Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 12 czerwca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSR Anna Jawień (del.)

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2025 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku E. P. (1) i E. P. (2)

o wpis własności w dziale II księgi wieczystej i prawa dożywocia w dziale III księgi wieczystej

na skutek apelacji wnioskodawczyni E. P. (2) od postanowienia Sądu Rejonowego w Olkuszu z dnia 18 listopada 2024 roku, sygnatura akt DZKW/KR1O/00007242/23

postanawia:

oddalić apelację.

Sędzia Anna Jawień

Sygn. akt II Ca 529/25

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 12 czerwca 2025 roku

Wnioskodawczynie wniosły o wpis w dziale w dziale II księgi wieczystej nr (...) jako współwłaściciela w ½ części E. P. (1) w miejsce E. P. (2) oraz w dziale III księgi wieczystej na udziale E. P. (1) wynoszącym ½ części na rzecz E. P. (2) prawa dożywocia.

Postanowieniem z dnia 18 listopada 2024 roku, Sąd Rejonowy w Olkuszu oddalił wniosek. W uzasadnieniu wskazał, że jako właściciele nieruchomości ujawnieni są we wspólności ustawowej małżeńskiej E. P. (2) i K. P.. K. P. zmarł w dniu 3 lutego 2023 r. Następnie E. P. (2) umową o dożywocie z dnia 26.10.2023 r. przeniosła na rzecz E. P. (1) udział wynoszący ½ we współwłasności tej nieruchomości. Sąd podniósł, że dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem skutkowałoby koniecznością ujawnienia praw własności w udziale ułamkowym ½ części na rzecz zamarłego K. P. albo pozostawienia bez uregulowania stanu prawnego w zakresie udziału, który mu przysługiwał. Sąd uznał, że wpis na rzez zmarłego jest niedopuszczalny, a dokonanie wpisu bez wpisu w zakresie prawa do pozostałego po nim udziału nie będzie odzwierciedlać aktualnego stanu prawnego w księdze wieczystej co do całości nieruchomości. Wobec śmierci K. P. jego udział przekształcił się w udział we współwłasności w części ułamkowej, a zatem konieczne jest ujawnienie komu przypada ten udział, gdyż bez tego księga wieczysta nie odzwierciedla w pełni stanu prawnego nieruchomości.

Apelację od powyższego postanowienia wniosły wnioskodawczynie zaskarżając postanowienie w całości. Powyższemu postanowieniu zarzuciły:

- naruszenie art. 626 ⁹ k.p.c. w zw. z art. 626 ¹ § 2 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o wpis w dziale II księgi wieczystej (...) współwłasności w udziale ½ części na rzecz E. P. (1) w miejsce E. P. (2) oraz wpis prawa dożywocia na rzecz E. P. (2) na udziale E. P. (1) wynoszącym ½ części nieruchomości, podczas gdy K. P. nie jest uczestnikiem postępowania, wobec czego nie było konieczności wskazywania jego następców prawnych,

- naruszenie art. 626 ¹ § 2 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i przyjęcie, iż K. P. jest uczestnikiem postępowania, podczas gdy nie jest on wnioskodawcą, jego prawo własności nie ma zostać wykreślone, obciążone ani też na jego rzecz nie ma być dokonywany żaden wpis.

W uzasadnieniu wskazały, że wniosek o wpis nie obejmuje wpisu na rzecz K. P., ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej i powstanie współwłasności następuje z mocy prawa, a udziały małżonków są równe. Wpis w zakresie udziału wnioskodawczyni nie narusza zatem praw K. P.. Zarzuciły też, że nie ma uzasadnienia różnicowanie możliwości dokonania wpisu od tego czy do zmiany współwłasności doszło przed śmiercią jednego z małżonków czy też po.

Wobec powyższego, wniosły o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez dokonanie przez Sąd wpisu zgodnie z treścią wniosku z dnia 26 października 2023 roku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Zgodnie z art. 626 ⁸ § 1 k.p.c. wpis w księdze wieczystej dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach. Sąd nie może zatem dokonać wpisu innego niż objętego wnioskiem. W doktrynie podnosi się, że z zasady związania sądu wieczystoksięgowego granicami wniosku wynika, że to właśnie żądanie wniosku wyznacza zakres rozpoznania sprawy przez sąd wieczystoksięgowy, nawet jeśli żądanie wniosku jest nieprawidłowe, a załączone do wniosku dokumenty mogłyby stanowić uzasadnioną podstawę dokonania innych wpisów (Pisuliński Jerzy (red.), Komentarz do niektórych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, [w:] Ustawa o księgach wieczystych i hipotece.). W księdze wieczystej jako właściciele wpisani są K. P. w udziale 1/1 i E. P. (2) w udziale 1/1 jako wspólność ustawowa małżeńska. Nie jest zatem możliwe dokonanie wpisu wyłącznie w zakresie E. P. (2) bez zmiany w zakresie oznaczenia udziału K. P.. Wnioskodawczynie wniosły zaś wyłącznie o dokonanie wpisu odnośnie udziały E. P. (2). Tak sformułowany wniosek nie mógł zostać uwzględniony. Słusznie podniosła wnioskodawczyni, że z chwilą śmierci K. P. ustała wspólność majątkowa małżeńska i własność na zasadzie wspólności łącznej ulega przekształceniu we współwłasność w częściach ułamkowych (art. 46 k.r. o w zw. z art. 1035 k.c.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego reprezentowany jest pogląd, że prawomocny wyrok orzekający rozwód może być podstawą wpisu w księdze wieczystej współwłasności w częściach ułamkowych na rzecz byłych małżonków (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 grudnia 2021 r. I CSK 556/21, Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2001 r. III CZP 16/01). W takim przypadku konieczna jest jednak zmiana wpisu odnośnie obojga małżonków poprzez zastąpienie wspólności łącznej współwłasnością w częściach ułamkowych. Niezasadne były zatem zarzuty apelacji, że możliwe jest dokonanie wpisu wyłącznie w zakresie udziału E. P. (2). Powołany w apelacji pogląd, że nie jest konieczny udział w postępowaniu pozostałych współwłaścicieli gdy wpis ma nastąpić wyłącznie na rzecz jednego współwłaściciela dotyczy współwłasności w częściach ułamkowych. W tym przypadku zmiana własności w zakresie jednego udziału nie skutkuje koniecznością zmiany wpisu w zakresie udziałów innych współwłaścicieli. W przypadku ustania współwłasności łącznej zmiana następuje w zakresie wszystkich współwłaścicieli poprzez zastąpienie współwłasności łącznej współwłasnością w częściach ułamkowych. Co do zasady konieczny jest zatem udział w postępowaniu wszystkich współwłaścicieli.

Zasadnie Sąd Rejonowy podniósł, że nie jest możliwe dokonanie wpisu na rzecz osoby zmarłej przed złożeniem wniosku o wpis. Zgodnie z art. 626 ¹ § 3 k.p.c. nie stanowi przeszkody do wpisu okoliczność, że po złożeniu wniosku wnioskodawca bądź inny uczestnik postępowania zmarł lub został pozbawiony albo ograniczony w możliwości rozporządzania prawem albo w zdolności do czynności prawnych. Rolą ksiąg wieczystych jest ujawnienie aktualnego stanu prawnego nieruchomości i ustawodawca wyjątkowo dopuścił możliwość dokonania wpisu na rzecz osoby zmarłej, jeżeli żyła w chwili złożenia wniosku. Wynika to z wstecznego skutku wpisów w księdze wieczystej (art. 29 u.k.w.h.); skoro bowiem skutki wpisu cofają się do chwili złożenia wniosku o wpis, to ujawnienie w księdze wieczystej osoby zmarłej po złożeniu wniosku o wpis będzie ujawnieniem rzeczywistego stanu prawnego z momentu złożenia wniosku o wpis. Natomiast śmierć osoby, której prawo ma być wpisane, jeszcze przed złożeniem wniosku o wpis do księgi wieczystej, będzie stanowiła przeszkodę do dokonania wpisu na jej rzecz. W doktrynie podnosi się, że wpis osoby zmarłej na podstawie wniosku złożonego już po jej śmierci byłby niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym już od chwili jego dokonania ponieważ z momentem śmierci tego podmiotu jego prawa i obowiązki majątkowe przeszły na jego spadkobierców. Wpisy w księdze wieczystej są dokonywane w celu usunięcia niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym (art. 31 ust. 2 u.k.w.h.), dlatego zasadniczo sąd wieczystoksięgowy nie może dokonać wpisu ze świadomością, że wpis ten miałby być od chwili jego dokonania niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym (Pisuliński Jerzy (red.), Komentarz do niektórych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, [w:] Ustawa o księgach wieczystych i hipotece.).

Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy uznał, że nie było możliwe dokonanie wpisu zgodnie z żądaniem wniosku.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy oddalił apelację, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

S/

1.  (...)

2.  (...) (...)

3.  (...)

4.  (...)