Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 7 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Marzena Szymańska

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2025r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku: T. S. (1)

z udziałem: M. M., J. K., T. S. (2)

o wpis

na skutek apelacji uczestnika T. S. (2) od pkt. II postanowienia Sądu Rejonowego w Miechowie z dnia 31 października 2024r., sygnatura akt DzKw/KR1M/5993/24

postanawia:

oddalić apelację.

Sędzia Marzena Szymańska

Sygn.akt: II Ca 188/25

UZASADNIENIE
postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie
z dnia 7 maja 2025 r.

Dnia 31 października 2024 r. Sąd Rejonowy w Miechowie postanowił uchylić wpis
w części dotyczącej założenia księgi wieczystej dla działki nr (...) o pow. 0,4040 ha położonej w miejscowości Z. i w tym zakresie wniosek oddalił (pkt I), a w pozostałym zakresie zaskarżony wpis utrzymano w mocy (pkt II).

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy dokonując wykładni regulacji dotyczących założenia księgi wieczystej wskazał, iż w rozpatrywanej sprawie wnioskodawczyni T. S. (1) do wniosku o założenie księgi wieczystej dla działek nr: (...) położonych
w miejscowości Z. gmina M. przedłożyła m.in. wypis z rejestru gruntów dla działki nr (...) (vide k. 15) gdzie jako dokument własności wskazano akt notarialny nr (...) oraz umowę sprzedaży- akt notarialny rep. A nr (...) sporządzoną dnia 20.03.1980r.
w Państwowym Biurze Notarialnym w M. (vide k. 18-19). Z treści powyższej umowy wynika, iż J. S. w dniu 20.03.1980 r. nabył z funduszy pochodzących z majątku dorobkowego wspólnie z żoną działki nr (...) położone w Z. o łącznej powierzchni 0,4040 ha powstałe z podziału działki nr (...) ujawnionego na planie sytuacyjnym wydanym przez Wojewódzkie Biuro Geodezji i (...) Oddział w M. dnia 7 maja 1979 roku nr (...). W toku postępowania wieczystoksięgowego Sąd Rejowy ustalił, iż dla ww. działek nr (...) położonych we wsi Z. prowadzona jest księga wieczysta nr (...) w której w dziale II wpisano jako właścicieli J. S. i T. S. (1), a jako podstawę wpisu wskazano akt notarialny rep. A nr (...). Podstawę oznaczenia nieruchomości w dziale I-O stanowił zaś plan sytuacyjny podziału działki nr (...) położonej we wsi Z. na działki (...), który wpisano do ewidencji Składnicy Geodezyjnej w dniu 07.05.1979 r. nr (...), który zalega w aktach księgi wieczystej nr (...). Dlatego też zwrócono się do Starostwa Powiatowego w M. o wyjaśnienie przyczyn, dla których w ewidencji gruntów nie ujawniono podziału działki (...) o pow. 0,4040 położonej w Z. na działki nr (...). Sąd Rejonowy wskazał, iż Starostwo Powiatowe w M. poinformowało, iż akt notarialny rep. A nr (...) zostało wprowadzony zmianą (...). Z jednostki rejestrowej nr (...)- Państwowy Fundusz Ziemi przeniesiono działkę nr (...) o pow. 0,4040 ha do jednostki rejestrowej nr (...)i wpisano jako właścicieli małżeństwo S. J. i S. T.. Organ nie był w stanie wyjaśnić dlaczego nie ujawniono wówczas podziału działki nr (...) na działki nr (...). Nadto jak wynika z informacji Starostwa obecne dane ewidencji gruntów dla obrębu Z. wynikają z przeprowadzonej modernizacji ewidencji gruntów i budynków. Projekt operatu opisowo kartograficznego był wyłożony do publicznego wglądu w siedzibie Starostwa Powiatowego w M. w dniach od 18 lipca 2022 roku do 5 sierpnia 2022 roku. Dane objęte modernizacją z dniem 30 sierpnia 2022 roku stały się danymi ewidencji gruntów
i budynków. Informacje o tym starosta ogłosił w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) w dniu 12 września 2022 roku pod poz. (...). Starostwo zaznaczyło, iż
w terminie 30 dni od dnia ogłoszenia w dzienniku urzędowym nie wpłynęły zarzuty do danych dotyczące działki nr (...) w związku z tym dane te są obowiązujące. Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy stwierdził, iż dla działki nr (...) położonej w Z. już jest prowadzona księga wieczysta o nr (...), aczkolwiek w księdze tej ujawniony jest stan po podziale działki nr (...). W związku z powyższym na podstawie art. 518 ^{( 1 )}§3 k.p.c. uchylono wpis w części dotyczącej założenia księgi wieczystej dla działki nr (...) o pow. 0,4040 ha położonej w miejscowości Z. i w tym zakresie wniosek oddalono, niezależnie od podniesionych zarzutów.

Następnie odniesiono się do zarzutów skarżącego w zakresie zakwestionowania wysokości udziału T. S. (1) w prawie własności nieruchomości objętej wnioskiem. Wskazano, iż z dokumentów dołączonych do wniosku, w tym zwłaszcza umowy przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego nr (...) z dnia 10 lipca 1980 roku wynika, że J. S. stał się właścicielem gospodarstwa rolnego obejmującego działki nr (...) położone w Z.. Wskazano, że przekazanie gospodarstwa rolnego (...) jako następcy Z. i T. S. (3) nastąpiło w trybie przepisów ustawy
z dnia 27.10.1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeń dla rolników i ich rodzin (Dz. U. nr 32 poz. 140). W chwili zawarcia umowy przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego (...) pozostawał w związku małżeńskim z T. S. (1), co potwierdza odpis skrócony aktu małżeństwa J. S. i T. S. (1) nr (...). Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy powołał ugruntowane stanowisko w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin następcy pozostającemu
w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego małżonków. Zaznaczono, że pogląd ten utrzymał się także na gruncie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.
W związku z powyższym, Sąd Rejonowy przyjmując, iż J. S. w dacie zawarcia umowy przekazania nieruchomości i posiadania gospodarstwa rolnego pozostawał w związku małżeńskim z T. S. (1), to działki nr (...) położone w Z. weszły do ich majątku wspólnego. Z chwilą śmierci J. S. (po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej) jego żonie T. S. (1) przysługuje udział wynoszący ½ w prawie własności działek nr (...) oraz udział wynoszący 1/8 (1/2 x 1/4) wynikający z dziedziczenia po mężu J. S. na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Miechowie z dnia
24 marca 2003 r. sygn. akt I NS 62/()3. W konsekwencji przyjęto zatem, iż łączny udział T. S. (1) w prawie własności ww. działek wynosi 5/8 (1/2 + 1/8 4/8 + 1/8 5/8). Z uwagi na to, iż udział T. S. (1) oraz pozostałych współwłaścicieli w prawie własności działek nr (...) nowo założonej księgi wieczystej jest prawidłowy, Sąd na podstawie art. 518 ^l §3 k.p.c. w pozostałym zakresie zaskarżony wpis utrzymał w mocy.

Apelację wniósł uczestnik T. S. (2) zaskarżając je w części obejmującej utrzymanie wpisu w mocy. Postanowieniu zarzucono naruszenie przepisów postępowania, które miało wypływ na treść orzeczenia, w postaci art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, w której zachodzą przeszkody do dokonania wpisu objętego wnioskiem co do wnioskowanej tam proporcji udziałów. Skarżący wskazał, iż podstawa wpisu w postaci postanowienia Sądu Rejonowego w Miechowie z dnia 24 marca 2003 r., sygn. akt I Ns 63/03 nie stwarza praw dla wnioskodawczyni w wysokości 5/8.

W związku z powyższym wniósł o nieutrzymywanie postanowienia o wpisie w mocy
i jego uchylenie w zakresie ujawnionych nieprawidłowych wysokości udziałów, ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i poprzedzającego go orzeczenia Referendarza sądowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania albo merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy poprzez ujawnienie równych udziałów spadkobierców w przedmiotowych nieruchomościach.

W odpowiedzi na apelację uczestniczki J. K., M. M. oraz wnioskodawczyni T. S. (1) wniosły o jej oddalenie w całości jako pozbawionej podstaw prawnych i faktycznych.

Sąd Okręgowy zważył co następujące:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 626 ⁹ k.p.c. Sąd oddala wniosek o wpis, jeżeli brak jest podstaw albo istnieją przeszkody do jego dokonania. Przeszkoda materialnoprawna w rozumieniu powyższego przepisu zachodzi wówczas, jeżeli wniosek o dokonanie wpisu spełnia wymagania formalne, lecz załączony do niego dokument jako podstawa wpisu, w zestawieniu ze stanem prawnym wynikającym z księgi wieczystej, czyni wpis bezzasadnym. W postępowaniu o wpis, kontroli Sądu podlega skuteczność materialnoprawna czynności prawnej, na podstawie której doszło do ustanowienia prawa podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej.

W przedmiotowej sprawie należy jednak przyjąć, iż w rzeczywistości apelujący zmierza do zakwestionowania wysokości udziału należnego wnioskodawczyni – T. S. (1). Otóż podstaw wpisu własności nieruchomości w powyższej wysokości należy upatrywać
w postanowieniu Sądu Rejonowego w Miechowie z dnia 24 marca 2003 r. stwierdzającym nabycie spadku po J. S. oraz odpisie skróconego aktu małżeństwa wnioskodawczyni – T. S. (1) oraz J. S..

Zgodnie z art. 50 ¹ k.r.o. w razie ustania wspólności, udziały małżonków są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej. Akta przedmiotowej sprawy nie dostarczają informacji świadczących o tym, iż w trakcie trwania małżeństwa T. S. (1) oraz J. S. zawarli umowę majątkową małżeńską, która odmiennie kształtowałaby stosunki majątkowe między małżonkami. Oznacza to, iż z chwilą śmierci J. S. tj. dnia 6 maja 1996 r. wspólność majątkowa uległa rozwiązaniu, co sprawia, iż T. S. (1) pozostała współwłaścicielką wszelkich rzeczy i praw majątkowych w ½ części zaś pozostała ½ część weszła w skład spadku po J. S..

Apelujący podnosi także, iż treść umowy z dnia 10 lipca 1980 r. jednoznacznie wskazuje, iż objęte nią gospodarstwo powinno wejść do majątku osobistego J. S., jednakże w tym miejscu należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejowego, iż gospodarstwo rolne, przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego . Bowiem według art. 33 pkt 2 k.r.o. do majątku osobistego małżonka należą m.in. przedmioty nabyte w drodze darowizny. Chodzi zatem o określoną w art. 888 § 1 k.c. umowę jednostronnie zobowiązującą, w której darczyńca zobowiązuje się spełnić, kosztem swego majątku, świadczenie pod tytułem darmym na rzecz obdarowanego, ten zaś oświadcza, że darowiznę przyjmuje. Z porównania tej umowy i umowy przekazania, zawartej na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym wynika, że jedyną cechą wspólną obu umów jest nieodpłatność świadczenia. Dla oceny charakteru prawnego umowy darowizny nie ma znaczenia zindywidualizowany motyw dokonanego nieodpłatnie przysporzenia. Ustawa z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym uzależnia natomiast zawarcie umowy od spełnienia szeregu przesłanek, przy czym zasadniczy motyw, którym kieruje się przekazujący, nie sprowadza się do relacji między nim a następcą, lecz do podmiotu, który przyjął obowiązek spełnienia świadczeń ubezpieczeniowych. Rolnik przekazujący gospodarstwo rolne doznaje daleko idącego ograniczenia w wyborze następcy, co nie dotyczy darczyńcy. Wszystko to przemawia za odrębnością umowy przekazania, zachowującej wprawdzie cechy umowy prawa cywilnego, ale różnej od umowy darowizny (Uchwała SN(7) z 25.11.2005 r., III CZP 59/05, OSNC 2006, nr 5, poz. 79.). Oznacza to, że gospodarstwo rolne nabyte przez jednego z małżonków - następcę - w okresie pozostawania we wspólności ustawowej podlega zaliczeniu do majątku wspólnego na podstawie art. 31 § 1 k.r.o. Nie ma znaczenia, czy w czynności nabycia uczestniczył jeden
z małżonków, czy oboje. Przewidzianemu w art. 33 § 1 k.r.o. uogólnionemu sposobowi nabycia do majątku wspólnego można przeciwstawić tylko nabycie dokonane w warunkach określonych w art. 33 pkt 2-10 k.r.o. Odwrócenie następstw takiego uregulowania możliwe jest jedynie w wyniku zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej, oczywiście z zachowaniem ustawowych ograniczeń (art. 49 § 1 k.r.o.). W efekcie prawidłowym jest twierdzenie, iż T. S. (1) mimo, iż nie była stroną umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego stała się jej właścicielką wraz z mężem na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej. To oznacza, iż z chwilą śmierci męża gospodarstwo to stało się jej współwłasnością w połowie, zaś do spadku weszła tylko druga połowa.

Zgodnie z postanowieniem z dnia 24 marca 2003 r. żona T. S. (1) oraz J. K., T. S. (2) i M. S. – nabyli spadek po J. S., każde z nich po ¼ części. Jednakże podkreślenia wymaga, iż udział ten nie odnosi się,
w przedmiotowej sprawie, do własności całości nieruchomości będącej składnikiem masy spadkowej, lecz ½ udziału, który stanowi przedmiot spadku.

W konsekwencji Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, iż T. S. (1) nabyła prawo własności działek nr (...) w udziale 5/8. Wynika to z sumowania udziału ½ = 4/8 otrzymanego na skutek ustania wspólności majątkowej małżeńskiej z J. S. oraz nabytego udziału ¼ w spadku = 1/8 (1/2 : 4 = 1/8); 4/8 + 1/8 = 5/8. W konsekwencji również prawidłowym jest oznaczenie, iż pozostali uczestnicy nabyli współwłasność nieruchomości w wysokości po 1/8 każdy. Podstawą dokonania tego wpisu są dokumenty przedłożone przez wnioskodawczynię, które są prawidłowe. Dlatego też nie można zgodzić się z apelującym, jakoby doszło do obrazy art. 626 ⁹ k.p.c.

W związku z powyższym zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego odpowiada prawu i jako taki nie podlegało uchyleniu bądź zmianie. Dlatego też apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 §2 k.p.c.

Sędzia Marzena Szymańska