Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 sierpnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Grzegorz Buła (sprawozdawca)
Sędziowie:	SO Beata Tabaka SO Krzysztof Wąsik

Protokolant: protokolant sądowy Ewelina Hazior

po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2015 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. J., R. J. i A. J.

przeciwko G. K.i P. K.

o naruszenie posiadania

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie

z dnia 30 stycznia 2015 r., sygnatura akt I C 3522/13/K

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że eliminuje z jego punktu I sformułowanie „przywrócenie do stanu poprzedniego usuniętego przez pozwanych ogrodzenia oznaczonego w opinii biegłej sądowej W. M. z dnia 15 grudnia 2014 roku od punktu (...) do (...) oraz”, oddalając w tej części powództwo;

2.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

3.  zasądza od pozwanych na rzecz powodów kwotę 78 zł (siedemdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 sierpnia 2015 roku

W niniejszej sprawie powodowie wnieśli pozew w dniu 3 grudnia 2013 roku, w którym domagali się nakazania pozwanym G. (...) przywrócenia posiadania pasa gruntu o szerokości 5 metrów biegnącego po działce nr (...), położonej w Z. przy ulicy (...) – wzdłuż południowej granicy tej działki poprzez wybudowanie usuniętego przez pozwanych ogrodzenia, usunięcie przywiezionych przez pozwanych gruzu oraz kamieni, usunięcie wbitych palików, jak również poprzez nakazanie pozwanym zaniechania jakichkolwiek działań, które mogłyby utrudnić lub uniemożliwić korzystanie przez powodów z działki. Pismem z dnia 17 stycznia 2015roku (data wpływu do Sądu 26 stycznia 2015r.) powodowie zmodyfikowali żądanie pozwu, wskazując, iż domagają się nakazania pozwanym G. (...) przywrócenia im spokojnego posiadania trójkątnego fragmentu gruntu pomiędzy punktami (...), i(...) opisanego w opinii biegłej W. M. poprzez przywrócenie do stanu poprzedniego usuniętego przez pozwanych ogrodzenia oznaczonego w tej opinii od pkt(...) do pkt (...) oraz usunięcie wybudowanego przez pozwanych ogrodzenia oznaczonego od pkt(...)do pkt (...), jak również nakazania pozwanym G. (...) zaniechania jakichkolwiek działań, które mogłyby utrudnić lub uniemożliwić korzystanie przez powodów z trójkątnego fragmentu gruntu pomiędzy punktami (...), (...) i (...).

Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2015 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie: nakazał pozwanym G. (...) przywrócenie powodom S. J., R. J. i A. J. spokojnego posiadania trójkątnego fragmentu gruntu pomiędzy punktami (...) – (...)opisanego w opinii biegłej geodety W. M. z dnia 15 grudnia 2014r., położonego na działce ewidencyjnej nr (...) w Z., objętej księgą wieczystą (...) od ulicy (...) poprzez: przywrócenie do stanu poprzedniego usuniętego przez pozwanych ogrodzenia oznaczonego w opinii biegłej sądowej W. M. od pkt (...)do (...) oraz usunięcie wybudowanego przez pozwanych ogrodzenia oznaczonego w opinii biegłej W. M. od pkt (...) do (...) (pkt I); nakazał w/w pozwanym zaniechanie jakichkolwiek działań, które mogłyby utrudnić lub uniemożliwić w jakikolwiek sposób korzystanie przez powodów z trójkątnego fragmentu gruntu pomiędzy punktami (...) opisanego w w/w opinii biegłej W. M. (pkt II); a także orzekł o kosztach procesu (pkt III i IV).

Orzeczenie to zapadło w następującym stanie faktycznym:

Właścicielami nieruchomości składającej się z działek nr (...), położonej w Z. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą nr (...) są B. J. i S. J. na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej. Właścicielami nieruchomości składającej się z działki nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...) są R. J. i A. J. na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej. W dziale III księgi wieczystej nr (...) wpisana jest służebność gruntowa – prawo przechodu, przejazdu i przegonu przez całą długość działki nr (...) na rzecz każdoczesnych właścicieli lub posiadaczy działki nr (...) i działki nr (...) pasem 5 metrów szerokim biegnącym wzdłuż południowej jej granicy. Działka nr (...) położona w Z. uległa podziałowi i odpowiada działkom nr (...). Właścicielem nieruchomości składającej się m.in. z działki nr (...), położonej w Z. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą nr (...) jest G. K.. A. J. na terenie nieruchomości, położonej w Z. przy ul. (...) prowadzi działalność gospodarczą – warsztat samochodowy.

Przed wrześniem 2013 roku przejazd pomiędzy budynkiem znajdującym się na nieruchomości należącej do S. J., a budynkiem znajdującym się na nieruchomości G. K. odbywał się po drodze biegnącej po działce nr (...) przy południowej jej granicy – przy starym ogrodzeniu na tej działce oddzielającym ją od działki nr (...). Tą samą drogą do warsztatu samochodowego prowadzonego przez A. J. dojeżdżali jego klienci. Stare ogrodzenie zostało wybudowane ok. 30 lat temu. Zostało rozebrane w lipcu 2013 roku przez P. (...), za zgodą powodów, w związku z koniecznością przeprowadzenia remontu elewacji budynku należącego do pozwanych. Od lipca 2013 r. wjazd dotychczasowym szlakiem drogowym został zablokowany kamieniami i wbitymi prętami, wózkiem widłowym, a następnie słupkami granicznymi. Obecnie na terenie tej drogi zostało przez G. (...) postawione nowe ogrodzenie, które uniemożliwia przejazd według dotychczasowej trasy, gdyż jest przesunięte w stosunku do starego ogrodzenia – w stronę budynku położonego na działce nr (...), zaś wjazd odbywa się po działce nr (...). Nowe ogrodzenie zostało postawione w miejscu wskazanym przez geodetę zatrudnionego przez pozwanych, jako granica działek ewidencyjnych. Stare ogrodzenie znajdowało się na linii oznaczonej punktami (...) do (...)według oznaczenia opinii biegłego geodety natomiast nowe ogrodzenie znajduje się na linii od pkt (...)do(...). Według oznaczeń geodezyjnych poprzednie ogrodzenie znajdowało się na działce ewidencyjnej nr (...).

W ocenie Sądu Rejonowego powyższy stan faktyczny uzasadniał uwzględnienie powództwa. Sąd pierwszej instancji wskazał na zakres jego kognicji w tej sprawie wynikający z art. 478 k.p.c., a także iż w sprawach o ochronę posiadania rozstrzygnięcie sądu ma charakter tymczasowy, natomiast nigdy nie przesądza samego prawa do posiadania, o którym może orzec sąd w postępowaniu zwykłym. W ocenie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie powodowie wykazali fakt bezprawnego naruszenia przez pozwanych posiadania przez nich szlaku drogowego służącego do dojazdu do ich nieruchomości, co skutkowało uwzględnieniem powództwa na podstawie o art. 344 k.c. Jak wskazał Sąd Rejonowy, przed lipcem 2013 roku przejazd pomiędzy działkami nr (...) odbywał się wzdłuż starego ogrodzenia położonego na mapie ewidencyjnej sporządzonej przez biegłą W. M. na odcinku (...), a szlak ten został przez pozwanych samowolnie zagrodzony. Zdaniem Sądu Rejonowego dla wyniku niniejszego procesu nie miał znaczenia rzeczywisty przebieg granic pomiędzy działkami nr (...), jak również przebieg służebności drogowej opisanej w dziale III księgi wieczystej nr (...), albowiem w postępowaniu o ochronę posiadania w zakresie kognicji sądu pozostaje jedynie dotychczasowy stan posiadania i fakt jego naruszenia. Według Sądu pierwszej instancji uwzględnieniu powództwa nie przeszkadzała okoliczność jego zmodyfikowania w toku trwającego procesu, gdyż dla zachowania terminu określonego w art. 344 §2 k.c. istotne jest kiedy został złożony pozew, a nie kiedy został zmodyfikowany.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli pozwani, zaskarżając go w całości i zarzucając:

1.  błędne ustalenie stanu faktycznego, stanowiącego podstawę wyroku poprzez ustalenie, że powodowie pozostawali w posiadaniu części nieruchomości, której ochrony posesoryjnej się domagali;

2.  naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy tj. art. 355 §1 k.p.c. przez brak jego zastosowania w odniesieniu do żądań powodów, które były podnoszone w pozwie, a których powodowie ostatecznie nie podtrzymali, tj. w zakresie usunięcia gruzu i kamieni, jak również usunięcia wbitych palików – pomimo, że wydanie wyroku w tym zakresie stało się zbędne; a także przepisu art. 328 §2 k.p.c. poprzez brak odniesienia się w uzasadnieniu wyroku, w ramach ustaleń faktycznych, do podnoszonej przez pozwanych okoliczności, iż powodowie przez okres kilku miesięcy nie reagowali na zachowania pozwanych, które obecnie traktują jako naruszenie ich posiadania;

3.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 344 §2 k.c. poprzez brak jego zastosowania i uwzględnienie powództwa w zakresie nakazania usunięcia wybudowanego ogrodzenia oraz w zakresie żądania przywrócenia do stanu poprzedniego usuniętego przez pozwanych ogrodzenia, które to żądania nie były podnoszone w pozwie, a w dacie wystąpienia z nimi wygasły one na skutek upływu czasu; oraz naruszenie art. 344 §1 k.c. poprzez błędną wykładnię i uwzględnienie powództwa w zakresie żądania przywrócenia do stanu poprzedniego usuniętego ogrodzenia, pomimo iż przywrócenie stanu poprzedniego nie obejmuje obowiązku restytucji, gdy w wyniku naruszenia rzecz została uszkodzona lub zniszczona.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwani wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a także o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanych kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie, a także o zasądzenie od pozwanych na ich rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy przyjął za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznając je za prawidłowe i oparte na właściwej ocenie zgromadzonego materiału dowodowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jedynie częściowo była uzasadniona

Rozważania podniesionych przez pozwanych zarzutów należy rozpocząć od tych, które dotyczą naruszenia przepisów postępowania oraz błędnych ustaleń faktycznych. Zdaniem Sądu Okręgowego zarzuty te nie były zasadne.

Za chybiony, w ocenie Sądu Okręgowego, należy uznać zarzut naruszenia art. 328 §2 k.p.c., bowiem uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera wszystkie elementy konieczne, wskazane w tym przepisie. Stwierdzić należy, że zarzut naruszenia przepisu określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu, może być skuteczny jedynie w sytuacjach, gdy zostało ono sporządzone w taki sposób, że nie jest możliwym poznanie motywów, którymi kierował się Sąd pierwszej instancji przy jego wydaniu, a tym samym nie jest możliwe dokonanie kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia. Taki przypadek w tej sprawie nie zachodzi. Należy wskazać, że podnoszony przez pozwanych brak reakcji powodów w okresie kilku miesięcy na zmiany w ukształtowaniu ogrodzenia, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia tej sprawy. Po pierwsze z tego powodu, że materiał dowodowy wskazuje, że takie reakcje powodowie podejmowali, czego wyrazem jest obszerna informacja miejscowego Komisariatu Policji o działaniach podejmowanych przez funkcjonariuszy na spornym gruncie oraz osobach, które zgłaszały potrzebę interwencji. Po drugie dla zachowania roszczeń określonych w art. 344 §1 k.c. nie jest konieczne bezpośrednie działanie osób, którym naruszono posiadanie rzeczy, nakierowane przeciwko osobom to posiadanie naruszającym. Takie zachowanie oraz moment jego podjęcia miałby znaczenie prawne, gdyby do przywrócenia posiadania doszło w drodze samopomocy.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie można także uznać z trafny zarzut naruszenia art. 355 §1 k.p.c. Jeśli bowiem pozwani uważali, że Sąd pierwszej instancji nie orzekł w pełnym zakresie o przedmiocie postępowania i zgłoszonych roszczeniach, to powinni zgłosić w terminie określonym w art. 351 §1 k.p.c. wniosek o uzupełnienie wyroku. Skoro jednak tego nie uczynili, to obecnie nie mogą w drodze apelacji zaskarżyć braku konkretnego rozstrzygnięcia, gdyż taka apelacja jako niedopuszczalna podlega odrzuceniu (art. 370 k.p.c.).

Zdaniem Sądu Okręgowego nie może także odnieść skutku zarzut pozwanych dokonania przez Sąd pierwszej instancji błędnych ustaleń faktycznych. Należy zwrócić uwagę, że powyższy zarzut pozwanych nie jest połączony z zarzutem dokonania przez Sąd Rejonowy wadliwej oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Jeśli tak, to przyjąć należy, że pozwani, reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, oceny tej nie kwestionują. W ocenie Sądu Okręgowego z powołanych przez Sąd pierwszej instancji dowodów jednoznacznie wynika jaki był przebieg szlaku drogowego, z którego powodowie korzystali przed pozbawieniem ich tej możliwości przez pozwanych. Przebieg tego szlaku w terenie w zasadzie nie był sporny w sprawie, a spór obejmował jedynie czy wiedzie on po działce nr (...), czy po dz. nr (...). To jednak, jest okolicznością wtórną dla rozstrzygnięcia, gdyż geodezyjna identyfikacja przebiegu tego szlaku nastąpiła w toku procesu, a o przeprowadzenie dowodu na tę okoliczność wnioskowali powodowie już w pozwie. Do ustaleń faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia należy zaliczyć ustalenie, którędy przebiegał szlak drogi, z którego faktycznie korzystali powodowie, a nie jak formalnie przebiegał szlak służebności gruntowej drogi przysługującej powodom, i w tym zakresie ustalenia Sądu w pełni pokrywają się ze zgromadzonym materiałem dowodowym, w szczególności z opinią biegłego z zakresu geodezji. Z materiału tego wynika, że szlakiem drogi wzdłuż poprzedniego przebiegu ogrodzenia powodowe w sposób niezakłócony dojeżdżali do swojej nieruchomości przez okres wielu lat. Podobnie ze szlaku tego korzystali także kliencie dojeżdżający do warsztatu prowadzonego przez powoda A. J.. W tej sytuacji ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego uznać należy za całkowicie prawidłowe.

Uwzględniając ustalony przez Sąd pierwszej instancji stan faktyczny stwierdzić trzeba, iż trafnie Sąd Rejonowy uznał, że co do zasady powodom przysługuje w stosunku do pozwanych roszczenie o ochronę naruszonego posiadania. Słusznie bowiem Sąd pierwszej instancji przyjął, że pozwani w sposób samowolny uniemożliwili powodom korzystanie z dotychczasowego szlaku, co zresztą było ich celem przy dokonaniu zmiany położenia ogrodzenia, rozdzielającego ich nieruchomość od nieruchomości stanowiącej dz. nr (...). Jak prawidłowo stwierdził Sąd Rejonowy, roszczenie określone w art. 344 §1 k.c. nie jest zależne od tego czy dotychczasowy posiadacz władał rzeczą zgodnie z przysługującym prawem, jak również czy był posiadaczem w dobrej wierze. Zgodzić się też należy z Sądem Rejonowym, iż do chwili zamknięcia rozprawy poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku pozwani nie przedłożyli prawomocnego orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, z którego wynikałoby, że stan posiadania powstały wskutek naruszenia jest zgodny z prawem. Takiego dokumentu pozwani nie przedłożyli także w toku postępowania odwoławczego. Z powyższych względów powoływanie się przez ich na zgodność stanu posiadania wynikającego ze zmiany przebiegu ogrodzenia ze stanem prawnym, nie może prowadzić do zmiany lub uchylenia zaskarżonego wyroku.

Zgodzić się jedynie należy z zarzutem pozwanych, iż narusza przepis art. 344 §1 k.c. nakazanie im przez Sąd Rejonowy przywrócenia posiadania powodów poprzez przywrócenie do stanu poprzedniego usuniętego przez pozwanych ogrodzenia oznaczonego w opinii biegłej W. Ł.-M. z dnia 15 grudnia 2014r. punktami (...)do (...). Wskazać należy, że działanie pozwanych, w zakresie w jakim dotyczyło zdjęcia siatki ogrodzeniowej tworzącej poprzednie ogrodzenie, nastąpiło za zgodą powodów. Zatem tego działania pozwanych nie można uznać za samowolnego i bezprawnego, a w konsekwencji nie można go uznać za naruszenie posiadania skutkujące ochroną przewidzianą w art. 344 §1 k.c. Z kolei usunięcie przez pozwanych metalowych słupków ogrodzeniowych oraz betonowych fundamentów, na których były osadzone, odbyło się bez zgody powodów, jednak w ramach postępowania o ochronę posiadania Sąd Rejonowy nie miał podstaw do nakazania ich przywrócenia do poprzedniego stanu. Sąd Okręgowy podziela stanowisko wyrażane w doktrynie, a także w orzecznictwie (por. m.in. powołane przez pozwanych orzeczenie Sądu Najwyższego III CR 156/65, OSPiKA 1966, nr 12, poz. 276, a także pogląd S. Rudnickiego w Kodeks cywilny. Komentarz t.II, Własność i inne prawa rzeczowe, pod red. J. Gudowskiego, LexisNexis Warszawa 2013, str. 692), iż przywrócenie do stanu poprzedniego nie obejmuje obowiązku restytucji, gdy w wyniku naruszenia rzecz została uszkodzona lub zniszczona. W niniejszej sprawie niewątpliwie poprzednio istniejące ogrodzenie zostało całkowicie zniszczone, a jego elementy wykopane z ziemi i wywiezione. Nie jest więc możliwe w ramach niniejszego procesu nakazanie przywrócenia ich do stanu poprzedniego. Dodać należy, że odtworzenie tego ogrodzenia nie jest konieczne do przywrócenie posiadania szlaku drogowego, który może być przywrócony poprzez likwidację przeszkód uniemożliwiających korzystanie z niego, w szczególności nowego ogrodzenia postawionego przez pozwanych.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy częściowo zmienił zaskarżony wyroku eliminując z jego treści nakaz przywrócenia do poprzedniego stanu usuniętego przez pozwanych ogrodzenia. Podnieść też w tym miejscu trzeba, że określony w zaskarżonym wyroku przebieg tego usuniętego ogrodzenia (od pkt (...) do pkt (...)w opinii biegłej W. Ł.-M.)) nie tylko nie odpowiadał jego faktycznemu przebiegowi (od pkt (...) do pkt(...)), lecz także nie był zgodny z żądaniem powodów wyrażonym w piśmie z dnia 17 stycznia 2015 roku (k.160).

Natomiast Sąd Okręgowy nie podziela zarzutu pozwanych naruszenia art. 344 §2 k.c. poprzez uwzględnienie powództwa według treści zmodyfikowanej w piśmie z 17 stycznia 2015 roku. Zgodzić się należy ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji, że dla zachowania rocznego terminu określonego w tym przepisie wystarczające było wniesienie przez powodów pozwu do sądu w dniu 3 grudnia 2013 roku. W wytoczonym przez siebie powództwie domagali się niewątpliwie ochrony posiadania spornego szlaku drogi, które zostało naruszone przez pozwanych w lipcu 2013 roku, poprzez przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Powództwo to zmierzało do uzyskania ponownie faktycznej możliwości dojazdu do ich nieruchomości dotychczasowym szlakiem. Zdaniem Sądu Okręgowego, fakt, iż w toku procesu powodowie zmodyfikowali zakres obowiązków pozwanych, które miały doprowadzić do przywrócenia stanu poprzedniego, nie ma wpływu na zachowanie przysługującego im roszczenia. Jest rzeczą oczywistą, iż skoro pozwani w toku procesu zmienili stan faktyczny istniejący na nieruchomości, w ten sposób, że przejazdu nie uniemożliwiały już leżące na szlaku drogi kamienie i gruz, a także wbite paliki, natomiast przeszkodę stanowiło nowe ogrodzenie wybudowane przez nich, to konsekwencją tego stanu rzeczy musiała być modyfikacja żądania pozwu w zakresie metody przywrócenia stanu poprzedniego. Powyższa modyfikacja mieściła się jednak w ramach roszczenia związanego z naruszeniem posiadania w lipcu 2013 roku i dochodzonego przed Sądem od 3 grudnia 2013 roku. Nie można więc w tym przypadku podzielić poglądu pozwanych, że było to nowe roszczenie, którego dochodzenie uniemożliwiał upływ terminu przewidzianego w art. 344 §2 k.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 §1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji, a dalej idącą apelację oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. (pkt 2 sentencji).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono jak w pkt 3 na podstawie art. 98 §1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, a to z uwagi na niewielki zakres uwzględnienia apelacji. Koszty postępowania apelacyjnego, jakie ponieśli powodowie w niniejszej sprawie to koszty zastępstwa procesowego, które wyniosły łącznie 78 zł (§2, § 8 pkt 4 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu; tekst jednolity Dz.U.2013.461 j.t.).