Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 14 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2024r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku W. A.

przy uczestnictwie W. C.

o wpis do księgi wieczystej

na skutek apelacji uczestnika W. C.

od postanowienia Sądu rejonowego w Myślenicach z dnia 19 lipca 2023r., sygnatura akt DzKw/KR1Y/00012349/22

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Myślenicach.

Sędzia Zbigniew Zgud

Sygn. akt. II Ca 36/24

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 14 sierpnia 2024 r.

Wnioskiem z 29 grudnia 2022 r. W. A. wniosła o sprostowanie oznaczenia nieruchomości w dziale I-O księgi wieczystej nr (...) poprzez ujawnienie nowej numeracji obszaru działek i wpis w miejsce działek (...) o obszarze 0,0761 ha - działki nr (...) o obszarze 0,0796 ha. Nadto wnioskodawczyni domagała się wpisu w dziale II tej księgi wieczystej własności na swoją rzecz 1/8 części udziału na podstawie umowy darowizny numer Rep. A. (...); wpisu wnioskodawczyni w 6/8 częściach udziałów oraz K. S. w 1/8 części udziałów na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Myślenicach z dnia 9 marca 2022 r. sygn. akt I NS 591/21.

Postanowieniem z 26 maja 2023 r. Starszy referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Myślenicach w sprawie pod sygn. akt DZKW/KR1Y/00012349/22 odrzucił wniosek o wpis ze względu na śmierć K. S..

Postanowieniem z 19 lipca 2023 r. Sąd Rejonowy w Myślenicach w sprawie prowadzonej pod sygn. akt. DZKW/KR1Y/00012349/22 orzekając w przedmiocie skargi na orzeczenie referendarza sądowego z 26 maja 2023 r. oddalił wniosek o wpis własności na rzecz W. A., W. C. i K. S. w księdze wieczystej (...)

Uzasadnienie powyższego orzeczenia nie zostało sporządzone wobec zrzeczenia się urzędu sędziowskiego przez jedynego członka składu orzekającego.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł uczestnik W. C. zaskarżając je w całości. Skarżący podniósł następujące zarzuty:

1) naruszenia prawa materialnego, to jest art. 34 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece, poprzez pominięcie tego przepisu przy rozpoznawaniu wniosku o wpis własności w sytuacji, gdy następstwo prawne W. A. po W. C., J. C. i E. C. zostało wykazane prawomocnym postanowieniem o stwierdzenie nabycia spadku Sądu Rejonowego w Myślenicach z dnia 9 marca 2022 roku, sygn. akt I Ns 591/21 oraz umową darowizny z dnia 29 grudnia 2022 roku, Repertorium A Numer (...) sporządzoną przez notariusza w K. T. B.,, a tym samym istniała podstawa do wpisu W. A. w udziale 7/8 części,

2) naruszenia prawa procesowego, tj. art. 626 ⁹ § 2 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez przyjęcie, że śmierć K. S. jest przeszkodą do wpisu W. A. w udziale 7/8 części, a tym samym podstawą odrzucenia wniosku, w sytuacji, gdy istniały podstawy do wpisu własności na rzecz W. A. na podstawie przedłożonych dokumentów.

3) naruszenia prawa procesowego, tj. art. 616 ¹³ Kodeksu postępowania cywilnego poprzez niezastosowanie instytucji ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym polegającego na tym, że nie ujawniono w dziale II tej księgi w udziale 1/8 K. S. jako spadkobiercy po W. C. i E. C. zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Myślenicach z dnia z dnia 9 marca 2022 roku, sygn. akt I Ns 591/21, w sytuacji gdy Sąd dostrzegł przy rozpoznawaniu wniosku taką niezgodność.

Wobec powyższego skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości poprzez wpis w dziale II księgi wieczystej (...) jako właściciela- W. A., córki W. i J., PESEL (...), w 1/8 części na podstawie umowy darowizny z dnia 29 grudnia 2022 roku, Repertorium A Nr (...) sporządzonej przez notariusza w K. T. B. oraz w 6/8 częściach na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Myślenicach z dnia 9 marca 2022 roku, o stwierdzenie nabycia spadku po W. C., J. C. i E. C. sygn. akt I Ns 591/21, z jednoczesnym wpisem w dziale III tej księgi wieczystej ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym polegającego na tym, że nie ujawniono w dziale II tej księgi w udziale 1/8 K. S. jako spadkobiercy po W. C. i E. C. zgodnie z wyżej wymienionym postanowieniem Sądu Rejonowego w Myślenicach.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja doprowadziła do uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Zaskarżone orzeczenie, którego uzasadnienia nie sporządzono nie poddaje się bowiem kontroli instancyjnej. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego w przypadku niemożności odtworzenia toku rozumowania sądu prowadzącego do wydania kontrolowanego rozstrzygnięcia orzeczenie podlega uchyleniu, zaś sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpoznania (Postanowienie SN z 21.11.2001 r., I CKN 185/01, LEX nr 52726; Wyrok SN z 13.11.2020 r., IV CSK 116/19, LEX nr 3080033; Wyrok SN z 26.07.2007 r., V CSK 115/07, M.Prawn. 2007, nr 17, poz. 930; Postanowienie SN z 29.05.2019 r., V CZ 31/19, LEX nr 2690432.). Tego rodzaju sytuacja wystąpiła w przedmiotowej sprawie.

Analiza akt sprawy prowadzi do wniosku, iż Sąd I instancji podzielił argumenty zawarte w skardze na orzeczenie referendarza co do braku podstaw do odrzucenia wniosku ze względu na śmierć jednego z wymienionych we wniosku uczestników. Rozpoznał bowiem wniosek merytorycznie. Rzecz w tym, że nie można obecnie odtworzyć toku rozumowania Sądu, który doprowadził do takiego rozstrzygnięcia. Zgodnie z art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w tym treścią uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 25 lutego 2016 r., III CZP 86/15 art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. nie wyłącza jednak możliwości brania przez sąd pod uwagę przy rozstrzyganiu wniosku o wpis do księgi wieczystej okoliczności znanych mu urzędowo, w świetle których istnieje przeszkoda do żądanego wpisu (tak też Sąd Najwyższy w postanowieniu z 23 czerwca 2010 r., II CSK 661/09). Artykuł 626 ⁸ § 2 k.p.c. nie reguluje bowiem tego, w jaki sposób sąd ma stwierdzić przeszkodę wpisu, lecz wskazuje jedynie środki dowodowe, z których mogą korzystać uczestnicy w postępowaniu o wpis. Do okoliczności znanych sądowi z urzędu zaliczyć należy przede wszystkim fakty, które wynikają z dokumentów znajdujących się w aktach księgi wieczystej, wynikające z dokumentów innych ksiąg wieczystych i treści innych ksiąg wieczystych, a także fakty wynikające z pism lub środków zaskarżenia złożonych przez uczestników postępowania wieczystoksięgowego sprzeciwiających się wpisowi (zob. też postanowienia Sądu Najwyższego: z 14 czerwca 2017 r., IV CSK 657/16; z 4 kwietnia 2017 r., I CSK 514/16). Wobec braku uzasadnienia orzeczenia o odmowie wpisu nie wiadomo, czy Sąd Rejonowy oddalił wniosek dostrzegając przeszkody wpisu w samych dokumentach dołączonych do wniosku, w treści księgi wieczystej, czy też opierając się na wiadomościach znanych mu z urzędu. Rację ma apelujący, że ciąg postanowień spadkowych, co do zasady może stanowić podstawę do dokonania wpisu w miejsce osób uwidocznionych w księdze wieczystej ich spadkobierców. Rzecz jednak w tym, że w niniejszej sprawie podstawą wpisu miałaby być także umowa darowizny udziałów w nieruchomości spadkowej dokonana bez udziału wszystkich spadkobierców. Brak uzasadnienia nie daje podstaw do wnioskowania, czy Sąd Rejonowy dopatrzył się nieważności tejże umowy - czy to z racji braku udziału w niej pozostałych spadkobierców, czy też wobec posiadania z urzędu wiedzy o wadliwości przedmiotowej umowy, czy też w oparciu o art. 1036 k.c. Zgodnie z tym ostatnim przepisem spadkobierca może wprawdzie rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku, ale za zgodą pozostałych spadkobierców. W braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku. W tym wypadku materiał dowodowy nie wskazuje na zgodę pozostałych spadkobierców, choć wiadomo, że w postępowaniach spadkowych brały udział także i inne osoby. Nie sposób też ocenić, czy Sąd Rejonowy nie dostrzegł przeszkód do wpisu w fakcie, że jeden ze spadkobierców nie żyje, co skutkowałoby dokonaniem albo wpisu niepełnego, albo niezgodnego ze stanem prawnym. Nie można także wykluczyć, że Sąd zakwestionował przydatności do wpisu przedłożonych przez wnioskodawcę postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku i wykazów synchronizacyjnych w oparciu o wiadomości znane mu z urzędu. Brak uzasadnienia odmowy wpisu uniemożliwia tedy kontrolę podstaw odmowy, a tym samym uniemożliwia pozytywne stwierdzenie, że doszło do rozpoznania istoty sprawy. Taka sytuacja jednocześnie uniemożliwia stronie podjęcie pełnej i merytorycznej polemiki z rozstrzygnięciem Sądu I instancji. W postępowaniu wieczystoksięgowym prowadzonym na posiedzeniu niejawnym, strona która nie może zapoznać się z argumentacją oddalenia wniosku i jednocześnie nie bierze udziału w postępowaniu dowodowym Sądu II instancji pozbawiona zostaje w istocie prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego wynikającego z art. 176 ust. 1 Konstytucji o ile rozstrzyganie o zasadności wpisu i ocena wszystkich zgromadzonych w sprawie dowodów następowałyby wyłącznie przed sądem II instancji. Taki tryb postępowania narusza standard prawa do obrony. Wydanie orzeczenia na posiedzeniu niejawnym, bez sporządzenia uzasadnienia, które wskazywałoby na jakich dowodach oparł się Sąd i jak je ocenił oznacza także, że Sąd II instancji zobowiązany byłby do prowadzenia na nowo całości postępowania dowodowego i po raz pierwszy dokonywania rozstrzygnięcia o istocie sprawy. Uzasadnia to tym samym uchylenie zaskarżonego postanowienie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sędzia Zbigniew Zgud