 2061176: „Na podstawie art. 21 u.k.w.h. właściciel nieruchomości, które stanowią całość gospodarczą lub graniczą ze sobą, może je połączyć. Mimo braku przepisu, zezwalającego na podział nieruchomości objętej jedną księgą wieczystą, właściciel może podzielić nieruchomość i utworzyć dla nowej nieruchomości odrębną księgę wieczystą. Uprawnienie do łączenia lub podziału nieruchomości przysługuje jednak wyłącznie właścicielowi nieruchomości, a nie użytkownikowi wieczystemu.” Ponad to w przypadku współwłasności podział taki stanowi czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu a więc równoznaczną z rozporządzeniem nieruchomością. Zarzut apelacji w tym zakresie jest pozbawiony podstaw prawnych i jako taki nie mógł odnieść zamierzonego skutku.

Niezależnie zatem od dołączenia lub nie dołączenia dokumentów geodezyjnych wniosek podlegałby oddaleniu z przyczyny braku legitymacji wnioskodawcy do złożenia wniosku o podział nieruchomości. Zbędne jest zatem szczegółowe odnoszenie się do tego zarzutu, bowiem Sąd Okręgowy w całości podziela argumentację Sądu Rejonowego dotyczącą tego problemu.

W związku z powyższym orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

Sędzia Marzena Szymańska