Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 19 grudnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Grzegorz Buła

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2024 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Z. U.

o założenie księgi wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie z dnia 10 kwietnia 2024 roku sygnatura akt DZKW KR1P 133783/22

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie, znosząc postępowanie przed sądem pierwszej instancji w zakresie posiedzenia niejawnego z dnia 10 kwietnia 2024 roku, i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu dla Krakowa-Podgórza w Krakowie celem ponownego rozpoznania w innym składzie.

SSO Grzegorz Buła

Sygn. akt II Ca 1525/24

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 19 grudnia 2024 roku

W dniu 10 kwietnia 2024 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie oddalił wniosek wnioskodawcy Z. U. o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości położonej w K. obręb (...)-P., stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...) o pow. 0,0759 ha i wpisanie w tej księdze jako właściciela wnioskodawcy. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia wskazano, że wnioskodawca we właściwy sposób nie wykazał swojego następstwa prawnego po osobie ujawnionej jako właściciel dz. nr (...) w dawnym wykazie hipotecznym lwh (...) S., gdzie jako właściciel ujawniona była M. W.. Ponadto stwierdzono, że badanie kwestii ochrony wnioskodawcy przez rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych nie mieści się w kognicji postępowania wieczystoksięgowego.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł wnioskodawca zaskarżając go w całości oraz zarzucając:

a)  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 626(8) §6 k.p.c. w zw. z art. 521 k.p.c. oraz art. 365 §1 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. poprzez uznanie, że wnioskodawca nie wykazał przysługującego mu tytułu własności nieruchomości objętej wnioskiem, podczas gdy prawo własności nieruchomości oznaczonej jako dz. nr (...)o pow. (...) (zawierającej w sobie część stanowiącą aktualnie dz. nr (...)) przysługujące B. C., Z. U. i S. Z., jako wspólnikom spółki cywilnej Zakłady (...) zostało ujawnione w księdze wieczystej nr (...) na podstawie wpisu w tej księdze wieczystej z dnia 24 listopada 1998 roku sygn. Dz.Kw. (...), który jako prawomocne orzeczenie wiąże każdy sąd, w tym w postępowaniu wieczystoksięgowym, a co za tym idzie Sąd pierwszej instancji zobligowany był przyjąć, że istotne z punktu widzenia zasadności żądania zagadnienie kształtuje się tak, jak to zostało ustalone w prawomocnym orzeczeniu rozstrzygającym co do istoty sprawy;

b)  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 626(2) §3 k.p.c. w zw. z art. 626(9) k.p.c. poprzez uznanie, iż wnioskodawca powołał się na dokumenty, z których nie wynika jego następstwo prawne po osobie wskazanej jako właściciel dz. nr 93/2 objętej lwh (...) S., a co za tym idzie, wobec nieprzedłożenia dokumentów, z których wynika prawo własności nieruchomości, istnieją przeszkody do dokonania wpisu, przez co podlegał on oddaleniu, podczas gdy jako podstawę nabycia własności nieruchomości wnioskodawca wskazywał umowę przeniesienia własności na swoją rzecz z dnia 30 czerwca 2000 roku oraz uprzednie nabycie przez B. C., Z. U. i S. Z., jako wspólników spółki cywilnej Zakłady (...) na podstawie umowy sprzedaży z 11 marca 1998 roku od M. H. tj. spadkobiercy osób ujawnionych w dziale II księgi wieczystej numer (...), nieruchomości oznaczonej jako dz. nr (...)i własność tak opisanej nieruchomości została przeniesiona na wnioskodawcę, wobec czego późniejszy podział ewidencyjny tej działki gruntu na działki o numerach (...) i ujawnienie dz. nr (...) w treści lwh (...) S., który utracił moc prawną, pozostaje bez wpływu na przysługujące wnioskodawcy prawo własności, jako że zmiany w ewidencji gruntów dotyczące elementów służących opisowi nieruchomości nie wkraczają w sferę prawa własności,

c)  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 34 ustawy o księgach wieczystych i hipotece poprzez uznanie, że wnioskodawca obowiązany jest wykazać swe następstwo prawne po osobie ujawnionej w lwh (...) S. celem wykazania przysługującego mu prawa własności nieruchomości oznaczonej jako dz. nr (...), podczas gdy wykaz hipoteczny (...) S. nie posiadał wpisów dokonanych po dniu 31 grudnia 1946 roku, zatem zgodnie z brzmieniem §5 ust.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych założonych przed dniem 1 stycznia 1947 roku oraz utraty mocy prawnej niektórych takich ksiąg skutkuje utratą mocy prawnej księgi dawnej, wobec czego należy uznać, że dla nieruchomości oznaczonej jako dz. nr (...)nie jest prowadzona księga wieczysta.

W związku z podniesionymi zarzutami wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i założenie księgi wieczystej dla nieruchomości stanowiącej dz. nr 93/2 oraz wpisanie w niej prawa własności na jego rzecz, zgodnie z wnioskiem z 30 września 2022 roku.

Wnioskodawca uzupełniając zarzuty podniesione w apelacji zarzucił w piśmie z dnia 21 października 2024 roku, że skład Sądu Rejonowego orzekającego w tej sprawie był sprzeczny z przepisami prawa z uwagi na wejście w jego skład sędziego powołanego na stanowisko sędziego sądu rejonowego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa w składzie wyłonionym w trybie ustawy z dnia 12 maja 2011 roku w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 8 grudnia 2017 roku o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw, co w konsekwencji prowadzi do nieważności postępowania przez sądem pierwszej instancji (k.106).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu z przekazaniem sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania w innym składzie.

Powyższe rozstrzygnięcie było konsekwencją uznania przez Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, że skład Sądu Rejonowego, który wydał zaskarżone postanowienie był sprzeczny z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. w związku z art. 13 §2 k.p.c.

Sąd drugiej instancji w każdym przypadku w zakresie objętym zaskarżeniem ma obowiązek zbadania z urzędu czy w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji nie miała miejsce nieważność postępowania. Jedną z przesłanek skutkujących nieważnością postępowania cywilnego jest nieprawidłowy skład sądu orzekającego w danej sprawie. Zatem niezależnie od zarzutów podniesionych przez wnioskodawcę w jego piśmie procesowym z dnia 21 października 2024 roku Sąd Okręgowy miał obowiązek powyższą kwestię poddać ocenie.

Powyższa kontrola na obecnym etapie postępowania jest tym bardziej uzasadniona, gdyż w toku postępowania przed Sądem Rejonowym wnioskodawca, ani jego pełnomocnik nie zostali poinformowani o składzie Sądu Rejonowego wyznaczonego do rozpoznania tej sprawy na etapie po wniesieniu skargi na orzeczenie referendarza sądowego, co uniemożliwiło złożenie wniosku w trybie art. 42a §3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (tj. Dz.U. z 2024r. poz. 334), dalej u.s.p., o zbadanie spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu. Podnieść należy, że w ocenie Sądu Okręgowego niniejsza sprawa nie należała do kategorii spraw, w której takie badanie byłoby wyłączone na podstawie art. 42a §4 u.s.p.

Dokonując powyższej oceny Sąd Okręgowy stwierdził, że w skład Sądu Rejonowego, który wydał zaskarżone orzeczenie wszedł sędzia Michał Puza, który został powołany na sędziego Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie na podstawie procedury, w której uczestniczyła Krajowa Rada Sądownictwa działająca na podstawie ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa w składzie ukształtowanym w oparciu o zasady uregulowane w tej ustawie po dokonanej nowelizacji, przewidującej wybór 15 członków składu Krajowej Rady Sądownictwa nie przez samych sędziów, lecz przez Sejm, jako organ władzy ustawodawczej.

W ocenie Sądu Okręgowego w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, merytoryczne rozstrzygnięcie tej sprawy przez Sąd Rejonowy w składzie tak ukształtowanym rodzi poważne wątpliwości co do uznania, że Sąd pierwszej instancji w składzie wyznaczonym do rozpoznania tej sprawy spełnia wymagania co do niezależności i niezawisłości w rozumieniu art. 173 i art. 178 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 6 ust.1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 roku (Dz.U. z 1993r. nr 61 poz. 284), a także w świetle wymagań przyjętych przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie art. 19 ust.1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004r. nr 90 poz. 864/30) i art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.U.UE. 2016.202.389), co w konsekwencji prowadzi do nieważności postępowania zakończonego wydaniem zaskarżonego postanowienia na podstawie art. 379 pkt 4 k.p.c., znajdującego odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym na podstawie art. 13 §2 k.p.c.

Nie ulega wątpliwości, że Rzeczpospolita Polska jest członkiem Unii Europejskiej i sygnatariuszem Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Zatem wiążą ją normy zawarte w powyższych aktach prawnych w celu zapewnienia obywatelom możliwości zgodnej z nimi ochrony przysługujących im praw na drodze sądowej, przez niezależny i bezstronny sąd ustanowiony na podstawie ustawy, w skład którego wchodzą niezawiśli sędziowie.

Zgodnie z art. 179 Konstytucji RP, stosowanym bezpośrednio na podstawie art. 8 ust.2 Konstytucji, sędziowie wchodzący w skład poszczególnych sądów powszechnych, sądów administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony. Dodać należy, iż Krajowa Rada Sądownictwa jest organem konstytucyjnym, mającym stać na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów (art. 186 ust. 1 Konstytucji), a jej skład reguluje art. 187 ust.1 Konstytucji, stanowiąc m.in. iż 15 jej członków ma zostać wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych, zaś pozostali jej członkowie to osoby wybrane przez Sejm spośród posłów (4), przez Senat spośród senatorów (2), osoba wskazana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (1) oraz wchodzący w skład Rady z urzędu Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Minister Sprawiedliwości i Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W związku ze zmianami wprowadzonymi do sposobu powoływania Krajowej Rady Sądownictwa na podstawie art. 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 poz.3) w części obejmującej mających wejść w jej skład sędziów, a także w związku z samym trybem wyboru tych sędziów do obecnej Rady w literaturze i orzecznictwie Sądu Najwyższego, a także Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka pojawiły się stanowiska, iż sąd w skład, którego wchodzi osoba powołana na stanowisko sędziego przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, której skład tworzą sędziowie wybrani do niej przez Sejm, jako władzę ustawodawczą, może nie stanowić, a nawet iż nie stanowi sądu, ustanowionego na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust.1 akapit drugi TUE i sądu niezawisłego i bezstronnego ustanowionego ustawą w rozumieniu art. 6 ust.1 powołanej wyżej Konwencji oraz może stanowić sąd o składzie sprzecznym z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c.

Powyższe stanowisko wyrażone zostało m.in. uchwale Pełnego Składu Sądu Najwyższego -Izba Cywilna, Karna oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 stycznia 2020 roku BSA I-4110 – 1/20, OSNKW 2020/2/7, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2019 roku III PO 7/18, OSNP 2020/4/20, postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2020 roku I KK 90/19, OSNKW 2020/11-12/47, postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2021 roku I KZ 29/21, postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2021 roku V KZ 47/21, wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 22 lipca 2021 roku Reczkowicz przeciwko Polsce, wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 lipca 2021 roku C-791/19, wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 19 listopada 2019 roku C-585/18, C-624/18 i 625/18, wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 6 października 2021 roku C-487/19.

W świetle ugruntowanego orzecznictwa ETPCz (wyroki w sprawach: Reczkowicz przeciwko Polsce z dnia 22 lipca 2021 r. - skarga nr 43447/19, Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce z dnia 8 listopada 2021 r. - skargi nr 49868/19 i 57511/19, Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce z dnia 7 lutego 2022 r. – skarga nr 1469/20, Broda i Bojara przeciwko Polsce z dnia 29 czerwca 2021 r. – skargi nr 26691/18 i 27367/18, Grzęda przeciwko Polsce z dnia 15 marca 2022 r. - skarga nr 43572/18, Juszczyszyn przeciwko Polsce – skarga nr 35599/20, Tuleya przeciwko Polsce – skargi nr 21181/19 i 51751/20, Pająk i Inni przeciwko Polsce – skargi nr 25226/18, 25805/18, 8378/19 i 43949/19, Wałęsa przeciwko Polsce z dnia 23 listopada 2023 r. – skarga nr 50849/21), wyroków TSUE (wyrok z dnia 19 listopada 2019 r. sprawa AK z połączonych skarg C 585/18, C 624/18, C 625/18, wyrok z dnia 15 lipca 2021 r. sygn. C-791/19, wyrok Wielkiej Izby TSUE z 6 października 2021 r. sygn. C-487/19, wyrok z dnia 16 listopada 2021 r. z połączonych spraw od C-748/19 do C-754/19, wyrok z dnia 21 grudnia 2023 r. sygn. C‑718/21), orzeczeń polskiego Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 5 grudnia 2019 r. III PO 7/18, OSNP 2020/4/38, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2020 r. III PO 8/18, OSNP 2020/10/114, uchwała połączonych Izb Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r. BSA I-4110-1/2, uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2022 sygn. I KZP 2/22), oraz orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego (m.in. postanowienie z dnia 26 czerwca 2019 r. II GOK 2/18, wyrok z dnia 11 października 2021 r., II GOK 9/18, wyroki w sprawach II GOK 10/18, II GOK 11/18, II GOK 12/18, II GOK 13/18, II GOK 14/18 wszystkie z dnia 21 września 2021 r.), ponieważ skład KRS ukształtowany ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. jest sprzeczny z art. 187 Konstytucji, organ ten nie spełnia wymogów niezależności od władzy wykonawczej i ustawodawczej.

Podnieść też w tym miejscu należy, iż ten sam organ władzy ustawodawczej, który znowelizował ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa, a także dokonał wyboru 15 sędziów wchodzących w jej skład, w uchwale z dnia 22 grudnia 2023 roku stwierdził, że wybór tych członków nastąpił z rażącym naruszeniem Konstytucji RP (por. uchwała Sejmu RP z 23.12.2023r. – M.P. z 2023r. poz. 1457).

Jak wskazał Sąd Najwyższy z uzasadnieniu postanowienia z 13 kwietnia 2023 roku III CB 6/23, w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono wielokrotnie poglądy, że w razie wystąpienia ryzyka nieprawidłowej obsady sądu lub sprzeczności składu sądu z przepisami prawa należy podjąć wszelkie środki zapobiegające, a jednym z nich jest instytucja wyłączenia sędziego, gdyż naruszenie obowiązujących standardów może doprowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej państwa (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2022 r., I KZP 2/22, OSNK 2022 nr 6, poz. 22, OSP 2023 nr 2, poz. 13, z aprobującą glosą K. Lipińskiego; postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 25 listopada 2021 r., I CSKP 524/21, LEX nr 3262183; z dnia 8 czerwca 2022 r., V KO 43/22, LEX nr 3375645; z dnia 23 czerwca 2022 r., II KO 48/22, LEX nr 3370369; z dnia 28 lipca 2022 r., V KO 69/22, LEX nr 3375652 oraz z dnia 26 października 2022 r., II CSKP 556/22, LEX nr 3425593; por. także: postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 25 sierpnia 2022 r., II PUB 2/22, LEX nr 3411745; z dnia 6 września 2022 r., II KK 44/21, LEX nr 3416465; z dnia 16 września 2022 r., III KK 339/22; z dnia 28 września 2022 r., IV KK 333/22 i V KK 485/21 oraz z dnia 14 października 2022 r., V KB 6/22).

W powyższym uzasadnieniu powołane zostały także wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 1 lipca 2008 r. w sprawach połączonych C-341/06 P i C-342/06 P, Chronopost SA i La Poste przeciwko UFEX i innym (ECR 2008, s. I-4777; EU:C:2008:375, pkt 46 i 48; Glosa 2008 nr 4, s. 92, z glosą K. Klafkowskiej-Waśniowskiej) oraz z dnia 26 marca 2020 r. (Wielka Izba) w sprawach połączonych C-542/18 RX-II i C-543/18 RX-II, Erik Simpson przeciwko Radzie Unii Europejskiej oraz HG przeciwko Komisji Europejskiej (EU:C:2020:232, pkt 57), według których gwarancje dostępu do niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy, a w szczególności gwarancje określające pojęcie, jak również skład tego sądu, stanowią podstawę prawa do rzetelnego procesu sądowego; prawo to oznacza, że każdy sąd jest zobowiązany zbadać, czy ze względu na swój skład stanowi on taki właśnie sąd, jeżeli pojawia się w tym względzie poważna wątpliwość; badanie to jest nieodzowne w kontekście zaufania, które sądy społeczeństwa demokratycznego muszą wzbudzać u jednostki; w tym sensie taka kontrola stanowi istotny wymóg formalny, którego należy bezwzględnie dochować i którego spełnienie należy sprawdzić z urzędu.

Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w pełni podziela powołane wcześniej stanowiska wyrażane w orzecznictwie ETPCz, TSUE i Sądu Najwyższego.

Podnieść należy, iż zgodnie z uchwałą składu połączonych Izb Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 23 stycznia 2020 roku BSA I-4110-1/20 nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego w sądzie powszechnym albo wojskowym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 3), jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 kwietnia 2022 roku III PZP 1/22 (OSNP 2022/10/95) konsekwencje wynikające z powołanej uchwały składu połączonych Izb Sądu Najwyższego nie zostały zniwelowane wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 2020 r., U 2/20 (OTK-A 2020, poz. 61), gdyż nie mógł on i nie wywarł bezpośredniego skutku wobec uchwały połączonych Izb jako orzeczenia Sądu Najwyższego. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie oznacza więc, że uchwała połączonych Izb Sądu Najwyższego została unieważniona, bądź nie obowiązuje jako orzeczenie sądu, czyli jako uchwała wykładnicza, interpretująca prawo, czy też została wyeliminowana z porządku prawnego (przestała istnieć) i nie wywiera skutków prawnych. W żadnym zakresie nie zostały bowiem uchylone (zmienione) przepisy ustawowe stanowiące podstawę prawną podejmowania przez Sąd Najwyższy uchwał interpretujących przepisy prawne poza rozstrzyganiem konkretnych spraw sądowych. Przepisy te nie były również przedmiotem kontroli konstytucyjnej.

Stosując zatem w niniejszej sprawie powołaną wyżej uchwałę połączonych Izb Sądu Najwyższego, jak również wykładnię wskazanych wcześniej orzeczeń ETPCz, TSUE oraz Sądu Najwyższego, obowiązkiem tut. Sąd było dokonanie oceny właściwego składu Sądu pierwszej instancji pod kątem naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności.

Dokonując powyższej oceny Sąd Okręgowy z urzędu zapoznał się z dokumentami dotyczącymi powołania sędziego referenta na stanowisko sędziego Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie, a także z jego dotychczasową drogą zawodową i działaniami podejmowanymi w okresie pełnienia tej funkcji. Podstawą tych ustaleń były dokumenty znajdujące się w aktach osobowych sędziego, dokumenty z przebiegu procesu nominacyjnego na stanowisko sędziego Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie udzielone przez Krajową Radę Sądownictwa, a także zarządzenia Ministra Sprawiedliwości publikowane w Monitorze Polskim oraz dane upublicznione przez Sejm RP co do przebiegu procesu wyboru członków nowej KRS.

Na podstawie powyższych dokumentów Sąd Okręgowy ustalił, że:

Sędzia referent wchodzący w skład Sądu Rejonowego rozpoznającego sprawę w postępowaniu pierwszoinstancyjnym zgłosił swoją kandydaturę na wolne stanowisko sędziego Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie, objęte obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 października 2018 roku, wcześniej orzekając w tym Sądzie na stanowisko referendarza sądowego od 15 maja 2005 roku. W okresie zgłoszenia swojej kandydatury na wolne stanowisko sędziego pełnił od 1 września 2018 roku funkcję Przewodniczącego IV Wydziału Ksiąg Wieczystych w tamt. Sądzie. We wcześniejszym okresie referent ten nie zgłaszał swojej kandydatury na jakiekolwiek wolne stanowisko sędziowskie, choć aplikację sędziowską ukończył w 2004 roku.

Kandydatura referenta została pozytywnie rozpatrzona przez Krajową Radę Sądownictwa, która uchwałą z dnia 15 października 2019 roku (nr 903/2019) wystąpiła z wnioskiem do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o powołanie go na wolne stanowisko sędziowskie w Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Podgórza w Krakowie, choć stanowisko, które miało zostać obsadzone było do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich, a w treści oceny kandydata (sporządzonej nota bene przez sędziego wizytatora wchodzącego w skład Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę) zawarte było stanowisko o właściwym przygotowaniu kandydata do pełnienia obowiązków sędziego w pionie cywilnym i braku podstaw w badanym materiale do wyrażenia opinii o przygotowaniu kandydata do pełnienia obowiązków sędziego w innym pionie niż cywilny. W tej procedurze nominacyjnej kandydat nie uzyskał rekomendacji zespołu opiniującego w KRS, zaś na Zgromadzeniu Przedstawicieli Sędziów Sądu Okręgowego w Krakowie uzyskał 10 głosów poparcia, przy czym Zgromadzenie obradowało w niepełnym składzie (uprawnionych było 118 osób).

Postanowieniem z dnia 11 maja 2020 roku p. Michał Puza został powołany przez Prezydenta RP na stanowisko sędziego w/w Sądu Rejonowego. Po uzyskaniu tej nominacji został skierowany do pełnienia obowiązków sędziego w III Wydziale Rodzinnym i Nieletnich tego Sądu.

W dniu 19 lutego 2021 roku decyzją wydaną z upoważnienia Ministra Sprawiedliwości przez Podsekretarza Stanu w tym Ministerstwie sędzia Michał Puza został powołany z dniem 1 marca 2021 roku na funkcję Prezesa Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie na okres 4 lat.

Zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 sierpnia 2021 roku sędzia Michał Puza został powołany jako przedstawiciel tego Ministra w skład Komisji Egzaminacyjnej nr 2 do spraw aplikacji radcowskiej przy Ministrze Sprawiedliwości z siedzibą w Krakowie (M.P. z 2021r. poz. 193), w której został Zastępcą Przewodniczącego Komisji.

Zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 marca 2022 roku sędzia Michał Puza został powołany jako przedstawiciel tego Ministra w skład Komisji Egzaminacyjnej nr 2 do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego w 2022 roku, jako egzaminator z zakresu prawa cywilnego (M.P. z 2022r. poz. 67), w której został Zastępcą Przewodniczącego Komisji.

Zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 sierpnia 2022 roku sędzia Michał Puza został powołany jako przedstawiciel tego Ministra w skład Komisji Egzaminacyjnej nr 2 do spraw aplikacji radcowskiej przy Ministrze Sprawiedliwości z siedzibą w Krakowie (M.P. z 2022r. poz. 172), w której został Zastępcą Przewodniczącego Komisji.

W dniu 23 marca 2023 roku decyzją wydaną z upoważnienia Ministra Sprawiedliwości przez Podsekretarza Stanu w tym Ministerstwie sędzia Michał Puza został powołany z dniem 27 marca 2023 roku na funkcję Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Krakowie na okres 6 lat. Jednocześnie został odwołany z funkcji Prezesa Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie.

Zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 marca 2023 roku sędzia Michał Puza został powołany jako przedstawiciel tego Ministra w skład Komisji Egzaminacyjnej nr 2 do spraw aplikacji radcowskiej przy Ministrze Sprawiedliwości z siedzibą w Krakowie (M.P. z 2022r. poz. 172), w której został Przewodniczącym Komisji (M.P. z 2023r. poz. 94)

Decyzja Ministra Sprawiedliwości z 26 marca 2024 roku sędzia Michał Puza na podstawie art. 27 §5 w zw. z art. 27 §1 pkt 2 prawa o ustroju sądów powszechnych został odwołany z funkcji wiceprezesa Sądu Okręgowego w Krakowie.

Dowód: akta osobowe referenta w SR dla Krakowa-Podgórza w Krakowie dokumentacja KRS dotycząca przebiegu postępowania konkursowego do pełnienia urzędu sędziego SR dla Krakowa-Podgórza w Krakowie,

W okresie po powołaniu na stanowisko sędziego Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie sędzia referent udzielił swoim podpisem poparcia szeregu osobom kandydującym na członków nowej Krajowej Rady Sądownictwa, w tym członkom poprzedniego składu tej Rady, którzy brali udział w procedurze konkursowej na podstawie, której został powołany na stanowisko sędziego, a którzy jednocześnie byli jego przełożonymi w Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Podgórza w Krakowie i w Sądzie Okręgowym w Krakowie, piastując kierownicze funkcje w tych sądach na podstawie decyzji Ministra Sprawiedliwości. Referent swój podpis złożył na listach poparcia sędziów kandydatów do nowej KRS: Ireny Bochniak, Ewy Łapińskiej, Krystyny Morawy-Fryźlewicz, Dagmary Pawełczyk-Woickiej i Pawła Styrny, a więc także sędziów, którzy w okręgu Sądu Okręgowego w Krakowie nigdy nie orzekali. Podnieść należy, że powyższa procedura wyboru członków nowej KRS została zainicjowana obwieszczeniem Marszałka Sejmu RP z dnia 2 grudnia 2021 roku.

Dowód: informacje zawarte na stronie https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/page.xsp/krs , a także M.P. z 2021 roku poz. 1127;

Powyższe ustalenia stanowiły podstawę do oceny czy w tym konkretnym przypadku Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie, w skład którego wszedł sędzia Michał Puza dawał gwarancję wnioskodawcy bezstronnego i niezależnego rozstrzygnięcia złożonego wniosku. Wskazać należy, że w wyroku z dnia

z dnia 19 marca 2024 r. III USKP 116/23 Sąd Najwyższy stwierdził, że „Oceniając zasadność wątpliwości co do bezstronności sędziego, sąd bierze pod uwagę wszelkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na jego zachowanie. Mogą one obejmować powiązanie sędziego ze stronami sporu, okoliczności świadczące o uzależnieniu sędziego od określonych podmiotów zewnętrznych, w tym innych organów państwa czy partii politycznych. Znaczenie może mieć przy tym sposób uzyskania określonych profitów lub awansów przez sędziego.”

Podzielając to stanowisko podnieść należy, że sędzia referent został rekomendowany uchwałą KRS na stanowisko sędziego Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie, pomimo wskazania innego kandydata przez wyznaczony w KRS zespół opiniujący, a także przy wiedzy tego organu, że stanowisko na które kandyduje przeznaczone jest do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich i przy znajomości opinii sędziego wizytatora o braku podstaw do oceny spełniania przez kandydata warunków do objęcia stanowiska sędziego sądu rejonowego w innym pionie niż pion cywilny. Nie można przy tym pominąć, że uchwała KRS wskazująca Prezydentowi RP sędziego referenta jako kandydata na stanowisko sędziego sądu rejonowego została podjęta przy udziale członków KRS, którzy następnie wnioskowali o jego powołanie na funkcję Prezesa Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie, a którym z kolei następnie on sam udzielił poparcia przy ich kandydowaniu na członków nowej KRS. Przy ocenie bezstronności i niezależności sędziego referenta nie można pominąć jego błyskawicznej kariery zawodowej od momentu objęcia stanowiska sędziego sądu rejonowego, przy wieloletnim wcześniejszym braku z jego strony jakichkolwiek starań o zmianę swojego statusu zawodowego. Niewątpliwym jest też to, że powyższe awanse zawodowe i powoływanie do szeregu komisji egzaminacyjnych było zależne od przedstawiciela władzy wykonawczej, będącego jednocześnie członkiem nowej Krajowej Rady Sądownictwa, który jako lider jednego z ugrupowań politycznych miał także bardzo istotny wpływ na zmiany organizacyjne wprowadzane w wymiarze sprawiedliwości, a także na losy zawodowe sędziów sądów powszechnych, których w zasadzie w sposób nie podlegający jakiejkolwiek kontroli mógł w okresie wskazanym w art. 17 ustawy z dnia 12 lipca 2017 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017r. poz. 1452) odwoływać z pełnionych funkcji prezesów sądów przed upływem kadencji na jaką zostali powołani, powołując w ich miejsce nowych, wybranych przez siebie sędziów (czego przykładem były m.in. zmiany dokonane w Sądzie Okręgowym w Krakowie i Sądach Rejonowych okręgu krakowskiego, w tym w Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Podgórza w Krakowie). Jakkolwiek referent w tej sprawie nie został powołany na stanowisko Prezesa Sądu Rejonowego we wskazanym wyżej trybie, tym niemniej jego powołanie na Prezesa Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie, który jest jednym z największych sądów rejonowych w Polsce, po upływie niespełna 9 miesięcy od momentu powołania na stanowisko sędziego sądu rejonowego, w zasadzie bez dorobku orzeczniczego jako sędzia i bez większego doświadczenia w kierowaniu jakąkolwiek jednostką organizacyjną sądu powszechnego (funkcję przewodniczącego wydziału pełnił bowiem jako referendarz sądowy wyłącznie przez ok. 1 rok 7 miesięcy), świadczy o ścisłych i bliskich związkach z przedstawicielami władzy wykonawczej, którzy o tym awansie decydowali. Istnienie tych związków potwierdza także powoływanie sędziego referenta przez Ministra Sprawiedliwości do wielu komisji egzaminacyjnych i to na stanowiska ich Przewodniczącego lub Zastępcy Przewodniczącego, a dodać należy, że były to komisje egzaminacyjne m.in. z zakresu prawa cywilnego, w sytuacji gdy referent nigdy nie orzekał jako sędzia w Wydziale Cywilnym Sądu Rejonowego, wykonując swoje obowiązki w Wydziale Rodzinnym i Nieletnich, a wcześniej w okresie orzekania jako referendarz sądowy swoje obowiązki wykonywał w Wydziale Ksiąg Wieczystych. Kolejnym potwierdzeniem bliskich stosunków referenta z władzą wykonawczą reprezentowaną przez Ministra Sprawiedliwości i jego urzędników, było powołanie referenta po upływie niewiele więcej niż połowa jego kadencji jako Prezesa Sądu Rejonowego na funkcję wiceprezesa jednego z największych sądów okręgowych w Polsce czyli Sądu Okręgowego w Krakowie. Nietypowości przebiegu tej kariery zawodowej nie uzasadniają jakiekolwiek wybitne osiągnięcia orzecznicze referenta lub osiągnięcia organizacyjne w zarządzeniu kierowanymi jednostkami, gdyż w tak krótkim okresie czasu nie było w ogóle możliwości by takie cechy wykazać. Przypomnieć należy, że od momentu powołania referenta na pierwsze stanowisko sędziowskie w sądzie powszechnym (11.05.2020r.) do powołania go na funkcję wiceprezesa Sądu Okręgowego w Krakowie (27.03.2023r.) upłynęło niespełna 2 lata i 11 miesięcy.

Taki tryb awansu przy jednoczesnych dodatkowych stanowiskach, na których powołanie zależne było wyłącznie od Ministra Sprawiedliwości potwierdza, że swoją pozycję zawodową referent zawdzięczał przede wszystkim bliskim relacjom z władzą wykonawczą. Nie sposób też nie powiązać tej drogi zawodowej z udzielaniem poparcia przez sędziego referenta licznym kandydatom do nowej KRS, o których sam Minister Sprawiedliwości stwierdził, że „Myśmy zgłosili takich sędziów, którzy naszym zdaniem byli gotowi współdziałać w ramach reformy sądownictwa” (stenogram posiedzenia Senatu RP z dnia 15.01.2020r.).

W ocenie Sądu Okręgowego powołane wyżej okoliczności związane z procesem powołania referenta sprawy w Sądzie Rejonowym na stanowisko sędziego, jak również jego postawa już po uzyskaniu nominacji na sędziego Sądu Rejonowego, uzasadniają stanowisko, że Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie w skład którego wszedł sędzia Michał Puza, nie jest sądem spełniającym wymagania co do niezależności i niezawisłości w rozumieniu art. 173 i art. 178 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 6 ust.1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 roku (Dz.U. z 1993r. nr 61 poz. 284), a także w świetle wymagań przyjętych przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie art. 19 ust.1 akapit drugi Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004r. nr 90 poz. 864/30) i art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.U.UE. 2016.202.389). Stanowisko to jest tym bardziej zasadne, że w niniejszej sprawie przedmiotem postepowania jest wniosek o założenie księgi wieczystej, a prowadzenie i organizacja systemu ksiąg wieczystych prowadzonych teleinformatycznie pozostaje pod kontrolą Ministra Sprawiedliwości, który ten system sądom udostępnia i nadzoruje.

Zdaniem Sądu Okręgowego wnioskodawca ma prawo oczekiwać, że jego sprawę rozpozna Sąd, który daje pełną gwarancję braku jakichkolwiek zależności od innych podmiotów, w tym od innych władz, mogących mieć wpływ na wynik sprawy, czego skład Sądu, który tę sprawę rozpoznawał nie gwarantuje.

Mając powyższe na uwadze w ocenie Sądu Okręgowego w tej sprawie wystąpiła przesłanka nieważności postępowania pierwszoinstancyjnego o jakiej stanowi art. 379 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c., co skutkować musiało uchyleniem zaskarżonego postanowienia, wraz ze zniesieniem postepowania przed Sądem Rejonowym w zakresie dotkniętym nieważnością (w tym przypadku tylko w zakresie posiedzenia niejawnego, na którym zostało wydane zaskarżone postanowienie) oraz przekazaniem sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Zdaniem Sądu Okręgowego sprawa przy ponownym rozpoznaniu powinna być rozpoznana i rozstrzygnięta przez Sąd w innym składzie z uwagi brak możliwości jej rozpoznania w składzie dotychczasowym z przyczyn wskazanych w tym uzasadnieniu.

Ponieważ zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu na skutek stwierdzonej nieważności postępowania zbędnym było szczegółowe odnoszenie się do merytorycznych zarzutów wskazanych w apelacji. Niewątpliwie Sąd Rejonowy w ramach kognicji wynikającej z art. 626(8) §2 k.p.c. zobowiązany będzie do oceny czy nieruchomość objęta wnioskiem objęta jest już księga wieczystą, czy też księga taka nie jest prowadzona, a w tym drugim przypadku jego obowiązkiem będzie ocena czy wnioskodawca wraz z wnioskiem przedłożył dokumenty stanowiące wystarczającą podstawę dla założenia księgi wieczystej dla nieruchomości stanowiącej dz. nr (...) obr.(...) P., a także do wpisu prawa własności zgodnie ze złożonym wnioskiem.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 §2 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

SSO Grzegorz Buła