Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 6 czerwca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny – Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Zgud

Sędziowie: SO Krystyna Dobrowolska , SO Beata Tabaka ( sprawozdawca)

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z wniosku R. O.

przy uczestnictwie A. S., G. S., Z. K., A. M., Gminy L., M. B., A. C., M. S. (1), B. B., J. K., , D. S. (1), K. S., H. B., D. W. (1), D. W. (2), I. M. i C. M.

o ustanowienie służebności drogi koniecznej

na skutek apelacji uczestnika K. S. od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa Krowodrzy w Krakowie z dnia 18 września 2017 r., sygnatura akt I Ns 2571/16/K

postanawia: 1. zmienić punkt VI zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że kwotę „1360,35 zł ( tysiąc trzysta sześćdziesiąt złotych 35/100)” zastąpić kwotą „3552,52 zł ( trzy tysiące pięćset pięćdziesiąt dwa 52/100 złote)” i dodać na końcu zdania „z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w płatności tej kwoty” a w pozostałym zakresie oddalić apelację;

2. stwierdzić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego we własnym zakresie.

SSO Krystyna Dobrowolska SSO Zbigniew Zgud SSO Beata Tabaka

II Ca 278/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawca R. O. wniósł o ustanowienie na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości oznaczonych jako działki nr (...) położonych w M. gmina L., służebności drogi koniecznej szlakiem biegnącym przez działkę nr (...) wskazując w uzasadnieniu, iż na działce nr (...) nie mającej dostępu do drogi publicznej, znajdują dwa budynki mieszkalne, a jedyną drogą wiodącą do jej zabudowań jest droga biegnąca przez działkę mającą być zgodnie z wnioskiem obciążoną służebnością drogi koniecznej wskazując także, że do przedmiotowego budynku od 1982 r. dojeżdżano wskazaną drogą, a obecnie przejazd ten jest niemożliwy wobec stanowiska uczestniczki Z. S., która odmówiła wnioskodawcy możliwości przejazdu.

Postanowieniem z dnia 28 października 2009 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa- Krowodrzy w Krakowie ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości oznaczonych jako działka (...) objętej księgą wieczystą nr KW (...), prowadzonej przez Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego dla Krakowa- Krowodrzy w Krakowie z siedzibą w C. i nr (...) objętej księgą wieczystą nr KW (...), prowadzoną przez Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego dla Krakowa- Krowodrzy w Krakowie z siedzibą w C. położonych w Gminie L., służebność drogi koniecznej szlakiem biegnącym przez całą szerokość działki nr (...) objętej KW nr (...) przez punkty nr 100h, 101h, 202h, 210h, 100h o pow. 41 m ^{( 2)}, działki nr (...) objętej KW nr (...) przez punkty nr 201h, 202h, 102h, 204h, 206h, 205h, 203h, 201h, o pow. 82 m ^{( 2,)}, działki nr (...) objętej KW nr (...) przez punkty nr 205h, 206h, 108h, 205h, o pow. 4 m ^{( 2)} , działki nr (...) objętej Kw nr (...) przez punkty nr 204h, 107h, 208h, 209h, 210h, 207h, 108h, 206h, 204h o pow. 62 m ^{( 2, )}, działki (...) objętej KW nr (...) przez punkty nr 107h, 103h, 209h, 208h, 107h o pow. 28 m ^{( 2 )}, działki nr (...) objętej lwh 1 M. przez punkty 103h, 104h, 105h, 106h, 210h, 209h, 103h o pow. 102 m ^{( 2)}, zgodnie z wariantem I oznaczonym kolorem żółtym na projekcie służebności drogi koniecznej sporządzonym przez geodetę J. H. (1) z dnia 25 listopada 2008 r. nr L. ks. rob. 117/08. Sąd Rejonowy zasądził również od wnioskodawcy na rzecz poszczególnych uczestników kwoty szczegółowo w postanowieniu opisane tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności i stwierdził, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie oraz nakazał ściągnąć od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa kwotę 647,35 zł tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenia biegłych.

W związku z apelacją uczestniczki Z. S., postanowieniem z dnia 19 lipca 2013 r., sygn. akt II Ca 1510/13 Sąd Okręgowy w Krakowie, wobec nie rozpoznania istoty sprawy, uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla Krakowa- Krowodrzy w Krakowie do ponownego rozpoznania wskazując w uzasadnieniu, iż Sąd Rejonowy w wydanym postanowieniu nie poczynił w ogóle ustaleń co do możliwych szlaków służebnych poza wariantem, który uczynił przedmiotem rozstrzygnięcia i nie dokonał oceny przedstawionych przez biegłego geodetę wariantów przebiegu służebności pod kątem uciążliwości dla nieruchomości obciążonej. Nie wziął również pod uwagę wariantu IV, pomimo wniosku apelującej o sporządzenie opinii przez biegłego w tym zakresie. Podniósł, że ustalenia Sądu pierwszej instancji wskazujące, że ustanowienie szlaku służebności drogi koniecznej według wariantu II i III wymagałoby wzniesienia mostu nie znajdują oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym.

Sąd Okręgowy polecił, aby przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy rozważył w sposób wnikliwy i kompleksowy możliwość przeprowadzenia służebności drogi koniecznej według wskazanych przez biegłego wariantów II i III jak również zgłaszanego przez uczestniczkę wariantu IV po wcześniejszym dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego na okoliczność projektu drogi według tego wariantu, mając na uwadze wynikającą z art. 145 k.c. dyrektywę najmniejszego obciążenia gruntów, przez które droga ma prowadzić.

W dalszym toku postępowania wnioskodawca podtrzymał swój pierwotny wniosek oraz wniósł o obciążenie go wyłącznie kosztami, jakie spowodował. Sprzeciwił się ustanowieniu służebności drogi koniecznej wg wariantów II - VI. W trakcie oględzin w dniu 9 maja 2016 r. zmodyfikował swój wniosek i wniósł o wyznaczenie szlaku służebności o szerokości 3 metrów, zamiast pierwotnych 4 metrów.

Uczestnik K. S. wniósł o oddalenie wniosku, a na wypadek jego uwzględnienia, o przeprowadzenie służebności w wariancie I zmodyfikowanym, za stosownym wynagrodzeniem, oraz obciążenie wnioskodawcy w całości wydatkami. Podniósł, że działka (...) nadaje się na budowę domu mieszkalnego, a urządzenie drogi koniecznej wg wariantu I uniemożliwi tę inwestycję. Ponadto wskazał, że ewentualna droga przebiegałaby przez podmokły teren, który się osuwa oraz że uczestnicy używają części przedmiotowej działki jako drogi do sadu.

Uczestniczka M. B., A. C. oraz A. M. poparły wniosek wnioskodawcy.

Uczestniczka D. S. (1) poparła stanowisko zajęte przez uczestnika K. S., sprzeciwiła się urządzeniu drogi według wariantów IV-VI.

Uczestniczka D. W. (2) poparła stanowisko zajęte przez uczestnika K. S..

Uczestniczki A. S., G. S., Z. K. nie zajęły stanowiska w sprawie.

Uczestnik Gmina L. pozostawiła wniosek do uznania Sądu .

W toku postępowania wnioskodawca rozszerzył żądanie o ustanowienie służebności przesyłu kanalizacji sanitarnej po szlaku biegnącym według wariantu I drogi koniecznej. Pismem z dnia 3 lipca 2016 r. wnioskodawca cofnął przedmiotowy wniosek. Uczestnicy nie sprzeciwili się cofnięciu wniosku .

Na oględzinach w dniu 9 maja 2016 r. wnioskodawca i K. S. zgodnie wnieśli o nie uwzględnianie wariantów II i III przebiegu służebności.

Postanowieniem z dnia 18 września 2017 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa –Krowodrzy w Krakowie ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w M., gmina L., stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,54 ha, objętej księgą wieczystą nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w C., służebność drogi koniecznej szlakiem o szerokości 3 metrów, biegnącym przez: część działki nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...), o powierzchni 35 m ^{( 2)}; część działki nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...) o powierzchni 74 m ^{( 2)}; część działki nr (...), powstałej z pgr. l.kat. (...) i (...) , objętych księgą wieczystą nr (...), zgodnie z wykazem zmian gruntowych sporządzonym przez geodetę S. K. w dniu 14 sierpnia 1990 r., l.ks.rob. (...), o powierzchni 1 m ^{( 2)}; całą działkę nr (...), objętą księgą wieczystą nr (...) o powierzchni 4 m ^{( 2)}; część działki nr (...), objętą księgą wieczystą nr (...) o powierzchni 62 m ^{( 2)}; część działki nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...) o powierzchni 16 m ^{( 2)}; część działki nr (...), powstałej z części pgr.l.kat. (...), objętej Lwh 1 zniszczonym, zgodnie z synchronizacyjnym wykazem zmian, sporządzonym przez biegłego R. K. w dniu 19 maja 2007 r., l.ks.rob. (...), przyjętym do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego Starostwa Powiatowego w K. w dniu 22 maja 2007 r., pod poz. (...) o powierzchni 53 m ^{( 2)}; od drogi publicznej oznaczonej jako działka nr (...), według przebiegu służebności drogi koniecznej oznaczonego kolorem żółtym na mapie – projekcie służebności drogi koniecznej, sporządzonej przez biegłego geodetę J. H. (1) w dniu 8 lipca 2016 r., l.ks.rob. 88/16; oddalił wniosek w pozostałym zakresie; umorzył postępowanie w zakresie wniosku wnioskodawcy o ustanowienie służebności przesyłu; zasądził tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności od wnioskodawcy R. O. na rzecz: uczestniczki J. K. kwotę 2.147,92 zł, na rzecz uczestniczki D. W. (2) kwotę 1.360,35 zł, na rzecz uczestnika K. S. kwotę 1.360,35 zł oraz na rzecz uczestniczki D. S. (1) kwotę 286,38 zł,na rzecz uczestnika Gminy L. kwotę 1.750,29 zł, płatne w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia; nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie od wnioskodawcy kwotę 8.507,66 zł, od uczestnika K. S. kwotę 1.266,75 zł, a od uczestniczek D. W. (2) i D. S. (1) kwoty po 1.266,76 zł tytułem części nieopłaconych wydatków; oraz stwierdził, że w pozostałym zakresie wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania za obie instancje związane ze swoim udziałem w sprawie.

W podstawie faktycznej tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy ustalił, że właścicielem nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...), położonych w M. gmina L., jest R. O.. Na działce nr (...) znajdują się dwa budynki mieszkalne. Nieruchomość stanowiąca działkę nr (...) nie ma dostępu do drogi publicznej. Wnioskodawca nabył prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) na podstawie umowy sprzedaży z dnia 15 listopada 1989 r., Rep. A II nr (...), a własność działki (...) na podstawie umowy sprzedaży z dnia 11 marca 1992 r., Rep. A nr (...).

Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie z dnia 18 lipca 2001 r., sygn. akt I Ns 908/99/K, Z. S. i J. S. (1) nabyli na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej z mocy samego prawa z dniem 4 listopada 1971 r. własność nieruchomości położonej w M., składającej się z działek ewidencyjnych: nr (...) o powierzchni 0,0041 ha, odpowiadającej zgodnie z wykazem zmian sporządzonym przez biegłego J. H. (1) z dnia 7 stycznia 2001 r. (l.ks.rob. 52/00), części byłej parceli pb.l.kat. 204, objętej zamkniętym wykazem hipotecznym lwh (...) M.; nr 290/3 o powierzchni 0,0082 ha, odpowiadającej zgodnie z wykazem zmian sporządzonym przez biegłego J. H. (1) z dnia 7 stycznia 2001 r. (l.ks.rob. 52/00), części byłej parceli gr.l.kat. (...), objętej zamkniętym wykazem hipotecznym lwh (...) M.; nr (...) o powierzchni 0,0062 ha odpowiadającej zgodnie z wykazem zmian sporządzonym przez biegłego J. H. (1) z dnia 7 stycznia 2001 r. (l.ks.rob. 52/00), części byłej parceli gr.l.kat. (...), objętej zamkniętym wykazem hipotecznym lwh (...) M.; nr (...) o powierzchni 0,0028 ha, odpowiadającej zgodnie z wykazem zmian sporządzonym przez biegłego J. H. (1) z dnia 7 stycznia 2001 r. (l.ks.rob. 52/00), części byłej parceli gr.l.kat. (...), objętej zamkniętym wykazem hipotecznym lwh (...) M.; powstałych zgodnie z projektem podziału nieruchomości sporządzonym przez biegłego geodetę J. H. (1) z dnia 7 stycznia 2001 r. (L. ks.rob. 52/00) z działki ewidencyjnej nr (...) o powierzchni 0.0319 ha, która poprzednio posiadała oznaczenie 290 i powierzchnię 0,04 ha. Sąd umorzył również postępowanie w części dotyczącej nieruchomości składającej się z działki nr (...).

Nieruchomość obejmująca działki nr (...) objęta jest księgą wieczystą nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Krowodrzy w Krakowie, VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w C..

Decyzją z dnia 27 kwietnia 1990 r. Urząd Gminy L. wydał pozwolenie na budowę budynku mieszkalnego inwestorowi R. O..

Nieruchomość stanowiąca działkę nr (...), objętą księgą wieczystą nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Krowodrzy w Krakowie, VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w C. stanowiła własność Z. S. i J. S. (1).

Własność nieruchomości, położonej w K., objętej lwh (...), składającej się m.in. z parcel l.kat. (...) i (...) wpisana jest na rzecz J. B. (1) syna K.. J. B. (1) zmarł, a spadek po nim na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa Krowodrzy w Krakowie z dnia 28 kwietnia 1980 r., sygn. akt I Ns 2632/79/K wraz z gospodarstwem rolnym nabyli synowie S. B. w 1/25 części i J. B. (1) w 24/25 częściach.

Spadek po S. B., na podstawie postanowienia tut. Sądu z dnia 15 maja 1997 r., I Ns 535/97/K, nabyło rodzeństwo M. S. (1), A. C., J. B. (1) i J. B. (2) po 1/4 części.

Umową darowizny z dnia 10 grudnia 1997 r., rep A nr (...), M. S. (2), A. C. i J. B. (2) darowali swojemu braku J. B. (1) cały swój udział wynoszący 3/100 części we współwłasności nieruchomości położonej w M., gmina L., składające się m.in. z działki nr (...), która powstała z parcel l.kat. (...) i (...), objętych Lwh (...). J. B. (1) i M. B. rozszerzyli również wspólność majątkową małżeńską na dotychczasowe ich majątki odrębne, w tym na nieruchomość położoną w M., gm. L., składającą się m.in. z działki nr (...).

Spadek po J. B. (1), zmarłym w dniu 24 maja 1998 r. nabyli wprost wraz z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym, położonym w M. gmina L.: żona M. B. w 1/3 części, siostry A. C. i M. S. (1) oraz brat J. B. (2) po 1/6 części każdy z nich na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie z dnia 22 lutego 2000 r., sygn. akt. I Ns 2551/99/K.

J. B. (2) zmarł 11 października 2005 r. , pozostawiając żonę B. B. i dzieci H. B. i D. W. (1).

Działka nr (...) odpowiada parcelom gruntowym .lkat. (...) i (...), objętym księgą wieczystą nr (...), w której jako właściciele ujawnieni są Z. S. i J. S. (1).

Spadek po J. S. (1), zmarłym w dniu 7 października 1989 r., nabyli na podstawie ustawy wraz z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym żona Z. S. oraz dzieci J. K. i J. S. (2) wszyscy po 1/3 części na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie z dnia 9 lutego 1993 r., sygn. akt I Ns 24/93/K.

Spadek po J. S. (2), zmarłym w dniu 14 marca 1993 r. na podstawie ustawy nabyli z dobrodziejstwem inwentarza wraz z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym: żona D. S. (1) oraz dzieci D. S. (2) (obecnie W.) i K. S., każdy po 1/3 części.

Z. S. zmarła w dniu 9 listopada 2009 r. Postanowieniem z dnia 24 maja 2012 r., sygn. akt I Ns 654/12/K, Sąd Rejonowy dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie stwierdził, że spadek po w/w nabyła córka J. K. w 1/2 części oraz wnuki D. W. (2) i K. S., każdy po 1/4 części.

Nieruchomość oznaczona jako działka nr (...) położona w M., gmina L. stanowi własność I. i C. M. na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej.

Właścicielem nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) położonej w M., gmina L., jest A. S..

Prawo własności nieruchomości objętej wykazem hipotecznym lwh (...) składającej się m.in. z pgr l.kat. (...) wpisana jest na rzecz P. S..

Spadkobiercami zmarłej w toku postępowania uczestniczki M. S. (1) są Z. K., G. S., A. M..

Działka nr (...) powstała z podziału działki nr (...) dla rozdzielenia różnych ciał hipotecznych, zgodnie z opinią biegłego J. H. (1) sporządzoną w sprawie o uwłaszczenie I Ns 908/99/K. Działce tej odpowiada część parceli (...), objętej wykazem hipotecznym liczba 1 M., który uległ zniszczeniu. Prawo własności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), stanowiącej dalszy ciąg lwh 1 M., w skład której wchodziła m. in. parcela l.kat (...) wpisana jest na rzecz Gminy M. i stanowi drogę polną. Zgodnie z informacją Urzędu Gminy L. z dnia 3 sierpnia 1991 r. droga ta winna stanowić swobodny dojazd do wszystkich sąsiadujących z nią działek tj. (...).

Sąd Rejonowy ustalił także, że w wariancie I zmodyfikowanym szlak służebności drogi koniecznej o szerokości 3 metrów biegnie przez: część działki nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...) o powierzchni 35 m ^{( 2)}, część działki nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...) o powierzchni 74 m ^{( 2)}, część działki nr (...), powstałej z pgr 1. kat. (...). (...). objętych księgą wieczystą nr (...), zgodnie z wykazem zmian gruntowych sporządzonym przez geodetę S. K. w dniu 14 sierpnia 1990 r., I ks. rob. 48/90, o powierzchni 1 m ^{( 2)}, całą działkę nr (...), objętą księgą wieczystą nr (...) o powierzchni 4 m ^{( 2)}, część działki nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...) o powierzchni 62 m ^{( 2)}, część działki nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...) o powierzchni 16 m ^{( 2)}, część działki nr (...) powstałej z części pgr. I kat. (...), objętej Lwh I zniszczonym, zgodnie z synchronizacyjnym wykazem zmian, sporządzonym przez biegłego R. K. w dniu 19 maja 2007 r., l. ks.rob. (...), przyjętym do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego Starostwa Powiatowego w K. w dniu 22 maja 2007 r, pod poz. (...) o powierzchni 53 m ^{( 2)}, od drogi publicznej oznaczonej jako działka nr (...) do nieruchomości stanowiącej działkę nr (...).

Nieruchomości wnioskodawcy, stanowiące działki nr (...) położone są na zboczu wzniesienia o dość znacznym nachyleniu. W stosunku do drogi asfaltowej działki te są wyniesione o około 6,5 metra. Działka nr (...) jest zabudowana nowym budynkiem mieszkalnym będącym w trakcie budowy oraz przylegającym do niego starym budynkiem mieszkalnym, przeznaczonym do rozbiórki. Wejście i wjazd do nowo wznoszonego budynku usytuowane są na elewacji południowo – wschodniej, czyli od strony drogi prowadzonej według wariantu I. S. budynek jest oznaczony nr (...). Od strony południowej do granicy działki wnioskodawcy nr (...) przylega budynek, oznaczony nr (...), w którym zamieszkuje K. S. wraz z rodziną. Budynek jest położony ok. 3 metry poniżej poziomu terenu ukształtowanego przy działce uczestnika. Przy granicy południowej na skarpie na działce nr (...) zlokalizowane jest szambo, które znajduje się na trasie służebności zgodnie z wariantami II, III i IV. Od strony zachodniej działka wnioskodawcy ograniczona jest jarem terenowym, wzdłuż którego przepływa niewielki ciek wodny, odprowadzający wody z przyległego terenu.

Wariant I rozpoczyna się od drogi asfaltowej, ma długość 84 metrów, różnica wysokości na tym odcinku wynosi 6,55 m, co daje średni spadek 6,61%. Na pierwszym odcinku prowadzącym do zabudowań nr (...) droga jest drogą gruntową z utwardzonymi pasami jezdnymi wyznaczonymi śladami kół. W odległości ok. 40 m od jezdni asfaltowej szlak w wariancie I odbija od drogi prowadzącej do zabudowań na działce nr (...) i nie jest widoczny w terenie, prowadząc po skarpie terenowej o niewielkim nachyleniu i wymaga urządzenia. Szlak ten dochodzi do wschodniego narożnika starego budynku mieszkalnego o nr (...). Wariant ten z punktu widzenia zasad technicznych budowy dróg jest najkorzystniejszy, nie wymaga prac na pierwszym odcinku drogi, a jedynie wyprofilowania poprzedniego i budowy wzmocnienia konstrukcji jezdni na odcinku od rozwidlenia z drogą prowadzącą do budynku nr (...). Koszt budowy drogi według wariantu I z wykorzystaniem teokraty wyniesie 20.851 zł, a z wykorzystaniem betonowych płyt ażurowych wyniesie 22.153 zł.

Szlak służebności w wariancie II biegnie przez część działki nr (...) o powierzchni 137 m ² i część działki nr (...) o powierzchni 67 m ² a w wariancie III przez część działki nr (...) o powierzchni 102 m ² oraz przez część działki nr (...) o powierzchni 64 m ². Warianty te zlokalizowane są wzdłuż granicy pomiędzy działkami nr (...). Przebiegają w terenie, na którym obecnie nie jest urządzona droga. Urządzenie szlaku służebności wymagałoby wykonania przepustu, który przeprowadzi wody ze strugi, którego średnica nie powinna być większa niż 50 cm. Długość tych wariantów od granicy działki wnioskodawcy wynosi ok. 40 metrów. Początek drogi zlokalizowany jest na wysokości ok. 254,47 m. n.p.m. a ciek wodny na wysokości ok. 250,41 m n.p.m., co na długości 15 metrów daje różnicę wysokości 4,06 m i przy odległości 15 m średni spadek około 27%. Działka wnioskodawcy położona jest w stosunku do cieku wodnego o 3,60 m powyżej, co przy 25 – metrowej długości tego odcinka daje średni spadek 14,4%. Realizacja szlaku służebnego wymagałaby kompletnego urządzenia utwardzonej nawierzchni drogowej, aby umożliwić przejście i przejazd oraz ze względu na znaczne spadki należałoby wybudować nasyp przytrzymujący korpus drogi tak, aby spadki drogi zniwelować do spadków, które umożliwiają przejazd pojazdów mechanicznych, tj. 12 %. Strugę wodną biegnącą wzdłuż jaru terenowego należałoby przeprowadzić budując przepust o średnicy 60 cm. Odległość lica budynku wnioskodawcy od granicy działki (ok. 12 metrów) pozwala na takie ukształtowanie dojazdu do garażu, żeby uniezależnić go od miejsca połączenia działki wnioskodawcy z drogą publiczną. Przeszkodzą dla urządzenia szlaku nie jest szambo zlokalizowane przy południowej granicy działki. Jego lokalizacja wymagać może wzmocnienia konstrukcji poprzez zastosowanie płyty odciążającej. Budowa drogi według wariantów II i III wymaga znacznych nakładów finansowych na budowę korpusu drogowego, kształtującego przekrój drogi ze spadkiem umożliwiającym poruszanie się po niej pojazdów dopuszczonych do ruchu. Rzędna drogi musiałaby być wyniesiona w stosunku do poziomu zwierciadła wody o około 2,5 metra ponad jego poziom, co powoduje konieczność budowy długiego i kosztownego przepustu przeprowadzającego wody opadowe w cieku gromadzone przez jar. Koszt urządzenia drogi według tych wariantów to kwota 55.888 zł.

Warianty IV, V i VI o szerokości 3 metry prowadzą przez część działki (...) o powierzchni 30 m ², część (o powierzchni odpowiednio 1, 2 i 4 m ²) działki nr (...) oraz część (o powierzchni odpowiednio 61, 57 i 53 m ²) działki nr (...) – od drogi publicznej oznaczonej jako działka nr (...) do nieruchomości składającej się z działki nr (...).

Warianty V i VI są zmodyfikowanym wariantem IV przebiegu drogi koniecznej, w którym droga została bardziej odsunięta w kierunku zachodnim od budynku uczestników.

Warianty te prowadzą od drogi publicznej zlokalizowanej a działce nr (...) w pobliżu budynku nr (...). Wjazd na szlak rozpoczyna się od rozwidlenia występującego przy zakręcie drogi nr (...) i prowadzi poprzez strugę, na której urządzone jest przejście dla pieszych w kierunku wschodniej ściany budynku uczestników. Szlak ten, licząc od południowej granicy działki wnioskodawcy, ma ok. 35 metrów. Wjazd na działkę wnioskodawcy ograniczony jest przez skarpę terenową, której wysokość wynosi ok. 3 metry, co wymagałoby wykonania znacznych prac ziemnych i wydłużenia szlaku tak, aby osiągnąć spadek na poziomie 12%. Przy długości szlaku na odcinku ok. 35 metrów i różnicy wysokości pomiędzy poziomem działki wnioskodawcy a drogą, daje to średni spadek na poziomie 15,6 %. Nie ma możliwości podniesienia drogi na odcinku od drogi nr (...) do budynku uczestników nr (...), gdyż spowodowałoby to zasypanie ścian tego budynku. Szlak drogowy przebiegałby w bezpośredniej bliskości budynku nr (...). Biorąc pod uwagę wiek tego budynku, w wyniku oddziaływania drgań przenoszonych ze szlaku drożnego, mogłyby wystąpić uszkodzenia w konstrukcji budynku. Z przyczyn wskazanych powyżej, przeprowadzenie szlaku służebności zgodnie z tymi wariantami jest niemożliwe.

Do roku 1999 r. przez działki oznaczone jako (...) przebiegała droga, którą wnioskodawca dojeżdżał od drogi publicznej (...) do nieruchomości obejmujących działki nr (...). W okresie budowy obu budynków na działce nr (...) materiały budowlane były zwożone na działkę przedmiotowym szlakiem drogowym. Z drogi korzystał również poprzednik prawny wnioskodawcy. Przebieg szlaku drogowego pokrywał się z wariantem I drogi koniecznej o szerokości 3 metrów, przebiegającym przez działki nr (...) oraz (w zakresie obejmującym 1 m ^{( 2)}) przez działkę nr (...). W 1999 r. Z. S. wykopała dół na swojej nieruchomości, co uniemożliwiło wnioskodawcy dojazd do nieruchomości. Działki j.w. są obecnie niezagospodarowane, niezabudowane, porośnięte trawą, mają łagodny średni spadek (ok. 6%), a na pierwszym odcinku (ok. 40 metrów z 84 m ogółem) istnieje droga gruntowa z lokalnie utwardzanymi pasami wyznaczonymi śladami kół.

Sąd Rejonowy ustalił także, że wartość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej dla nieruchomości oznaczonych jako działki nr (...), położonych w M. gmina L. przez nieruchomości oznaczone jako działki (...), zgodnie z wariantem I przebiegu służebności drogi koniecznej, sporządzonej przez biegłego geodetę J. H. (1) w dniu 8 lipca 2016 r., I ks.rob. 88/16 wynosi: 939 zł dla współwłaścicieli działki nr (...); 1.986 zł dla współwłaścicieli działki nr (...); 107 zł dla współwłaścicieli działki nr (...); 1664 zł dla współwłaścicieli działki nr (...); 429 zł dla współwłaścicieli działki nr (...); 1.423 zł dla właściciela działki nr (...); 30 zł dla współwłaścicieli działki nr (...).

W motywach rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał, iż w świetle art. 145 k.c. przeprowadzenie drogi koniecznej stanowi wynik łącznej oceny trzech elementów: potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej, najmniejszego obciążenia gruntu, przez który droga ma prowadzić oraz interesu społeczno – gospodarczego. Z materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania, w szczególności z opinii biegłego geodety J. H. wynika w sposób jednoznaczny, że nieruchomość składająca się z działki nr (...) nie posiada odpowiedniego dostępu do drogi publicznej oznaczonej jako działka nr (...). Ze zgromadzonych dowodów wynika także, że do 1999 r. wnioskodawca dojeżdżał do przedmiotowej nieruchomości szlakiem biegnącym przez działki nr (...), odpowiadającym wariantowi I przebiegu służebności, który to przejazd wskutek działań jednego ze współwłaścicieli tych działek, został umożliwiony wnioskodawcy. Konfiguracja obu działek objętych wnioskiem tj. nr (...)i (...) i sposób ich zagospodarowania wskazują, że dostęp do drogi publicznej dla działki nr (...) będzie realizowany przez działkę nr (...), zatem wobec identycznego ich stanu prawnego, brak jest wątpliwości co do tego, że taki dostęp nieruchomość ta będzie posiadała, a w przypadku ewentualnej sprzedaży działki nr (...) przez wnioskodawcę, będzie on obowiązany w pierwszej kolejności zapewnić dostęp do drogi publicznej przez działkę nr (...) ( art. 145 § 2 k.c. ). W konsekwencji powyższego , wniosek o ustanowienie służebności na rzecz nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) został przez Sąd Rejonowy oddalony.

Odnosząc się do przesłanek ustanowienia żądanej służebności w zakresie działki nr (...) Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie ze stanowiskiem judykatury w sprawach o ustanowienie służebności drogi koniecznej nie bez znaczenia pozostaje okoliczność w jaki sposób dotychczas był realizowany dostęp do drogi publicznej, z jakich przyczyn nieruchomość wnioskodawcy została go pozbawiona, jakie jest stanowisko większości właścicieli gruntów, przez które droga ma przebiegać oraz jakich czynności lub nakładów wymaga urządzenie drogi, jaki rodzaj i obszar gruntów ma ona zająć i czy korzystanie z niej zaspokoi potrzeby nieruchomości władnącej oraz nie obciąży nadmiernie nieruchomości służebnych. W tym kontekście Sąd Rejonowy podniósł, że wyniki przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego wskazują w sposób jednoznaczny, że dojazd do nieruchomości wnioskodawcy stanowiącej działkę nr (...) odbywał się w sposób niezakłócony po szlaku służebności wyznaczonym w wariancie I aż do 1999 r., kiedy to Z. S., poprzez wykopanie dołu, uniemożliwiła przejazd pojazdów po wspomnianym szlaku. Szlak ten wymaga w tym wariancie urządzenia jednak nakłady w tym wypadku są niższe w porównaniu z innymi projektowanymi szlakami drożnymi. W ocenie Sądu wariant I zmodyfikowany, zawężający szerokość szlaku do 3 metrów odpowiada potrzebom nieruchomości władnącej i nie obciąża nadmiernie nieruchomości obciążonych, co wynika z ukształtowania terenu w obrębie proponowanego wariantu. Wariant ten pozostaje również w zgodzie z przeznaczeniem działek (...) w ewidencji gruntów oraz stanowiskiem Urzędu Gminy L., która wskazała w piśmie z dnia 3 sierpnia 1991 r., że droga przebiegająca po tych działkach winna stanowić swobodny dojazd do wszystkich sąsiadujących z nią działek tj. (...) (k. 84). Sąd Rejonowy podkreślił również, że zakres obciążenia służebnością działki nr (...), która jest działką siedliskową, jest marginalny (1 m ^{( 2)}) i nie powoduje uciążliwości związanych z urządzeniem szlaku drożnego. Nietrafne są również twierdzenia uczestnika K. S., że droga konieczna przechodzi przez sam środek jego nieruchomości, gdyż fakt iż uczestnik jest jednocześnie współwłaścicielem nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) oraz działek nr (...) nie oznacza, że mamy do czynienia z jedną nieruchomością w znaczeniu wieczystoksięgowym, a nie można przyjąć, że nieruchomości te stanowią jedną nieruchomości w znaczeniu gospodarczym, a to ze względu na sposób ich zagospodarowania i ukształtowanie terenu. Działka nr (...) jest działką siedliskową, a działki nr (...) mają przeznaczenie drogowe i w okresie do 1999 r. tak właśnie były wykorzystywane, natomiast działka nr (...) jest wykorzystywana jako sad. Ponadto pomiędzy poszczególnymi nieruchomościami są duże różnice poziomów z uwagi na występujące w terenie skarpy, co uniemożliwia ich łączne zagospodarowanie jako całości.

Warianty II i III nie były brane pod uwagę z uwagi na stanowisko stron oraz utrudnienia techniczne z urządzeniem szlaku służebności, wynikające z ukształtowania terenu i generujące koszty urządzenia drogi ponad dwukrotnie przekraczające koszty jej urządzenia w wariancie I, co wynika z opinii biegłego L. D.. Warunki terenowe dyskwalifikowały również warianty IV-VI, co szczegółowo uargumentował w swojej opinii w/w biegły. Również uczestnicy, popierający przeprowadzenie służebności zgodnie z tymi wariantami, wycofali się ze swoich stanowisk na terminie rozprawy z dnia 8 września 2017 r.

W konsekwencji Sąd ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) służebność drogi koniecznej przebiegającą zgodnie z wariantem I zmodyfikowanym, wynikającym z opinii biegłego J. H. z dnia 8 lipca 2016 r.

W kwestii wynagrodzenia przyznanego z tytułu ustanowenia przedmiotowej służebności Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 145 § 1 k.c. ustanowienie drogi koniecznej następuje w interesie właścicieli nieruchomości pozbawionych dostępu do drogi publicznej, dlatego powinni oni uiścić właścicielom nieruchomości obciążonych taką służebnością odpowiednie wynagrodzenie, które co do zasady obejmuje także wyrównanie uszczerbku majątkowego, jaki właściciel nieruchomości poniósł na skutek ustanowienia służebności drogowej. Nie zostało jednak przez uczestników wykazane, by w związku z ustanowieniem służebności w wariancie I właściciele nieruchomości obciążonych ponieśli tego rodzaju uszczerbek majątkowy, do czego szczegółowo odniósł się biegły P. T. w opinii i pisemnych wyjaśnieniach. W konsekwencji, opierając się na opinii biegłego P. T. z lutego 2017 r., Sąd zasądził na rzecz właścicieli nieruchomości obciążonych odpowiednie kwoty, uwzględniając ich udział w nieruchomości wspólnej, który wynikał ze spadkobrania po J. S. (1) i Z. S.. W konsekwencji, stosownie do udziałów w nieruchomości wspólnej Sąd zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestników: J. K. kwotę 2.147,92 zł (5.155 x 30/72 = 2.147,92 zł); D. S. (1) kwotę 286,38 zł (5.155x 4/72 = 286,38 zł); D. W. (2) kwotę 1.360,35 zł (5.155 x 19/72 = 1.360,35 zł); K. S. kwotę 1.360,35 zł (5.155 x 19/72 = 1.360,35 zł).

Co do wynagrodzenia na rzecz właściciela działki nr (...) Sąd Rejonowy wskazał, że z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie wynika, aby działka ta, łącznie z działką nr (...), stanowiącą drogę gminną, znajdowała się w zarządzie Gminy L., a nawet gdyby tak było, to nie można jej uznać za drogę powszechnie dostępną, bowiem korzystają z niej wyłącznie mieszkańcy nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) i w przyszłości właściciel nieruchomości nr (...). O tym, że działki te nie są dostępne dla osób trzecich świadczy chociażby brama wjazdowa, znajdująca się na szlaku służebności na działce nr (...) (k. 958,960). Działki w/w nie są również wykorzystywane przez komunikację zbiorową. W tym stanie rzeczy wynagrodzenie należne Gminie L. stanowić powinno, zgodnie z art. 145 § 1 k.c., ekwiwalentne świadczenie odpowiadające cenie za korzystanie z cudzej nieruchomości, ustalanej według cen rynkowych dla takich świadczeń, według przyjętego przez biegłego kryterium jego ustalenia. W ocenie Sądu wynagrodzenie to należało jednak powiększyć w przypadku tego uczestnika o podatek VAT w stawce 23% zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług (tekst jednolity – Dz. U. z 2011 roku, Nr 177, poz. 1054 ze zm.).

Wobec cofnięcia przez wnioskodawcę wniosku o ustanowienie służebności przesyłu i braku sprzeciwu uczestników co do cofnięcia wniosku, na zasadzie art. 512 § 1 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. i art. 355 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. postępowanie w tym zakresie podlegało umorzeniu.

O kosztach sądowych w zakresie poniesionych wydatków na poczet opinii biegłych Sąd Rejonowy orzekł na mocy art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a w pozostałym zakresie na mocy art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestnik K. S. i zaskarżając go w części tj. w zakresie pkt. I, VI i X zarzucił naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że wariant I jest wariantem najkorzystniejszym dla przeprowadzenia służebności drogi koniecznej; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej i niezgodnej z doświadczeniem życiowym oceny dowodu z opinii biegłego P. T. w przedmiocie ustalenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej oraz dowodu z oględzin nieruchomości, co w konsekwencji doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych polegającego na mylnym przyjęciu, że właściciele nieruchomości obciążonych nie doznają w związku z ustanowieniem służebności jakiegokolwiek uszczerbku majątkowego; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny dowodu z opinii biegłego P. T. w przedmiocie ustalenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej dla właścicieli nieruchomości władnącej polegające na oparciu się wyłącznie na ww. opinii, podczas gdy jest ona niepełna oraz nie zawiera wszystkich przesłanek, które winny być wzięte pod uwagę przy ustalaniu wynagrodzenia; art. 227 k.p.c. poprzez brak przeprowadzenia wszechstronnego postępowania dowodowego, co w konsekwencji uniemożliwiło ustalenie właściwej wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej dla właścicieli nieruchomości władnącej; art. 229 k.p.c. poprzez wskazanie, że uczestnik winien był zgłosić stosowne wnioski dowodowe na podnoszone twierdzenia o osuwisku oraz konieczności odwodnienia terenu, podczas gdy powyższe twierdzenia nie tylko nie były kwestionowane przez wnioskodawcę, ale zostały przez niego wprost przyznane; naruszenie art. 145 § 2 k.c. poprzez prawidłowe ustalenie konfiguracji i położenia nieruchomości władnących i obciążonych i jednoczesne niezastosowanie przesłanki przeprowadzenia drogi koniecznej z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić, co doprowadziło do naruszenia zasady proporcjonalności wynikającej z ww. przepisu.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku wnioskodawcy o ustanowienie na jego rzecz służebności drogi koniecznej, względnie o jego zmianę poprzez przeprowadzenie służebności drogi koniecznej w wariancie I zmodyfikowanym za stosownym wynagrodzeniem jednorazowym albo ustalonym jako świadczenie okresowe wypłacane uczestnikowi za każdy miesiąc, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Jednocześnie na zasadzie art. 381 k.p.c. uczestnik wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego geologa celem ustalenia budowy geologicznej gruntu w wariancie I, wskazania czy dla przeprowadzenia służebności drogi koniecznej według wariantu I konieczne jest odwodnienie gruntu, wskazania czy i jaki wpływ na grunty sąsiednie będzie miało ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu I, określenia kosztów prac koniecznych do przeprowadzenia na gruntach sąsiednich celem ustanowienia służebności drogi koniecznej według wariantu I; oraz z dokumentacji fotograficznej na okoliczność przedstawienia, którędy ma biec droga konieczna według wariantu I, oraz, że teren też nie jest niezagospodarowany.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, że Sąd wybierając konkretny wariant sugerował się przede wszystkim opinią biegłego, w której biegły wskazywał przede wszystkim na elementy techniczne, podczas gdy winien wszechstronnie przeanalizować możliwość przeprowadzenia drogi koniecznej w innych wariantach, w tym wariant przeprowadzenia drogi koniecznej obok działki nr (...), na który to wariant kilkukrotnie wskazywał uczestnik, a który został zupełnie przez Sąd Rejonowy pominięty. Zarzucił, że pozostałe warianty, poza wariantem I albo nie zostały wycenione w ogóle albo zostały wycenione w sposób o wiele mniej szczegółowy niż wariant I. Wobec tego, Sąd I instancji nie powinien kierować się tak dokonanymi wycenami. Wskazał, że przeprowadzenie drogi koniecznej w takim wariancie, jak przyjął Sąd Rejonowy, prowadzi do pozbawienia uczestnika możliwości zabudowania działki o nr (...), oraz prowadzi przez sam środek podwórka uczestnika, co czyni niemożliwym rozporządzenie nią w przyszłości w jakikolwiek sposób, a co winno także znaleźć wyraz w wynagrodzeniu zasądzonym na rzecz uczestnika. W ocenie uczestnika Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że uczestnik nie wykazał, iż na przedmiotowej działce jest osuwisko oraz jest to teren zalewowy, choć wynika to ze zgodnych twierdzeń obu stron oraz przeprowadzonych w sprawie oględzin. Błędnie też w ocenie skarżącego określone zostało przez Sąd Rejonowy wynagrodzenie na jego rzecz z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności wyznaczonym szlakiem według wariantu I. W tym zakresie skarżący podniósł, że wynagrodzenie to zostało ustalone w oparciu o opinię biegłego P. T. z lutego 2017 roku, w stosunku do której uczestnik zgłaszał liczne zarzuty, które nie zostały wyjaśnione, a które podtrzymał w apelacji. W szczególności zarzucał, iż błędnie biegły w opinii wskazał wysokość tego wynagrodzenia, pomijając wzrost wartości nieruchomości władnącej i obniżenie wartości nieruchomości obciążonej, a także zakładając, że ustanowienie służebności drogi koniecznej nie wpływa na możliwość wznoszenia budynków na pozostałych nieruchomościach oraz błędnie wyliczając wysokość współczynnika „K" wyłącznie w oparciu o własne doświadczenie bez wzięcia pod uwagę jakichkolwiek czynników obiektywnych, przyjmując, iż poszczególne działki charakteryzują się niekorzystnymi parametrami fizycznymi przy pominięciu stanu rzeczywistego, tj. faktu, że uczestnik wykorzystuje te działki jako całość gospodarczą. Wskazał, że przy ustalaniu wynagrodzenia powinny być wzięte pod uwagę przede wszystkim powierzchnie działek obciążonych oraz ich położenie, przeznaczenie, a także fakt korzystania z nieruchomości przez uczestnika jak z całości gospodarczej. Zarzucił, iż przy ustalaniu należnego uczestnikowi wynagrodzenia Sąd pominął tak szkodę w postaci utraconych korzyści jakie uczestnik mógłby osiągnąć ze swojej nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem mieszkalno-usługowym jak i rekompensatę za uciążliwości związane z ustanowieniem służebności, którego to aspektu Sąd również nie zbadał. Wskazując na powyższe podnosił, że wynagrodzenie ustalone przez Sąd jest nieadekwatne i rażąco zaniżone. Nie można bowiem traktować gruntu, przez który przechodzi służebność drogi koniecznej jako całkowicie odrębnego od pozostałych nieruchomości, jeśli takie przeprowadzenie drogi koniecznej wpływa znacząco na możliwość zagospodarowania i zabudowy sąsiednich nieruchomości.

Jedynie z daleko idącej ostrożności uczestnik wniósł o ustalenie przez Sąd wynagrodzenia w formie świadczenia okresowego.

Wniosek o uchylenie skarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania uczestnik uzasadniał brakiem przeanalizowania okoliczności koniecznych do ustalenia wynagrodzenia za ustanowenie służebności.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji uczestnika oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w takim zakresie w jakim skutkowała zmianą zaskarżonego postanowienia, w pozostałym zakresie jako pozbawiona uzasadnionych podstaw podlegać musiała oddaleniu.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy zasadniczo oparł się na stanie faktycznym przyjętym przez Sąd pierwszej instancji, przyjmując go za własny, albowiem poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia zarówno co do braku dostępu objętej wnioskiem nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) do drogi publicznej jak i do możliwego przebiegu służebności drogi koniecznej, o ustanowienie której wnosił wnioskodawca, znajdowały podstawę w przeprowadzonym w sprawie postępowaniu dowodowym, w tym w szczególności w sporządzonych w sprawie opiniach biegłych z zakresu geodezji J. H. (1) oraz z zakresu budownictwa L. D., a także przeprowadzonych przez Sąd Rejonowy oględzinach przedmiotu sporu, których uzupełnienie stanowiły zeznania wnioskodawcy oraz uczestników. W świetle tych dowodów nie ulega wątpliwości, że wskazana wyżej nieruchomość nie posiada obecnie prawnie uregulowanego dostępu do drogi publicznej, co stosownie do regulacji art. 145 § 1 k.c. rodzi po stronie wnioskodawcy roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej. Nie zachodziła zatem podstawa do oddalenia przedmiotowego wniosku, o co alternatywnie wnosił uczestnik we wnioskach apelacji. Przedmiotem oceny w kontekście podnoszonych w apelacji zarzutów odnoszących się zarówno do naruszenia prawa procesowego jak i materialnego, była natomiast kwestia możliwego wariantu przebiegu służebności drogi koniecznej, która podlegała ustanowieniu na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę nr (...).

Odnosząc się w pierwszym rzędzie do podniesionych w tym zakresie w apelacji zarzutów dotyczących naruszenia prawa procesowego wskazać należy, iż skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, iż Sąd Rejonowy rozstrzygając sprawę uchybił regułom oceny dowodów wyrażonym w tym przepisie. Tymczasem uczestnik nie wykazał w apelacji błędów w rozumowaniu zastosowanym przez Sąd I instancji, a treść tych zarzutów wraz z uzasadnieniem stanowi w istocie polemikę z dokonaną przez Sąd Rejonowy oceną poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych i sprowadza się do zakwestionowania stanowiska Sądu przyjmującego, iż najkorzystniejszym wariatem ustanowienia przedmiotowej służebności jest zmodyfikowany wariant I wynikający z opinii biegłego J. H. z dnia 8 lipca 2016 r. W uzasadnieniu tych zarzutów skarżący nie wskazywał jednakże na pominięcie bądź niewłaściwą ocenę przez Sąd Rejonowy zgromadzanych w sprawie dowodów, lecz kwestionował dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego w kontekście zasadności przyjęcia takiego wariantu ustanowienia służebności drogi koniecznej. W świetle powyższego oraz wobec akcentowania przez skarżącego także w tej części zarzutów kwestii nieuwzględnienia w dostatecznym stopniu interesów uczestnika jako właściciela działki nr (...) w kontekście możliwego korzystania przez niego z tej nieruchomości zgodnie z jej społeczno - gospodarczym przeznaczeniem, a także jej uwarunkowań fizycznych ( osuwisko i teren zalewowy ), przyjąć należy, iż zarzuty te w istocie tożsame były z podniesionym w apelacji zarzutem naruszenia prawa materialnego w postaci przepisu art. 145 k.c. Zarzut ten Sąd Okręgowy uznał zaś za chybiony. Służebność drogi koniecznej ma realizować funkcję prawa własności nieruchomości, określaną jako korzystanie z nieruchomości zgodnie z jej społeczno - gospodarczym przeznaczeniem. W przypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej istotnym jest, że ustanowienie służebności drogi koniecznej stanowi wynik łącznej oceny: potrzeb nieruchomości niemającej odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, najmniejszego obciążenia gruntów, przez które droga ma prowadzić oraz interesu społeczno – gospodarczego (art. 145 § 1, 2 i 3 k.c.). Interes społeczno-gospodarczy wyraża się w uwzględnieniu z jednej strony potrzeb nieruchomości pozbawionej odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, a z drugiej w zapewnieniu, aby droga konieczna była przeprowadzona przez grunt, którego uszczerbek wskutek przeprowadzenia drogi jest najmniejszy. Nakazuje więc mieć na uwadze interes nie tylko żądającego ustanowienia drogi, lecz także właściciela nieruchomości, przez którą droga ta ma przechodzić. Dlatego też istotnym kryterium oceny zasadności wniosku o ustanowienie drogi koniecznej jest porównanie szkody grożącej właścicielowi nieruchomości, przez którą służebność ma przebiegać, z korzyściami, które uzyska żądający jej ustanowienia (postanowienie SN z dnia 7 listopada 2012 r., IV CSK 423/12, Lex nr 1275005). Z tego punktu widzenia analiza przedstawionych przez biegłego sądowego geodetę J. H. (1) możliwych sześciu wariantów przeprowadzenia drogi koniecznej nie pozostawia wątpliwości, że optymalny jest przebieg służebności według przyjętego przez Sąd Rejonowy zmodyfikowanego wariantu I, co uzasadnia zarówno charakter i sposób zagospodarowania działek, przez które w tym wariacie przedmiotowa służebność ma prowadzić, jak i ukształtowanie terenu oraz szacowane koszty urządzenia na tym szlaku drogi koniecznej przy uwzględnieniu, iż w znacznej części biegnie ona po już istniejącym i wykorzystywanym przez uczestników szlaku drogowym, przez co realizuje ona dyrektywy zawarte art. 145 § 2 k.c. W tym zakresie ustanowienie przedmiotowej służebności nie wpłynie w żaden sposób na możliwość korzystania ze zlokalizowanych w tej części przedmiotowego szlaku działek przez ich właścicieli, które jak dotychczas służyć będą przejazdowi do dalej położonych od drogi publicznej nieruchomości. Wariant ten pozostaje zatem w zgodzie z przeznaczeniem działek (...) wskazanym w ewidencji gruntów oraz stanowiskiem Urzędu Gminy L., która wskazała w piśmie z dnia 3 sierpnia 1991 r., że droga przebiegająca po tych działkach winna stanowić swobodny dojazd do wszystkich sąsiadujących z nią działek tj. (...)(k. 84). Co istotne w dalszym biegu służebności wyznaczonej tym wariantem, choć szlak ten nie jest urządzony w terenie, i jego urządzenie zgodnie z opinią biegłego mgr inż. L. D. wymaga wyprofilowania poprzecznego i budowy wzmocnienia konstrukcji jezdni na odcinku od rozwidlenia z drogą prowadzącą do budynku uczestników S., to jednak ukształtowanie terenu oraz stosunkowo nieduża różnica w wysokości na tym odcinku powoduje, że przeprowadzenie tych prac nie tylko z punktu widzenia technicznego jest możliwe, ale także nie pociąga za sobą niewspółmiernie wysokich kosztów, których to warunków nie spełniają pozostałe warianty przebiegu przedmiotowej służebności opracowane przez biegłego geodetę J. H. (1). Z powyższych przyczyn warianty II i III nie były brane pod uwagę z uwagi na utrudnienia techniczne związane z urządzeniem szlaku służebności, wynikające z ukształtowania terenu i generujące koszty urządzenia drogi ponad dwukrotnie przekraczające koszty jej urządzenia w wariancie I, a także samą wartość nieruchomości podlegających obciążaniu służebnością w wariancie I, co wynika z opinii biegłego L. D.. Urządzenie szlaku drożnego według tych wariantów wymagałoby kompletnego urządzenia utwardzonej nawierzchni drogowej uwzgledniającej nasyp podtrzymujący korpus drogi umożliwiający poruszanie się po niej pojazdów mechanicznych oraz konieczność budowy długiego i kosztownego przepustu przeprowadzającego wody opadowe w cieku gromadzone przez jar, co generowałoby znaczne koszty wskazane w opinii biegłego. Warunki terenowe dyskwalifikowały również warianty IV-VI, co szczegółowo uargumentował w swojej opinii w/w biegły. Z opinii biegłego L. D. wynika, że poprowadzenie którymkolwiek z tych wariantów żądanej przez wnioskodawcę służebności drogi koniecznej nie jest możliwe, albowiem stoi temu na przeszkodzie wysoka skarpa terenowa pomiędzy nieruchomością wnioskodawcy, a budynkiem mieszkalnym uczestników S. oraz uwarunkowania związane z usytuowaniem tego budynku. Powyższe uwarunkowania powodowały, że urządzenie szlaku drogi koniecznej wymagałoby wykonania znacznych prac ziemnych i wydłużenia szlaku tak, by osiągnąć spadek pozwalający na poruszanie się pojazdów po tak urządzonej drodze. Nie ma także możliwości przeniesienia drogi na odcinku od drogi nr (...) do budynku uczestników nr (...), na co wskazywał uczestnik w apelacji, gdyż szlak drogowy przebiegałby w bezpośredniej bliskości budynku nr (...), co mogłyby skutkować uszkodzeniem jego konstrukcji.

W świetle powyższego drugorzędne znaczenie, mają podnoszone przez uczestnika techniczne utrudnienia związane z urządzeniem szlaku służebności według wariantu I wskazanego w sporządzonej w sprawie opinii przez biegłego J. H. (1) wynikające z ukształtowania terenu czy też stosunków wodnych, które w świetle uzupełniającej ustnej opinii biegłego L. D. mogą zostać przezwyciężone poprzez wyprofilowanie przekroju poprzecznego drogi oraz odwodnienie, co pozostawać będzie w gestii wnioskodawcy, który zobowiązany będzie do urządzenia drogi zgodnie ze sztuką budowalną przy uwzględnieniu warunków miejscowych, w tym konfiguracji terenu, ale także do poniesienia związanych z tym kosztów. Powyższe wskazuje, że przeprowadzenie drogi koniecznej według wariantu I nie tylko zapewnia obiektywną potrzebę nieruchomości władnącej jaką jest skomunikowanie z drogą publiczną, ale jest także możliwe z technicznego punktu widzenia oraz nie pociąga za sobą nadmiernych kosztów, w przeciwieństwie do pozostałych wariantów tej służebności wynikającej z opinii biegłego. Wbrew zarzutom skarżącego nie narusza też w rażącym stopniu jego interesów, choć niewątpliwie biegnie także przez działkę siedliskową uczestnika. W tym zakresie Sąd Okręgowy nie podzielił tych rozważań Sądu Rejonowego, w których wskazywał, że choć uczestnik K. S. jest jednocześnie współwłaścicielem nieruchomości stanowiących działki nr (...) leżących po obu stronach służebności według jej przebiegu w wariancie I, to nie stanowią one z działkami (...), jednej nieruchomości tak w znaczeniu wieczystoksięgowym, jak i w znaczeniu gospodarczym ze względu na sposób ich zagospodarowania i ukształtowanie terenu. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko skarżącego, iż uwarunkowania terenowe nie stały na przeszkodzie uznaniu, że nieruchomości te mogą stanowić i stanowią całość gospodarczą, uwzględniając, że działka (...) jest działką siedliskową, na działce nr (...) zlokalizowany jest sad, a znajdujące się pomiędzy nimi działki (...) choć stanowią odrębne w sensie wieczystoksięgowym nieruchomości, to jednak na chwilę obecną nie zostały w żaden sposób faktycznie wydzielone na gruncie, przez co pomimo występujących na terenie skarp, przyjąć należy, iż stanowią całość gospodarczą z pozostałymi nieruchomościami uczestnika tj. działkami nr (...) i w takim też charakterze są wykorzystywane przez rodzinę S.. W konsekwencji rację ma skarżący podnosząc w apelacji, iż służebność drogi koniecznej w jej wariancie I będzie biegła w poprzek siedliska, nie mniej jednak nie można pominąć także, iż tym właśnie szlakiem przejazdy do działki nr (...) były de facto wykonywane przez wnioskodawcę przez szereg lat aż do 1999 r, przy akceptacji ówczesnych właścicieli tej nieruchomości. Uniemożliwiała to swym działaniem Z. S., która w 1999 r wykopała dół na swojej nieruchomości, co uniemożliwiło wnioskodawcy przejazd do działki (...). Nie można też pominąć okoliczności, iż ostatecznie wnioskodawca domagał się ustanowienia przedmiotowej służebności pasem o szerokości jedynie 3 m, a zatem z najmniejszym możliwym obciążaniem nieruchomości stanowiących działki (...), których współwłaścicielem pozostaje uczestnik.

Skoro zatem ustanowiona w ten sposób służebność drogi koniecznej uwzględnia potrzeby nieruchomości władnącej zapewniając jej odpowiedni dostęp do drogi publicznej, z drugiej zaś strony nie stanowi nadmiernego obciążenia dla nieruchomości, po których służebność ta została poprowadzona, to przyjąć należy, iż w braku innych bardziej optymalnych wariantów poprowadzenia tej służebności, ustanowienie służebności, która biegnie przez działkę siedliskową, uznać należało w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy za dopuszczalne. Sama zaś okoliczność, iż bieg szlaku służebnego w tym wariancie prowadzi przez siedlisko winna znaleźć wyraz w przyznanym współwłaścicielom tych działek wynagrodzeniu z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności, które to wynagrodzenie ma zrekompensować nie tylko stratę wynikającą dla właściciela nieruchomości z jej obciążenia, czego konsekwencją jest ograniczenie w sposobie korzystania z niej, ale także uszczerbek majątkowy, który współwłaściciel taki poniósł będący następstwem obciążenia jego nieruchomości taką służebnością.

W podsumowaniu stwierdzić należy, że przeprowadzenie służebności drogi koniecznej według wariantu I wskazanego w opinii biegłego J. H. (1), mimo istnienia wariantów alternatywnych, odpowiada wymogom z art. 145 § 2 i 3 k.c., stąd zaś podniesiony w apelacji zarzut naruszania tej normy prawnej uznać należało za nietrafny. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy rozważył bowiem każdy z możliwych wariantów służebności, wybierając ostatecznie wariant przebiegu służebności drogi koniecznej, który z jednej strony zapewniał nieruchomości objętej wnioskiem należyty dostęp do drogi publicznej przy uwzględnieniu potrzeb, z drugiej zaś uczynił to z możliwe najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które przedmiotowa służebność mogła zostać poprowadzona, realizując tym samym w pełni przesłanki określone w art. 145 k.c. W ocenie Sądu Okręgowego szlak służebności drogi koniecznej w tym wariancie uwzględnia także wymagany przy przeprowadzaniu drogi koniecznej interes społeczno-gospodarczego obu nieruchomości.

Za zasadne Sąd Okręgowy uznał natomiast zarzuty, w których uczestnik kwestionował wysokość przyznanego na jego rzecz wynagrodzenia z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności. Odnosząc się do tych zarzutów wskazać należy, iż z istoty ograniczonego prawa rzeczowego jakim jest służebność drogi koniecznej wynika, iż charakteryzuje się ono tym, że jest prawem na rzeczy cudzej, co z kolei w określonym zakresie ogranicza prawo do korzystania z rzeczy przez właściciela. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności ma na celu jednak nie tylko rekompensatę tych ograniczeń, ale także odszkodowanie z tytułu utraty wartości nieruchomości obciążonej. Przepis art. 145 k.c. nie określa kryteriów ustalania powyższego wynagrodzenia, przyjmuje się jednak w orzecznictwie, że odpowiednie wynagrodzenie za ustanowienie służebności powinno być ustalone proporcjonalne do stopnia ingerencji w treść prawa własności, uwzględniać wartość nieruchomości i w takim kontekście mieć na względzie szkodę właściciela z uszczuplenia prawa własności. W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy wartość tego wynagrodzenia polegała ustaleniu w oparciu o opinię biegłego mgr inż. P. T., w której biegły określił wartość rynkową 1 m ² powierzchni gruntu zajętego pod drogę konieczną, nie mniej ostateczną wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności obliczał przy zastosowaniu korygującego współczynnika K 1 na poziomie 0,25 uzasadniając to charakterem i częstotliwością użytkowania przedmiotowej służebności, uwzględniając z jednej strony, iż służebność ta została ustanowiona na rzecz jednej zabudowanej nieruchomości, co nie pociąga za sobą znacznych uciążliwości związanych z wykonywaniem przejazdów, z drugiej zaś okoliczność, że służebność ta biegnie po działkach, które już od co najmniej kilku lat są wykorzystywane jako droga dojazdowa, co wskazuje, iż na skutek ustanowenia służebności nie ulegnie de facto zmianie sposób ich użytkowania. W rezultacie określone przez biegłego w opinii wynagrodzenie stanowiło iloczyn powierzchni gruntu zajętego pod drogę, wartości jednostkowej 1 m ² tego gruntu oraz wskazanego wyżej współczynnika K, co do którego skarżący zarzucał, iż ustalając jego wysokość biegły pominął jakiekolwiek czynniki obiektywne, w tym wzrost wartości nieruchomości obciążonej oraz obniżenie wartości obciążonej, a także samą wartość zajętego pod drogę gruntu podnosząc, iż biegły nie uwzględnił w opinii w dostateczny sposób ich położenia, powierzchni oraz przeznaczenia do zabudowy mieszkalno-usługowej. Jak chodzi o zarzuty odnoszące się do położenia, powierzchni i przeznaczenia obciążonych służebnością działek, to niewątpliwe okoliczności te zostały w sposób należyty uwzględnione przez biegłego w opinii. Jak wynika z treści opinii biegły wycenę tych nieruchomości przeprowadził w podejściu porównawczym, metodą korygowania ceny średniej, a w ramach przyjętej metody wyceny dokonał analizy i charakterystyki rynku nieruchomości podobnych, przyjętych do porównania i określając oraz uwzględniając w wycenie najważniejsze cechy nieruchomości z rynku lokalnego i nieruchomości wycenianych (lokalizacja i otoczenie, wielość powierzchni, kształt i topografia, stan planistyczny, ograniczenia ) określił współczynniki korygujące biorąc pod uwagę cechy cenotwórcze na rynku lokalnym i ich wpływ na wartość tych nieruchomości. Ustalona w ten sposób przez biegłego wartość jednostkowa 1 m ² działek nr (...) na kwotę 107,37 zł, a działki nr (...) na kwotę 119,53 zł, nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego z punktu widzenia poprawności przyjętej metody wyceny. Sąd Okręgowy za zasadne uznał natomiast te zarzuty, w których uczestnik kwestionował zasadność przyjęcia przez biegłego do obliczenia należnego współwłaścicielom tych działek wynagrodzenia z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności współczynnika K na poziomie 0,25, albowiem prowadziło to do ustalenia tego wynagrodzenia w sposób nie odpowiadający stopniu ingerencji w treść prawa własności, a także z nieuwzględnieniem w dostateczny sposób korzyści oraz niedogodności jakie na skutek ustanowienia służebności wynikają dla nieruchomości władnącej i obciążonej oraz związaniem z tym wartości obu nieruchomości. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż ustanowienie przedmiotowej służebności zwiększa użyteczność nieruchomości władnącej, co wprost przedkłada się na wzrost jej wartości. Z drugiej zaś strony powoduje istotne niedogodności dla właścicieli nieruchomości obciążonej, zwłaszcza w tej części przebiegu szlaku służebnego, który służyć będzie jedynie dojazdowi do nieruchomości wnioskodawcy, wyłączając jednocześnie tą część nieruchomości obciążonych służebnością z możliwości ich zagospodarowania przez właścicieli zgodnie z ich społeczno- gospodarczym przeznaczeniem, które w przypadku przedmiotowych działek miało charakter budowlano-usługowy. Wszystkie te okoliczności skutkowały obniżeniem wartości obciążonych służebnością działek powodując po stronie ich właścicieli stratę, której zrekompensowaniu winno służyć przyznane na ich rzecz wynagrodzenie. Zrekompensowaniu tej straty służył zastosowany przez biegłego współczynnik K, poprzez który biegły uwzględniał stopień utarty wartości gruntu zajętego na służebność drogi, a także związane z tym faktem uciążliwości po stronie współwłaścicieli nieruchomości obciążonych tą służebnością. W świetle okoliczności niniejszej sprawy nie można podzielić stanowiska biegłego, iż uzasadniały one przyjęcie współczynnika K na takim poziomie jak wynikający z opinii biegłego. Przeciwnie wskazane wyżej okoliczności, a także fakt, iż nieruchomości obciążone w części powyżej bramy prowadzącej do działki nr (...), zostaną wyłączone z możliwości korzystania z nich jako siedliska, którą tworzą wraz z działkami nr (...), winno skutkować przyjęciem współczynnika K na poziomie zbliżonym do wartości tych działek, który w ocenie Sądu Okręgowego dla wszystkich nieruchomości obciążonych w tej części służebnego szlaku służącego wyłącznie dojazdowi do nieruchomości wnioskodawcy tj. działek (...), winien wynosić 0,8. W pozostałej części szlaku służebnego biegnącego po działce (...), która służy do korzystania jako droga także dla uczestników, aż do zlokalizowanej na działce (...) bramy, współczynnik K przyjąć należało na poziomie 0,5, albowiem w tym zakresie wnioskodawca jak i uczestnicy korzystać będą na równi ze znajdującego się w tej części szlaku drożnego. W konsekwencji przy uwzględnieniu współczynnika K w takiej wysokości dla każdej ze wskazanych wyżej działek Sąd Okręgowy przeliczył wysokość należnego uczestnikom wynagrodzenia z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności opierając się w tym zakresie na opinii biegłego J. H. (1), w której wskazana została zajęta na poczet drogi koniecznej powierzchnia każdej z tych działek oraz na wynikającej z opinii biegłego mgr inż. P. T. jednostkowej wartości rynkowej prawa własności tych działek w odniesieniu do 1 m ², która jak wskazano już wyżej w odniesieniu do działek (...) wynosiła 107,37 zł/m ² , a w odniesieniu do działki nr 251 119,53 zł/ m ² . Przy uwzględnieniu zatem, że łączna zajęta na poczet przedmiotowej służebności powierzchnia działek (...) wyniosła 175 m ² przy wartości 1 m ² gruntu w wysokości 107,37 zł/m ^{2 ,} dawało to łączną wartość zajętego gruntu w zakresie tych działek w wysokości 18.789,75 zł. Sumując tą wartość z wartością gruntu zajętego na poczet przedmiotowej służebności w zakresie działki nr (...), która wynosiła 1 m ² o wartości 119,53 zł/ m ² daje to kwotę 18.909,28 zł jako łącznej wartości zajętej powierzchni wskazanych wyżej nieruchomości na poczet przedmiotowej służebności, co przy uwzględnieniu współczynnika K na poziomie 0,8 daje kwotą 15.127,42 zł ( 175 m ² x107,37 zł =18.789,75 zł oraz 1 m ² x 119,53 zł =119,53 zł, 18.789,75 zł +119,53 zł x K 0,8 =15127,42 zł) należnego uczestnikom wynagrodzenia z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności. Analogicznie Sąd Okręgowy uwzględniając powierzchnię działki (...) m ² oraz wartość jednostkową gruntu na poziomie 119,53 zł/ m ² i w ten sposób obliczył łączną wartość zajętej na poczet przedmiotowej służebności działki nr (...) w wysokości 1717,92 zł co przy uwzględnieniu współczynnika K na poziomie 0,5 daje kwotę 858,96 zł ( 16 m ² x107,37 zł =1717,92 zł x K 0,5=858,96 zł ) należnego współwłaścicielom tej nieruchomości wynagrodzenia z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności. Łącznie zatem należne współwłaścicielom obciążonych działek wynagrodzenie z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności wynosi 15.986,38 zł ( 15,127,42 zł + 858,96 zł =15986,38 zł ). Kwota ta winna podlegać podziałowi pomiędzy współwłaścicieli przedmiotowych działek w stosunku do przysługujących im udziałów w współwłasności tych działek, które jak wynika z analizy akt sprawy nie zostały w sposób prawidłowy ustalone przez Sąd Rejonowy. Jak wynika bowiem z prawidłowych ustaleń Sądu Rejonowego pierwotnie wszystkie te nieruchomości stanowiły własność Z. S. i J. S. (1) wchodząc w zakres ich wspólności majątkowej małżeńskiej. Z poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń wynika także, że spadek po J. S. (1), zmarłym w dniu 7 października 1989 r., nabyli na podstawie ustawy wraz z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym żona Z. S. oraz dzieci J. K. i J. S. (2) wszyscy po 1/3 części, a spadek po J. S. (2), zmarłym w dniu 14 marca 1993 r. na podstawie ustawy nabyli z dobrodziejstwem inwentarza wraz z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym: żona D. S. (1) oraz dzieci D. S. (2) (obecnie W.) i K. S., każdy po 1/3 części. Z kolei spadek po Z. S. zmarłej w dniu 9 listopada 2009 r. nabyła córka J. K. w 1/2 części oraz wnuki D. W. (2) i K. S., każdy po 1/4 części. W konsekwencji udział w tych nieruchomościach jaki posiada uczestnik K. S. wynosi 1/18 z tytułu dziedziczenia po ojcu J. S. (2), który dziedziczył po J. S. (1) (1/3 x 1/3 ) , co przy uwzględnieniu, iż przedmiotem dziedziczenia po J. S. (1) był przysługujący mu udział w tych nieruchomościach w wysokości ½ ( majątek wspólny z Z. S. ) daje należny uczestnikowi K. S. udział we współwłasności tych nieruchomości z tytułu dziedziczenia po J. i J. S. (2) w wysokości 1/18 ( 1/9 z 1/2=1/18 ) Z kolei z tytułu dziedziczenia po babce Z. S. uczestnikowi K. S. przypadł udział we współwłasności tych nieruchomości w wysokości 1/6, Łącznie jego udział w spadkach wynosi 2/9 części Przysługujący udział Z. S. we współwłasności tych nieruchomości wynosił bowiem 1/2 z tytułu udziału w majątku wspólnym oraz 1/6 z tytułu dziedziczenia po J. S. (1), co daje łącznie udział w wysokości 4/6. Uwzględniając zatem, że udział w spadku po Z. S. przypadający K. S. wynosi 1/4, to z tytułu dziedziczenia po Z. S. przypada mu udział we współwłasności przedmiotowych nieruchomości w wysokości 1/6 ( 4/6 x1/4=1/6 ). Łącznie zatem przypadający uczestnikowi K. S. udział we współwłasności obciążonych służebnością nieruchomości wynosi 2/9 ( 1/18 +1/6=2/9 ). Analogicznie przyjąć należy, że udział we współwłasności przedmiotowych nieruchomości D. S. (2) wynosi 2/9 obliczone jako 1/3 x1/3 x1/2=1/8 z tytułu dziedziczenia po J. S. (1) i 4/16 x 1/4 =1/6 z tytułu dziedziczenia po Z. S., co daje łączny przysługujący jej udział we współwłasności obciążonych służebnością działek w wysokości 2/9 ( 1/18 =1/6=2/9 ). W konsekwencji przy uwzględnieniu przysługującego uczestnikowi K. S. udziału we współwłasności przedmiotowych nieruchomości należne mu wynagrodzenie wyniosło 3552,52 zł ( 2/9 z 15.986,38 zł =3552,52 zł ). W tym też zakresie wobec objęcia przez uczestnika przedmiotem zaskarżenia także rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w przedmiocie przyznania na jego rzecz wynagrodzenia z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności, postanowienie Sądu Rejonowego dla Krakowa –Krowodrzy w Krakowie z dnia 18 września 2017 r. w tym zakresie podlegać musiało zmianie. Nie skutkowało to jednak jednoczesną zmianą zasądzonego na rzecz pozostałych uczestników wynagrodzenia z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności, albowiem w tym zakresie orzeczenie nie zostało zaskarżone, a brak było podstaw do przyjęcia, iż podstawą do orzekania przez Sąd Okręgowy mógł w tym zakresie być przepis art. 378 § 2 k.p.c. Nie można bowiem przyjąć, iż przedmiotem rozstrzygnięcia Sadu II instancji w zakresie wynagrodzenia za ustanowenie służebności były prawa wspólne dla wszystkich współuczestników. Choć bowiem uczestnicy, którzy nie wnieśli apelacji są współwłaścicielami obciążonych działek i z racji tego przysługuje im wynagrodzenie z tytułu obciążenia przysługującego im prawa przedmiotową służebnością, nie mniej jednak każdy ze współwłaścicieli w ramach przysługującego mu udziału może rozporządzać przysługującym mu prawem. Nie można zatem mówić o wspólności praw uczestników w zakresie przysługującego im wynagrodzenia z tytułu ustanowienia przedmiotowej służebności wobec braku podstaw do zmiany orzeczenia w zakresie przyjętego wariantu służebności. Skutkować musiało to zmianą postanowienia Sądu I instancji w części dotyczącej zasądzenia na rzecz uczestnika K. S., przyznanego mu z tego tytułu wynagrodzenia

Sąd Okręgowy nie podzielił natomiast zarzutów skarżącego w zakresie w jakim kwestionował rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie obciążenia uczestnika częścią poniesionych w toku postępowania wydatków na poczet opinii biegłych. W postępowaniu nieprocesowym, odmiennie aniżeli w procesie, obowiązuje zasada ponoszenia przez każdego uczestnika tego postępowania wszystkich kosztów, jakie związane są z jego udziałem w konkretnej sprawie. Wyjątki od reguły przewidzianej przez art. 520 § 1 k.p.c. zostały wskazane w § 2 i 3 tego przepisu. Aby doszło do stosunkowego rozdzielenia kosztów lub nałożenia ich na jednego z uczestników muszą więc zaistnieć przesłanki przewidziane w przepisie art. 520 § 2 k.p.c., a więc uczestnicy będą w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub ich interesy będą sprzeczne. Z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, iż wydatki, do pokrycia których został zobowiązany uczestnik, związane były ze sporządzeniem przez biegłego J. H. (1) opinii na okoliczność dalszych wariantów IV –VI projektowanej służebności, która została sporządzona w związku z podnoszonymi m.in. przez uczestnika K. S. zarzutami. Powyższe wskazuje zatem, że przeprowadzone przed Sądem Rejonowym w tym zakresie postępowanie dowodowe zmierzało do weryfikacji stanowiska uczestnika, i w związku z tym to skarżący winien ponieść na równi z pozostałymi uczestnikami, których stanowisko prowadziło do przeprowadzenia tych dowodów, koszty związane z tymi czynnościami. Nie ma więc powodów, aby kosztami czynności podejmowanych w interesie i na rzecz uczestników obciążać wnioskodawcy postępowania.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie VI, a w pozostałym zakresie apelację oddalił na mocy art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z regułą wyrażoną w art. 520 § 1 k.p.c. uznając, iż choć interesy wnioskodawcy i uczestnika K. S. były sprzeczne, to jednak wniesiona przez uczestnika apelacja została uwzględniona jedynie w części, co uzasadniało zniesienie wzajemnie pomiędzy stronami kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Krystyna Dobrowolska SSO Zbigniew Zgud SSO Beata Tabaka