Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 22 października 2024 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, II Wydział Cywilny- Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Barbara Kursa

Sędziowie: Katarzyna Biernat – Jarek, Anna Krawczyk

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2024 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku M. K.

przy uczestnictwie (...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością w K.

o wykreślenie wpisu

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Podgórza w Krakowie z dnia 11 stycznia 2024 roku, sygnatura akt DzKw KR1P 16753/23

postanawia:

1)  oddalić apelację;

2)  stwierdzić, że każda ze stron ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sędzia Katarzyna Biernat – Jarek Sędzia Barbara Kursa Sędzia Anna Krawczyk

Sygn. akt II Ca 550/24

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie

Wnioskodawca M. K. domagał się wykreślenia w księdze wieczystej (...) w dziale IV wpisu hipoteki umownej kaucyjnej ujawnionej pod numerem wpisu 5. Wskazał, że wobec wydania przez SA w Krakowie wyroku z dnia 9.01.2023r. pod sygn. I ACa 1171/19, którym Sąd oddalił powództwo ówczesnego wierzyciela hipotecznego z tej przyczyny, że umowa jako zawierająca klauzule abuzywne jest nieważna, wygasła również hipoteka zabezpieczająca wierzytelności wynikające z tej umowy. Dołączył odpis wyroku SA w Krakowie wraz z wyrokiem SO w Krakowie. Powołał się ustne motywy rozstrzygnięcia tego Sądu dołączając nośnik z nagraniem.

Referendarz Sądowy postanowieniem z dnia 21 lipca 2023 r. oddalił wniosek, wskazując w uzasadnieniu, że dołączony odpis wyroku nie może być podstawą wykreślenia hipoteki, gdyż w sentencji wyroku nie zostało wyrzeczone, że umowa jest nieważna. Wskazał również, że wnioskodawca powinien uzyskać orzeczenie wydane w trybie art. 10 ustawy o księgach i hipotece. Powołał się przy tym szeroko na orzeczenia SN na poparcie swojego stanowiska (np. wyroki z dnia 26.06.2014, III CSK 192/13, z dnia 22.02.2018,1 CSK 391/17, z dnia 12.04.2019r., I CSK 172/18 i inne).

Skargę na postanowienie złożył uczestnik M. K., wskazując, że nie przeprowadzono dowodów z nagrań wnioskowanych przez niego. Dodatkowo dołączył wydruk wyroku SA w Krakowie z dnia 9.01.2023r. z uzasadnieniem i wnioskował o dołączenie dokumentów tej sprawy na wykazanie nieważności umowy.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 11 stycznia 2024 roku Sąd Rejonowy oddalił wniosek o wykreślenie hipoteki umownej kaucyjnej ujawnionej pod numerem wpisu 5 w księdze wieczystej (...).

Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie Sąd przywołał treść art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece i art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., wskazując, że podziela stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu postanowienia Referendarza o braku możliwości ustalania w postępowaniu wieczystoksięgowym - wzruszenia domniemania z art. 3 ust. 1 u.k.w.h., w szczególności ze względu na ograniczoną kognicję Sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym, która nie pozwala na czynienie ustaleń częstokroć koniecznych do wzruszenia takiego domniemania. Sąd podkreślił, że różnego rodzaju orzeczenia mogą być przedstawiane jako podstawa wykreślenia hipoteki i różna może być sentencja takich orzeczeń. Należy odróżnić sytuację, gdy w procesie przesłanką wydania orzeczenia określonej treści było ustalenie, że umowa jest nieważna, ale nie znalazło się w samej sentencji wyrzeczenie typu „umowa jest nieważna” (gdyż nieważność stanowiła przesłankę dalszych ustaleń), od orzeczeń, w których w samej sentencji znajduje się takie wyrzeczenie. W sytuacjach, gdy w samej treści orzeczenia takie wyrzeczenie zawarto i jest możliwe w postępowaniu wieczystoksięgowym na podstawie samych dokumentów będących podstawą wpisu hipoteki (zalegających w aktach księgi wieczystej) ustalenie, że ustalono nieważność tej właśnie umowy, z której wykreowano roszczenia zabezpieczone hipoteką, to dopuszczalne byłoby wykreślenie hipoteki na podstawie odpisu takiego orzeczenia. W innych natomiast sytuacjach, gdy poczynienie takich ustaleń w postępowaniu wieczystoksięgowym nie jest możliwe, konieczne byłoby skorzystanie przez strony z powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i uzyskanie w nim odpowiedniego orzeczenia.

W niniejszej sprawie przedstawiony wyrok nie zawiera w swojej sentencji wyrzeczenia o nieważności i nie może stanowić podstawy wykreślenia hipoteki. Bezcelowe w związku z tym byłoby zwracanie się o dokumenty ze sprawy, w której ten wyrok wydano, gdyż badanie ich tym bardziej wykraczałoby poza wąsko zakreśloną kognicję sądu wieczystoksięgowego.

Sąd zaznaczył, że wnioskodawcą, chcąc uzyskać wykreślić hipotekę powinien przedłożyć oświadczenie wierzyciela hipotecznego zezwalające na wykreślenie hipoteki wydane w związku z treścią art. 100 u.k.w.h., bądź przedłożyć orzeczenie sądu wydane w procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 626 ⁹ k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca.

Zaskarżył je w całości, zarzucając mu: pominięcie dowodu uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 stycznia 2023 r. z nagrania ustnych motywów rozstrzygnięcia dołączonego do wniosku, na okoliczność stwierdzenia przez Sąd Apelacyjny nieważności umowy pożyczki i podstaw tej nieważności, a w konsekwencji błędną interpretacje przepisów prawa art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 o księgach wieczystych i hipotece. W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia i uwzględnienie złożonego przeze mnie wniosku o wykreślenie hipoteki umownej kaucyjnej do kwoty 581 745 Euro ujawnionej pod numerem wpisu 5 w księdze wieczystej (...) ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy, uczestnik wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., zakreślając kognicję sądu wieczystoksięgowego, nakazuje badanie treści i formy wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. W praktyce oznacza to sprawdzenie, czy wniosek został złożony przez osobę legitymowaną do jego wniesienia, czy okoliczności w nim przytoczone mogą być podstawą dokonania żądanego wpisu oraz czy odpowiada on wymaganiom formalnym.

Przepis ten określa jednocześnie zakres kognicji sądu odwoławczego, przy rozpoznawaniu apelacji. Stanowisko to jest ugruntowane w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego (m. in. postanowienia z dnia: 4 grudnia 2008 r., I CSK 207/08, LEX 560501; 16 stycznia 2009 r., III CSK 239/08, LEX 523685; 17 stycznia 2013 r., III CSK 81/12, LEX 1288672). Kontrola zaskarżonego orzeczenia, a więc wpisu lub jego odmowy, dokonywana przez sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji, powinna być zatem ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku była podstawa do dokonania bądź odmowy wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2014 r., II CSK 225/13, LEX 1460722). Trzeba jednak wskazać, że podstawę tej oceny stanowić mogą wyłącznie ustalenia dokonane na podstawie treści wniosku, treści dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. W postępowaniu wieczystoksięgowym sąd nie może bowiem prowadzić postępowania dowodowego, wykraczającego poza granice, które zostały zakreślone w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., ani uwzględniać dalszych okoliczności niewynikających z wskazanych w tym przepisie dowodów (liczne postanowienia Sądu Najwyższego, m. in. z dnia 20 lutego 2003 r., II CKN 1237/00, LEX 109418).

W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się wykreślenia w księdze wieczystej (...) w dziale IV wpisu hipoteki umownej kaucyjnej ujawnionej pod numerem wpisu 5. Wskazał, że wobec wydania przez SA w Krakowie wyroku z dnia 9.01.2023r. pod sygn. I ACa 1171/19, którym Sąd oddalił powództwo ówczesnego wierzyciela hipotecznego z tej przyczyny, że umowa jako zawierająca klauzule abuzywne jest nieważna.

Powyższe orzeczenie – jak słusznie ocenił to Sąd I instancji – nie mogło jednak stanowić podstawy do wykreślenia w księdze wieczystej wpisu hipoteki umownej.

Należy zauważyć, że o ile w sprawie I ACa 1171/19, Sąd oddalił powództwo wierzyciela hipotecznego z tej przyczyny, że umowa jako zawierająca klauzule abuzywne jest nieważna, nie mniej jednak w tej sprawie ze względu na jej przedmiot, pozwany podnosząc zarzuty kwestionujące zasadę swojej odpowiedzialności nie zmierzał do ukształtowania treści księgi wieczystej i zarazem do uzyskania wyroku skutecznego erga omnes. Oczywistym jest, zatem to, że uwzględnienie tego rodzaju zarzutów w sprawie o zapłatę nie stanowiło podstawy do zmiany czy wykreślenia hipoteki w księdze wieczystej, lecz mogło co najwyżej odnieść skutek prawny wyłącznie w stosunkach pomiędzy dłużnikiem, a wierzycielem hipotecznym.

W takim więc ujęciu, abstrahując już nawet od faktu, iż niezwykle wąskiej kognicji Sądu wieczystoksięgowego rozpoznającego wniosek o wpis (art. 626 ⁸ § 2 k.p.c.), nie było konieczności zapoznawania się przez Sąd ani I, ani II instancji z uzasadnieniem wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 stycznia 2023 r., bowiem wszelkie niezbędne informacje o przedmiocie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego, uzyskać można było z jego komparycji i sentencji

W tym stanie rzeczy podniesione przez wnioskodawcę zarzuty nie mogły prowadzić do zmiany lub uchylenia zaskarżonego rozstrzygnięcia. Dlatego też Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto w punkcie 2. sentencji postanowienia na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., stwierdzając, iż brak jest podstaw do odstąpienia od reguły zawartej w tym przepisie, tj. że każdy ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie. Z istoty postępowania wieczystoksięgowego wynika, że nie występuje w nim kolizja interesów uczestników postępowania. Jest to bowiem postępowanie rejestrowe, nie ma w nim możliwości rozstrzygania sporów o własność czy prowadzenia jakiegokolwiek postępowania rozpoznawczego, jak to ma miejsce w innych postępowaniach niespornych (tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 lipca 2010 r., II Cz 54/10)

Sędzia Katarzyna Biernat – Jarek Sędzia Barbara Kursa ` Sędzia Anna Krawczyk