Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 26 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Marzena Szymańska

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2024r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku: Fundacja (...) w S.

z udziałem: Gminy I.

o wpis do księgi wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego w Miechowie

z dnia 11 kwietnia 2024r., sygnatura akt DzKw KR1S 920/23

postanawia:

oddalić apelację.

Sędzia Marzena Szymańska

Sygn. akt: II Ca 1631/24

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 26 września 2024 roku

W dniu 09 marca 2023 roku do Sądu Rejonowego w Miechowie V Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Słomnikach wpłynął wniosek Fundacji (...) z siedzibą w S. o wpis prawa własności udziału 4/20 części w dziale II księgi wieczystej (...) na rzecz tej fundacji w miejsce Gminy I..

Jako podstawy wpisu wskazano:

1.  postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku:

-

Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie VI Wydział Cywilny z dnia 26 listopada 2020 roku, sygn. akt VI Ns 177/20/S,

-

Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie I Wydział Cywilny z dnia 13 kwietnia 1986 roku, sygn. akt I Ns 50/85/S,

-

Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie I Wydział Cywilny z dnia 24 września 1990 roku, sygn. akt I Ns 1583/90/S,

-

Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie 1 Wydział Cywilny z dnia 01 marca 2000 roku, sygn. akt I Ns 1596/99/S,

-

Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie VI Wydział Cywilny z dnia 15 kwietnia 1985 roku, sygn. akt VI Ns 967/09/S;

1.  wyrok Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie VI Wydział Cywilny z dnia 21 kwietnia 2022 roku, sygn. akt VI C 768/21/S;

2.  decyzję Wojewody (...) z dnia 21 września 2015 roku. (...) o stwierdzeniu niepodpadania nieruchomości pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 06 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Postanowieniem z dnia 28 lutego 2024 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Miechowie V Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Słomnikach oddalił wniosek o dokonanie wpisu. W uzasadnieniu wskazał na ograniczoną kognicję sądu wieczystoksięgowego, który bada jedynie dokumenty. Dalej wskazał, że wnioskodawca nie wykazał następstwa prawnego po wpisanej w dziale II księgi wieczystej (...) Gminie I., a jedynie po A. P., która nie jest w tej księdze wieczystej ujawniona.

Skargę od powyższego orzeczenia złożył wnioskodawca.

W wyniku jej rozpoznania Sąd Rejonowy w Miechowie postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2024r. oddalił wniosek o dokonanie wpisu.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy podniósł, iż księga wieczysta (...) prowadzona jest dla nieruchomości składającej się z działki nr (...) położonej w S.. W dziale II jako współwłaściciele wpisani są: Gmina I. w udziale 4/20 części oraz Fundacja (...) z siedzibą w S. w udziale 16/20 części. Podstawę wpisu prawa własności Gminy I. stanowi decyzja Wojewody (...) (...), z dnia 05 czerwca 1991 roku, czyli tzw. decyzja komunalizacyjna. W świetle art. 626 (8) § 1 k.p.c. wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. § 2 powołanego art. stanowi zaś, że rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Sąd oddala wniosek o wpis, jeżeli brak jest podstaw albo istnieją przeszkody do jego dokonania - art. 626(9) k.p.c. Żądanie wniosku w niniejszej sprawie opiera się o wpis w dziale II księgi wieczystej (...) jako współwłaściciela w udziale 4/20 Fundacji (...) z siedzibą w S. w miejsce Gminy I.. Dla uwzględnienia takiego żądania koniecznym jest by z dokumentów dołączonych do wniosku oraz treści księgi wieczystej wynikało, że fundacja jest następcą Gminy I., albo że Gmina I. nie jest współwłaścicielem tej nieruchomości, a jest nim poprzednik prawny fundacji. Jako podstawy wpisu we wniosku wskazano postanowienia o stwierdzenia nabycia spadku, wyrok w sprawie o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli oraz decyzję Wojewody (...) z dnia 21 września 2015 roku, (...) o stwierdzeniu niepodpadania nieruchomości pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 06 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej. Jak natomiast wynika z ustalonego przez Sąd stanu faktycznego, w dziale II księgi wieczystej nr (...) ujawniona jest Gmina I. na podstawie decyzji Wojewody (...) (...), z dnia 05 czerwca 1991 roku, czyli o nieodpłatnym przekazaniu nieruchomości. W tym miejscu przytoczyć należy stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale dnia 9 października 2007 r. sygn. akt III CZP 46/07, zgodnie z którym w sprawie o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości - ujawnionego w księdze wieczystej na podstawie ostatecznej decyzji administracyjnej wydanej zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 z zm.) - z rzeczywistym stanem prawnym, sąd jest związany tą decyzją. W uzasadnieniu przedmiotowej uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, że w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 10 u.k.w.h. sąd bada rzeczywisty stan prawny nieruchomości. Okoliczności, które ze względu na treść art. 626(8) k.p.c. nie mogły być skutecznie podnoszone w postępowaniu wieczystoksięgowym o wpis, podlegają rozważeniu pod warunkiem, że kognicja sądu nie jest ograniczona. Gdy podstawą wpisu gminy w dziale II księgi wieczystej jest ostateczna decyzja komunalizacyjna, powód nie może skutecznie zakwestionować zgodności uprzedniego wpisania Skarbu Państwa z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości. Po uprawomocnieniu się decyzji komunalizacyjnej kwestia przysługiwania Skarbowi Państwa prawa własności przestaje mieć znaczenie, istotne jest bowiem pozostawanie w obrocie decyzji stwierdzającej prawo własności gminy. Podobnie też w wyroku z dnia 19.11.2004 r. sygn. akt V CK 251/04 (publ. Lex/el) Sąd Najwyższy stwierdził, że ostateczna decyzja, wydana na podstawie art. 18 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 1 u.p.w., jest wiążąca dla sądu powszechnego i może być wyeliminowana jako podstawa wpisu gminy w księdze wieczystej tylko w sposób przewidziany w art. 16 k.p.a.. Stanowisko swoje Sąd Najwyższy powielił w późniejszych orzeczeniach. W szczególności w postanowieniu z dnia 20 kwietnia 2022 r. sygn. akt I CSK 2231/22 (publ. Lex.el) Sąd Najwyższy stwierdził, że gdy podstawą wpisu gminy w dziale II księgi wieczystej jest ostateczna decyzja komunalizacyjna powód nie może skutecznie zakwestionować zgodności uprzedniego wpisania Skarbu Państwa z rzeczywistym stanem prawnym, ponieważ przesłanka komunalizacji, jaką jest przysługiwanie Skarbowi Państwa prawa własności, poddana została ocenie organu administracyjnego i w decyzji komunalizacyjnej została "skonsumowana."

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy wskazał, iż aktualnie w obrocie prawnym funkcjonuje ostateczna decyzja Wojewody (...) (...), z dnia 05 czerwca 1991 roku. Przedmiotowa decyzja jest podstawą wpisu Gminy I. jako współwłaściciela w dziale II księgi wieczystej nr (...) i sąd jest nią związany. Na chwilę obecną brak jest dowodów w postaci dokumentów, że udało się wyeliminować z obrotu prawnego przedmiotową decyzję. Wnioskodawca nie może skutecznie kwestionować zgodności wpisania Gminy I. jako współwłaściciela jedynie na podstawie dokumentów powołanych we wniosku, w tym decyzji Wojewody (...) z dnia 21 września 2015 roku, (...) o stwierdzeniu niepodpadania nieruchomości pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 06 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej. Wpis Gminy I. nie nastąpił bowiem na podstawie wskazanego dekretu tylko decyzji o nieodpłatnym przekazaniu. Kolejno wskazał także, że nawet gdyby wnioskodawca wykazał, że decyzja Wojewody (...) (...), z dnia 05 czerwca 1991 roku, czyli o nieodpłatnym przekazaniu nieruchomości z jakiegoś powodu nie obowiązuje (np. została prawomocnie uchylona) to i tak musiałby wykazać dokumentem czy też wpisem np. w dawnej księdze wieczystej, że „pierwotnym”, tj. przed Skarbem Państwa i Gminą I. współwłaścicielem nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) w udziale 4/20 był poprzednik prawny fundacji (A. P.).

Apelację od powyższego postanowienia złożył wnioskodawca.

Postanowieniu zarzucił naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia:

1.  art. 626(9) k.p.c. poprzez nieuzasadnione oddalenie wniosku, podczas gdy spełniły się wszystkie przesłanki do dokonania wpisu, a nie zachodziły okoliczności stanowiące przeszkodę czy brak podstaw do jego dokonania - wnioskodawca wskazał podstawę do dokonania na jego rzecz wpisu prawa własności, a także wskazał dokumenty, w tym w szczególności Decyzję Wojewody i postanowienia spadkowe, znajdujące się w aktach księgi wieczystej, uzasadniające zasadność wniosku i dowodzące następstwa prawnego po ujawnionym w księdze wieczystej właścicielu, a także brak podstaw do ujawnienia jako współwłaściciela nieruchomości Gminy I.;

2.  art. 626(8) § 2 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej i całkowicie błędnej, niezgodnej z zasadami logiki oceny dowodów z dokumentów załączonych do wniosku i dokumentów zalegających w aktach księgi wieczystej, a to w szczególności nieuzasadnione uznanie, iż przedłożona wraz z wnioskiem Decyzja Wojewody wraz z dokumentami dotyczącymi stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym S. R., nie stanowi wykazania prawa własności po stronie S. R., a kolejno błędne uznanie, że nie zostały wykazane okoliczności uzasadniające wykreślenie prawa własności udziału w nieruchomości po stronie Gminy I., podczas gdy prawo to zostało wpisane niezasadnie.

W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o zmianę postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku i dokonanie wpisu prawa własności dziale II księgi wieczystej udziału w prawie własności nieruchomości wynoszącym 4/20 części na rzecz wnioskodawcy.

Wniósł o przeprowadzenie dowodów z dokumentów:

1.  wydruku informacji z rejestru gruntów:

1.  zaświadczenia z dnia 27 września 2018 roku.

dla wykazania braku istnienia prawa własności po stronie Gminy I., zasadności wykreślenia z działu II księgi wieczystej prawa własności udziału w wysokości 4/20 wpisanego dla Gminy I., na rzecz wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym ma bardzo ograniczone znaczenie, ponieważ zgodnie z art. 626(8) § 2 przedmiotem tego postępowania jest badanie dokumentów przedłożonych przez wnioskodawcę i treści księgi wieczystej. Sąd wieczystoksięgowy nie prowadzi postępowania dowodowego w znaczeniu takim jak w procesie cywilnym – nie może przeprowadzać dowodu z zeznań świadków ani w zasadzie żadnego postępowania dowodowego, z wyjątkiem dowodu z dokumentów (uzasadnienie uchwały SN (7) z 16.12.2009 r., III CZP 80/09, LEX nr 531134; postanowienia SN: z 5.09.2008 r., I CSK 60/08, LEX nr 465956, oraz z 16.05.2019 r., I CSK 647/18, LEX nr 2657467). Przez dokumenty należy przy tym rozumieć nie wszelkie dokumenty, lecz jedynie dokumenty będące podstawą wpisów (postanowienie SN z 21.07.2010 r., III CSK 122/10, LEX nr 1620545, oraz postanowienie SN z 20.07.2020 r., I CSK 229/19, LEX nr 3076438). W orzecznictwie podkreśla się wręcz zakaz korzystania z „niedołączonych do wniosku dokumentów” (postanowienie SN z 5.12.2014 r., III CSK 45/14, LEX nr 1648707) czy prowadzenia postępowania „w celu poszukiwania podstawy wpisu” (postanowienie SN z 11.03.2015 r., II CSK 280/14, LEX nr 1660661). Sąd nie może jednak dokonać wpisu, jeżeli istnieje znana mu urzędowo przeszkoda do jego dokonania (uchwała SN (7) z 25.02.2016 r., III CZP 86/15, OSNC 2016/7–8, poz. 81, postanowienie SN z 3.07.2019 r, II CSK 807/18, LEX nr 2690852, oraz postanowienie SN z 24.02.2021 r., II CSK 122/20, LEX nr 3148103).

Ocena zaś przedłożonych dokumentów w pierwszej kolejności podlega na ustaleniu, czy przedłożony przez wnioskodawcę dokument stanowi podstawę wpisu i czy spełnia wymogi formalne.

„Zakres kognicji sądu wieczystoksiegowego w sprawie o wpis wyznacza art. 626(8) § 2 k.p.c. Oznacza to w szczególności, że ocenę ważności czynności prawnej mającej stanowić podstawę wpisu sąd dokonuje na podstawie wniosku o wpis, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Co się tyczy dokumentów dołączonych do wniosku, to decydujący jest dokument stwierdzający dokonanie czynności prawnej mającej stanowić podstawę wpisu. Jeżeli treść i forma tego dokumentu nie nasuwają wątpliwości i gdy wniosek nie zawiera braków formalnych sąd obowiązany jest dokonać wpisu zgodnie z wnioskiem. Obowiązku tego nie uchylają zarzuty co do ważności czynności prawnej mającej stanowić podstawę wpisu podnoszone przez uczestników postępowania o wpis. Sąd wieczystoksięgowy nie został wyposażony w instrumenty odpowiednie do ich wyjaśnienia i do sądu tego nie należy prowadzenie postępowania zmierzającego do rozstrzygnięcia o ich zasadności. Jeżeli nie wywołują one wątpliwości skutkujących uznaniem nieważności czynności prawnej na podstawie wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej sąd nie może odmówić dokonania wpisu zgodnie z wnioskiem. Nie zamyka to drogi do podważania w trybie procesu ważności czynności prawnej stanowiącej podstawę wpisu i domagania się usunięcia niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ust. 1 u.k.w.h.).” (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia z dnia 16 lipca 2009 r. I CSK 497/08).

Sąd wieczystoksięgowy nie bada zatem zasadności wniosku o wpis na podstawie innych dokumentów niż dołączone do tego wniosku. Jeżeli natomiast wnioskodawca kwestionuje dokumenty stanowiące podstawę wpisu własności Gminy I. przysługuje mu droga procesu cywilnego o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Znajdujące się w aktach księgi wieczystej dokumenty a w szczególności Decyzja Wojewody (...) (...), z dnia 05 czerwca 1991 roku stanowią dowód przejścia własności na Gminę I.. Natomiast nie zostały przedłożone ani nie znajdują się w aktach księgi wieczystej dokumenty podważające istnienie tej decyzji administracyjnej (jej uchylenie, stwierdzenie nieważności itp.)

Sąd wieczystoksięgowy dokonuje oczywiście oceny decyzji administracyjnych będących podstawą wpisu i jeżeli stwierdzi oczywiste i rażące naruszenie prawa administracyjnego, materialnego lub procedury skutkujące nieważnością decyzji administracyjnej, to musi uznać ją za bezwzględnie nieważną i nie może ona wywierać skutków w sferze prawa cywilnego. Ocena dokonana w postępowaniu cywilnym nie jest też zależna od stwierdzenia bezwzględnej nieważności decyzji administracyjnej w określonym trybie postępowania administracyjnego i następuje tylko dla celów postępowania cywilnego i ze skutkami dla sprawy cywilnej. W orzecznictwie wskazuje się kategorie naruszeń prawa przy wydawaniu decyzji, które powinny być uwzględniane przez sąd wieczystoksięgowy: wydanie decyzji z całkowitym pominięciem procedury, poza granicami właściwości organu, który ją wydał i bez jakiejkolwiek podstawy prawnej (zob. uzasadnienie uchwały SN z 27.11.1984 r., III CZP 70/84, LEX nr 3062; uzasadnienie uchwały SN (7) z 9.10.2007 r., III CZP 46/07, OSNC 2008/3, poz. 30, oraz postanowienie SN z 29.11.2005 r., III CK 285/05, LEX nr 398291).

Poza kognicją sądu wieczystoksięgowego pozostaje jednak badanie prawidłowości prowadzenia postępowania administracyjnego i merytorycznej treści administracyjnego tytułu wykonawczego (postanowienia SN: z 25.02.2011 r., IV CSK 392/10, LEX nr 784974, oraz z 5.10.2011 r., IV CSK 558/10, LEX nr 1084558), czy zasadności wydania decyzji administracyjnej (postanowienie SN z 21.10.2011 r., IV CSK 67/11, LEX nr 1147776; zob. też uzasadnienie postanowienia SN z 17.11.2011 r., IV CSK 103/11, LEX nr 1112718).

Prawidłowo Sąd Rejonowy ocenił, iż przedłożone przez wnioskodawcę dokumenty nie świadczą o zmianie stanu prawnego nieruchomości, ich treść nie odnosi się do obalenia skutków ostatecznej decyzji administracyjnej tj. Decyzja Wojewody (...) (...), z dnia 05 czerwca 1991 roku.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sadu Najwyższego oraz Naczelnego Sadu Administracyjnego, sąd powszechny nie może zarządzić dokonania wpisu odmiennej treści przed wyeliminowaniem decyzji przekształceniowej, na podstawie której dokonano wpisu aktualnego. N. w toku procesu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie jest możliwe pominięcie istnienia takiej decyzji i uzgodnienie treści księgi wieczystej bez jej uprzedniego wyeliminowania. (np. Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2007r. III CZP 46/07).

Z treści apelacji nie wynika, aby decyzja komunalizacyjna została wyeliminowana z obrotu prawnego. Tym samym za równo wniosek o dokonanie wpisu w dziale II jak i apelacja wnioskodawcy zasługiwały na oddalenie.

W związku z powyższym orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

Sędzia Marzena Szymańska