II Ca 786/23 - postanowienie z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Krakowie z 2023-10-31
Sygnatura akt II Ca 786/23
POSTANOWIENIE
Dnia 31 października 2023 roku.
Sad Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny – Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący: Sędzia Magdalena Meroń – Pomarańska
Protokolant: Tomasz Pruszczyński
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 października 2023 roku w Krakowie,
sprawy z wniosku B. O.
przy uczestnictwie J. M.
o podział majątku wspólnego
na skutek apelacji wnioskodawczyni od punktu VII postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie z dnia 23 maja 2019 roku, sygnatura akt I Ns 2091/97/P
postanawia:
oddalić apelację wnioskodawczyni od punktu VII zaskarżonego postanowienia;
stwierdzić, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie;
zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 6.417 zł (sześć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
SSO Magdalena Meroń – Pomarańska
UZASADNIENIE
postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie
z dnia 31 października 2023 roku
Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie postanowieniem z dnia 23 maja 2019 r., sygn. akt I Ns 2091/97/P w punkcie I ustalił, że w skład majątku wspólnego B. O. i J. M. wchodzi: 1. nieruchomość gruntowa oznaczona jako działka numer (...) o powierzchni 0,0414 ha położona w K. przy ul. (...), obręb (...) P., dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa- Podgórza IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...); 2. nieruchomość gruntowa oznaczona jako działka numer (...) o powierzchni 0,0344 ha położona w K. przy ul. (...), obręb (...) P., zabudowana pawilonem użytkowym, dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa- Podgórza IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...); 3. ruchomości: a) lada kuchenna- barek z szafkami z płyty wiórowej wraz z podwieszaną półką i oświetleniem halogenowym o wartości 1.200 zł; b) piecyk kuchenny gazowy 4-ro palnikowy o wartości 300 zł; c) półka kuchenna czarna o wartości 50 zł; d) zegar kuchenny drewniany o wartości 50 zł; e) okap kuchenny nad piecyk o wartości 100 zł; f) 3 lustra w czarnych ramach ze szprosami o wartości 240 zł; g) książki 50 sztuk o wartości 100 zł; h) fotel rozkładany o wartości 50 zł; i) biurko z płyty wiórowej białe o wartości 50 zł; j) telewizor mały S. o wartości 150 zł; k) komplet sztućców o wartości 100 zł; l) 2 półki na książki o wartości 100 zł; ł) komplet wiklinowy 2 fotele i sofa o wartości 200 zł tj. majątek o łącznej wartości 898.847,44 zł (osiemset dziewięćdziesiąt osiem tysięcy osiemset czterdzieści siedem złotych 44/100); w punkcie II celem dokonania podziału majątku stron w zakresie nieruchomości dokonać podziału działki: 1. numer (...) szczegółowo opisanej w pkt. I 1) postanowienia na działki: a) numer (...) położoną w K., obręb (...) P., zabudowaną domem o łącznej pow. 0,0238 ha i wartości 388.970,00 zł; b) numer (...) położoną w K., obręb (...) P., o pow. 0,0052 ha i wartości 14.365,12 zł; c) numer (...) położoną w K., obręb (...) podgórze, o pow. 0,0121 ha i wartości 159.810,00 zł; 2) numer (...) szczegółowo opisanej w pkt. I 2) postanowienia na działki a) numer (...) położoną w K., obręb (...) P., o pow. 0,0231 ha i wartości 63.152,32 zł; b) numer (...) położoną w K., obręb (...) P., o pow. 0,0116 ha i wartości 155.640,00 zł - zgodnie z projektem podziału nieruchomości dokonanym przez biegłego do spraw geodezji i kartografii mgr inż. S. B. w dniu 28 sierpnia 2017 roku, przyjętym do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego Starostwa Powiatowego w K. w dniu 20 grudnia 2017 r. pod numerem (...), stanowiącym integralną część niniejszego postanowienia; w punkcie III dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni B. M. i J. M. w ten sposób, że 1) wnioskodawczyni B. O. przyznać na wyłączną własność składniki majątku opisane w pkt. I 3) a)-ł), pkt. II 1) a), pkt. II 1) b), pkt. II 2) a), pkt. II 2) b); 2) uczestnikowi J. M. przyznać na wyłączną wartość składniki majątku opisane w pkt. II 1) c); w punkcie IV zasądził od wnioskodawczyni B. O. na rzecz uczestnika J. M. kwotę 289.613,72 zł tytułem dopłaty; w puncie V zasądzić od uczestnika J. M. na rzecz wnioskodawczyni B. M. kwotę 77.349.17 zł) tytułem rozliczenia roszczeń wnioskodawczyni z tytułu posiadania rzeczy; w punkcie VI zasądził od uczestnika J. M. na rzecz wnioskodawczyni B. O. kwotę 3.750 zł tytułem rozliczenia za sprzedaż samochodu marki M. (...); w punkcie VII oddalił wniosek wnioskodawczyni B. O. o dokonanie rozliczenia roszczeń z tytułu posiadania w pozostałym zakresie; w punkcie VIII oddalił wniosek wnioskodawczyni B. O. o zwrot nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny; w punkcie IX oddalił wniosek uczestnika J. M. o zwrot nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny; w punkcie X oddalił wniosek uczestnika J. M. o zwrot nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty; w punkcie XI oddalił wniosek uczestnika J. M. o dokonanie rozliczenia roszczeń z tytułu posiadania; w punkcie XII ustanowił bez wynagrodzenia na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości oznaczonej jako działka (...) służebność gruntową poprowadzenia mediów po działkach (...), której obszar zajętości to 0,028 ha tj. szlakiem oznaczonym kolorem żółtym na mapie ustalenia służebności sporządzonej przez biegłego sądowego mgr inż. S. B. w dniu 21 grudnia 2017 r., załącznik 2 a i 2 b stanowiących integralną cześć niniejszego postanowienia; w punkcie XIII zobowiązał wnioskodawczynię B. O. do zapłaty na rzecz uczestnika J. M. kwoty określonej w pkt. IV postanowienia w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek opóźnienia płatności; w punkcie XIV zobowiązał uczestnika J. M. do zapłaty na rzecz wnioskodawczyni B. O. kwoty określonej w pkt. V i VI postanowienia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek opóźnienia płatności; w punkcie XV nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni B. O. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego dla Krakowa- Podgórza w Krakowie kwotę 13.370,68 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa tut. Sąd związanych ze sporządzonymi w sprawie opiniami biegłych sądowych; w punkcie XVI nakazał ściągnąć od uczestnika J. M. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego dla Krakowa- Podgórza w Krakowie kwotę 11.704,92 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa tut. Sąd związanych ze sporządzonymi w sprawie opiniami biegłych sądowych; w punkcie XVII zasądził od uczestnika J. M. na rzecz wnioskodawczyni B. O. kwotę 640 zł tytułem zwrotu opłaty od wniosku, uiszczonej dotychczas w całości przez wnioskodawczynię; w punkcie XVIII stwierdził, że w pozostałym zakresie wnioskodawczyni B. O. i uczestnik J. M. ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.
Za bezsporne Sąd Rejonowy uznał, że w dniu 30 grudnia 1996 roku Sąd Wojewódzki w Krakowie I Wydział Cywilny orzekł rozwód małżeństwa zawartego w dniu 28 lutego 1981 roku między J. M. a B. O. (ówcześnie S.-M.) bez orzekania o winie stron. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnią córką stron K. M. (1) powierzono B. O.; J. M. ograniczono władzę rodzicielską do prawa widywania się z dzieckiem bez ograniczeń. Natomiast wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem K. K. M. (2) powierzono J. M., B. O. ograniczono władzę rodzicielską do prawa widywania się z dzieckiem bez ograniczeń. B. O. i J. M. zobowiązano do ponoszenia kosztów utrzymania K. M. (1), natomiast J. M. do ponoszenia kosztów utrzymania K. K. M. (2). Wyrok uprawomocnił się dnia 21 stycznia 1997 roku.
Sąd Rejonowy podzielił uzasadnienie na cztery odrębne części.
Co do zgodnego podziału majątku w zakresie nieruchomości, czyli punktówI. 1) i 2) oraz II.-III. sentencji postanowienia, Sąd Rejonowy ustalił, że J. M. i B. O. (ówcześnie S.-M.) w wyniku umowy sprzedaży z dnia 7 lutego 1990 roku zawartej z J. M. i H. M. nabyli za kwotę 40.000 zł na własność nieruchomość objętą KW (...) ks. K. P. Dz. Adm. P.składającą się z działki (...) obr. (...) powód 572 m ( 2) wraz z budynkiem mieszkalnym przy ulicy (...) na prawach wspólności ustawowej. Kwota zapłaty tj. 40.000 zł pochodziła z ich majątku dorobkowego. Prawo własności zostało obciążone dożywotnim nieodpłatnym prawem mieszkania na rzecz J. M. i H. M.. J. M. i B. O. (ówcześnie S.-M.) zostali obdarowani przez J. M. (ojca uczestnika) udziałem wynoszącym 13/16 części nieruchomości położonej w K. utworzonej z działki (...) w obrębie (...) o powierzchni 742 m ( 2), objętej KW nr (...). Wartość 13/16 części nieruchomości ustalono na kwotę 50.000,00 zł, każdej z darowizn na kwotę po 25.000,00 zł. W dniu 1 stycznia 2001 roku wygasła ustanowiona na rzecz H. M. dożywotnia, nieodpłatna i niepodzielna służebność mieszkania w dwóch izbach w budynku mieszkalnym przy ul. (...) w K. usytuowanym na działce nr (...) obręb (...) na skutek jej niewykonania. W latach 2005-2006 toczyło się postępowanie w sprawie unieważnienia umowy darowizny zawartej dnia 9 marca 1992 roku przed notariuszem A. D., Repr. A (...) pomiędzy J. M. synem J. i J. jako darczyńcą a J. M. synem J. i H. i B. M. obecnie O. jako obdarowanymi, dotyczące udziału w wysokości 13/16 w nieruchomości położonej w K. oznaczonej numerem (...) obręb (...), dla której jest prowadzona księga wieczysta KW nr (...) przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie. Sąd I-instancji uznał przedmiotową umowę za nieważną. Następnie na skutek apelacji pozwanej B. O. Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 30 maja 2006 roku zmienił zaskarżony wyrok, w ten sposób, że powództwo oddalił. Wnioskodawczyni złożyła 18 marca 2019 roku wniosek o wpis w księdze wieczystej, nr (...) i (...) m.in. o wykreślenie służebności względem działki, dla której prowadzona jest KW (...) ustanowionej dla J. M., s. J., który zmarł dnia 3 grudnia 1998 roku, oraz wykreślenie służebności względem tejże działki ustanowionej dla H. M.. Dnia 20 grudnia 2017 roku pod numerem (...) przyjęto do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego Starostwa Powiatowego w K. projekt podziału nieruchomości dokonany przez biegłego do spraw geodezji i kartografii mgr inż. S. B. z dnia 28 sierpnia 2017 roku. Działka nr (...) (0,0344 ha) dzieli się na działki nr (...) (0,0231 ha) i (...) (0, (...)); a działka nr (...) (0,0414 ha) - na działki nr (...) (0,0238 ha), (...) (0,0052 ha) i (...) (0,0121 ha). W wyniku podziału z dwóch działek o układzie zbliżonym do równoleżnikowego ((...) i (...)) uzyskano dwa obszary o układzie południkowym i o lepszej funkcjonalności. Działka nr (...) o pow. 231 m ( 2) jest niezabudowana, ma kształt zbliżony do wydłużonego prostokąta. Teren działki nieuzbrojony, lecz działka graniczy z wpisaną do tej samej KW działką (...) osiadającą pełne uzbrojenie w zasięgu (sieć: elektryczna, wodna, kanalizacja oraz gazowa wzdłuż ul. (...)). Na dzień wyceny działka ma dostęp do drogi poprzez zabudowaną działkę nr (...), z którą łącznie tworzy jedną nieruchomość wpisaną do KW (...). W przypadku “przeniesienia jej do innej KW, działka będzie mogła mieć dostęp do drogi publicznej - ul. (...) przez działkę nr (...) mającą charakter działki drogowej (po wpisaniu do odpowiedniej KW - służebności drogowej). Działka nr (...) od północy graniczy z działką nr (...) zabudowaną w granicy z iz. (...) domem mieszkalnym przy ul. (...), od wschodu z działką nr (...) zabudowaną częścią pawilonu handlowego. Działka jest płaska, stanowi część rekreacyjną domu mieszkalnego, z żywopłotem wzdłuż granicy południowej i zachodniej. Wartość rynkowa prawa własności niezabudowanych działek nr (...) o łącznej powierzchni 283 m ( 2) wynosi 76.700,00 zł
Działka nr (...) o pow. 116 m ( 2) ma kształt nieregularnego pięciokąta graniczącego z ul. (...). Działka prawie w całości zabudowana jest większą częścią parterowego pawilonu z dwoma lokalami handlowymi przy ul. (...) na rzucie "schodkowym" w części frontowej. Działka jest płaska, w części ogrodzona. Uzbrojenie terenu: sieć elektryczna, wodna i gazowa oraz szambo. Wartość rynkowa części działki (...) zabudowanej częścią pawilonu handlowego o powierzchni użytkowej 36,20 m ( 2 )wynosi 155.640,00 zł Działka nr (...) o pow. 238 m ( 2) ma kształt zbliżony do prostokąta / trapezu o niewielkiej różnicy długości boków, najdłuższym północnym bokiem graniczy z ul. (...). Działka jest zabudowana budynkiem mieszkalnym o pow. zabudowy wg http://obserwatorium.um.krakow.pl/ = 137,02 m ( 2 )bez wiatrołapu). Działka jest płaska, ogrodzona, zagospodarowana, ma pełne uzbrojenie: sieć elektryczna, wodno - kanalizacyjna i gazowa. Wartość rynkowa prawa własności działki (...) o powierzchni 238 m ( 2) zabudowanej domem jednorodzinnym o powierzchni 108,70 m ( 2) w stanie na 1997 roku wynosi 352.700,00 zł, natomiast na rok 2018 wynosi 388.970,00 zł Działka nr (...) o pow. 52 m ( 2) jest niezabudowana, ma kształt wydłużonego wąskiego prostokąta i stanowić może działkę drogową, łączącą działkę nr (...) z ul. (...) (po ustanowieniu odpowiedniej służebności, ze względu na to, że działki nr (...) znajdują się w różnych KW). zatka nr (...) poprawia jednocześnie sposób użytkowania budynku na działce nr (...). Działka .es: płaska, ogrodzona, zagospodarowana, ma pełne uzbrojenie lub dostęp - analogicznie jak dz. (...). Wartość rynkowa prawa własności niezabudowanych działek nr (...) o łącznej powierzchni 283 m ( 2) wynosi 76.700,00 zł. Działka nr (...) o pow. 121 m ( 2) ma kształt zbliżony do trapezu, przy czym jego najdłuższy bok najdłuższy z łukiem ul. (...) - przy jej skrzyżowaniu z ul. (...). W części południowej cała jest zabudowana częścią pawilonu handlowego, tj. lokalem handlowym stanowiącym sklep spożywczy, natomiast w części północnej - lekką wiatą na samochód. Działka jest płaska, ogrodzona, zagospodarowana, w części uzbrojona - energia elektryczna, dostęp do sieci gazowej wzdłuż ul. (...) oraz służebny dostęp do sieci wodnej i kanalizacji (szambo) z działki nr (...) (na dzień wyceny będącej w tej samej KW). Działka posiada także możliwość niezależnego podłączenia - sieci wodno-kanalizacyjnej wzdłuż ul. (...). Wartość rynkowa części działki (...) zabudowanej częścią pawilonu handlowego o powierzchni użytkowej 40,10 m ( 2) wynosi 159.810,00 zł, Na dzień 26 marca 2019 r. brak jest podłączenia pawilonu handlowego – sklepu spożywczego, ostatecznie przyznanego uczestnikowi – do sieci wodno-kanalizacyjnej, co skutkowało ustanowieniem na rzecz działki (...) służebności gruntowej bez wynagrodzenia na rzecz każdoczesnego właściciela przedmiotowej nieruchomości w postaci poprowadzenia mediów po działkach (...), której obszar zajętości to 0,028 ha tj. szlakiem oznaczonym kolorem żółtym na mapie ustalenia służebności sporządzonej przez biegłego sądowego mgr inż. S. B. w dniu 21 grudnia 2017 r., załącznik 2 a i 2 b. Po podziale lokalu spożywczego - wyodrębniono środkowy lokal (obecnie zajmowany przez pizzerię) w roku 2001 przeprowadzono w nim remont, zainstalowano węzeł sanitarny, wykonano instalację elektryczną, remont dachu oraz podniesiono jego standard. Łączna powierzchnia użytkowa pawilonu handlowego wynosi 104,90 m ( 2) – lokal skrajny z lewej strony ma powierzchnię 28,60 m ( 2), lokal środkowy 36,20 m ( 2), lokal skrajny z prawej strony 40,10 m ( 2). Budynek mieszkalny przy ul. (...) w K. jest budynkiem parterowym, częściowo podpiwniczonym (schody do piwnicy w postaci drabiny), z nieużytkowym - na dzień wizji poddaszem, krytym dachem dwuspadowym, na rzucie prostokąta z dobudowanym wiatrołapem wejściowym. W budynku na parterze znajdują się trzy pokoje oraz kuchnia przedzielone korytarzem (po dwie izby w amfiladzie po każdej stronie korytarza), łazienka z WC oraz pomieszczenie gospodarcze - pralnia.W 1997 w pokoju na parterze znajdował się kominek - otwarty, bez wsadu i płaszcza wodnego, czyli nie pełnił funkcji ogrzewania domu. Zestawienie powierzchni rzeczonego budynku mieszkalnego: parter - powierzchnia użytkowa -108,70 m - powierzchnia przyjęta do obliczeń: wiatrołap - 7,8 m ( 2), przedpokój - 12,3 m ( 2), kuchnia - 16,6 m ( 2), pokój 1 - 22,9 m ( 2), pokój 2 - 20,3 m ( 2), pokój 3 - 20,4 m ( 2), łazienka + WC - 4,2 m ( 2), pomieszczenie gosp. - 4,2 m ( 2), piwnice - kotłownia 12,6 m ( 2) + piwnice 19,1 m ( 2) - 31,70 m ( 2), strych - pow. całkowita - 93,4 m ( 2) (bez uwzględnienia zmniejszenia pow. ze względu na skosy). Budynek mieszkalny w ostatnim czasie jest niezamieszkały i zaniedbany. Łączna wartość nieruchomości wg stanu na rok 1997 wynosi 843.290,00 zł, natomiast wg stanu na rok 2018 - 895.100,00 zł.W dniu 26 stycznia 2001 roku strony zgodnie podzieliły się lokalami handlowymi. Uczestnik wydał z dniem 1 lutego 2001 roku do rąk wnioskodawczyni i wyłącznego użytkowania jeden pawilon w stanie wolnym, drugi zaś został wydany wraz z najemcą tego lokalu, któremu jednak wypowiedziano umowę z dniem 1 lutego 2001 roku. Następnie dnia 1 lutego 2001 roku o godzinie 17:30 został spisany protokół przekazania dwóch lokalu użytkowych w pawilonie handlowym zlokalizowanym w K., przy ul. (...). W wyłącznym korzystaniu i posiadaniu uczestnika pozostał od tego czasu „sklep spożywczy”, a w wyłącznym korzystaniu i posiadaniu wnioskodawczyni „pizzeria” i „sklep z dewocjonaliami”. Od tego czasu każda ze stron korzystała z przypisanych jej w wyłączne posiadanie lokali we własnym zakresie jak właściciel. Dnia 19 lutego 2019 roku na rozprawie przed tut. Sądem biegła sądowa mgr inż. M. B. podtrzymała w całości opinię złożoną w sprawie z 21 maja 2019 roku. Na wizji lokalnej w dniu 10 maja 2018 roku stwierdzono, że dom jest opuszczony, zaniedbany, prawdopodobnie nieogrzewany. Dnia 22 maja 2019 roku biegła sądowa mgr inż. M. B. potwierdziła aktualność opinii z dnia 21 maja 2019 roku. Uczestnik J. M. oświadczył na rozprawie, która odbyła się dnia 16 marca 2017 roku swoją wolę opuszczenia budynku mieszkalnego przy ul. (...) do końca czerwca tegoż roku i zamieszkania w lokalu wynajmowanym. Uczestnik zrealizował swoje zamierzenia. Od tego momentu rzeczony budynek mieszkalny był opuszczony. Uczestnik J. M. wykonał w II kwartale 2019 roku na swój koszt, przy aprobacie wnioskodawczyni prace adaptacyjne polegające na dobudowaniu ściany pomiędzy lokalami znajdującymi się w granicach działek aktualnie oznaczonych po podziale numerami (...) i (...), celem oddzielenia dwóch lokali.
Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów oraz zeznań świadków- M. S., H. M., G. S. oraz stron, a także opinii biegłych, kluczowych dla rozstrzygnięcia w tym zakresie. Przedstawione przez strony dokumenty Sąd obdarzył walorami wiarygodności i mocy dowodowej, albowiem nie były one kwestionowane przez stronę przeciwną ani nie budziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności. Osobowe źródła dowodowe Sąd uznał także za w pełni wiarygodne, albowiem zeznania te korespondowały ze sobą. Sąd postanowieniem z dnia 23 maja 2017 roku dopuścił dowód z opinii biegłego geodety dr inż. S. B., która wykonana została dnia 8 września 2017 roku zgodnie z którą działki uległy podziałowi i sporządzony został projekt służebności mediów zgodnie ze zleceniem Sądu Rejonowego; opinia stanowiła następnie podstawę rozstrzygnięcia sądu. Przy ustalaniu wartości nieruchomości Sąd oparł się w całości na ostatniej opinii sporządzonej dnia 21 maja 2018 roku przez mgr inż. M. B. oraz opinii uzupełniającej złożonej na rozprawie przed tut. Sądem dnia 19 lutego 2019 roku, w której biegła sądowa ustosunkowała się do zarzutów stron, składając stwierdzając na wstępie, że podtrzymuje w całości opinię główną i odnosząc się w sposób szczegółowy do zarzutów pełnomocnika uczestnika. W piśmie z dnia 22 maja 2019 roku biegła sądowa podtrzymała swoją opinię oraz potwierdziła jej aktualność. W ocenie Sądu, wydane w sprawie opinie są rzetelne, racjonalne, wewnętrznie spójne, logiczne, oparte na prawidłowo zebranych danych, przez co Sąd w pełni podzielił dokonane w nich ustalenia.
W prawnym uzasadnieniu Sąd uznał, że wniosek w zakresie podziału nieruchomości zasługiwał na uwzględnienie, a to w szczególności wobec zgodnego w tym zakresie stanowiska stron. Sąd Rejonowy wskazał, że strony na przestrzeni lat zmieniały stanowisko, co do podziału majątku wspólnego w obrębie nieruchomości, natomiast na rozprawie, która odbyła się przed tut. Sądem dnia 29 marca 2019 roku strony oraz pełnomocnicy stron zgodnie wnieśli o dokonanie podziału majątku wspólnego w zakresie nieruchomości w ten sposób, że wnioskodawczyni B. O. otrzyma na wyłączną własność nieruchomości oznaczone numerami: (...), (...), (...), (...), a uczestnik J. M. otrzyma na wyłączną własność nieruchomość oznaczoną numerem (...). Sąd przywołał regulację art. 31 § 1 k. r.o. i wskazał, że z akt sprawy nie wynika, aby do czasu uprawomocnienia się orzeczenia w przedmiocie rozwodu małżonkowie zawierali jakąkolwiek umowę małżeńską majątkową. W związku z tym, wspólność ustawowa powstała między nimi z dniem 28.02.1981 r. (data ślubu) a ustała w dniu 21.01.1997 r. (uprawomocnienie się orzeczenia w przedmiocie rozwodu). Sąd wskazał, że dnia 30 listopada 2019 roku zapadło postanowienie wstępne, w którym oddalono wniosek uczestnika J. M. o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym stron (t. V, k. 826). Od postanowienie tego nie wniesiono apelacji i tym samym stało się ono prawomocne. Sąd Rejonowy ustalił skład i wartość majątku wspólnego w zakresie nieruchomości na podstawie artykułu 567 § 3 k.p.c. w związku z artykułem 688 k.p.c., w związku z artykułem 684 k.p.c. W skład majątku wspólnego wnioskodawczyni B. O. i uczestnika J. M. wchodziły na chwile ustania wspólności majątkowej między małżonkami pierwotnie nieruchomości oznaczone jako działki numerze (...), które następnie uległy odpowiedniemu podziałowi na działki o nr (...). Wartość tych nieruchomości ukształtowała się następująco: działki nr (...) o powierzchni 0,0233 ha, niezabudowanej – 63.152,32 zł, działki nr (...) o powierzchni o powierzchni 0,0116 ha, zabudowanej częścią pawilonu handlowego o powierzchni użytkowej 36,20 m ( 2) – 155.640,00 zł, wartość części działki (...) zabudowanej częścią pawilonu handlowego o powierzchni 28,60 m ( 2) w standardzie i stanie technicznym na jak w 1997 roku – 113.980 zł,; działki nr (...) o powierzchni 0,0238 ha, zabudowanej domem jednorodzinnym o powierzchni 108,70 m ( 2) – 388.970,00 zł, działki nr (...) o powierzchni 0,0053 ha – 14.365,12 zł, działki nr (...) o powierzchni 0,0121, zabudowanej częścią pawilonu handlowego o powierzchni 40,10 m ( 2) – 159.810,00 zł, tym samym łączna wartość nieruchomości wyniosła 895.917,44 zł. Sąd Rejonowy przywołał regulację art. 622 § 1 k.p.c. i podniósł, że na podstawie powyższego przepisu, o ile strony zgłoszą zgodny wniosek co do podziału, to sąd jest obowiązany dokonać podziału majątku wspólnego zgodnie z nim, a odstępstwo od tej zasady jest możliwe jedynie wówczas, gdy wskazany sposób nie odpowiada treści art. 621 k.p.c. Sąd uznał, że projektowany sposób podziału nieruchomości na części został zaznaczony na planie sporządzonym według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych. Projektowanego sposobu podziału nieruchomości z dnia 28 sierpnia 2017 roku dokonał biegły sądowy do spraw geodezji i kartografii dr inż. S. B.; projekt ten został przyjęty do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego Starostwa Powiatowego w K. w dniu 20 grudnia 2017 roku (t. X, k. 1819 i 1850) (por. art. 621 k.p.c.). Projekt podziału nie był sprzeczny z prawem, zasadami współżycia społecznego ani też nie naruszał w sposób rażący interesów osób uprawnionych- tym samym Sąd Rejonowy nie miał podstaw, aby nie przychylić się do proponowanego przez strony zgodnego podziału nieruchomości i wydał w tym względzie postanowienie z dnia 29 marca 2019 roku, w którym dodatkowo zobowiązał uczestnika J. M. do wykonania na jego koszt prac adaptacyjnych polegających na dobudowaniu ściany pomiędzy lokalami znajdującymi się w granicach działek aktualnie oznaczonych po podziale numerami (...) i (...), celem oddzielenia dwóch lokali w terminie jednego miesiąca, pod rygorem pominięcia stanowiska, uznania przez Sąd, że prace nie zostaną wykonane i w konsekwencji dokonania przez Sąd podziału majątku w zakresie według uznania Sądu; zobowiązano tym samym wnioskodawczynię do udostępnienia lokalu uczestnikowi J. M., celem umożliwienia mu wykonania prac adaptacyjnych wyżej wskazanych pod tożsamym rygorem. Wnioskodawczyni B. O. dnia 20 maja 2019 roku złożyła pismo procesowe, w którym poinformowała Sąd, że prace adaptacyjne zostały wykonane. Informację tę potwierdził uczestnik J. M. na rozprawie, która odbyła się przed tut. Sądem dnia 23 maja 2019 roku, jednocześnie przedkładając kserokopię dokumentacji fotograficznej na tę okoliczność. Co do zasady Sąd przyznał nieruchomości zgodnie z wnioskiem stron, w ten sposób, że:
- wnioskodawczyni otrzymała na wyłączną własność nieruchomości oznaczone numerami (...), (...), (...), (...),
- uczestnik otrzymał na wyłączną własność nieruchomość oznaczoną numerem (...). Ponieważ powyższe wymagało rozliczenia pod względem ich wartości, to kwestie tych rozliczeń, Sąd Rejonowy przedstawił w kolejnej części uzasadnienia. Sąd w punkcie XII orzekł o ustanowieniu służebności na rzecz każdoczesnego właściciela przedmiotowej nieruchomości w postaci poprowadzenia mediów po działkach (...), której obszar zajętości to 0,028 ha tj. szlakiem oznaczonym kolorem żółtym na mapie ustalenia służebności sporządzonej przez biegłego sądowego mgr inż. S. B. w dniu 21 grudnia 2017 r., załącznik 2 a i 2 b. Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 212 § 1 k.c. jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi. Przepis ten znajduje zastosowanie w sprawie o podział majątku wspólnego na zasadzie art. 46 k. r. i. o. w związku z art. 1035 k.c. W przedmiotowej sprawie wobec tego, iż na dzień 26 marca 2019 r. brak było podłączenia pawilonu handlowego – sklepu spożywczego, ostatecznie przyznanego uczestnikowi – do sieci wodno-kanalizacyjnej, to w ocenie Sądu Rejonowego należało ustanowić na rzecz działki (...) służebność gruntową bez wynagrodzenia na rzecz każdoczesnego właściciela przedmiotowej nieruchomości w postaci poprowadzenia mediów po działkach (...), której obszar zajętości to 0,028 ha tj. szlakiem oznaczonym kolorem żółtym na mapie ustalenia służebności sporządzonej przez biegłego sądowego mgr inż. S. B. w dniu 21 grudnia 2017 r., załącznik 2 a i 2 b, albowiem Sąd doszedł do wniosku, że ze względu na przeznaczenie gospodarcze lokalu niezbędnym jest ustanowienie takiej służebności; w przeciwnym razie lokal straciłby swoją wartość użytkową. Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie I. 1) i 2) oraz II.-III. sentencji postanowienia.
Co do podziału ruchomości, o których Sąd Rejonowy orzekł w punkcie I 3) oraz III postanowienia, ustalił on, że do majątku wspólnego stron, na moment ustania wspólności majątkowej małżeńskiej wchodziły następujące ruchomości: lada kuchenna – barek z szafkami z płyty wiórowej z podwieszaną półką z oświetleniem halogenowym (1200 zł), piecyk kuchenny gazowy 4 palnikowy (300 zł), zlewozmywak żeliwny 2 komorowy (150 zł), szafki kuchenne czarne komplet (350 zł), lodówka duża (250 zł), półka kuchenna 1 m czarna (50 zł), zegar kuchenny drewniany (50 zł), ekspres do kawy (60 zł), mikser z końcówka Z. (120 zł), malakser (150 zł), opiekacz do grzanek (40 zł), krajalnica (40 zł), żelazna maszynka do mięsa (40 zł), komplet ekochocholek i cedzaków (20 zł), okap kuchenny nad piecyk (100 zł), 2 lampy – kule papierowe (10 zł), stół owalny czarny rozkładany plus 8 krzeseł z J. (800 zł), 2 lustra w czarnych ramach (100 zł), 3 lustra w czarnych ramach ze szprosami (240 zł), dywan czarno-czerwono-niebiesko-biały (200 zł), komplet wypoczynkowy wersalka plus 2 fotele z żółtą tapicerką (500 zł), wersalka niebieska rozkładana (80 zł), komplet czarnych pokryć (wersalka plus 2 fotele) i 4 poduszki czarno-białe (100 zł), 2 stoliki czarne z szybami na kółkach – komplet (160 zł), półka czarna z szybami (50 zł), komoda czarna z 3 szufladami (200 zł), 2 lampy czarne stojące komplet (150 zł), lampa nocna czarna z abażurem (30 zł), komplet firanek (50 zł), 2 poduszki z kremowymi owieczkami z wełny (60 zł), plakat kota w antyramie czarnej (20 zł), 6 małych obrazków (60 zł), półka pod telewizor czarna (60 zł), telewizor duży (200 zł), kombajn: radio, magnetofon, adapter S. (180 zł), szafa na ubrania wisząca (100 zł), szafka z jedną szufladą czarną (30 zł), wieszak na ubrania czarny (30 zł), lustro duże w czarnej ramie (100 zł), umywalka nowa biała (50 zł), komplet łazienkowy niebieski (40 zł), lustro w niebieskiej ramie (40 zł), pralka automatyczna (300 zł), lampa biała sufitowa (30 zł), półka drewniana 2,8 m x 4 m (200 zł), 5 białych halogenów przykręcanych (50 zł), lampa biurkowa z motywem liścia wszczepianego w plastik – biała (50 zł), stolik mały 50/50 cm biały (20 zł), komplet 2 foteli z rurek z materacem z szarego płótna (240 zł), łóżko drewniane z materacem 200/120 (300 zł), stół czarny okrągły fi 1 m (50 zł), krzesło białe obrotowe do biurka (60 zł), 3 antyramy z plakatami koni – srebrne (150 zł), kosz – skrzynka wiklinowa biała (30 zł), książki – sztuk 50 min. (10 zł), radio białe z magnetofonem 2-kasetowym (30 zł), radio niebieskie z magnetofonem 1-kasetowym (50 zł), aparat fotograficzny (50 zł), dywan niebieski z anilany (100 zł), 2 przedłużacze do prądu komplet (30 zł), segment żółto-czarny z płyty wiórowej z 3 części i biurka (360 zł), fotel rozkładany (70 zł), półka nad biurko z jasnego drewna (60 zł), fotel czarny drewniany (30 zł), plakat jednorożca w antyramach (40 zł), zegar żółty okrągły ścienny (15 zł), zasłony brązowo-białe komplet (20 zł), zegar czarny okrągły ścienny (25 zł), żaluzje na 3 okna po 3 kwatery (240 zł), wykładzina ciemna do przedpokoju (30 zł), grill ogrodowy (40 zł), 4 stołki białe ogrodowe (10 zł), stolik turystyczny z szachownicą (30 zł), 2 koce anilanowe (30 zł), leżak z podnóżkiem rozkładany (30 zł), hamak z siatki sznurkowej (50 zł), rower turystyczny (350 zł), odkurzacz Z. (100 zł); ta część ruchomości znajdowała się w posiadaniu wyłącznym uczestnika J. M., natomiast fotel rozkładany (50 zł), biurko z płyty wiórowej białe (50 zł), telewizor mały S. (150 zł), komplet sztućców platerowych (100 zł), 2 półki książek (100 zł), komplet wiklinowy 2 fotele + sofa (200 zł); ta część ruchomości znajdowała się w posiadaniu wyłącznym wnioskodawczyni B. O.. Wszystkie ruchomości zakupione zostały przez strony w pierwszych latach trwania małżeństwa, które zostało zawarte dnia 28 lutego 1981 roku. Przedstawiony powyżej stan faktyczny Sąd uznał za bezsporny na zasadzie art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. W październiku 2017 r. przy wyprowadzce uczestnika z domu przy ul. (...), wyrzucił on szereg przedmiotów, z uwagi na ich zużycie lub zepsucie, ze względu na okres przez jaki były użytkowane i jaki upłynął od momentu ich zakupu tj. w pierwszych latach małżeństwa od 1981 roku do 2017 r. oraz ich stan związany z naturalnym zużyciem się rzeczy:- zlewozmywaka żeliwnego dwukomorowego; szafki kuchennej, czarny komplet; lodówki dużej, ekspresu do kawy (kawiarki), miksera z końcówkami Z., malaksera; opiekacza do grzanek, krajalnicy, żelaznej maszynki do mięsa; kompletu ekochochelek i cedzaków; okapu kuchennego nad piecykiem; 2 lamp – kule papierowe, dywanu czarno-czerwono-niebiesko-białego; kompletu wypoczynkowego wersalka z żółtą tapicerką; wersalki niebieskiej rozkładanej; kompletu czarnych pokryć i 4 poduszki czarno- białe, 2 stolików czarnych z szybami na kółkach – komplet; półki czarnej z szybami, komody czarnej z trzema szufladami, 2 lamp czarnych stojących komplet, lampki nocnej z czarnym abażurem, kompletu firanek, 2 poduszek z kremowymi owieczkami z wełny, plakatu kota w antyramie czarnej, 6 małych obrazków; półki pod telewizor czarnej; telewizora dużego, kombajnu: radio, magnetofon, adapter S., szafy z ubraniami wiszącej, szafki z jedną szufladą czarną, wieszaku na ubranie czarnego, lustra dużego w czarnej ramie, umywalki nowej białej; kompletu łazienkowego niebieskiego; lustra w niebieskiej ramie; pralki automatycznej; lampy białej sufitowej; półki drewniana 2,80 m x 4 m; 5 białych halogenów przykręcanych; lampy biurowej z motywem liścia wszczepianego w plastik – biała; stolik mały 50/50 cm biały; kompletu 2 foteli z rurek z materacem z szarego płótna; łóżka drewnianego z materacem 200/120; stołu czarnego z okrągłym fi 1 m; krzesła białego obrotowego do biurka; 2 antyramy z plakatami koni – srebrne; kosza skrzynki wiklinowej białej; książki sztuk minimum 50 (ewentualnie rozdane); radia z magnetofonem dwukasetowym; radio niebieskie z magnetofonem jednokasetonowym; aparatu fotograficznego, dywanu niebieskiego z anilany, 2 przedłużaczy do prądu komplet, segmentu brązowego z płytą wiórową składającego się z trzech części i biurka, fotelu; półki nad biurko z jasnego drewna, fotelu czarnego drewnianego, plakatu jednorożca w antyramach, zegara żółtego okrągłego ściennego, zasłon brązowo-białych komplet, zegara czarnego okrągłego ściennego; wykładziny ciemnej do przedpokoju; grilla ogrodowego; 4 stołków białych ogrodowych, stolika turystycznego z szachownicą, 2 koców anilanowych; leżaka z podnóżkiem rozkładanego; hamaka z siatki sznurkowej, roweru turystycznego, odkurzacza Z., trzy lustra w czarnych ramach ze szprosami zostały rozdane w rodzinie. Wnioskodawczyni opuszczając w połowie 1996 roku dom przy ul. (...) z ruchomości zabrała jedynie fotel rozkładany, biurko z płyty wiórkowej białe, telewizor mały S., komplet sztućców platerowych, 2 półki książek, komplet wiklinowy 2 fotele + sofa. Od momentu opuszczenia domu nie domagała się od uczestnika wydania żadnego z pozostałych, a pozostawionych w domu przedmiotów, z których strony korzystały wspólnie w trakcie trwania małżeństwa.
W majątku, na datę 23.05.2019 r. pozostały ruchomości znajdujące się w domu przy ul. (...): lada kuchenna – barek z szafkami z płyty wiórowej z podwieszaną półką z oświetleniem halogenowym (1200 zł), piecyk kuchenny gazowy 4 palnikowy (300 zł), półka kuchenna 1 m czarna (50 zł), zegar kuchenny drewniany (50 zł), okap kuchenny nad piecyk (100 zł), 3 lustra w czarnych ramach ze szprosami (240 zł), książki – sztuk 50 min. (100 zł), żaluzje na 3 okna po 3 kwatery (240 zł), fotel rozkładany (50 zł), biurko z płyty wiórowej białe (50 zł), telewizor mały S. (150 zł), komplet sztućców platerowych (100 zł), 2 półki książek (100 zł), komplet wiklinowy 2 fotele + sofa (200 zł). Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie zeznań stron, które korespondowały ze sobą i świadka M. S.. Na rozprawie, która odbyła się przed Sądem I instancji w dniu 29 marca 2019 roku strony po okazaniu im kart 1938-1940 podały po kolei status obecny wyszczególnionych ruchomości. Strony ostatecznie były zgodne, co do pierwotnego wykazu ruchomości, ich stanu z okresu rozdzielności, daty ich nabycia. Wnioskodawczyni nie kwestionowała oświadczenia uczestnika, iż większa część ruchomości nie znajduje się obecnie w posiadaniu uczestnika, bo je wyrzucił ze względu na stopień zużycia, zaznaczyła że domaga się ich rozliczenia. Sąd Rejonowy w pełni obdarzył walorem wiarygodności zeznania uczestnika co do tego, że wyrzucił poszczególne przedmioty ze względu na ich zużycie co było związane z upływem czasu. W zakresie obliczanie wartości rynkowej ruchomości Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego ds. szacowania. W opinii sądowej z dnia 7 kwietnia 2014 roku mgr inż. M. B. biegła Sądu Okręgowego w Krakowie podała, że w czasie wizji lokalnej mogła stwierdzić istnienie/zidentyfikować tylko niewielką cześć przedmiotowych ruchomości, gdyż z reguły opis ich był bardzo ogólnikowy, trudno więc było potwierdzić jej wartość większości z nich, niemniej po analizie tych ruchomości, które pozostawały na miejscu i wartości przekraczającej 500 zł wg zestawienia wnioskodawczyni – biegła stwierdziła, że ich wartości zasadniczo zostały przyjęte jako wyższe, niż ich wartości wolnorynkowe. Nie mając innego sposobu na stwierdzenie wartości pozostałej części ruchomości (których nie udało się jednoznacznie zidentyfikować) – przyjęto, ich wartość jako wartość przedmiotów o podobnej funkcji, jak przedmioty wg zestawienia wnioskodawczyni. Ostatecznie przyjęto, że łączna wartość 79 pozycji ruchomości wg ich stanu na dzień 21 stycznia 1997 roku, znajdujących się w posiadaniu uczestnika wynosiła 10.260 zł (słownie: dziesięć tysięcy dwieście sześćdziesiąt złotych). Natomiast 6 pozycji znajdujących się w posiadaniu wnioskodawczyni oszacowano na łączną kwotę 650 zł (słownie: sześćset pięćdziesiąt złotych) wg ich wg ich stanu na dzień 21 stycznia 1997 roku. Łączna wartość wszystkich ruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego stron wynosiła 10.910,00 zł (słownie: dziesięć tysięcy dziewięćset dziesięć złotych) wg ich stanu na dzień 21 stycznia 1997 roku. Natomiast w opinii sądowej tejże biegłej z dnia 21 maja 2018 roku biegła stwierdziła, na podstawie wizji lokalnej przeprowadzonej w dniu 10.05.2018 w budynku mieszkalnym, iż z wyposażenia z roku 1997 pozostały jedynie: lada kuchenna oraz belka oświetleniowa nad nią, stół owalny oraz 8 krzeseł -typu J., 2 lustra oraz lampy wiszące w trzech pokojach i kuchni, a także w łazience i przedpokoju. W pokoju dziennym pozostał kominek, a w jednym z pokoi pozostała czarna komódka. W łazience jest nadal umywalka starego typu z wyposażenia z roku 1997. A więc w momencie wizji lokalnej brak było zdecydowanej większości ruchomości. Sąd w całości oparł się na dowodzie z opinii biegłej w zakresie szacowania ruchomości, uznając ją za rzetelną.
W uzasadnieniu prawnym Sąd Rejonowy stwierdził, że wniosek wnioskodawczyni w zakresie podziału ruchomości nie zasługiwał na uwzględnienie. Sąd wskazał, że przedmiotem podziału mogą być jedynie przedmioty majątkowe, które były objęte wspólnością w chwili jej ustania i które nadal znajdują się w majątku małżonków jako objęte ich współuprawnieniem w częściach ułamkowych. Podniósł, że jak wynika z poczynionych przez Sąd ustaleń, w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni B. O. i uczestnika J. M. wchodzą istniejące na dzień orzekania ruchomości takie jak: lada kuchennej- barek z szafkami z płyty wiórowej wraz z podwieszaną półką i oświetleniem halogenowym o wartości 1.200 zł; piecyk kuchenny gazowy 4-ro palnikowy o wartości 300 zł; półka kuchenna czarna o wartości 50 zł; zegar kuchenny drewniany o wartości 50 zł; okap kuchenny nad piecykiem o wartości 100 zł; 3 lustra w czarnych ramach ze szprosami o wartości 240 zł; książki 50 sztuk o wartości 100 zł; fotel rozkładany o wartości 50 zł; biurko z płyty wiórowej białej o wartości 50 zł; telewizor mały S. o wartości 150 zł; komplet sztućców o wartości 100 zł; 2 półki na książki o wartości 100 zł; komplet wiklinowy 2 fotele i sofa o wartości 200 zł – o łącznej wartości 2640 zł. Sąd Rejonowy ustalił zatem, że w skład majątku wspólnego wchodzą tylko te ruchomości, które po pierwsze nie uległy naturalnemu zużyciu, po drugie te, które istnieją na dzień wydania orzeczenia, a były wycenione. Równocześnie Sąd uznał, iż brak jest jakichkolwiek podstaw do dokonywania rozliczenia tych składników, które na dzień orzekania nie istnieją z powodu ich wyrzucenia na skutek ich zużycia. Sąd Rejonowy podkreślił, że w pełni podziela również stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia II CSK 583/12 zgodnie z którym „Sąd ma obowiązek orzeczenia o przyznaniu jednemu z byłych małżonków istniejących składników majątkowych i dokonania rozliczenia ich wartości. Składniki bezprawnie zniszczone lub zbyte przez jednego z małżonków podlegają rozliczeniu, natomiast składniki zużyte w toku normalnego używania nie są uwzględniane”. Sąd uznał, iż nie doszło w niniejszej sprawie do zbycia bezprawnego rzeczy ruchomych należących do majątku wspólnego przez którąkolwiek ze stron. Natomiast szereg przedmiotów uległa naturalnemu procesowi zużycia, biorąc pod uwagę znaczny upływ czasu, co było naturalną koleją rzeczy i wyzbycie się przez uczestnika tychże rzeczy poprzez wyrzucenie było uzasadnione. Biorąc pod uwagę, że część ruchomości pozostawała u wnioskodawczyni tj. fotel rozkładany (50 zł); biurko z płyty wiórowej białe (50 zł); a także telewizor mały S. (150 zł); komplet sztućców platerowych (100 zł); 2 półki książek (100 zł); komplet wiklinowy 2 fotele i sofa (200 zł), a także mając na uwadze, że wnioskodawczyni zgodnie z punktem III. 1. przedmiotowego postanowienia otrzymała działkę (...) położoną w K., obręb (...) P., zabudowaną domem w którym to znajdowały się pozostałe istniejące ruchomości, Sąd doszedł do przekonania, że ruchomości powinny przypaść wnioskodawczyni. Zwłaszcza, że w trakcie procesu zauważalny był jej sentymentalny związek z tymi rzeczami. Skoro łączna wartość ruchomości wynosi 2.930 zł to udział każdego z małżonków wynosi po 1.465 zł, a ponieważ wnioskodawczyni otrzymuje je w naturze (wraz z domem), Sąd Rejonowy uznał, że obowiązana jest do spłaty na rzecz uczestnika w wysokości 1.465 zł. Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie I 3) oraz III a ). sentencji postanowienia w zakresie przyznania ruchomości.
Co do rozliczenia spłat i dopłat oraz innych wzajemnych roszczeń Sąd Rejonowy ustalił, że ostatnim wspólnym samochodem wnioskodawczyni i uczestnika, który wchodził w skład majątku wspólnego na moment rozdzielności był M. (...) o pojemności silnika 2400 cm 3, z 1980 roku (rok produkcji), o numerze silnika (...) i o nr podwozia (...) i o nr rejestracyjnym (...), którego dnia 23 marca 1996 roku uczestnik J. M. sprzedał za kwotę 7.500 zł. Stan faktyczny w zakresie rozliczenia sprzedaży samochodu marki M. (...) Sąd ustalił na podstawie zeznań stron, które generalnie korespondowały ze sobą i świadka K. M. (3). Sąd przyjął do rozliczenia kwotę jaką uczestnik otrzymał w wyniku sprzedaży. Ponadto, co do roszczeń stron z tytułu pożytków i nakładów - dotyczące pawilonu handlowego. Uczestnik do 2001 roku tj. do zawarcia porozumienia i podziału pawilonu handlowego i znajdujących się tam lokali, samodzielnie korzystał z całego pawilonu i pobierał z tego tytułu czynsz najmu lokali i czynsz najmu powierzchni reklamowej pod banery. Z tytułu czynszu za lokale i czynszu za baner reklamowy znajdujący się na sklepie spożywczym, w okresie od 1997 roku do 2001 r. uzyskał dochód w łącznej wysokości 78.708,18 zł. W 2001 roku strony uzgodniły sposób korzystania z pawilonu handlowego. W dniu 1 lutego 2001 roku o godzinie 17:30 doszło do przekazana 2 lokali użytkowych w pawilonie handlowym przy ulicy (...) w K. o powierzchni łącznej 65,60 m2, będących współwłasnością B. O. i J. B. O.. Uczestnik ostatecznie otrzymał do wyłącznej dyspozycji, korzystania i pobierania pożytków sklep spożywczy, a wnioskodawczyni pozostałe lokale. Doprowadziło to do tego, że od tego momentu każda ze stron decydowała i rozporządzała zarówno lokalem jak i jego wyposażeniem, czerpiąc korzyści z tego tytułu we własnym zakresie, a także ponosząc koszty związane z bieżącym utrzymaniem i eksploatacją tych lokali. Lokale w okresie korzystania przez każdą ze stron były na bieżąco w niewielkim zakresie ulepszane, a koszt tych ulepszeń został wyceniony w wartości tej nieruchomości. Ponadto od 1997 r. , uczestnik wynajął powierzchnię reklamową pod banery na pawilonie handlowym tj. także nad lokalami które wnioskodawczyni miała w posiadaniu. Z tego tytułu w okresie od października 1997 roku do maja 2018 roku uzyskał dochód w wysokości 67.494,14 zł, którym nie rozliczył się z wnioskodawczynią. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zeznań stron, a w szczególności zgromadzonych dowodów z dokumentów w postaci umów najmu i dzierżawy, które nie były kwestionowane przez wnioskodawczynię co do faktu ich wystawienia. W szczególności jednakże, Sąd w tym zakresie oparł się na opinii biegłej inż. M. B., która w sposób jasny, rzetelny, na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego wyliczyła wartość uzyskiwanych dochodów z tych składników.
Sąd Rejonowy nie uwzględnił żądania pełnomocnika uczestnika rozliczenia czynszu za lokale po 2001 roku i w konsekwencji zarzutów do odezwy, a dotyczących braku wyszacowania przez biegłą czynszu za lokale po 2001 roku, uznając to za bezprzedmiotowe i nieuzasadnione wobec dokonania przez strony podziału nieruchomości/ lokali do korzystania. Sąd nie uwzględnił także żądania wnioskodawczyni co do rozliczenia bezumownego korzystania przez uczestnika z ½ części wyposażenia sklepu, żądania zwrotu nakładów na wyposażenie sklepu i towar i zwrotu ½ części nakładów „koniecznych” na lokale handlowe, uznając je za nieuprawnione. Przyjmując określone powyżej wartości czynszu Sąd w całości oparł się także na opinii uzupełniającej z dnia 18 lutego 2019 r., gdzie na zarzuty pełnomocnika uczestnika, biegła szczegółowo dokonała modyfikacji wyliczeń w oparciu o uwagi pełnomocnika uczestnika. Niezależnie od tego, zdaniem Sądu Rejonowego wnioskodawczyni na żadnym etapie postępowania nie wykazała, jakie środki z jej majątku osobistego miała wydatkować na pawilon wchodzący w skład majątku wspólnego.
Sąd ponadto ustalił, że relacje B. O. z J. M. już pod koniec trwania małżeństwa nie były poprawne. Wnioskodawczyni B. O. opuściła budynek mieszkalny przy ul. (...) w K. w czerwcu 1996 roku. Wnioskodawczyni poznała wtedy swojego przyszłego męża E. O., który dokonywał wpłat z tytułu opłat eksploatacyjnych za lokal przy ulicy (...) w K.. 9 lipca 1996 roku E. O. nabył spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przy ul. (...). W chwili nabycia lokalu był stanu wolnego. W dniu 30 października 1996 roku B. O. zawarła umowę najmu lokalu położonego przy ulicy (...) w K. z E. O. na biuro pośrednictwa ubezpieczeniowego. W dniu 23 marca 2000 roku E. O. dokonał sprzedaży w formie aktu notarialnego, Rep. A (...) na rzecz J. W. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego kat. M-3 o powierzchni 48,00 m2, położonej w K. przy ul. (...). Po rozstaniu stron syn K. M. (4) zamieszkał z ojcem, czyli uczestnikiem, natomiast córka K. M. (1) zamieszkała z matką, czyli wnioskodawczynią. Od momentu opuszczenia domu B. O. nie domagała się od uczestnika wydania żadnego z pozostałych, a pozostawionych w domu przedmiotów, z których strony korzystały wspólnie w trakcie trwania małżeństwa. Wyzbyła się korzystania ze wspólnego domu i znajdującego się tam wyposażenia, poza tym które zabrała ze sobą. J. M. od czasu opuszczenia domu przez B. O., nie pobierał żadnych pożytków z tego domu, zamieszkując go ze wspólnym dzieckiem , a przez pewien okres dziećmi stron, a następnie samemu by ostatecznie opuścić dom w październiku 2017 r. i oddać klucze do domu wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni nie domagała się na przestrzeni ponad 20-stu lat dopuszczenia do posiadania i nie skorzystała z przysługujących jej w tym zakresie środków prawnych. Możliwy do uzyskania czynsz za dom w okresie od 21.01.1997 r. do 1.01.2001 r. przy uwzględnieniu obciążenia go prawem dożywocia oraz w okresie od 2.01.2001 r. do października 2017 r. wynosi kwotę 447.808,73 zł. B. O. po wyprowadzeniu się z jednym dzieckiem z domu przy ul. (...) ponosiła z kolejnym mężem koszty związane z koniecznością zamieszkiwania i utrzymania lokali mieszkalnych w tym koszt 5869,13 zł z tytułu czynszu. B. O. w okresie od 2001 roku do 2019 roku z tytułu uiszczania podatku od nieruchomości, ponad przysługujący jej udział, wydatkowała kwotę w wysokości 4.018,01 zł. Z tytułu wykreślenia z księgi wieczystej służebności i hipoteki B. O. poniosła koszt w wysokości 113 zł , co stanowi ½ udziału każdej ze stron w tym koszcie wynoszącym kwotę łącznie w wysokości 234 zł . Z tytułu opłacenia polisy ubezpieczeniowej za nieruchomość na rok 2016 B. O. poniosła wydatek w wysokości 127 zł, na rok 2017 106 zł, na rok 2018 106 zł, razem 339 zł. W 1993 r. uczestnik otrzymał od rodziców darowiznę w wysokości 4 tys. USD, która przeznaczona została w całości na bieżące potrzeby rodziny. Przez okres trwania małżeństwa uczestnik nie poniósł nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, ani tez strony nie poniosły nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni. W trakcie małżeństwa strony zaciągały wspólnie kredyty. Kredyt w banku (...) wnioskodawczyni spłaciła w wysokości 3.522,25 zł po ustaniu małżeństwa. Środki z zaciąganych kredytów przeznaczana były na bieżące utrzymanie rodziny lub na powiększanie majątku wspólnego.
Sąd Rejonowy ustalił, że sytuacja stron pod względem finansowym jest korzystna. Wnioskodawczyni posiada kilka źródeł utrzymania. Z wynajmu lokali otrzymuję dochód 1.900 zł miesięcznie, przy czym podatek wynosi ok. 400 zł kwartalnie. Otrzymuje rentę rodzinną w wysokości 1.000zł brutto, a także zagraniczną rentę kapitałową w wysokości 900 euro miesięcznie, w tym podatek 300 euro. W sezonie ponadto wykonuje pracę przewodnika i tłumacza z języka holenderskiego, angielskiego, dochody kształtują się w wysokości ok. 1.500zł miesięcznie, przy czym sezon trwa od kwietnia do października. Ponadto posiada oszczędności w wysokości 400 tys. zł. W zakresie kosztów: utrzymuje mamę, która ma rentę w wysokości ok. 1000 zł brutto. Nie posiada kredytów. Utrzymuje także dom w W., to są koszty remontów, media, lekarstwa, miesięcznie to ok. 500-600zł. Pomaga również dzieciom i przekazuje im miesięcznie ok. 500-600zł. Dokłada się także do ich wyjazdów. Koszty utrzymania własnego domu kształtują się w kwocie ok. 1.200 zł miesięcznie. Posiada także samochód z 2012 roku. Uczestnik prowadzi sklep, uzyskuje z tego tytułu dochód w wysokości 5-7 tys. zł miesięcznie, poza tym posiada w banku limit, który może w każdej chwili wykorzystać do kwoty 100 tys. zł, ponadto w gotówce posiada oszczędności w kwocie 50 tys. zł.. Nadto, zaznaczył, że może zwrócić się o pomoc finansową do rodziny i grona przyjaciół. Nie ma żadnych zobowiązań ani obciążeń, w tym jakichkolwiek kredytów.
Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dowodów z zeznań stron oraz świadków, a także wskazanych dowodów z dokumentów. W uzasadnieniu prawnym Sąd Rejonowy podał, że stan faktyczny odnośnie sposobu korzystania z domu przy ul. (...) ostatecznie doprowadził Sąd do wniosku i oceny, iż brak jest podstaw do żądania przez wnioskodawczynię odszkodowania za bezumowne korzystanie z domu przez uczestnika. Uczestnik nie pobierał pożytków z domu, nie prowadził tam żadnej działalności, zajmował dom w takim zakresie w jakim było mu to potrzebne do zwyczajnego funkcjonowania, mieszkał tam z dzieckiem lub dziećmi stron, a następnie sam, a wnioskodawczyni założyła własną rodzinę. W ocenie Sądu brak jest jakiegokolwiek jednoznacznego i wprost dowodu, by na przestrzeni ostatnich lat, wnioskodawczyni w jakiejkolwiek formie żądała zabezpieczenia swojego roszczenia. Sąd Rejonowy wskazał, że nie kwestionował faktu, że wnioskodawczyni musiała ponosić koszty czynszów za lokal który zamieszkiwała po wyprowadzce z domu, jednak podniósł, że brak było jakichkolwiek podstaw do uwzględnienia żądania zasądzenia takich kwot od uczestnika bo pierwsze, w żaden sposób nie wykazała, że należności te ponosiła z majątku osobistego, z niczego nie wynika by stanowiło to nakład na majątek wspólny , ani nakład ze wspólnego na osobisty, co mogłoby podlegać rozliczeniu. Ponadto w żaden sposób nie wykazała, by na ul. (...) nie mogła wrócić. Nie kwestionowane na żadnym etapie postępowania przez uczestnika, a wynikające z przedłożonych przez B. O. dokumentów było, że poniosła ona w ustalonej wysokości koszt podatku, wykreślenia służebności czy polisy. Ponadto Sąd Rejonowy wskazał, że w ocenie Sądu uczestnik w żaden sposób nie wykazał, by darowizna zgodnie z jego twierdzeniem przeznaczona została na rozbudowę pawilonu, właściwie to sam nie wiedział i nie potrafił skonkretyzować, na co zostało to przeznaczone. Ostatecznie Sąd przyjął, że zostało w całości zużyte na zaspokojenie potrzeb rodziny a nie na zwiększenie wartości majątku do chwili ustania wspólności (art. 45 § 1 k. r. i. o.). Odnośnie żądania uczestnika rozliczenia nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawczyni tj. dom w W., to Sąd I instancji podkreślił, że w żaden sposób żądana kwota 100 tysięcy złotych nie została wykazana jakimkolwiek dowodem, nawet osobowym. Niewykazane również zostało, a w konsekwencji nie podlegało ustaleniom, konkretnie z czego miałyby pochodzić na to środki, np. z dochodów z pracy. Uczestnik także i w tym zakresie nie sprostał wymaganiom art. 6 k.c. i 232 k.p.c. Odnośnie żądania wnioskodawczyni rozliczenia kredytu, Sąd Rejonowy przyjął, że skoro jako przeznaczony na nadbudowę domu zwiększył wartość majątku to nie może zostać potraktowany jako nakład z majątku osobistego i rozliczony.
Sąd Rejonowy uznał, co do samochodu, że nie budzi żadnych wątpliwości, że wierzytelności z tytułu sprzedaży przez jednego z małżonków przedmiotu stanowiącego majątek wspólny, powinny być rozliczane w sprawie o podział majątku wspólnego (stosownie do udziału małżonków) w przypadku, gdy zostały spożytkowane przez zbywającego wyłącznie na jego osobisty użytek. Uczestnik niewątpliwie nie rozliczył się z wnioskodawczynią z uzyskanej z tego tytułu kwoty wynoszącej 7.500 zł, zatem należało uznać, wobec niewykazania przez uczestnika, iż samochód zakupił za środki pochodzące z majątku osobistego, iż środki na zakup tej ruchomości pochodziły z majątku wspólnego, a wobec uznania, że strony miały równe udziały w majątku wspólnym należało zasądzić na rzecz wnioskodawczyni połowę kwoty z 7.500 zł, czyli kwotę 3.750 zł, o czym Sąd I instancji orzekł w punkcie VI. sentencji postanowienia. Sąd Rejonowy uwzględnił żądanie wnioskodawczyni rozliczenia czynszu z lokali w pawilonach handlowych za okres od 1997 r. do 2001 r. tj. od ustania rozdzielności do umownego podziału lokali do korzystania, albowiem niewątpliwie w tym okresie tylko uczestnik zarządzał majątkiem wspólnym bez udziału wnioskodawczyni i w związku z tym dochód osiągnięty z tego zarządu (najmu) jest dochodem wspólnym. Podobnie jak dochód z reklam na pawilonie za okres od października 1997 roku do maja 2018 r., z którego jak wynika z ustalonego stanu faktycznego uczestnik dotychczas się nie rozliczył. Sąd przyjął jako datę graniczną dla dokonania rozliczeń z tytułu czynszu z lokali, datę październik 2001 r. kiedy to strony porozumiały się w zakresie umownego korzystania. Podział ten nie dotyczył natomiast wykorzystania powierzchni reklamowej na pawilonie pod banery , co w związku z tym podlegało rozliczeniu. W ocenie Sądu Rejonowego oddaleniu podlegało natomiast żądanie uczestnika rozliczania pożytków z lokali użytkowych zajmowanych przez wnioskodawczynię po 2001 roku, tj. po okresie kiedy doszło do umownego przejścia korzystania z lokali na każdą ze stron, skoro właśnie umownie strony uregulowały tę kwestię. Oddaleniu podlegało także żądanie rozliczenia czynszów za okres sprzed 21 stycznia 1997 r. , co jest oczywistym z uwagi na fakt, iż okres ten dotyczył trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Czynsz za lokale za okres od 1997 r. do 2001 r. wyniósł 78.708,18 zł co daje udział każdej ze stron w wysokości 39.354,09 zł (78.708,18 : 2 = 39.354,09). Czynsz z reklam na pawilonie za okres października 1997 r. do maja 2018 r. wyniósł kwotę 67.494,14 zł co daje udział każdej ze stron w wysokości 33.747,07 zł (67.494,14: 2 = 33.747,07). Oddaleniu podlegały żądania wnioskodawczyni:
- rozliczenia bezumownego korzystania z wyposażenia ½ sklepu,
- zwrotu ½ nakładów na wyposażenie sklepu i towar
- żądanie zwrotu ½ nakładów koniecznych na lokale handlowe.
Sąd I instancji wskazał, że wyposażenie sklepu stanowiło nieodłączny element prowadzonej w nim działalności gospodarczej przez najemców. Skoro strony otrzymują z tego tytułu pożytki, to muszą liczyć się z amortyzacją wyposażenia i jego normalnym zużyciem. Niezależnie od tego brak było podstaw do takich rozliczeń gdyż doprowadziłoby to wielokrotnego nakładania się na siebie wartości (tu wyposażenia) z wartością nieruchomości czy tez czynszów najmu lub bezumownego korzystania. Poza tym wyposażenie pracowało na czynsz, służyło najmowi i w właśnie w zakresie czynszu zostało rozliczone. Ponadto nakład na wyposażenie sklepu i towar (k. 1693) wyszacowany jest również w wartości nieruchomości na której jest posadowiony tj. wartości tego co znajduje się na gruncie - należy uwzględnić amortyzację. Także w przypadku żądania zwrotu nakładów koniecznych na lokale handlowe, podkreślenia wymaga, że wnioskodawczyni czyniła je już po ustaniu wspólności, nie mając na to zgody uczestnika, a biegła dokonała wyceny nieruchomości, na której znajdują się lokale także po dokonanym przez strony umownym podziale ich do korzystania tj. z uwzględnieniem stanu polepszonego, co było dla stron korzystniejsze z punktu widzenia ich wartości oraz okresu pomiędzy rozdzielnością datą sporządzenia opinii i uwzględniało także stanowiska każdej ze stron. Ewentualne nakłady na lokal miały na celu utrzymanie tych lokali w należytym stanie zdatnym do użytku zgodnie z ich przeznaczeniem. Niezależnie od tego, także i w tym wypadku, samo przedstawienie faktur jest niewystarczające, nie potwierdza, że prace zostały wykonane. Poza tym, wnioskodawczyni sama przyznała, że przeznaczone było na bieżące utrzymanie, są to więc koszty bieżącej eksploatacji. W ocenie Sądu Rejonowego brak było podstaw do uwzględniania jakichkolwiek nakładów dodatkowych, tym bardziej, że na przestrzeni 22-dwu lat trwania procesu, nakłady nie zostały sprecyzowane i wyartykułowane, a jedynie były powielane bez wykazania, opisu i udowodnienia, a to wbrew dyspozycji art. 6 k.c. Zgodnie z powyższym, Sąd Rejonowy orzekł jak w pkt. V postanowienia. Oddaleniu podlegało żądanie wnioskodawczyni zasądzenia odszkodowania za bezumowne korzystanie przez uczestnika z domu ponad udział. Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, iż roszczenie jednego ze współwłaścicieli do drugiego, przysługuje wtedy gdy władanie rzeczą tego do którego jest kierowane jest bezprawne czyli mamy do czynienia z taką sytuacją gdyby uczestnik pozbawił wnioskodawczynię uprawnieni do korzystania z rzeczy wbrew jej woli. W niniejszej sprawie Sąd nie dopatrzył się bezprawności, ani też nie została ona wykazana przez wnioskodawczynię. Oddaleniu podlegało żądanie wnioskodawczyni rozliczenia odszkodowania za bezumowne korzystanie z wyposażenia domu. Po pierwsze tak jak Sąd I instancji wskazywał powyżej przy uzasadnieniu czynszu z lokali użytkowych, także w tym przypadku nie uprawnione jest żądanie podwójnego rozliczania tego samego. Oddaleniu podlegało żądanie B. O. rozliczenia czynszów do Spółdzielni Mieszkaniowej, które Sąd Rejonowy uznał za zupełnie nie uzasadnione w świetle obowiązujących przepisów, a nie zależnie od tego za nieuprawnione i niewykazane. Oczywistym jest , że nie stanowiło to wydatków na majątek wspólny, ani ze wspólnego na osobisty, gdyż dotyczyło zapłaty należności za zajmowany przez wnioskodawczynię lokal, w którym mieszkała po wyprowadzce z domu. Uwzględnieniu podlegały koszty i wydatki jakie poniosła wnioskodawczyni na majątek wspólny lub w związku z nim, a mające na celu zachowanie nieruchomości takie jak:
- podatek od nieruchomości- do rozliczenia ustalona została kwota 4.018,01 zł jako nadpłata wnioskodawczyni z tego tytułu, albowiem jest to koszt do ponoszenia którego obowiązany był również uczestnik. Zdaniem Sądu I instancji wnioskodawczyni szczegółowo wykazała przedłożonymi dokumentami jaki koszty w związku z tym poniosła ponad swój udział, a uczestnik ani jego pełnomocnik na żadnym etapie tego postępowania nie zaprzeczyli poniesieniu przez B. O. tych kosztów, ani tym bardziej nie wykazali ze swojej strony że to np. uczestnik poniósł większe czy w innej wysokości proporcjonalne do udziału.
- koszt wykreślenia służebności i hipoteki z księgi wieczystej w wysokości 117 zł , co stanowi ½ udziału każdej ze stron w tym koszcie wynoszącym kwotę łącznie w wysokości 234 zł . W ocenie Sądu stanowiło to wydatek związany z posiadanym wspólnym majątkiem – nieruchomością. Uczestnik ani jego pełnomocnik na żadnym etapie postępowania nie zaprzeczył ani wysokości ani zasadności żądania zwrotu.
- polisa ubezpieczeniowa na nieruchomość 113 zł, przy czym kwota ta ostatecznie przyjęta została przez Sąd Rejonowy w wysokości wskazywanej przez wnioskodawczynię, zgodnie z jej żądaniem, albowiem uczestnik nie kwestionował tego, że powinien partycypować w 1/3 (113 z 399 zł) ponoszonych kosztów na przedmiotowe nieruchomości – uczestnik na rozprawie, która odbyła się dnia 7 lutego 2012 roku wyraził następująco stanowisko: „Jak chodzi o utrzymanie lokali to każdy powinien płacić za zajmowaną powierzchnię, tj. ja 1/3 a wnioskodawczyni 2/3” (t. VI, k. 1064). Sąd Rejonowy wskazał, że uznał go za wydatek konieczny w związku z utrzymaniem wspólnej nieruchomości, dla zachowania jej prawidłowej gospodarki, co jest faktem oczywiście znanym, a nadto również nie zaprzeczonym przez uczestnika i jego pełnomocnika ani co do zasady ani co do wysokości. Sąd Rejonowy nie uwzględnił żądania wnioskodawczyni rozliczenia poniesionych kosztów plandeki, łaty montażowej czy taśmy albowiem są to koszty związane z bieżącym utrzymaniem czy remontem nieruchomości. Oddaleniu podlegało żądanie uczestnika rozliczenia nakładu z majątku osobistego na wspólny w postaci darowizny 4 tys. USD mającej być przeznaczoną na rozbudowę pawilonu. Sąd I instancji ostatecznie przyjął, za twierdzeniem uczestnika, że wnioskodawczyni mogła nie wiedzieć na co zostało to przeznaczone, że kwota ta została w całości zużyta na zaspokojenie bieżących potrzeb rodziny, co nie podlega rozliczeniu stosownie do treści art. 45 § 1 krio. Oddaleniu polegało także żądanie uczestnika zapłat wynagrodzenia za sprawowanie zarządu w okresie od 1997 do 1998 r. i od 1999 do 2000 r., albowiem nie wykazał tego żądania zarówno co do wysokości jak i zasadności. Oddaleniu podlegało żądanie uczestnika rozliczenia nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny w postaci przeznaczenia kwoty 50 lub 100 tys. zł na dom w W., jako niewykazane. Sąd Rejonowy uznał, że nawet jeżeli by przyjąć że zostały poczynione, to uczestnikowi przysługiwałaby ewentualna wierzytelność z okresu kiedy były czynione do ówczesnych właścicieli. Tymczasem strony zajmowały lokal wspólnie, co dało podstawę do przyjęcia, że był wykorzystywany w celu zaspokojenia potrzeb rodziny (art. 28 1 krio), a więc wszelkie wydatki (remonty, koszty, bieżące utrzymanie) nie podlegają rozliczeniu. Oddaleniu podlegało żądanie wnioskodawczyni dotyczące rozliczenia długu z banku (...) w wysokości 3.522,25 zł i 400 zł przekazane uczestnikowi. Wnioskodawczyni podnosiła, że kredyt , która ona następnie spłaciła we wskazanej części został przeznaczony na nadbudowę/ dom. Skoro tak to wydatki te podniosły wartość domu czyli majątku wspólnego. A skoro podniosły wartość to nie można żądać ich zwrotu (art. 45 § 1 k. r. i. o.)
Wobec powyższego, Sąd Rejonowy orzekł jak w pkt. VI-XI postanowienia. Mając całokształt powyższych okoliczności na uwadze, Sąd Rejonowy dokonał rozliczeń tj. dopłat i spłat jak w pkt. IV i V postanowienia w następujący sposób: Łączna wartość majątku wspólnego wynosi kwotę 898.847,44 zł w tym 895.917,44 zł to wartość nieruchomości, a kwota 2.930 zł to wartość ruchomości. Udział każdej ze stron w majątku wspólnym stanowi kwotę 449.423,72 zł. Uczestnik otrzymał nieruchomość o wartości 159.810,00 zł. W związku z dokonaniem podziału fizycznego nieruchomości Sąd I instancji zasądził dopłatę od wnioskodawczyni na rzecz J. M. w wysokości 289.613,72 zł (449.423,72- 159.810,00). Dalej Sąd Rejonowy zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni łączną kwotę w wysokości 77.349.17 zł na która składa się - kwota 39.354,09 zł (78.708,18 : 2) z tytułu czynszu najmu za lokale handlowe i baner reklamowy za okres do 2001 - kwota 33.747,07 zł (67.494,14 zł : 2) z tytułu czynszu z reklam za okres październik 1997 do maj 2018 r. - kwota 4.248,01 zł z tytułu podatku, ubezpieczenia, wykreślenia praw z księgi wieczystej. Dodatkowo, Sąd I instancji zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 3.750 zł tytułem rozliczenia za sprzedaż samochodu M.. Sąd Rejonowy w punkcie XIII i XIV postanowienia określił sposób i termin spłaty należności wskazanych w pkt IV oraz V i VI sentencji postanowienia przez strony. Sąd ten ustalił, że wskazane kwoty strony powinny spłacić w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia z odsetkami ustawowymi na wypadek opóźnienia w płatności- zdaniem Sądu zatem 6 miesięczny termin od daty uprawomocnienia się orzeczenia z jednej strony zabezpiecza w należytym stopniu interesy stron postępowania, a z drugiej leży w granicach ich możliwości finansowych.
Co do kosztów postępowania, Sąd Rejonowy wskazał, że łączny koszt wydatków poniesionych przez Skarb Państwa wyniósł kwotę 26.887,29 zł. W punkcie XV. sentencji postanowienia Sąd I instancji postanowił nakazać ściągnąć od wnioskodawczyni B. O. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie kwotę 13.370,68 zł, tytułem zwrotu kosztów opinii biegłych wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy dla Krakowa- Podgórza w Krakowie, albowiem w toku postępowania tut. Sąd wyłożył na opinię biegłych łącznie kwotę 26.887,29 zł, połowa tej kwoty (13.443,65 zł) powinna zostać ściągnięta od wnioskodawczyni jako koszt związany z udziałem wnioskodawczyni w sprawie, przy uwzględnieniu i rozliczeniu niewykorzystanej zaliczki uiszczonej przez wnioskodawczyni w kwocie 72,97 zł (wnioskodawczyni wpłaciła zaliczkę w kwocie 350 zł.). W punkcie XVI. sentencji postanowienia Sąd postanowił nakazać ściągnąć od uczestnika J. M. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa- Podgórza w Krakowie kwotę 11.704,92 zł, tytułem zwrotu kosztów opinii biegłych wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy dla Krakowa- Podgórza w Krakowie, albowiem w toku postępowania tut. Sąd wyłożył na opinię biegłych łącznie kwotę 26.887,29 zł, połowa tej kwoty powinna zostać ściągnięta od uczestnika J. M. jako koszt związany z udziałem uczestnika, mając jednak na uwadze, że uczestnik został częściowo zwolniony z kosztów sądowych w wysokości 1/5 (10.754,92 zł wobec 13.443,65 zł) i mając na uwadze, że uczestnik nie uiścił ostatecznie zaliczki w wysokości 950 zł na poczet wynagrodzenia biegłego (k. 221). W punkcie XVII. Sąd zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 640 zł tytułem zwrotu części uiszczonej przez nią opłaty od wniosku, nieuiszczonej dotychczas przez uczestnika, stosownie i proporcjonalnie do częściowego zwolnienia uczestnika od kosztów sądowych. W pkt. XVIII sentencji postanowienia Sąd stwierdził, że w pozostałym zakresie wnioskodawczyni B. O. i uczestnik J. M. ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, albowiem na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c. w postępowaniu nieprocesowym każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.
Apelację wniosła wnioskodawczyni, zaskarżając postanowienie Sądu Rejonowego w części tj. w punkcie IV, pkt. VII, pkt. VIII, pkt. XIII. Podniosła naruszenia: - art. 207 k.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie żądania przez wnioskodawczynię rozliczenia bezumownego korzystania z domu przy ul. (...) przez uczestnika, pominięcia zaoszczędzenia wydatków przez uczestnika a także nie rozliczenia czynszów poniesionych przez wnioskodawczynię za wynajmowany lokal przy ul. (...), art. 45 k.r.o. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. i art. 618 § 1 k.p.c. poprzez nie ustalenie przez Sąd I instancji wysokości nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię na majątek wspólny małżonków lokale użytkowe pomimo przeprowadzenia postępowania dowodowego w tym zakresie; - art.233 § 1 k.p.c. w z art. 13 § 2 k.p.c. oraz art. 6 k.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że ruchomości uległy naturalnemu zużyciu.
Wskazując na powyższe zarzuty, wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni kwotę 89 .415,31 zł tytułem spłaty udziału w majątku wspólnym opisanym postanowieniu w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni B. O. kosztów postępowania według norm przepisanych za pierwszą instancję oraz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za drugą instancję- ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Apelację wniósł także uczestnik, zaskarżając postanowienie w części, a mianowicie co do pkt IX i X, zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, polegającą na przyjęciu przez Sąd I instancji, że brak jest dowodów by darowizna 4.000 USD przeznaczona została na rozbudowę pawilonu usługowo-handlowego, w sytuacji gdy fakt ten potwierdzają nie tylko zeznania uczestnika, ale także zeznania jego matki H. M. przy uwzględnieniu całokształtu ówczesnej sytuacji finansowej stron oraz faktu, iż w czasie trwania małżeństwa o wydatkach decydował uczestnik, przy braku równocześnie jakichkolwiek dowodów, aby pieniądze te zostały w całości zużyte na zaspokojenie potrzeb rodziny;- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, polegającą na przyjęciu przez Sąd I instancji, że brak jest jakichkolwiek dowodów potwierdzających dokonanie nakładów z majątku wspólnego na majątek osoby trzeciej na nieruchomości w W. w sytuacji gdy w aktach sprawy na kartach 360-361 znajduje się dowód bezwpływowy w postaci odpowiedzi na pozew do sprawy prowadzonej przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Podgórza Wydział I Cywilny w Krakowie do sygn. I C 1311/87/P, ponadto fakt ten potwierdzają zeznania uczestnika i zeznania matki wnioskodawczyni G. S., a Sąd I instancji żadnemu z tych dowodów nie odmówił wiarygodności, a w konsekwencji:
- naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. poprzez uchylenie się od obowiązku ustalenia z urzędu wartości tych roszczeń i nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia ich aktualnej wartości
- naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 366 § 1 k.c. przez błędna wykładnię Sądu, nakazującego uczestnikowi dochodzenie roszczeń o nakłady od spadkobierców osoby trzeciej, podczas gdy uczestnikowi jako wierzycielowi służy prawo wyboru dłużnika solidarnego spośród spadkobierców osoby trzeciej, zmarłej w maju 1997 r.
W oparciu o powyższe, wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego przez Sąd II instancji na okoliczność ustalenia, jaka jest aktualna wartość nakładów z majątku odrębnego uczestnika na majątek wspólny w postaci 4.000 USD, wydatkowanych na rozbudowę pawilonu usługowo- handlowego przy ul. (...), a także na okoliczność jaka jest aktualna wartość połowy nakładów (400.000 zł z 800.000 zł przed denominacją) z majątku wspólnego małżonków na majątek osoby trzeciej w W., który to majątek w 1997 roku stał się współwłasnością spadkobierców tej osoby, w tym wnioskodawczyni, a następnie o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt IX przez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 110.946,29 zł w terminie 6 miesięcy od dnia prawomocności postanowienia z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki, o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt X przez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 100.629 zł w terminie 6 miesięcy od dnia prawomocności postanowienia z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki, o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania za II instancję według norm przepisanych.
Rozstrzygnięcie Sądu okręgowego w sprawie II Ca 2526/19
Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2019r. Sąd Okręgowy w Krakowie w sprawie
o sygn.akt II Ca 2526/19 uwzględniając apelację wnioskodawczyni zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zasądzoną w pkt IV kwotę 289.613,72 zł zastąpił kwotą 284.726,50 zł, w punkcie VII zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 198.308,38 zł tytułem rozliczenia z posiadania nieruchomości położonej przy ul. (...) w K., oddalając roszczenie wnioskodawczyni w pozostałej części, oddalając też dalej idącą apelację wnioskodawczyni i apelację uczestnika w całości.
Sąd Okręgowy podzielił uzasadnienie na dwie części, wpierw omawiając apelację uczestnika J. M. a następnie odniósł się do apelacji wnioskodawczyni.
Sąd Okręgowy zważył co następuje:
Co do apelacji uczestnika J. M.
Apelacja uczestnika nie zasługiwała na uwzględnienie i została w całości oddalona na podstawie art. 385 k.p.c.
Sad Okręgowy wskazał, odnośnie rozliczenia nakładu z majątku osobistego uczestnika na majątek wspólny w kwocie 4000 dolarów, że J. M. w pozwie o zwrot darowizny (k. 16-19) podniósł, że podarował uczestnikowi kwotę 4000 $ „na zagospodarowanie” jeszcze przed nabyciem działki nr (...) (9.03.1992 r. – k. 26 i 27) Podkreślił również, że dokonał sprzedaży działki, zabudowanej domem po zaniżonej cenie, jak również darowizn: działki sąsiedniej jak i kwoty 4000 $ „ by jego synowi i jego rodzinie dobrze się powodziło”. Miał się również wyprowadzić z domu przy ul. (...), nie korzystając z dożywocia, „by młodzi mieli wygodę”. Z kolei zeznania świadka K. M. (3) (brata uczestnika) – k. 290 - pozostawały w sprzeczności z tymi twierdzeniami, ponieważ podaje on, że pieniądze tytułem darowizny jego rodzice uzyskali za sprzedaż nieruchomości przy ul. (...). Sad Okręgowy stwierdził, że Sąd Rejonowy słusznie zauważył, iż świadek nie wiedział na co brat chciał przeznaczyć i na co przeznaczył te pieniądze. To samo zeznały siostry uczestnika – M. S. (k. 305v-306) B. R. (k. 305). Sąd Okręgowy wskazał dalej, że z zeznań świadka H. M. wynikać miało dodatkowo, że pieniądze na darowizny miały pochodzić ze sprzedaży domu przy ul. (...). Podała, że małżonkowie M. przekazali pięciorgu dzieciom po 4000 dolarów i sobie tyle zostawili obok dożywocia. Wskazywałoby to, że nieruchomość sprzedali za 24.000 dolarów. Tymczasem z umowy sprzedaży wynika, że sprzedaż nastąpiła za 40 mln złotych. Dolar musiałby zatem kosztować 1666 złotych, co jest niemożliwe. Na przełomie 1989 i 1990 r. cena dolara dochodziła nawet do 12.000 złotych. Reforma prof. L. B. ustabilizowała go na poziomie 9.300 złotych. Taka wartość została zresztą uwzględniona w prywatnej opinii waloryzacyjnej złożonej przez uczestnika. Dodatkowo tut. Sąd zauważył, że w pierwszej połowie lat 90-tych strony uzyskały środki z innych źródeł tj.:
- ze sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) w dniu 7 lutego 1990 r. (k. 1047-1049) po zakupie domu przy ul. (...) pozostało im 24 mln zł.
- 16 listopada 1994 r. sprzedali również działkę nr (...) za 100 mln zł podczas gdy przeciętne wynagrodzenie wynosiło wówczas (...) (cena wynosiła zatem prawie 19-krotność przeciętnego wynagrodzenia), a dwa dni później działkę nr (...) za dalsze 90 mln złotych.
- 7 września 1992 r. (k. 295) miała być udzielona wnioskodawczyni pożyczka na kwotę 15.000.000 zł, stanowiąca około 4-letnie przeciętne wynagrodzenie na datę zawarcia umowy (2.935.000 zł – przeciętne wynagrodzenie).
- pożyczki, które miały być udzielone przez BPH, o których mowa w zaświadczeniu z dnia 24 stycznia 2001 r. (k. 297) były również udzielone na znaczne kwoty, odpowiadając rocznemu i półtorarocznemu przeciętnemu wynagrodzeniu. Zostały udzielone odpowiednio 10 listopada 1992 r. i 27 stycznia 1994 r.
O ile – z uwagi na niekwestionowanie przez wnioskodawczynię okoliczności przekazania jej ówczesnemu mężowi 4000 $ przez teściów ( przesłuchanie w dniu 24 maja 2012 r. – k. 1149) – Sąd Rejonowy mógł uznać, że fakt taki miał miejsce, to nie istniały podstawy do ustalenia daty, okoliczności i późniejszego przeznaczenia tej darowizny, a w szczególności, że została dokonana wyłącznie na rzecz uczestnika oraz że uczestnik uczynił ją nakładem na majątek wspólny.
Co do nakładów na nieruchomość, należącą w latach 80-tych XX wieku do ojca wnioskodawczyni, Sąd Okręgowy również podzielił stanowisko Sądu Rejonowego. Sąd ten wskazał, że treść odpowiedzi na pozew w sprawie I C 1311/87/P może być ewentualnie dowodem na to, że uczestnik poniósł nakłady na nieruchomość osoby trzeciej. Nic jednak nie wskazuje na to, żeby to był nakład z jego majątku osobistego, natomiast, jeśli to był nakład z majątku wspólnego, to – w zależności od podstawy prawnej, na której został czyniony, uczestnik może mieć roszczenie o jego zwrot (w połowie wartości) do właścicieli tego lokalu. Nawet, jeśli wnioskodawczyni jest jedną z nich, to roszczenie powyższe nie podlega rozpoznaniu w niniejszym postępowaniu (art. 45 par. 1 i 2 k.r. i o.). Zgodnie natomiast ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w uchwale z dnia 3 kwietnia 1970 r. sygn. akt III CZP 18/70, powołanym przez uczestnika, sąd w postępowaniu o podział majątku wspólnego może dokonać podziału tej wierzytelności między byłymi małżonkami. Może zatem zdecydować komu tą wierzytelność przyznać, pozostawiając jej dochodzenie stronie lub stronom (np. w razie wierzytelności podzielnej jak ta – twierdzona przez uczestnika). Sąd Okręgowy wskazał, że w tej sprawie nie zostało wykazane, że taka wierzytelność stronom przysługuje. Strony zajmowały tu niekonsekwentne stanowisko. Wnioskodawczyni utrzymywała, że nakład ten miał być rozliczony w czynszu, którego małżonkowie nie płacili. Tak też wynika z pisma 7 marca 1988 r. w sprawie I C 1311/87/P, w którym pisała w odpowiedzi na pozew jej ojca: „pozwanym już spowszedniało wyrzucanie ich z domu przez powoda, i gdyby nie to, że powód ani myśli zwrócić pieniędzy wyłożonych na remont lokalu, należącego do właściciela, wyprowadziliby się już dawno”. Wnioskodawczyni, pisząc te słowa uważała, że ma roszczenie wraz z mężem o zwrot nakładów, które zamierza zrealizować poprzez zamieszkiwanie w lokalu swojego ojca w odpowiednim czasie bez opłacania czynszu. Tak też zresztą miało się stać. Pomimo wszczęcia przez jej ojca procesu o eksmisję i zapłatę czynszu, zamieszkiwała wraz z mężem w spornym, wyremontowanym przez siebie lokalu aż do 1990 r. Gdy się wyprowadzali, to stosunki pomiędzy nimi a ojcem wnioskodawczyni były wystarczające, aby sformułować ewentualne żądanie o zwrot nakładów (wynika to choćby z zeznań uczestnika na rozprawie w dniu 24 maja 2012 r. – k. 1147-1148). Tymczasem temat ten miał być przemilczany, pomimo że strony w tamtym czasie budowały dom, później inny dom kupowały i remontowały. Nie zapłacili też ojcu wnioskodawczyni spornego czynszu. Wydaje się zatem, że ich roszczenie zostało zaspokojone w kierunku, jakiego oczekiwali dokonując nakładów. Należy zauważyć, że trudno to do końca sprawdzić, ponieważ strony posługują się kwotami nieadekwatnymi do przeciętnego wynagrodzenia w latach 1984-1985 (wynoszącego 20.005 złotych). Trudno uznać, że kwota 800.000 złotych, która została zawarta była w odpowiedzi na pozew nie była przeliczeniem - i to zawyżonym nawet na datę sporządzenia pisma - kosztów remontu sprzed kilku lat. Inaczej remont 28 metrowego mieszkania musiałby wynieść ok. 40 przeciętnych wynagrodzeń, czyli 3-letnich zarobków. Jest to zupełnie nieprawdopodobne. Nieprawdopodobne jest też, żeby czynsz, który ojciec wnioskodawczyni żądał wynosił 500 złotych w 1985 r., bo byłaby to z kolei kwota zbyt mała (stanowiła 2,5 % przeciętnego wynagrodzenia).
2. Co do apelacji wnioskodawczyni – B. O. Sąd Okręgowy wskazał, że apelacja zasługiwała w części na uwzględnienie.
Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu I instancji, że B. O. nie przysługuje roszczenie z tytułu korzystania przez wnioskodawcę z całej nieruchomości przy ul. (...). Sąd Rejonowy założył, że skoro wnioskodawczyni dobrowolnie się z niej wyprowadziła, to zgodziła się na to, aby uczestnik korzystał nieodpłatnie z jej udziału. Jest to wniosek nieadekwatny w stosunku do żądań, kierowanych przez wnioskodawczynię w niniejszej sprawie, jak i w kontekście zasad doświadczenia życiowego. Okoliczność, że małżonkowie po ustaniu wspólnego pożycia, zwłaszcza jeśli wchodzą w nowy związek partnerski, nie chcą razem mieszkać, wydaje się być naturalna. Jeśli zatem jedno z nich się wyprowadza się dobrowolnie ze wspólnego domu, nie oznacza, że stracił on dla niego znaczenie z punktu widzenia konieczności zapewnienia mieszkania. Sama wyprowadzka to koszty finansowe, nakłady czasu i wysiłku na uzyskanie tytułu do innego lokalu, jego urządzenie a następnie ponoszenie kosztów jego utrzymania. Oczywistym zatem jest, że opuszczenie wspólnego domu i zamieszkanie poza nim jest związane ze znacznym obciążeniem, w szczególności finansowym. Naturalnym równocześnie pozostaje okoliczność, że jedna ze stron się na to decyduje, gdyż jest to warunkiem rozpoczęcia oddzielnego od dawnego małżonka życia. Nie można zatem uznać tego za okoliczność obciążającą takiego małżonka, skutkującą pozbawienia go korzyści z tytułu przysługującego prawa własności do nieruchomości.
Od czasu wyprowadzenia się wnioskodawczyni z domu przy ul. (...) i rozpoczęcia postępowania upłynęło tak wiele czasu, że po pierwsze: uczestnik powinien się liczyć z koniecznością zapłaty za korzystanie z udziału wnioskodawczyni i po drugie – jeśli się na to nie godził – uregulować sposób korzystania z niej w inny sposób. W szczególności dom można było wynająć albo sprzedać, aby żadna ze stron nie czuła się pokrzywdzona – z jednej strony – że nie korzysta ze swojej rzeczy, z drugiej strony – że musi ponosić koszty korzystania z tej rzeczy ponad swój udział, pomimo że konieczność taka została wymuszona przez sytuację rozpadającej się rodziny. Sąd Okręgowy wskazał, że odnosząc się do orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, należy podkreślić, że formułowane w uzasadnieniach tezy nie mogą wyprzedzać ustaleń w konkretnej sprawie i pozostawać w sprzeczności z poczuciem sprawiedliwości stron konkretnego postępowania. Dlatego nie odmawiając im racji na gruncie spraw, w których stały się podstawą rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie przez uczestnika z domu przy ul. (...) z udziału we współwłasności należącego do wnioskodawczyni, znajduje podstawę prawną w treści art. 224 §2 i 225 k.p.c. W celu rozstrzygnięcia, czy przesłanki powyższych zachodzą, Sąd Okręgowy poddał analizie akta sprawy celem ustalenia za jaki okres i od którego momentu wnioskodawczyni domagała się przedmiotowego roszczenia:
-
na karcie 216 akt sprawy (tom I) znajduje się pismo, w którym wnioskodawczyni wnosi o zasądzenie „dochodu i korzyści pobranych z użytkowania przez wyłącznie uczestnika bez udziału wnioskodawczyni, a to: od stycznia 1997 r. do dnia 7 czerwca 2000 r. (w 1997 r. po 400 złotych za każdy pokój, w 1998 r. – po 400 złotych za każdy pokój i po 500 zł za każdy pokój – odpowiednio: 14.400, 14.400 i 18000. Pismo to zostało doręczone uczestnikowi na rozprawie w dniu 7 czerwca 2000 r. (k. 219). Odniósł się do niego poprzez zarzut, że wnioskodawczyni, wyprowadzając się „nie pozostawiła żadnych dyspozycji co do zarządzania”.
-
w piśmie z dnia 8 grudnia 2000 r. k. 271 (t.II) wnioskodawczyni wnosi „o spłatę z tytułu połowy korzystania z domu i ogrodu” 16200 złotych, za „wszystkie 54 miesiące” ( ilość miesięcy w stosunku do daty pisma wskazuje, że chodzi o okres od lipca 1996 r. do grudnia 2000 r.). Pismo doręczono na rozprawie w dniu 13 grudnia 2000 r. – k. 286)
-
w piśmie z dnia 31 marca 2009 r. ponawia wniosek o rozliczenie korzyści z użytkowania domu (k. 756-759) od 1 czerwca 1996 r. do 1 kwietnia 2009 r. – o zasądzenie kwoty 256201,50 zł. Na to pismo uczestnik odpowiada pismem z dnia 30 kwietnia 2009 r. – k. 772.
-
ponowny wniosek jak w piśmie z dnia 31 marca 2009 r. znajduje się w piśmie z dnia 5 maja 2009 r. (k. 794-795)
-
Opinia biegłej sądowej M. B. z dnia 25.03.2016 r. – k. 1594 i n. dotyczy m. in. wysokości czynszu za okres od 21 stycznia 1997 r. do 29 lutego 2016 r. – k. 1651 Wnioskodawczyni z piśmie z dnia 20 lipca 2016 r. (k. 1684 i n. ) wnosi – zgodnie z załączoną tabelą (k. 1685) i uzasadnieniem (k. 1692) - o zasądzenie połowy pożytków z użytkowania domu ponad udział do ostatniej wyceny (czyli do dnia 29 lutego 2016 r.) w kwocie 208756,27 zł. Pismo to zostało doręczone uczestnikowi, który odniósł się do niego w piśmie z dnia 22 września 2016 r. (k. 1723 – 1727)
-
W piśmie z dnia 24 października 2016 r. wnioskodawczyni podtrzymuje wniosek o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z domu (k. 1746-1748)
-
W piśmie z dnia 24 października 2017 r. (k. 1837-1842) wnioskodawczyni domaga się m.in. zasądzenia pożytków z użytkowania domu ponad udział w kwocie 208756,27 zł (tak jak rok wcześniej) oraz do "nadal". Pismo doręczone bezpośrednio między pełnomocnikami.
-
W piśmie z dnia 8 sierpnia 2018 r. pełnomocnik uczestnika ustosunkowuje się szeroko do zasadności roszczenia wnioskodawczyni o zasądzenie wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości ponad udział i zwraca uwagę, że wnioskodawczyni nie objęła w posiadanie domu, pomimo że jest on wolny od 10 października 2017 r. (k. 1963-1965).
-
w piśmie z dnia 30 stycznia 2019 r. wnioskodawczyni wnosi o rozliczenie korzyści uzyskanych przez uczestnika z tytułu korzystania nieruchomości wraz z domem mieszkalnym – k. 1037.
Sąd Okręgowy ocenił, że powyższe uprawniało do zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie z udziału we współwłasności nieruchomości przez uczestnika od dnia złożenia w tym zakresie pierwszego wniosku (ale nie wstecz), tj od dnia 7 czerwca 2000 r. W opinii z 21 maja 2008 r. (k. 2867 i n.) biegła sądowa M. B. oszacowała m.in. wartość korzystania z domu ponad udział w okresie od 21 stycznia 1997 r. do 10 maja 2018 r. - 460093,73 zł (k. 1937). Należy jednak zwrócić uwagę, że uczestnik wyprowadził się z domu przy ul. (...) października 2017 r. i wyraził wolę jej przekazania wnioskodawczyni w piśmie z dnia 27 października 2017 r. (k. 1844-1845), które zostało doręczone bezpośrednio między pełnomocnikami. Sąd Okręgowy przyjął, że wnioskodawczyni miała możliwość korzystania z całej nieruchomości przy ul. (...) od 1 listopada 2017 r. Ostatecznie uznał, że przedmiotowe roszczenie znajduje uzasadnienie faktyczne i prawne od dnia 7 czerwca 2000 r. do dnia 31 października 2017 r. Obliczenia jego wysokości Sąd dokonał w oparciu o zalegającą w aktach opinię biegłej sądowej M. B., przyjmując – za wnioskiem apelacyjnym – wartość czynszu, uwzględniającą vacat 10% i wartość dożywocia do chwili jego obowiązywania, co dało kwotę zasądzoną ostatecznie w zmienionym pkt VII postanowienia.
Pozostałe roszczenia z tytułu posiadania Sąd Okręgowy oddalił, podzielając argumenty za takim stanowiskiem przedstawione przez Sąd I instancji. Dotyczyło to szczególności zapłaty za bezumowne korzystanie z wyposażenia sklepu. Słusznie Sąd Rejonowy podniósł, że wyposażenie pracowało na czynsz, służyło najmowi i w zakresie czynszu zostało rozliczone.
Sąd Okręgowy oddalił także żądanie zasądzenia odszkodowania za pozbawienie wnioskodawczyni z możliwości korzystania z nieruchomości przy ul. (...), uznając, że Sąd Rejonowy nie popełnił błędów przy ocenie dowodów i ustalaniu stanu faktycznego. Ten ostatni nie wskazuje na dokonanie przez uczestnika czynu niedozwolonego, uprawniającego do naprawienia szkody.
Co do rozliczenia ruchomości, wchodzących w skład majątku wspólnego, Sąd Okręgowy wskazał, że tylko pozornie może być ono uznane za krzywdzące dla wnioskodawczyni. Okoliczność, że znaczna ich część została w domu przy ul. (...) i wnioskodawczyni nie żądała ich wydania, wydaje się być zrozumiała. Ruchomości stanowiły wyposażenie wspólnego domu, w którym nadal miał mieszkać były mąż wnioskodawczyni i jej dzieci. Natomiast w chwili wyprowadzki B. O. nie znała warunków, w których będzie w przyszłości mieszkać. Wynajęte lokale są często urządzone i umeblowane, a zatem zabieranie do nich własnych rzeczy jest kłopotliwe i często nieracjonalne. Należy zauważyć, że wnioskodawczyni musiała na nowo zorganizować swoje gospodarstwo domowe, podczas gdy uczestnik nie poniósł w związku z realizacją faktycznej separacji z żoną żadnych kosztów ani wysiłku. Został we własnym, urządzonym domu, mając możliwość spokojnego kontynuowania życia. Równocześnie jednak upływ czasu działał na niekorzyść wnioskodawczyni. Rzeczy, co do których zgodziła się przyznać uczestnikowi na wyłączną własność, były przez niego używane i zużywane. J. M. nie musiał ich zabezpieczać w ten sposób, żeby zachować ich stan zbliżony do tego, istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej. W tym zakresie nie można postawić mu jakichkolwiek zarzutów. Sąd Rejonowy słusznie uznał, że może dzielić tylko majątek istniejący w dacie orzekania, a roszczenie o rozliczenie rzeczy zużytych w trakcie postępowania, nie ma podstawy prawnej.
Słusznie natomiast wnioskodawczyni podniosła, że kredyt z banku (...) S.A. III Oddział w K. powinien być między stronami rozliczony. Wprawdzie nie można go uznać za nakład na majątek wspólny, ale nie istniały przeszkody – w szczególności wobec długotrwałego trwania postępowania i niespornych okoliczności spłaty tego kredytu (k. 281) - aby orzec o roszczeniu wynikającym z solidarnej odpowiedzialności stron jako kredytobiorców (art. 376 §1 k.c.) Na rzecz wnioskodawczyni z tego tytułu powinna być zasądzona kwota 3522,25 zł (k. 270-273) i tę kwotę Sąd Okręgowy odjął od - zasądzonej w pkt IV postanowienia Sądu Rejonowego - dopłaty.
Sąd Okręgowy ocenił również, że na uwzględnienie w części zasługiwał zarzut niepełnego rozliczenia wydatków na wspólny majątek w postaci ubezpieczenia nieruchomości. Sąd Rejonowy słusznie uznał roszczenie w tym zakresie za zasadne, jednak dokonał niedokładnej analizy akt, na podstawie której Sąd Okręgowy ustalił dodatkowo, że wnioskodawczyni zapłaciła składki na ubezpieczenie nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych (po odjęciu części składki na ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, które nie chroniło nieruchomości ani uczestnika), których trzecia część (obciążająca uczestnika przy podziale quad usum pawilonu) wyniosła:
- w latach 2004-2008 – 259,99 zł
- w 2010 r. – 36,66 zł (składka na ubezpieczenie nieruchomości wynosiła 110 złotych, a na ubezpieczenie od OC – 40 złotych) – k. 1699-1701
- w 2013 r. – 39,66 zł (składka na ubezpieczenie nieruchomości wynosiła 119 złotych, a na ubezpieczenie od OC – 30 złotych) – k. 1702-1704
- w 2014 r. - 39,66 zł (składka na ubezpieczenie nieruchomości wynosiła 119 złotych, a na ubezpieczenie od OC – 30 złotych) – k. 1705-1706
- w 2015- 39,66 złotych (składka na ubezpieczenie nieruchomości wynosiła 119 złotych, a na ubezpieczenie od OC – 30 złotych) – k. 1707-1708
- w 2016 r. 34 złotych (składka na ubezpieczenie nieruchomości wynosiła 102 złotych, a na ubezpieczenie od OC – 25 złotych) – k. 2001-2002
- w 2017 – 28,33 zł (składka na ubezpieczenie nieruchomości wynosiła 85 zł, a na ubezpieczenie OC 21 złotych k. 2003-2004)
- w 2018 – 28,33 zł (składka na ubezpieczenie nieruchomości wynosiła 85 zł, a na ubezpieczenie OC 21 złotych – k. 2005-2006)
W sumie za ubezpieczenie uczestnik powinien zapłacić 506,29 zł, a Sąd Rejonowy uwzględnił tylko 113 złotych. Należało więc odjąć od zasądzonej od wnioskodawczyni w pkt IV dopłaty kwotę 393,29 złotych.
Sąd Okręgowy ocenił także, że wnioskodawczyni nie została pokrzywdzona przez Sąd Rejonowy rozliczeniem wydatku na majątek wspólny w postaci podatku od nieruchomości. Sąd Okręgowy ustalił, że w latach 2006-2011 wnioskodawczyni zapłaciła tytułem podatku od nieruchomości kwotę 15167,32 zł, a uczestnik – 12013,55 zł. Strony powinny zapłacić po 13590,43 złotych, a zatem wnioskodawczyni nadpłaciła 1576,89 zł. (k. 1721). W latach 2017-2018 wnioskodawczyni zapłaciła tytułem podatku od nieruchomości kwotę 3345,20 zł a uczestnik 1381,15 złotych. Strony powinny zapłacić po 2363,17 zł, a zatem wnioskodawczyni nadpłaciła 982,03 zł (k. 1992-1993). Suma tych dwóch kwot jest mniejsza od rozliczonej przez Sąd I instancji.
Częściowo Sąd Okręgowy przyznał rację wnioskodawczyni w zakresie, w jakim zarzucała bezpodstawne pominięcie nakładów koniecznych, których dokonała na wspólną nieruchomość. Sąd II instancji dokonał analizy rachunków i faktur, złożonych na tę okoliczność. Tylko niektóre z nich uznał za podstawę do ustalenia, że B. O. dokonała nakładów koniecznych na cały budynek handlowy, tj. faktury na remont dachu w 2006 r. na kwoty 53,68 zł, 185,21 zł, 46 zł, 130 zł, 260 zł, 492,98 zł, 1310 zł – k. 1007, 1009, 1010, 1011 (gaz do zgrzewania papy), 1012, 1013, 1014, 1017, naprawę instalacji elektrycznej w 2008 r. - 350,14 zł w 2008 r. (k. 1022). Materiały i usługi w nich ujęte mogły służyć remontom, których wykonaniu – co słusznie podniosła w apelacji wnioskodawczyni – uczestnik nie zaprzeczył. Dlatego Sąd Okręgowy uznał, że pomimo braku uzgodnienia tych remontów – podstawą do rozliczenia nakładów mógł być art.209 k.c. Sąd Okręgowy konsekwentnie podzielił je jednak wg obowiązującego już podziału quoad usum w stosunku 1/3 (uczestnika) do 2/3 (wnioskodawczyni)
Wnioskodawczyni nie wykazała natomiast, aby nabycie materiałów do łazienki (faktury na k. 1015-1016 na łączną kwotę 279,78 zł) stanowiło nakład konieczny na całą wspólną nieruchomość. Sąd Okręgowy uznał również, że przyłączenie do sieci telefonicznej dwóch numerów do pawilonów handlowych (k. 1697) nie stanowiło czynności zachowawczej, a zatem – nie uzyskując na nie zgody uczestnika – wnioskodawczyni poniosła jej koszt na własne ryzyko, również finansowe.
Wnioskodawczyni domagała się zwrotu nakładów koniecznych w piśmie z dnia 20 lipca 2016 r. związanych z ponownym remontem dachu w kwocie 775,08 (k. 1698). Uczestnik zaprzeczył, żeby był to nakład podlegający rozliczeniu, ponieważ „Każda ze stron ponosiła nakłady na zajmowaną przez siebie część pawilonu handlowego, bo inaczej lokale te popadłyby w ruinę” – pismo z dnia 22 września 2019 r. (k. 1725). Takie stanowisko drugiej strony postępowania wymagało od wnioskodawczyni dalszej inicjatywy dowodowej w zakresie, który wskazał Sąd Rejonowy w odpowiedniej części pisemnego uzasadnienia postanowienia.
W sumie wnioskodawczyni udokumentowała wysokość nakładów koniecznych, które samodzielnie sfinansowała, na łączną kwotę 2915,03 złotych co po podziale na 3 daje 971,68 zł. Ta kwota, jako kolejna i ostatnia została odjęta od zasądzonej w pkt IV dopłaty.
W sumie dopłata została zmniejszona o kwoty: 971,68 zł, 393,29 zł, 3522,25 zł.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na zasadzie art. 385 k.p.c. i art. 386 §1 k.p.c., a o kosztach postępowania na podstawie art. 520 §1 k.p.c.
Skarga kasacyjna
Od powyższego postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie uczestnik J. M. wniósł skargę kasacyjną zaskarżając powyższe postanowienie w części , a mianowicie w pkt 1 tiret 2 co do kwoty 198.308,38 zł, zasądzonej od uczestnika J. M. na rzecz wnioskodawczyni B. O. tytułem rozliczenia roszczenia wnioskodawczyni z posiadania nieruchomości położonej przy ul. (...) w K., zarzucając naruszenie prawa materialnego (art. 398 3 § 1 k.p.c.), a mianowicie art. 224 i 225 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie z pominięciem treści art. 206 k.c., które to przepisy stosownie do poglądów orzecznictwa powinny być stosowane łącznie w sytuacjach dotyczących rozliczeń między współwłaścicielami z tytułu korzystania przez jednego z nich z całości rzeczy przy wyłączeniu z korzystania pozostałych współwłaścicieli, co doprowadziło do błędnego przyjęcia przez sąd II instancji, że w sytuacji dobrowolnego opuszczenia nieruchomości przez wnioskodawczynię przy jednoczesnym braku domagania się dopuszczenia jej do współposiadania, wnioskodawczyni należy się stosowne wynagrodzenie za okres wskazany w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie w kwocie 198.308,38 zł.
Nadto uczestnik wniósł o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Krakowie, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego, względnie o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i orzekając w tym zakresie co do istoty sprawy i oddalenie w całości wniosku wnioskodawczyni o zapłatę kwoty 198.308,38 zł z tytułu roszczeń związanych z posiadaniem przez uczestnika nieruchomości przy ul. (...) w K. przy równoczesnym zasądzeniu od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania za II instancję, a także kosztów związanych ze skargą kasacyjną według norm przepisanych.
Odpowiedź na skargę kasacyjną uczestnika wniosła wnioskodawczyni, w którym domagała się wydania postanowienia odmawiającego przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, lub oddalenia skargi kasacyjnej w przypadku przyjęcia jej do rozpoznania a także zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania kasacyjnego w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.
Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2023 r. Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. II CSKP 490/22 uchylił zaskarżone postanowienie w części zmieniającej punkt VII postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie z dnia 23 maja 2019 r., sygn.. akt I Ns 2091/97/P i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postepowania kasacyjnego.
W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał, iż zarzucane przez uczestnika naruszenie art. 224 i 225 k.c. miało polegać na ich zastosowaniu z pominięciem art. 206 k.c. i przyjęciu, że w sytuacji, w której wnioskodawczyni dobrowolnie opuściła dom i nie domagała się dopuszczenia do współposiadania, należy się jej stosowne wynagrodzenie. Tymczasem w świetle art. 206 k.c. o bezprawności działania współwłaściciela uzasadniającej żądanie wynagrodzenia na podstawie art. 224 § 1 k.c. lub art. 224 § 2 w związku z art. 225 k.c. można mówić jedynie wtedy, gdy z naruszeniem art. 206 k.c. pozbawił lub nie dopuścił innego współwłaściciela do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej. Samo zatem stwierdzenie, że z przedmiotu współwłasności korzysta wyłącznie jeden współwłaściciel nie oznacza jeszcze, iż działa on z przekroczeniem uprawnień wynikających z art. 206 k.c. In casu wnioskodawczyni nie domagała się dopuszczenia jej do współposiadania domu, żądając jedynie zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Zaniechanie korzystania z domu było suwerenną decyzją wnioskodawczyni, która nie miała obiektywnej potrzeby korzystania z niego, skoro wkrótce po wyprowadzeniu się zawarła nowy związek małżeński i zamieszkała wraz z nowym małżonkiem.
Zdaniem skarżącego, gdyby nawet przyjąć, że użytkował dom bez tytułu prawnego, rolą wnioskodawczyni było wykazanie jego złej wiary, czego nie uczyniła. W tej sytuacji obowiązek zapłaty wynagrodzenia powstałby w oparciu o art. 224 § 2 k.c. tylko wówczas, gdyby wnioskodawczyni realizowała swoje uprawnienia windykacyjne.
Sąd Najwyższy wskazał, że rozważając argumentację skarżącego, należało przede wszystkim przypomnieć, że zgodnie z dominującym obecnie i trafnym stanowiskiem art. 206 k.c. ma na względzie jedynie bezpośrednie, niepodzielne współposiadanie i korzystanie (władanie do niepodzielnej ręki, pro indiviso) z całej rzeczy wspólnej przez wszystkich współwłaścicieli (por. zwłaszcza uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 r., III CZP 88/12, OSNC 2013, nr 9, poz. 103, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2020 r., III CSK 84/19, OSNC 2021, nr 5, poz. 33). Nie zakłada natomiast korzystania z całości albo części rzeczy na wyłączność, choćby objęta wyłącznością fizyczna część nieruchomości nie wykraczała - według takiego czy innego kryterium wyliczenia - poza wielkość udziału przysługującego współwłaścicielowi władającego tą częścią (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2013 r., II CSK 459/12, nie publ. i z dnia 27 lutego 2020 r., III CSK 84/19). Dla stwierdzenia naruszenia art. 206 k.c. wielkość udziału jest co do zasady irrelewantna, a samo posługiwanie się określeniami "posiadania ponad udział" lub "posiadanie w granicach udziału" - charakterystyczne dla dawniejszego orzecznictwa (por. np. postanowienia Sądy Najwyższego z dnia 11 lutego 2009 r., V CSK 311/08, nie publ., z dnia 22 października 2010 r., III CSK 331/09, niepubl. oraz z dnia 14 października 2011 r., III CSK 288/10, niepubl.) - jest obecnie uznawane za nieprawidłowe i mylące (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08, OSNC 2009, nr 4, poz. 53, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2020 r., III CSK 84/19). Tym samym Sąd Najwyższy wskazał, że irrelewantne - także z punktu widzenia oceny dobrej wiary - było to, czy ów współwłaściciel zdawał sobie sprawę (powinien zdawać sobie sprawę) z władania "ponad udział", każda bowiem "wyłączność", nie bazująca na zgodzie uprawnionych, jest w świetle art. 206 k.c. bezprawna. Bezprawność ta uzasadnia nie tylko nakazanie pozwanemu dopuszczenie do współposiadania na zasadach określonych w art. 206 k.c., ale i zasądzenie od niego na podstawie art. 224 § 2 lub art. 224 § 2 w związku z art. 225 k.c. wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy wspólnej w zakresie, do którego nie uprawnia art. 206 k.c. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 r., III CZP 3/08).
Dalej Sąd Najwyższy wskazał, że zgoda współwłaścicieli na korzystanie z rzeczy (jej części) na wyłączność może przybrać postać umowy o podział rzeczy do korzystania (tzw. podział quoad usum), polegający na wytyczeniu poszczególnym właścicielom fizycznie wydzielonych części rzeczy wspólnej do wyłącznego władania, albo rezygnacji - nie będącej zrzeczeniem się prawa własności - z wykonywania swych uprawnień w odniesieniu do rzeczy wspólnej (jej części) przez jednego współwłaściciela albo wielu współwłaścicieli na rzecz innego albo innych (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 r., III CZP 88/12 i postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2013 r., II CSK 459/12, niepubl., z dnia 23 września 2016 r., II CSK 799/15, niepubl., z dnia 24 listopada 2017 r., I CSK 109/17, niepubl. i z dnia 27 lutego 2020 r., III CSK 84/19). Każda z tych postaci zgód wyłącza - w zakresie związanego z nią zezwolenia - bezprawność niezgodnego z art. 206 k.c. współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej. Żadna z nich nie wymaga też zachowania formy szczególnej i może nastąpić także w sposób dorozumiany (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 r., III CZP 88/12, OSNC 2013, nr 9, poz. 103, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1963 r., III CR 81/63, OSN 1964, nr 9, poz. 189, z dnia 10 lutego 2004 r., IV CK 17/03, MoP 2007, nr 14, - 791, z dnia 16 września 2015 r., III CSK 446/14, niepubl. i z dnia 18 sierpnia 2017 r., IV CSK 628/16, nie publ. oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2013 r., II CSK 459/12, niepubl., z dnia 10 listopada 2016 r., IV CSK 46/16, niepubl., z dnia 24 listopada 2017 r„ I CSK 109/17 i z dnia 27 lutego 2020 r., III CSK 84/19). O ile jednak do zawarcia umowy o podział rzeczy do korzystania niezbędna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 94/07, OSNC-ZD 2008, z. D, poz. 96 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2016 r., IV CSK 46/16, niepubl. i z dnia 27 lutego 2020 r., III CSK 84/19), o tyle czasowa rezygnacja leży w indywidualnej gestii każdego ze współwłaścicieli, jest skuteczna tylko w relacji do niego i w braku odmiennego zastrzeżenia może być w każdym czasie odwołana (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2020 r., III CSK 84/19).
W świetle przedstawionego dorobku orzecznictwa Sąd Najwyższy wskazał, że trzeba zgodzić się ze skarżącym, że pierwszorzędne znaczenie w niniejszej sprawie ma ocena, czy wyprowadzając się ze wspólnego domu albo później wnioskodawczyni manifestowała wolę jego współposiadania i korzystania zeń, co uczestnik jej uniemożliwił (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2021 r., IV CSKP 30/21, OSNC 2021, nr 11, poz. 75). Kwestii tej Sąd Okręgowy w istocie nie rozważył (ani nie poczynił ustaleń w tym zakresie), zakładając jedynie mimochodem, że opuściła ona dom dobrowolnie, i uznając to za naturalne wobec rozkładu wspólnego pożycia. Naturalność takiego postępowania nie oznacza jednak jeszcze, że uzasadnia ono nałożenie na uczestnika ciężaru - potencjalnie bardzo znaczącego - wynagrodzenia za korzystanie z domu „ponad udział”. Będąc współwłaścicielem domu, mógł bowiem z niego korzystać w całości i sam fakt takiego korzystania nie uzasadniał jeszcze roszczenia wnioskodawczyni. Jak długo uczestnik nie uniemożliwiał jej współposiadania i korzystania z domu, tak długo roszczenia tego nie uzasadniało również występowanie przez nią w toku postępowania działowego z żądaniem zapłaty wynagrodzenia czy też z wnioskami zmierzającymi do dokonania podziału domu albo przyznania go jej na wyłączność. Wbrew wywodom Sądu Okręgowego nie można też uznać, że uczestnik miał obowiązek dom wynająć albo sprzedać, a uzyskanymi w ten sposób dochodami podzielić się z wnioskodawczynią stosownie do wielkości udziałów. Sąd nie wskazał źródła tego obowiązku, a ogólne odwołanie się do względów słuszności byłoby w tym zakresie niewystarczające. O bezprawności wyłącznego posiadania i korzystania z domu przez uczestnika można by natomiast mówić, gdyby sprzeciwiały się one zabezpieczeniu przez sąd żądań wnioskodawczyni przez odpowiednie uregulowanie sposobu korzystania z domu przez współwłaścicieli na czas trwania postępowania (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 12 października 1973 r„ III CZP 56/73, OSNCP 1974, nr 7-8, poz. 125 i z dnia 26 maja 1977 r., III CZP 33/77, OSNCP 1978, nr 1, poz. 3), co jednak nie miało miejsca.
Z tych względów, na podstawie art. 398 15 § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
Rozpoznanie sprawy pod sygnaturą akt II Ca 786/23
Sąd Okręgowy przyjmując ustalenia poczynione przez sądy obu instancji za własne zważył co następuje:
Na wstępie należy zauważyć, iż Sąd Najwyższy po przyjęciu skargi kasacyjnej uczestnika do rozpoznania uchylił postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 30 grudnia 2019 r. w części zmieniającej punkt VII postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Podgórza
w Krakowie z dnia 23 maja 2019 r. sygn. I Ns 2091/97/P przekazując sprawę tut. Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania. Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy na rozprawie apelacyjnej w dniu 11 października 2023r. wnioskodawczyni podtrzymała swoje stanowisko zaprezentowane w apelacji z dnia 24 sierpnia 2019 r. (data prezentaty) oraz wniosła o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka B. K.. Z kolei uczestnik postępowania na tej samej rozprawie podtrzymał swoje stanowisko zaprezentowane w odpowiedzi na apelację z dnia 2 października 2019 r. (data prezentaty). Sąd Okręgowy postanowił pominąć wniosek dowodowy zgłoszony na rozprawie w dniu 11 października 2023 r. na podstawie art. 235
2 §1 pkt. 2 k.p.c.
Odnosząc się do podtrzymanego na rozprawie apelacyjnej zarzutu wnioskodawczyni tj. naruszenia art. 207 k.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 686 k.p.c. poprzez nie uwzględnienie przez Sąd I instancji żądania rozliczenia bezumownego korzystania z domu przy ulicy (...) przez uczestnika należy wskazać, iż zarzut ten był niezasadny, na co wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu uchylającym w tym zakresie postanowienie tut. Sądu.
Należy zauważyć, że w świetle art. 206 k.c. o bezprawności działania współwłaściciela uzasadniającej żądanie wynagrodzenia na podstawie art. 224 § 1 k.c. lub art. 224 § 2 w związku z art. 225 k.c. można mówić jedynie wtedy, gdy z naruszeniem art. 206 k.c. pozbawił lub nie dopuścił innego współwłaściciela do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej.
Stosownie do art. 224 § 1 i § 2 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz
w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.
Z kolei stosownie do art. 225 k.c. obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.
Z kolei stosownie do art. 206 k.c. każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.
Istotą ww. przepisu jest zgodnie z dominującym stanowiskiem w judykaturze tylko bezpośrednie, niepodzielne współposiadanie i korzystanie (władanie do niepodzielnej ręki, pro indiviso) z całej rzeczy wspólnej przez wszystkich współwłaścicieli. Natomiast przepis ten nie zakłada korzystania z całości albo części rzeczy na wyłączność, choćby objęta wyłącznością fizyczna część nieruchomości nie wykraczała - według takiego czy innego kryterium wyliczenia - poza wielkość udziału przysługującego współwłaścicielowi władającego tą częścią.
Zgodnie z uchwałą w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 roku, sygn. III CZP 88/12 współwłaściciel może domagać się od pozostałych współwłaścicieli, korzystających z rzeczy wspólnej z naruszeniem art. 206 k.c. w sposób wyłączający jego współposiadanie, wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy na podstawie art. 224 § 2 lub art. 225 k.c.
W uzasadnieniu tej Uchwały Sąd Najwyższy wskazał., że współwłasność jest własnością rzeczy, która przysługuje niepodzielnie kilku osobom (art. 195 k.c.), w związku
z czym do współwłasności w częściach ułamkowych mają odpowiednie zastosowanie przepisy o własności, w tym o jej ochronie (art. 222-231 k.c.). Z tego powodu w razie naruszenia uprawnienia współwłaściciela do współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej (art. 206 k.c.) przysługuje mu wobec współwłaściciela, który dopuścił się takiego bezprawnego działania, także roszczenie uzupełniające określone w art. 224 § 2 lub w art. 225 k.c.
Jak również wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 maja 2006 r. III CZP 9/06, art. 206 k.c., który - określając wewnętrzne relacje między współwłaścicielami - stwarza tym samym możliwość doprowadzenia do stanu równowagi, naruszonej przez jednego ze współwłaścicieli korzystaniem niemieszczącym się w sferze korzystania "uprawnionego".
W takiej sytuacji mogą powstać dla pozostałych współwłaścicieli roszczenia o zapłatę określonej kwoty tytułem części uzyskanych w ten sposób korzyści, nie jest bowiem obowiązkowe dążenie do wyrównania uprawnień określonych w art. 206 k.c. w naturze (np.
w drodze roszczenia o dopuszczenie do współposiadania).
W ww. kontekście należy również zauważyć, że współwłaściciele mogą umówić się co do podziału nieruchomości poprzez umowę o podział rzeczy lub jej rzeczy na wyłączność tzw. quoad usum albo też rezygnacji - nie będącej zrzeczeniem się prawa własności - z wykonywania swych uprawnień w odniesieniu do rzeczy wspólnej (jej części) przez jednego współwłaściciela albo wielu współwłaścicieli na rzecz innego albo innych. (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 r., III CZP 88/12) Jednakże każda "wyłączność", nie bazująca na ww. zgodzie uprawnionych, jest w świetle art. 206 k.c. bezprawna.
Przekroczenie dyspozycji z art. 206 k.c. powstaje więc wtedy gdy jeden
z współwłaścicieli używa rzeczy ponad swój udział bez uwzględnienia woli innych współwłaścicieli, co do korzystania z nieruchomości wspólnej.
W tym kontekście należy zaznaczyć, że w judykaturze utrwalony jest również pogląd zgodnie, z którym umowa co do określonego korzystania z nieruchomości nie wymaga zachowania formy szczególnej i może nastąpić także w sposób dorozumiany (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 r., III CZP 88/12). Co więcej do zawarcia umowy o podział rzeczy do korzystania niezbędna jest zgodna wszystkich współwłaścicieli (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007 r., III CZP 94/07)
z kolei rezygnacja z korzystania z swojego prawa jako współwłaściciela do danej nieruchomości leży w indywidualnej gestii każdego ze współwłaścicieli, jest skuteczna tylko w relacji do niego i w braku odmiennego zastrzeżenia może być w każdym czasie odwołana (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2020 r., III CSK 84/19). Oznacza to, ze współwłaściciel może dobrowolnie zrezygnować z korzystania z rzeczy wspólnej i nie domagać się dopuszczenia do korzystania z niej ale musi liczyć się z następczą niemożnością otrzymania kwoty pieniężnej od innego współwłaściciela lub współwłaścicieli z tytułu korzystania z nich „ponad swój udział”.
Sytuacja ta kształtuje się odmiennie w przypadku gdy współwłaściciel korzystający „ponad swój udział” uniemożliwia jednocześnie innemu współwłaścicielowi realizację jego praw do danej nieruchomości.
W związku z czym w przedmiotowej sprawie istotnym było ustalenie (1) czy uczestnik uniemożliwiał wnioskodawczyni korzystanie z domu przy ul. (...), a także (2) czy wnioskodawczyni wyprowadzając się ze wspólnego domu albo później manifestowała wolę jego współposiadania i korzystania z niego. Albowiem jak wskazuje się w judykaturze małżonek pozbawiony przez drugiego małżonka możliwości korzystania ze składników majątku wspólnego może w sprawie o jego podział po ustaniu wspólności majątkowej dochodzić roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z tych składników przez drugiego małżonka ponad przysługujący mu udział, jeżeli przejawiał wolę korzystania z nich w czasie trwania wspólności (art. 46 k.r.o. w związku z art. 1035 oraz art. 206, 224 § 1 i art. 225 k.c.). W szczególnych okolicznościach wynagrodzenie to może być obniżone na podstawie art. 5 k.c. [Postanowienie SN z 5.03.2021 r., IV CSKP 30/21, OSNC 2021, nr 11, poz. 75.]
Należy zauważyć, iż jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy na podstawie zgromadzonego w aktach materiału dowodowego, relacje B. O. z J. M. już pod koniec trwania małżeństwa nie były poprawne. Wnioskodawczyni opuściła budynek mieszkalny przy ul. (...) w K. w czerwcu 1996 roku (k. 1059 i k. 1063) zabierając z sobą nieliczne ruchomości. Co więcej jak wynika z akt sprawy po opuszczeniu nieruchomości przy ul. (...) wnioskodawczyni nie domagała się od uczestnika ani wydania innych ruchomości pozostawionych ww. domu ani też nie ubiegała się o dopuszczenie do korzystania z wspólnej nieruchomości a opuściła ją dobrowolnie (k. 442; t. III). Natomiast jak wynika z zeznań świadka K. M. (1) wnioskodawczyni zwracała się do uczestnika o dopuszczenie do korzystania z lokali handlowych (k.443 t. III). Co prawda wnioskodawczyni na rozprawie z dnia 7 lutego 2012 r. wskazała, iż około tygodnia od czasu po tym jak w 1996r. opuściła dom po raz pierwszy to wyraziła uczestnikowi wolę powrotu do domu i zamieszkania w nim, później wielokrotnie to ponawiała. Uczestnik się na to nie zgodził i wymienił zamki w drzwiach po czym B. O. złożyła wniosek do Sądu w niniejszej sprawie. Dalej zeznając wnioskodawczyni wskazała, że na parterze jest lokal o pow. 120 m kw, w którym dawniej mieszkały cztery rodzin więc spokojnie można było dla niej wydzielić jego cześć. (k. 1060, t. VI). Nadto wskazała ona również, że w trakcie oględzin prze zbiegłego lokalu mieszkalnego uczestnik nie wpuścił wnioskodawczyni, zachowywał się bardzo agresywnie (k. 1061, t. VI). Z kolei na tej samej rozprawie uczestnik wskazał, iż wnioskodawczyni wyprowadziła się do narzeczonego i nigdy nie wyraziła chęci ponownego zamieszkania przy ul. (...). Po kilku latach, już w trakcie niniejszej sprawy wnioskodawczyni chciała wejść do domu za namową jej pełnomocnika, co miało na celu, zdaniem uczestnika, wyłącznie zdenerwowanie go i wtedy rzeczywiście jej nie wpuścił z uwagi na dobro dziecka. (k. 1063, t. VI).
Poza wyżej wskazanymi zeznaniami wnioskodawczyni, które w zakresie dopuszczenia jej do mieszkania stoją w sprzeczności z zeznaniami uczestnika, a także wydają się nielogiczne w kontekście budowania przez nią nowego życia z innym partnerem - w toku postępowania pierwszo-instancyjnego zgodnie z art. 6 k.c. wnioskodawczyni ww. okoliczności nie wykazała. Podobnie niepodparte żadnymi dowodami pozostają twierdzenia wskazane w w piśmie z dnia 8 grudnia 2000 roku, w którym wskazywała ona, iż domagała się dopuszczenia do użytkowania chociaż jednego pokoju czy też twierdzenia, że to uczestnik wymusił na wnioskodawczyni opuszczenie wspólnie zamieszkiwanego domu (k. 271; k. 288 t II). Okoliczności te są jedynie gołosłownymi twierdzeniami, których B. O. nie wykazała, żadnym dokumentem. Wnioskodawczyni nie wskazała również w innych pismach procesowych czy zeznaniach w jaki sposób domagała się dopuszczenia do korzystania z wspólnej nieruchomości przy ul. (...), ani też w jaki sposób uczestnik uniemożliwiał jej korzystanie z przedmiotowej nieruchomości. Twierdzenia wnioskodawczyni w tym zakresie nie znajdują również odzwierciedlenia w zeznaniach świadków. Wobec powyższego należało stwierdzić, iż brak jest jakiegokolwiek dowodu, by na przestrzeni lat, wnioskodawczyni w jakiejkolwiek formie żądała zabezpieczenia swojego roszczenia czy też nie miała możliwości wrócić do domu na Kolejową nr 1.
Rację miał więc Sąd Rejonowy wskazując, iż sposób korzystania z domu przy ul. (...) ostatecznie doprowadził do wniosku i oceny, że brak jest podstaw do żądania przez wnioskodawczynię odszkodowania za bezumowne korzystanie z domu przez uczestnika. Wskazać tu należy na absolutnie rozbieżne stanowiska stron ukazujące się przez ponad dwadzieścia lat procesu, co do tego w jaki sposób wnioskodawczyni opuściła dom, czy to dobrowolnie – jak podnosił uczestnik czy też ze względu na agresywne zachowanie uczestnika i pobicie wnioskodawczyni – jak wskazywała B. O.. Dodatkowo okoliczność ta nie wynika nawet z zeznań córki stron K. M. (1) złożonych na rozprawie 12 października 2001 roku. Córka wnioskodawczyni i uczestnika nie potrafiła wskazać tej okoliczności a zeznała, że: „5 lat temu moja matka wyprowadziła się z naszego wspólnego domu przy ulicy (...), nie wiem jakie były stosunku między rodzicami, z tym nie wiem, czy matka wyprowadziła się dobrowolnie” (t. III k. 442). Nie powinno również zniknąć z pola widzenia, że z pozostałych dowodów (albo ich braków z powodu nieudowodnienia) dało się wywieść, że uczestnik nie pobierał pożytków z domu, nie prowadził tam żadnej działalności, zajmował dom w takim zakresie w jakim było mu to potrzebne do zwyczajnego funkcjonowania, mieszkał tam z dzieckiem lub dziećmi stron, a następnie sam, a wnioskodawczyni założyła własną rodzinę. Biorąc pod uwagę powyższe należało stwierdzić, iż niewątpliwie wnioskodawczyni miała możliwość współposiadania domu, tylko czasowo się go wyzbyła z uwagi na relacje z uczestnikiem i własne osobiste korzyści. Co więcej ostatecznie uczestnik zdecydował się opuścić dom w październiku 2017 r. i oddać klucze do domu wnioskodawczyni.
Co prawda wnioskodawczyni musiała ponosić koszty czynszów za lokal, który zamieszkiwała po wyprowadzce z domu. Natomiast w realiach normalnego życia decyzja
o rozstaniu oraz wyprowadzce z wspólnie zajmowanej nieruchomości wiąże się z ponoszeniem tego rodzaju kosztów.
W związku z powyższym tut. Sąd oddalił apelację wnioskodawczyni na podstawie art. 385 k.p.c.
O pozostałych kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., nie znajdując tym samym podstaw do odstąpienia od ogólnej zasady rozliczania tychże kosztów w postępowania nieprocesowym. Należy mieć bowiem na uwadze, że biorąc pod uwagę oddalenie apelacji uczestnika postanowieniem Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 30 grudnia 2019r. i obecne rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego, które oddala apelację wnioskodawczyni, istnieje sytuacja, że obie apelacje okazały się niezasadne.
O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 398 21 k.p.c. Uznając, iż w postępowaniu z skargi kasacyjnej interesy wnioskodawczyni i uczestnika były sprzeczne i jak wskazało rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego obrona uczestnika była konieczna i zasadna. Sąd zasądził od wnioskodawczyni kwotę 5 400 złotych (10 800 x 50%) na rzecz uczestnika tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym. Wysokość wyżej wymienionej kwoty została ustalona na podstawie art. § 2 pkt 7 w zw. z § 4. ust 1 pkt. 8 w zw. z § 10 ust 4 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Nadto Sąd zasądził kwotę 1000 zł od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika tytułem opłaty od skargi kasacyjnej (k.2262) oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej (k. 2261). Razem koszty postępowania kasacyjnego wyniosły 6417 zł.
SSO Magdalena Meroń-Pomarańska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Krakowie
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Magdalena Meroń – Pomarańska
Data wytworzenia informacji: