Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 25 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Zbigniew Zgud
Sędziowie:	Jarosław Tyrpa Krzysztof Wąsik

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2024r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Banku Spółdzielczego w W.

o założenie księgi wieczystej i wpis

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieliczce

z dnia 20 marca 2023r., sygnatura akt DzKw KR1I/00008815/22

postanawia:

oddalić apelację.

SSO Jarosław Tyrpa SSO Zbigniew Zgud SSO Krzysztof Wąsik

Sygn. akt II Ca 1515/23

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 25 marca 2024 roku

Wnioskodawca (...) Bank Spółdzielczy w W. w dniu 14 lipca 2022 roku złożył kolejny wniosek o założenie nowej księgi wieczystej dla działki nr (...) o pow. 0,1837 ha poł. w W. i wpisanie go jako właściciela w całości.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, iż postanowieniem Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału III Handlowego z dnia 26 lipca 1950 roku w zw. z postanowieniem Banku (...) w K. z dnia 24 czerwca 1950 roku „Bank (...)z ograniczoną odpowiedzialnością” zmienił nazwę na „Gminną Kasę (...)w W. z odpowiedzialnością udziałami”. Powyższa zmiana była konsekwencją wejścia w życie Dekretu z 25 października 1948 roku o reformie bankowej. Następnie postanowieniem Sądu Powiatowego w Krakowie Wydział III Ksiąg Publicznych Sekcja 2 Rejestru Handlowego z dnia 31 sierpnia 1956 roku w.w. podmiot zmienił nazwę na „Kasa Spółdzielcza w W.”. Dalej postanowieniem Sądu Powiatowego w K. Wydział III Ksiąg Publicznych Sekcja 2 Rejestru Handlowego z dnia 20 sierpnia 1960 roku w.w. podmiot zmienił nazw na „Bank Spółdzielczy w W.”. W dniu 5 czerwca 1961 roku weszła w życie Ustawa o spółdzielniach i ich związkach. W związku z powyższym oraz na podstawie postanowienia Sądu Powiatowego dla miasta K. w K. Wydział III Sekcja Rejestru Handlowego z dnia 30 października 1962 roku Bank Spółdzielczy w W. został wpisany pod nowy numer rejestru (...) i wykreślone zostały wszystkie wpisy pod numerem rejestru (...) na podstawie art. 187 Ustawy o spółdzielniach i ich związkach. Kolejna zmiana numeru w rejestrze nastąpiła w związku z wejściem w życie w dniu 1 stycznia983 roku Ustawy Prawo spółdzielcze. Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie wpisał Bank Spółdzielczy w W. do rejestru spółdzielni pod nowym numerem (...) w miejsce dotychczasowego. Pod tym numerem Bank wpisany był aż do nadania mu numeru aktualnego KRS. W związku z powyższym wnioskodawca wskazał, że (...) Bank Spółdzielczy w W. to ten sam podmiot, co Bank Spółdzielczy z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. Od 1942 roku uległa jedynie zmiana nazwy Banku, który działa nieprzerwanie od 3 lutego 1925 roku.

Do wniosku zostały dołączone następujące dokumenty mające stanowić podstawę wpisu: 1) wyrys z mapy ewidencyjnej, 2) wypis z rejestru gruntów, 3) potwierdzona za zgodność z oryginałem kopia postanowienia Banku (...) z dnia 24 czerwca 1950 roku, 4) potwierdzona za zgodność z oryginałem kopia postanowienia Sadu Okręgowego w Krakowie Wydziału III Handlowego z dnia 24 lipca 1950 roku, 5) potwierdzona za zgodność z oryginałem kopia postanowienia sądu Powiatowego dla m. Krakowa Wydziału III Ksiąg Publicznych Sekcja 2 Rejestru Handlowego z dnia 31 października 1956 roku, 6) potwierdzona za zgodność z oryginałem kopia postanowienia Sądu Powiatowego w Krakowie Wydziału III Ksiąg Publicznych Sekcja 2 Rejestru Handlowego z dnia 20 sierpnia 1960 roku, 7) potwierdzona za zgodność z oryginałem kopia postanowienia Sądu Powiatowego w Krakowie Wydziału III Ksiąg Publicznych Sekcja 2 Rejestru Handlowego z dnia 30 października 1962 roku, 8) potwierdzona za zgodność z oryginałem kopia postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie Wydziału I Cywilnego z dnia 27 września 1983 roku.

Do wcześniejszych sygnatur sprawy - DzKw 2782/21, DzKw 7857/21, DzKw 15330/21, DzKw 2581/22 zostały złożone następujące dokumenty: 1) wykaz zmian gruntowych, 2) wypis z rejestru gruntów, 3) wyrys z mapy ewidencyjnej, 4) potwierdzona notarialnie kopia Zaświadczenia z dnia 20 sierpnia 1960 roku, 5) potwierdzona notarialnie kopia Odpisu poświadczonego rejestru spółdzielni, 6) odpis pełny KRS, 7) potwierdzona notarialnie kopia postanowienia Sądu Powiatowego dla m. Krakowa Wydział III Sekcja Rejestru Handlowego z dnia 30 października 1962 roku, 8) potwierdzona notarialnie kopia Odpisu protokołu z dnia 24 kwietnia 1983 roku, 9) potwierdzona notarialnie kopia Wniosku o wpisanie do rejestru handlowego, 10) potwierdzona notarialnie kopia postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie Wydziału I Cywilnego z dnia 27 września 1983 roku, 11) odpis pełny KRS.

Postanowieniem z dnia 31 października 2022 roku referendarz sądowy oddalił wniosek.

Skargę na powyższe orzeczenie złożył wnioskodawca.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20 marca 2023 roku wydanym na skutek rozpoznania skargi wniosek został oddalony.

Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy przywołał treść art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., art. 626 ² § 3 k.p.c. i art. 626 ⁹ k.p.c., wskazując, że przedmiotowy wniosek nie mógł zostać uwzględniony już choćby z tej przyczyny, że dokumenty dołączone przez wnioskodawcę nie spełniają wymogów formalnych określonych w Ustawie o księgach wieczystych i hipotece. Zgodnie z art. 31 UKWiH wpis może być dokonany na podstawie dokumentu z podpisem notarialnie poświadczonym, jeżeli przepisy szczególne nie przewidują innej formy dokumentu. Jest to forma "minimalna", a poświadczenie podpisu dla potrzeb postępowania wieczystoksięgowego nie będzie skuteczne, jeżeli zostanie dokonane przez adwokata albo radcę prawnego (por. T. Czech, Księgi wieczyste i hipoteka, s. 485; E. Gniewek, Księgi wieczyste, art. 31, Nb 70). W piśmiennictwie oraz judykaturze wyrażany jest pogląd, "że art. 31 UKWiH nie może mieć zastosowania do orzeczeń sądów i decyzji administracyjnych, są to bowiem dokumenty urzędowe sporządzone w formie specjalnej, przewidzianej w procedurze sądowej lub w administracyjnej, a więc w innej formie, w rozumieniu tego przepisu" (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2004 roku, V CK 448/03). Zatem podstawą wpisu w księdze wieczystej może być wyłącznie oryginał dokumentu a nie jego odpis uwierzytelniony za zgodność z oryginałem przez notariusza lub notarialnie poświadczona kopia, gdyż oryginałem jest dokument sporządzony z podpisem notarialnie poświadczonym czy kopia wypisu aktu notarialnego (postanowienia SN: z 2.12.2016 r., I CSK 819/15, OSNC 2017, Nr 7-8, poz. 9 oraz z 25.3.2019 r„ I CSK 812/17, Legalis). 

Tymczasem – zdaniem Sądu Rejonowego - większość dokumentów przedłożonych wraz z wnioskiem została poświadczona za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika wnioskodawcy, cześć w formie kserokopii (postanowień sądowych) z podpisem notarialnie poświadczonym. Taka forma dokumentów uchybia art. 31 UKWIH i skutkuje oddaleniem wniosku (przeszkody do dokonania wpisu).

Nadto – zdaniem Sądu - dokumenty odnoszące się do wykazania tożsamości wnioskodawcy z właścicielem wpisanym na karcie B Lwh (...) W., które umożliwiłyby przyjęcie legitymacji czynnej wnioskodawcy, w ocenie Sądu nie były wystarczające. Sąd Rejonowy zauważył, że wnioskodawca wskazując chronologię zdarzeń związanych ze zmianą nazwy właściciela hipotecznego, zdaje się jednak zapominać o uwarunkowaniach historyczno - społeczno - gospodarczych (np. nacjonalizacja, komunalizacja), które mogły przecież rzutować na prawo własności wpisane w księdze wieczystej na podstawie wyroku z 1942 roku. Sąd wieczystoksięgowy nie jest władny samodzielnie przeprowadzić postępowania sprawdzającego celem usunięcia wątpliwości i potwierdzenia legitymacji czynnej wnioskodawcy. Uczestniczyć w takim postępowaniu wyjaśniającym powinny także inne podmioty potencjalnie zainteresowane w sprawie (Skarb Państwa czy gmina). Dopiero kompleksowa analiza wszystkich dokumentów przedłożonych w sprawie, analiza przepisów prawa w okresie od dnia wpisu własności do dnia wyrokowania pozwolą na jednoznaczne potwierdzenie prawa własności, po którą zgłosił się wnioskodawca.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd na podstawie art. 398 ²² § 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. art. 626 ⁹ k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca, zaskarżył je w całości, zarzucając mu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych, poprzez przyjęcie, że większość dokumentów została złożona w formie odpisów poświadczonych przez pełnomocnika, a część w formie kserokopii z podpisem notarialnie poświadczonym, gdy tymczasem do wniosku zostały dołączone wyłącznie oryginały dokumentów lub odpisy dokumentów sporządzone przez Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie, co w konsekwencji spowodowało nieuzasadnione zastosowanie przez Sąd I instancji art. 31 ustawy o księgach wieczystych i hipotece,

2.  naruszenie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. poprzez błędną i subiektywną ocenę dokumentów złożonych przez Wnioskodawcę, a stanowiących podstawę wpisu, polegającą na uznaniu, że nie dają one dostatecznej legitymacji do złożenia wniosku przez (...) Bank Spółdzielczy o założenie księgi wieczystej oraz nie dają podstawy do ustalenia, że (...) Bank Spółdzielczy z siedzibą w W. jest właścicielem nieruchomości, której dotyczy żądanie wpisu, gdy tymczasem z treści tych dokumentów bez wątpienia wynika, że (...) Bank Spółdzielczy od chwili powstania kilkukrotnie zmieniał swoją nazwę, a w 1942 r. działał pod firmą Bank Spółdzielczy z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

Podnosząc powyższe zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego w Wieliczce z dnia 20 marca 2023 r. w całości, orzeczenie o założeniu księgi wieczystej oraz wpisanie prawa własności na rzecz wnioskodawcy (...) Banku Spółdzielczego z Siedzibą w W..

Ponadto skarżący wniósł na zasadzie art. 514 § 1 k.p.c. przeprowadzenie w przedmiotowej sprawie rozprawy lub zarządzić wysłuchanie Wnioskodawcy, oraz o przeprowadzenie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach rejestrowych (...) Banku Spółdzielczego wpisanego pod numerem KRS: (...) począwszy od 1925 r. do 1983 r. zalegających w Sądzie Rejonowym dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, na okoliczność ustalenia, że (...) Bank Spółdzielczy to Bank Spółdzielczy Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wpisany do dawnej księgi wieczystej na podstawie wpisu z 1942 r., której dotyczy wniosek o założenie księgi wieczystej i wpis prawa własności.

Wnioskodawca w pismach procesowych oznaczonych datami 13 lipca 2023 roku (k.248) i 28 lipca 2023 roku (k.252) złożył dalsze wnioski dowodowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Nie było podstaw do uwzględnienia zawartego w apelacji wniosku o przeprowadzenie rozprawy. Zgodnie bowiem z art. 626 ¹ § 1 k.p.c. sprawy w postępowaniu wieczystoksięgowym rozpoznawane są na posiedzeniu niejawnym.

Uzasadniony był zarzut apelacji co do błędnego przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że większość dokumentów została złożona w formie odpisów poświadczonych przez pełnomocnika, a część w formie kserokopii z podpisem notarialnie poświadczonym. Faktycznie bowiem do wniosku będącego przedmiotem rozpoznania zostały dołączone oryginały dokumentów (k. 163-164) lub odpisy dokumentów (orzeczeń) sporządzone przez Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie (k. 165-171). Dokumenty te mogą stanowić podstawę wpisu do ksiąg wieczystych i artykuł 31 ust. 1 u.k.w.h. nie stanowi w tym wypadku przeszkody do wpisu. Odpisy orzeczeń z rejestru sądowego wydane przez sąd prowadzący rejestr mają walor równoważny oryginałowi dokumentu i nie ma potrzeby ich notarialnego uwierzytelniania. Z przedłożonych dokumentów oraz podstaw prawnych ich wydania wynika ciągłość wpisów i następstwo prawne wnioskodawcy po Banku Spółdzielczym z ograniczoną odpowiedzialnością w W., który uwidoczniony jest na karcie B w lwh (...) W.. Dokumenty te obrazują zmiany nazwy (firmy) wnioskodawcy, formy prawnej jego działalności oraz przenoszenie wpisów jego dotyczących pomiędzy kolejnymi rejestrami.

Rzecz jednak w tym, że pomimo wykazania następstwa prawnego po podmiocie uwidocznionym w dawnej księdze wieczystej zachodzą inne przeszkody do wpisu. Zgodnie z art. 26 ust. 1 u.k.w.h. podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane katastru nieruchomości. Jak wynika z danych publicznych z katastru dostępnych na portalu: geoportal.gov.pl działka (...) (dalej oznaczona jako działka (...)), która miała odpowiadać dawnej pgr (...)nie istnieje obecnie w ewidencji gruntów. Uwidocznione są tam natomiast działki (...). Doszło zatem do zmian w stanie ewidencyjnym działek, których podstawy prawne i faktyczne nie są sądowi orzekającemu znane. Tymczasem zgodnie z art. 626 ^{( 8 )}§ 3 i 4 k.p.c. rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, sąd z urzędu bada zgodność danych wskazanych we wniosku z danymi wynikającymi z systemów prowadzących ewidencje powszechnych numerów identyfikacyjnych, chyba że istnieją przeszkody faktyczne uniemożliwiające dokonanie takiego sprawdzenia. Rozpoznając wniosek o zmianę oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej, sąd ponadto dokonuje z urzędu sprawdzenia danych wskazanych we wniosku i ujawnionego w księdze wieczystej oznaczenia nieruchomości z danymi katastru nieruchomości, chyba że istnieją przeszkody faktyczne uniemożliwiające dokonanie takiego sprawdzenia. Co istotne, zgodnie z art. 626 ^{( 8 )}§ 5 k.p.c. niezgodność danych, o których mowa w § 3 i § 4, stanowi samodzielną przeszkodę do dokonania wpisu. Nie ma podstaw do założenia księgi wieczystej dla działki (...) skoro działka taka nie figuruje już obecnie w ewidencji gruntów, a z przywołanego przepisu art. 26 ust. 1 u.k.w.h. i art. 626 ^{( 8)} § 5 k.p.c. wynika, że musi zachodzić zgodność pomiędzy danymi w księdze wieczystej a danymi z ewidencji. Przedmiotowej niezgodności oznaczenia nieruchomości towarzyszą inne okoliczności, które oceniane łącznie ze wskazaną rozbieżnością prowadzą do odmowy wpisu. Otóż w ewidencji gruntów własność nieruchomości objętej wnioskiem uwidoczniona jest na rzecz Skarbu Państwa, a wnioskodawca uwidoczniony jest jedynie jako gospodarujący zasobem nieruchomości. Ma to istotne znaczenie, albowiem zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 2 Dekretu z dnia 25 października 1948 r. o reformie bankowej (t.j. Dz. U. z 1951 r. Nr 36, poz. 279 z późn. zm.), który to akt prawny wnioskodawca sam wskazuje jako podstawę zmiany formy prawnej swojej działalności (pismo z 14 lipca 2022 roku, k. 162) istniejące w chwili ogłoszenia dekretu między innymi przedsiębiorstwa bankowe, komunalne kasy oszczędności, gminne kasy pożyczkowo-oszczędnościowe, kasy przezorności oraz wszelkie inne instytucje kredytowe przekażą po cenach określonych przez Ministra Skarbu wskazanym przez niego instytucjom bankowym lub Skarbowi Państwa (miedzy innymi) swe nieruchomości na własność. Przepis ten ustanawiał bezwzględną (a nie fakultatywną), ogólną podstawę przejęcia na rzecz Skarbu Państwa lub państwowych instytucji bankowych nieruchomości dotychczas funkcjonujących przedsiębiorstw bankowych i instytucji kredytowych. W świetle uwidocznienia w ewidencji gruntów własności Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości zachodzą podstawy do domniemania, że doszło do takiego przekazania, co stanowi przeszkodę do wpisu. Dodatkowo Sąd Okręgowy wskazuje, że podstawą nabycia nieruchomości miałby być wyrok z 28 lipca 1942 roku w sprawie C: 76/42 zmieniony wyrokiem Sądu Okręgowego w Krakowie z 12 października 1942 roku (Nr II Ca: 754/42). Treść tych wyroków jest nieznana. Tymczasem zgodnie z art. 11 ust. 1 i 2 Dekretu z dnia 6 czerwca 1945 r. o mocy obowiązującej orzeczeń sądowych, wydanych w okresie okupacji niemieckiej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 25, poz. 151 z późn. zm.) jakkolwiek postępowanie przed sądami polskimi w okresie okupacji na terenie b. Generalnego Gubernatorstwa i wydane przez te sądy orzeczenia są ważne, to nieważne są jednak orzeczenia, wydane w postępowaniu hipotecznym i rejestrowym, jeżeli orzeczenia te zostały oparte na przepisach, skierowanych przeciwko Państwu Polskiemu lub jego obywatelom, albo na nieważnych orzeczeniach sądowych czy też na innych orzeczeniach lub zarządzeniach sprzecznych z zasadami obowiązującego w Polsce porządku publicznego, z wyjątkiem orzeczeń nakazujących wpisy, określone w art. 1 ust. 3 tego Dekretu (wpisy hipotek w celu zabezpieczenia należności z tytułu nakładów w nieruchomościach lub z tytułu pożyczek). W takiej sytuacji brak wiedzy o treści i podstawach wyroku, który miałby stanowić podstawę wpisu również stanowi przeszkodę do dokonania wpisu. Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że zgodnie z § 5 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 lipca 1986 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych założonych przed dniem 1 stycznia 1947 r. oraz utraty mocy prawnej niektórych takich ksiąg (Dz. U. Nr 28, poz. 141) z dniem 1 stycznia 1989 r. utraciły moc prawną i podlegały zamknięciu z urzędu księgi dawne nie zawierające w działach odpowiadających działowi drugiemu, trzeciemu i czwartemu obecnej księgi wieczystej wpisów dokonanych po dniu 31 grudnia 1946 r. Taka sytuacja dotyczy lwh (...) W., który utracił ważność. Wpis własności dokonany w przedmiotowej księdze wieczystej dawnej ma zatem walor jedynie taki, że stanowi dowód dokonania w przeszłości wpisu własności o określonej treści (§ 6 cyt. Rozporządzenia w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych założonych przed dniem 1 stycznia 1947 r. oraz utraty mocy prawnej niektórych takich ksiąg). Nie może jednak stanowić samodzielnej podstawy założenia nowej księgi wieczystej i dokonania wpisu, bez uwzględnienia jako podstawy wpisu także wymienionego wyroku o nieznanej treści. Wskazane wyżej rozbieżności pomiędzy treścią wniosku a danymi z ewidencji gruntów, brak odpisu i wykazania treści wydanego w czasie okupacji wyroku, który miałby stanowić podstawę wpisu własności oraz wskazana wyżej nacjonalizacja nieruchomości sektora bankowego na przełomie lat 40-tych i 50-tych XX wieku prowadzą do wniosku, że przedłożone dokumenty nie są wystarczające dla założenia księgi wieczystej i wpisu własności wnioskodawcy zgodnie z treścią wniosku. Z powyższych względów zachodziły podstawy do oddalenia wniosku na zasadzie art. 626 ^{( 9 )}k.p.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił apelację na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sędzia Jarosław Tyrpa Sędzia Zbigniew Zgud Sędzia Krzysztof Wąsik