Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 20 maja 2025 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Magdalena Meroń - Pomarańska

Sędzia: Zbigniew Zgud

Przemysław Strzelecki

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2025 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku C. G., A. G. (1)

przy uczestnictwie A. P.

o wpis

na skutek apelacji uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza
w Krakowie z dnia 30 listopada 2024 roku, sygnatura akt DzKw KR1P/83106/24 (poprzednia Dz.Kw 60295/24)

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestnika na rzecz wnioskodawców kwotę 154 zł (sto pięćdziesiąt cztery złote) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego.

Sędzia Zbigniew Zgud Sędzia Magdalena Meroń – Pomarańska Sędzia Przemysław Strzelecki

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 20 maja 2025 r.

Postanowieniem z dnia 30 listopada 2024 r. Sąd Rejonowy utrzymał w mocy zaskarżony wpis dokonany przez referendarza sądowego w dniu 1 sierpnia 2024 r., sygn. DZKW 60295/24 w księdze wieczystej (...).

W uzasadnieniu wskazał, że zaskarżony wpis udziałów wnioskodawców A. G. (2) i C. G. po 1305/19632 po pomniejszeniu udziału A. P. został dokonany zasadnie i prawidłowo. Sąd Rejonowy powołał art. 626 ⁸ § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 626 ² § 3 k.p.c., a także art. 31 ust. 1 u.k.w.h. i stwierdził, że wnioskodawcy wykazali swój tytuł własności nieruchomości, przedkładając akt poświadczenia dziedziczenia po D. G., zgodnie z którym nabyli po niej spadek w udziałach po ½ części. Spadkodawczyni została wcześniej wykreślona na podstawie umowy darowizny, która jednakże była nieważna, co zostało przesądzone w przedłożonym prawomocnym postanowieniu sądowym. Przywołana umowa darowizny nie wywołała zatem skutku w postaci przejścia własności na rzecz A. P.. Objęty nieważną darowizną udział wszedł zatem do spadku po D. G., a po jej śmierci stał się własnością spadkobierców wskazanych w akcie poświadczenia dziedziczenia. Wbrew zarzutom skarżącego, postanowienie wstępne w postanowieniu o dział spadku, prawomocnie rozstrzygające o nieważności przywołanej umowy darowizny, mogło być podstawą wpisu w księdze wieczystej. W takiej sytuacji nie jest koniecznym odsyłanie stron na drogę procesu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości, gdyż odpowiednie ustalenia mogły być dokonane w postępowaniu wieczystoksięgowym.

Apelację od tego postanowienia wniósł uczestnik A. P., zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego i procesowego, to jest:

1.  art. 626 ⁸ § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 626 ⁹ k.p.c. poprzez uznanie, że wniosek zasługiwał na uwzględnienie w sytuacji, gdy z dokumentów dołączonych do wniosku wynikało, że istnieją przeszkody do dokonania wpisu w dziale II księgi wieczystej;

2.  art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego skutkujące błędnym przyjęciem, że spełnione zostały warunki formalne do dokonania wpisu własności na rzecz wnioskodawców;

3.  art. 3 ust. 1 u.k.w.h. poprzez utrzymanie w mocy dokonanego wykreślenia wpisu własności na rzecz A. P. w udziale wynoszącym 1305/9816 i wpisanie w to miejsce wnioskodawców, w konsekwencji czego stan ujawniony w księdze wieczystej jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym;

4.  art. 31 ust. 1 i 2 u.k.w.h. poprzez utrzymanie w mocy dokonanego wykreślenia wpisu na rzecz A. P. w udziale wynoszącym 1305/9816 i wpisanie w to miejsce wnioskodawców tylko na podstawie postanowienia wstępnego, podczas gdy do usunięcia niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym wymagane jest wydanie orzeczenia w trybie art. 10 u.k.w.h., ewentualnie- w trybie powództw o ustalenie z art. 189 k.p.c., którym wnioskodawcy nie dysponują.

Formułując powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uchylenie wpisu i oddalenie wniosku, ewentualnie- o uchylenie wpisu i zawieszenie postępowania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania o dział spadku przynajmniej do czasu rozpoznania zgłoszonego przez A. P. zarzutu zasiedzenia udziału wynoszącego 1306/9816 części w przedmiotowej nieruchomości.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy wnieśli o oddalenie apelacji jako bezzasadnej w całości, negując podniesione w niej zarzuty i domagając się zasądzenia od skarżącego kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była bezzasadna.

Stosownie do art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c., kognicja sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym ma charakter silnie zawężony, sprowadzając się do badania treści księgi wieczystej i wniosku oraz treści i formy dołączonych do niego dokumentów. Powyższa regulacja determinuje również zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy, który ogranicza się do rozstrzygnięcia, czy orzeczenie sądu pierwszej instancji było zgodne z prawem w świetle: treści wniosku, treści i formy dokumentów stanowiących podstawę wpisu oraz treści księgi wieczystej (por. A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska [red.], Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 626 ^{( 8)} , C.H. Beck 2016, teza 2.). Badanie treści księgi wieczystej obejmuje wpisy zarówno istniejące w chwili złożenia wniosku, jak i wykreślone- wraz z ich podstawami ( por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 25 kwietnia 2012 r., II CSK 461/11, OSNC 2013/1/8 oraz z dnia 9 lipca 2015 r., I CSK 509/14, Legalis). Badanie, o którym mowa w art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c. ma na celu ustalenie, czy powstały na skutek czynności prawnych lub innych zdarzeń prawnych, stwierdzonych załączonymi do wniosku o wpis dokumentami, aktualny stan prawny nieruchomości uzasadnia dokonanie żądanego wpisu. Inaczej mówiąc, chodzi o ustalenie, czy orzeczenie sądu lub treść innego dokumentu jest wystarczającym dowodem istnienia określonego stanu prawnego nieruchomości. W ustaleniu tym, opartym na dokumentach dołączonych do wniosku oraz treści księgi wieczystej, wyczerpuje się zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z 23 lutego 2017 r., V CSK 297/16, Legalis ). W postępowaniu wieczystoksięgowym rola sądu sprowadza się w zasadzie do rejestracji albo (albo jej odmowie) skutków zdarzeń prawnych odnoszących się do praw ujawnionych lub mających podlegać ujawnieniu w księdze wieczystej, a nie wprost o tych prawach (roszczeniach co do nich). Odpowiada temu założenie, że w postępowaniu o wpis w księdze wieczystej sąd nie rozstrzyga sporu o prawo objęte wnioskiem o wpis, lecz bada jedynie treść wniosku, treść i formę załączonych doń dokumentów oraz treść księgi wieczystej, a także założenie, że postępowanie wieczystoksięgowe nie służy dochodzeniu praw, lecz ich ujawnianiu i ewidencjonowaniu ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 2022 r., I CSK 1639/22, LEX nr 3414753).

W świetle art. 31 ust. 1 i 2 u.k.w.h. dokumentami stanowiącymi podstawę wpisu w księdze wieczystej są w szczególności orzeczenia sądowe (ich odpisy), które kształtują lub stwierdzają zmianę stanu prawnego nieruchomości. W myśl art. 618 § 1 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. rozstrzygnięcie sporu o własność w ramach postępowania działowego może nastąpić w postanowieniu wstępnym, w którym sąd stwierdzi nabycie przez jednego ze współwłaścicieli własności nieruchomości albo określonego udziału we współwłasności na skutek zasiedzenia albo określi wysokość udziałów we współwłasności w wyniku przyjęcia, że umowa darowizny udziału jest nieważna, albo uzgodni treść księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Postanowienia wstępne mają własny, autonomiczny przedmiot orzekania, będąc samodzielnymi rozstrzygnięciami merytorycznymi zagadnień prejudycjalnych ( por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2007 r., III CZP 17/07, OSNC 2008/2/20). Postanowienie wstępne (zarówno pozytywne, jak i negatywne) definitywnie kończy zatem spór, który był przedmiotem zawartego w nim rozstrzygnięcia i wiąże zarówno sąd na dalszym etapie danego postępowania działowego, jak i inne sądy, w tym- sąd wieczystoksięgowy (art. 365 § 1 k.p.c.). Z momentem uprawomocnienia orzeczenie sądowe korzysta z atrybutów mocy wiążącej (art. 365 k.p.c.) oraz powagi rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.). Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia sądowego (art. 365 k.p.c.) wywołuje ten skutek, że objęta nią kwestia prawna kształtuje się tak, jak to rozstrzygnięto we wcześniejszym prawomocnym rozstrzygnięciu, co gwarantuje poszanowanie dla orzeczenia sądu ustalającego lub regulującego stosunek prawny stanowiący przedmiot rozstrzygnięcia. W kolejnym postepowaniu, w którym pojawia się dane zagadnienie, nie może być ono już ponownie badane. Moc wiążąca wyraża pozytywny skutek prawomocności orzeczenia sądowego, z którym łączy się dalszy skutek o charakterze negatywnym, polegający na tym, że prawomocne orzeczenie zawierające merytoryczne rozstrzygnięcie co do istoty sprawy korzysta z powagi rzeczy osądzonej, co wyklucza ponowne postępowanie sądowe w tej samej sprawie między tymi samymi stronami (art. 366 k.p.c.).

W świetle powyższych uwag należy stwierdzić, iż przedłożone przez wnioskodawców prawomocne postanowienie wstępne w sposób autonomiczny i definitywny rozstrzygało zagadnienie ważności umowy darowizny z dnia 21 czerwca 2012 r., które jako objęte mocą wiążącą prawomocnego merytorycznego orzeczenia sądowego (art. 365 k.p.c.) i powagą rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) nie mogło być ponownie badane ani w niniejszym postępowaniu wieczystoksięgowym, ani na dalszych etapach postępowania w sprawie o dział spadku, ani w odrębnym procesie o ustalenie (art. 189 k.p.c.) czy też o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Postanowienie to, rozstrzygając spór o prawo w ramach postępowania działowego (art. 618 § 1 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.) poprzez stwierdzenie nieważności umowy, która uprzednio stała się podstawą wpisu w księdze wieczystej, było „orzeczeniem wykazującym niezgodność” w rozumieniu art. 31 ust. 2 u.k.w.h. i jako takie mogło stanowić podstawę wpisu potrzebnego do usunięcia niezgodności między stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości. Dotknięta nieważnością umowa ex tunc nie wywoływała żadnych skutków i jako taka nie mogła prowadzić do przeniesienia własności udziału w nieruchomości na skarżącego. Konsekwencją prawomocnego stwierdzenia nieważności umowy darowizny była zatem konkluzja, iż przedmiotowe udziały w nieruchomości nigdy nie przeszły na skarżącego i pozostały składnikiem majątku D. G., a tym samym- weszły również w skład jej spadku i zostały nabyte w drodze dziedziczenia przez wnioskodawców. Wbrew zapatrywaniu skarżącego nie było zatem przeszkód do dokonania wpisu zgodnie z żądaniem wniosku.

Bezzasadnym pozostawało również stanowisko uczestnika wskazujące na zasadność zawieszenia niniejszego postępowania do czasu rozstrzygnięcia wniosku skarżącego o zasiedzenie przedmiotowych udziałów w nieruchomości. Godzi się w tym kontekście podkreślić, iż zawieszenie postępowania wieczystoksięgowego jest dopuszczalne w niezwykle rzadkich, incydentalnych przypadkach. Wynika to ze specyfiki postępowania wieczystoksięgowego i ograniczonej kognicji sądu w tym postepowaniu. Rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, sąd związany jest stanem rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu. Ocena żądania wniosku oparta jest na dokumentach istniejących w chwili jego złożenia, a nie na dokumentach powstałych (ani tym bardziej- mogących potencjalnie powstać) dopiero po złożeniu wniosku o wpis. Ponadto, prejudycjalność jako (fakultatywna) przesłanka zawieszenia postępowania wieczystoksięgowego (art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) musiałaby wyrażać się w niemożności właściwego rozpoznania wniosku bez wcześniejszego rozstrzygnięcia danej kwestii prejudycjalnej. Taka relacja niewątpliwie nie zachodzi pomiędzy przedmiotem niniejszego postępowania wieczystoksięgowego a wynikiem postępowania w sprawie z wniosku skarżącego o stwierdzenie zasiedzenia udziałów. Obowiązkiem sądu wieczystoksięgowego było niezwłoczne ujawnienie zmian stanu prawnego nieruchomości, wynikających z wniosku o wpis i załączonych do niego dokumentów. Potencjalne wydanie w przyszłości innego orzeczenia obrazującego niezgodność dokonywanego wpisu z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości nie może stanowić samoistnej przeszkody do uwzględnienia wniosku o wpis, a badanie powołanej kwestii wykracza poza kognicję sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym. W razie uzyskania orzeczenia o zasiedzeniu udziałów uczestnikowi przysługiwać zaś będzie samodzielna legitymacja do wystąpienia z wnioskiem o dokonanie stosownego wpisu.

Na marginesie Sąd Okręgowy dostrzegł rozbieżność pomiędzy oznaczeniem nazwiska wnioskodawczyni we wniosku oraz w dokumentami stanowiących podstawę kwestionowanego wpisu. Niespójność ta została jednakże ostatecznie wyjaśniona w świetle danych z bazy PESEL-SAD oraz sprostowania dokonanego postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 22 marca 2021 r., sygn. akt II Ca 1891/19. Nie istniały zatem wątpliwości co do tożsamości wnioskodawczyni ani co do faktu, iż była ona osobą wymienioną w akcie poświadczenia dziedziczenia oraz w postanowieniu wstępnym. Kwestia ta zatem również nie mogła stanowić przeszkody do uwzględnienia wniosku.

Z przedstawionych względów Sąd Okręgowy oddalił apelację uczestnika jako bezzasadną, orzekając jak w punkcie 1. sentencji niniejszego postanowienia na podstawie art. 385 k.p.c.

Wobec niewątpliwej przeciwstawności (sprzeczności) interesów uczestnika i wnioskodawców, uzasadnionym stało się oparcie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów niniejszego postępowania odwoławczego o art. 520 § 3 k.p.c. i obciążenie nimi skarżącego. Kwota zasądzona z tego tytułu na rzecz wnioskodawców stanowiła refundację opłat skarbowych od pełnomocnictwa (34 zł) oraz wynagrodzenia fachowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego w wysokości 120 zł, to jest w stawce minimalnej ustalonej stosownie do przedmiotu sprawy w oparciu o § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 5 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).

Sędzia Magdalena Meroń- Pomarańska