Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Krzysztof Lisek

Protokolant: starszy sekretarz Justyna Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2024 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. C., Ł. C.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  Oddala żądanie główne i ewentualne sprecyzowane w piśmie procesowym powoda z dnia 01-12-2023r. pod numerami III.1. oraz III.2.;

2.  ustala nieistnienia między stronami stosunku prawnego wynikającego z aneksu nr (...) z dnia 11.12.2007 r. do umowy kredytu hipotecznego nr (...), zawartej przez strony w dniu 05.06.2007 r.,

3.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. w W. na rzecz powodów A. C. i Ł. C. łącznie kwotę 82.138,09 CHF (osiemdziesiąt dwa tysiące sto trzydzieści osiem franków szwajcarskich 9/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 9-12-2021r. do dnia zapłaty;

4.  oddala powództwo w pozostałej części;

5.  koszty postępowania wzajemnie pomiędzy stronami znosi;

6.  nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Krakowie, tytułem zwrotu kosztów postepowania od powodów: A. C. i Ł. C. kwotę 2.885,47 (dwa tysiące osiemset osiemdziesiąt pięć złotych 47/100).

_________________________

SSO Krzysztof Lisek

Sygn. akt I C 3162/21

UZASADNIENIE

wyroku

Sądu Okręgowego w Krakowie

Powodowie A. C. i Ł. C. w pozwie przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., zmodyfikowanym pismem z dnia wnieśli o:

1.  zasądzenie od pozwanego Banku łącznie na rzecz powodów kwoty 383.707,77 zł oraz kwoty 82.138,09 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

a.  co do kwoty 139.034,49 zł od dnia 04.10.2017 r. do dnia zapłaty;

b.  co do kwoty 82.138,09 CHF od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty;

c.  co do kwoty 263.276,59 zł. od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pisma do dnia zapłaty

2.  ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...). (...) z 5-06-2007 wraz z wszystkimi aneksami , w tym aneksem przewalutowującym z dnia 11-12-2007;

ewentualnie

3.  zasądzenie od pozwanego Banku łącznie na rzecz powodów kwoty 139.034,49 zł oraz kwoty 82.138,09 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

a.  co do kwoty 139.034,49 zł od dnia 04.10.2017 r. do dnia zapłaty;

b.  co do kwoty 82.138,09 CHF od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty;

ewentualnie

4.  ustalenie nieistnienia między stronami stosunku prawnego wynikającego z aneksu nr (...) z dnia 11.12.2007 r. do umowy kredytu hipotecznego nr (...), zawartej przez strony w dniu 05.06.2007 r.,

5.  zasądzenie kwoty 18.911,50 zł oraz 82.138,09 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

a.  co do kwoty 18.911,50 zł od dnia 04.10.2017 r. do dnia zapłaty;

b.  co do kwoty 82.138,09 CHF od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty.

6.  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powodowie podali, że została zawarta pomiędzy stronami umowa kredytu w PLN, która następnie była aneksowana i wyniku aneksu przewalutowano umowę do waluty CHF. Powód po dokonanej modyfikacji opiera swoje żądania:

- Ad 1 i 2 – twierdząc, że nieważna jest zarówno pierwotna umowa jak i wszystkie zawarte aneksy , co rodzi po jego stronie roszczenie o zwrot wszystkich spłaconych kwot;

- Ad 3 – twierdząc, że ważna jest pierwotna umowa i aneks nr 2 ale po wyłączeniu waloryzacji , przy pozostawieniu kursu CHF – tzw odfrankowienie kredytu

- Ad 4 i 5 – twierdząc, że ważna jest pierwotna umowa, nieważna i nieskuteczna jest modyfikacja stosunku prawnego dokonana aneksem nr (...) (pozostaje kredyt w PLN).

Wyjaśnienia co do powyższego rozumienia roszczenia , złożył pełnomocnik powoda na rozprawie k. 501

Pozew: k. 4 – 19v; pismo: k. 261 – 280v; k. 472-479 oraz protokół rozprawy k. 501.

W replice strona pozwana zakwestionowała w całości żądanie powodów i wniosła o oddalenie powództwa . Domagała się również o zasądzenia od powodów na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Strona pozwana powołała się na nieudowodnienie roszczenia przez powodów, błędne określenie przez nich roszczenia odsetkowego, a także zakwestionowała ich interes prawny w ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego i podniosła zarzut przedawnienia.

Replika na pozew, k. 91 – 168v; pismo: k.495-497

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Dnia 05.06.2007 r. (...) S.A. z siedzibą w W. (wówczas działający pod (...) Bank S.A. z siedzibą w W.) zawarł z A. C. i Ł. C. umowę kredytu hipotecznego dla osób fizycznych (...) w złotych, nr (...), opiewającą na kwotę 800.000,00 zł.

Jednym z zabezpieczeń umowy było ubezpieczenie niskiego wkładu własnego kredytu w (...) SA na 36 miesięcy. Jeżeli przed upływem 36 miesięcy nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia , ubezpieczenie podlega automatycznej kontynuacji , przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy licząc od miesiąca , w którym nastąpiła wypłata kredytu. Kredytobiorca upoważnia Bank do pobierania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,5% różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym kredytobiorcy , a wkładem wniesionym faktycznie przez kredytobiorcę tj. 7 000 zł. oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w par 6 bez odrębnej dyspozycji. (par 3 umowy).

Kredyt był oprocentowany w oparciu o stawkę bazową WIBOR (par 10).

Zawarta umowa stanowiła kredyt złotowy.

Dowody:



Umowa kredytu nr (...) z załącznikiem, k. 27 – 31v;

Strony zawarły cztery aneksy do ww. umowy kredytu.

Aneksem nr (...) z dnia 11.12.2007 r., na wniosek kredytobiorców nastąpiło przewalutowanie kredytu na kredyt waloryzowany kursem CHF. Zgodnie z jego § 1 ust. 3 kwota kredytu ulegająca przewalutowaniu na 29.11.2007 r. wynosi 440.000,00 zł. W myśl § 1 ust. 4 ww. aneksu – przewalutowanie odbywa się po kursie kupna waluty CHF według tabeli kursowej (...) Banku z dnia i godziny przewalutowania kredytu w dniu wskazanym przez kredytobiorcę w pisemnej dyspozycji przewalutowania.

W związku z przewalutowaniem, od dnia 11.12.2007 r. tekst umowy kredytu otrzymał nowe brzmienie (§ 2 aneksu nr (...)).

Dowody:



Aneks nr (...), k. 32;



Aneks nr (...), k. 33 – 33v;



Aneks nr (...), k. 40;



Aneks z dnia 30.01.2015 r., k. 41 – 43.

Zgodnie z jednolitym tekstem umowy wg brzmienia po podpisaniu aneksu nr (...) z dnia 11-12-2007r.:

⚫

Kwota kredytu to 800.00,00 zł (§ 1 ust. 2);

⚫

Waluta waloryzacji to CHF (§ 1 ust. 3);

⚫

⚫

Kredyt jest oprocentowany w oparciu o stawkę LIBOR (par 10)

⚫

Raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF, z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (§ 11 ust. 5);

⚫

Wcześniejsza spłata całości pożyczki lub raty kapitałowo-odsetkowej, jak również spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym na dzień i godzinę spłaty (§ 13 ust. 6);

⚫

Integralną część umowy stanowi „Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach mPlanów”. Kredytobiorca oświadcza, że zapoznał się z niniejszym dokumentem i uznaje jego wiążący charakter (§ 26 ust. 1).

⚫

Kredytobiorca oświadcza, że został dokładnie zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego, waloryzowanego kursem waluty obcej (…) w pełni je akceptuje, a także jest świadomy ryzyka kursowego (§ 29 ust. 1)

⚫

Kredytobiorca oświadcza, że został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stopy procentowej kredytów i zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu (…) i w pełni je akceptuje (§ 29 ust. 2).

Dowody:



Jednolity tekst umowy kredytu nr (...) , k. 34 – 39v i k. 323 – 328v;

W przedmiotowym „Regulaminie udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach mPlanów” zawarto następujące postanowienia:

⚫

mBank udziela kredytów/pożyczek złotowych waloryzowanych kursem następujących walut obcych: USD/EURO/CHF lub innych walut obcych wskazanych przez mBank, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. (rozdział III. § 1 ust. 2);

⚫

Kredyt/pożyczka hipoteczny waloryzowany udzielany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę obcą (rozdział III. § 1 ust. 4);

⚫

Wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu/pożyczki hipotecznej waloryzowanej kursem waluty obcej określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim jej przeliczeniu wg kursu sprzedaży danej waluty obcej, określonym w tabeli kursowej (...) Banku na dzień spłaty (rozdział VII. § 24 ust. 2);

⚫

Wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu/pożyczki hipotecznej waloryzowanej wyrażona w złotych, ulega comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty obcej, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty (rozdział VII. § 24 ust. 3).

Dowody:



Regulamin, k. 44 – 48v.

Bank wypłacił kredytobiorcom kapitał w pięciu transzach, w łącznej kwocie 800.000,00 zł (zaświadczenie: k. 49). Kredytobiorcy ponieśli nadto koszty prowizji w kwocie 1.600,00 zł, składek za ubezpieczenie (...) w wysokości 18.603,31 zł, składek ubezpieczenia na życie w wysokości 38.894,82 zł oraz składek ubezpieczenia od nieruchomości w kwocie 6.600,00 zł, tj. w sumie 65.698,13 zł .

Powodowie początkowo spłacali zadłużenie w złotówkach, po czym od dnia 10.02.2015 r. spłacają kredyt w CHF.

Powodowie spłacili:

- od daty przewalutowania (11-12-2007) do dnia 10-09-2020r. kwoty:



372.110,16 zł.



82.138,09 CHF

- od daty przewalutowania (11-12-2007) do dnia 10-11-2022r. kwoty:



372.110,16 zł.



82.138,09 CHF

Przy założeniu, że aneks z daty 11-12-2007 nie obowiązuje (umowa jest wykonywana zgodnie z postanowieniami pierwotnej umowy) łączna suma należnych na rzecz pozwanego Banku świadczeń wynosi:

- od daty przewalutowania (11-12-2007) do dnia 10-09-2020r. kwoty:



623.825,02 zł.

- od daty przewalutowania (11-12-2007) do dnia 10-11-2022r. kwoty:



699.430,13 zł.

Dowody:



Wniosek o odblokowanie środków, k. 186;



Zaświadczenie z historią wypłaty kapitału i spłat, k. 49 – 53;



Zaświadczenie z historią oprocentowania kredytu, k. 54;



Zaświadczenie z historią kosztów okołokredytowych, k. 55 – 57;



Elektroniczne zestawienia operacji (za ubezpieczenie (...)), k. 58 – 59;



Lista operacji, k. 386 – 388v;



Opinia biegłej, k. 406 – 419v;



Uzupełniająca opinia biegłej, k. 437 – 447v.

Aneksem z dnia 30.01.2015 r. kredytobiorcom umożliwiono spłatę kredytu w walucie waloryzacji.

Dowody:



Aneks z dnia 30.01.2015 r., k. 41 – 43.

Wezwaniem do zapłaty z dnia 20.09.2017 r. powodowie – powołując się na abuzywność klauzul waloryzacyjnych, wprowadzonych aneksem nr (...) do umowy kredytu nr (...) – wezwali bank do zapłaty kwoty 187.953,28 zł oraz kwoty 11.603,31 zł – jako pobranych przez bank nienależnie. Bank nie uwzględnił reklamacji i odmówił zapłaty.

Dowody:



Wezwanie do zapłaty, k. 60 – 64;



Odpowiedź na reklamację, k. 65 – 66.

Powodowie A. C. i Ł. C. są małżeństwem, byli nim także w dacie zawarcia umowy kredytu nr (...). W małżeństwie powodów panuje ustrój ustawowej wspólności majątkowej.

Powodowie wnioskowali o kredyt złotówkowy i taki pierwotnie otrzymali.

Za namową pracownika banku powodowie zdecydowali się na zmianę waluty kredytowania i podpisali z bankiem aneks w tym przedmiocie. Rekomendowano im kredyt w walucie CHF, informowano, że jest bezpieczny i zapewniano o stabilności franka szwajcarskiego. Jednocześnie nie przedstawiono im żadnych symulacji obrazujących wzrost wartości ich zobowiązania w razie gwałtownego wzrostu kursu waluty CHF, nie informowano prawidłowo o ryzyku kursowym, nie wyjaśniono kwestii spreadu walutowego, sposobu ustalania kursów walut przez bank oraz tego, że bank ma w tym zakresie dowolność. Nie poinformowano ich również na czym polega specyfika umowy waloryzowanej kursem waluty obcej.

Umowa nie była negocjowana.

Finansowanie było powodom potrzebne na cele mieszkaniowe. Kredyt nie był związany z ich działalnością gospodarczą ani zawodową. Jakkolwiek powód prowadził działalność gospodarczą od 2011 w zakresie remontów i robót wykończeniowych mieszkań i wskazał adres kredytowanej nieruchomości dla celów ewidencyjnych, działalność ta nie była w żądnych zakresie wykonywana w nabytej nieruchomości. W 2013 działalność była zawieszona. W latach 2018-2021 powód prowadził jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie wynajmowania mieszkania (nie dotyczyło to mieszkania kredytowanego) i również w zakresie tej działalności adres kredytowanej nieruchomości był wskazany dla celów ewidencyjnych.

Dowody:



Pisemne zeznania powoda, k. 355 – 362;



Pisemne zeznania powódki, k. 345 – 352.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o znajdujące się w aktach dowody z dokumentów. Na ich podstawie Sąd ustalił fakt zawarcia umowy, jej treść, sposób realizacji. Na podstawie zeznań powodów, Sąd ustalił okoliczności zawarcia umowy kredytu, jak również treść informacji przekazanych przez przedstawiciela banku. Nie ma podstaw do czynienia ustaleń, że powód został poinformowany o:



sposobie (algorytmie) ustalania kursów przez bank;



ryzyku kursowym, w znaczeniu jakie okoliczności decydują o zmianie kursów, jakie jest prawdopodobieństwo zmiany kursów, w tym co do zakresu zmiany oraz wpływu tej zmiany na wysokość zobowiązania powodów.

Pozostałe dowody nie były istotne dla rozstrzygnięcia.

Sąd zważył, co następuje:

Zdaniem Sądu umowa kredytu z dnia 05.06.2007 r. nie jest dotknięta wadami rzutującymi na jej ważność , natomiast nieważny i nieskuteczny jest aneks przewalutujący umowę kredytu z waluty rozliczeniowej PLN do waluty rozliczeniowej CHF.

Odnośnie kwestii abuzywności postanowień dotyczących ubezpieczenia niskiego wkładu własnego (art 385 ¹ par 1 k.c.) wskazać należy, że ubezpieczenie to ma zabezpieczać interes Banku w sytuacji udzielenia kredytu z niskim wkładem własnym. Bank musi być zabezpieczony tak aby możliwym było wyegzekwowanie wierzytelności w drodze egzekucji, z przedmiotowej nieruchomości (co samo w sobie zabezpiecza ustanowiona na nieruchomości hipoteka). Zabezpieczenie to musi być realne. Jeżeli natomiast wkład kredytobiorcy jest niski, mając na uwadze hipotetyczne zaległości odsetkowe, uzasadnione jest ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia, w tym przypadku w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu. Stąd zdaniem Sądu , okoliczności ujawnione w sprawie nie dają podstaw do kwestionowania skuteczności zawartej w pierwotnej umowie klauzuli.

Gdyby natomiast uznać samą klauzule dot. ubezpieczenia niskiego wkładu za abuzywną, nie rzutowało by to na skuteczność całej umowy, co najwyżej kredytobiorca miałby roszczenie o zwrot nienależnie uiszczonej kwoty. Wskazać jednak należy, że końcowo z uwagi na wyeliminowanie z obiegu aneksu przewalutowującego umowę do CHF – istnieje niedopłata kredytobiorcy w PLN, stąd okoliczność ta nie będzie rzutowała na zasadność roszczenia.

Poniżej Sąd przedstawi rozważania dotyczące wyłącznie skuteczności aneksu nr 2 z dnia 11.12.2007 r. (używając zamiennie sformułowań „zawarcie umowy”)

W przedmiotowej sprawie został zawarty aneks przewalutowujący kredyt udzielony w PLN na waloryzowany kursem franka szwajcarskiego CHF. Konstrukcja kredytu (po zawarciu aneksu) była taka, że kredyt wypłacony w złotych, następnie dla celów ustalenia wysokości zobowiązania - przeliczony został na walutę CHF – która to operacja prowadziła do ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorców – od kwoty zobowiązania wyrażonej w CHF miały być liczone odsetki. Przeliczenia miały być dokonywane w oparciu o tabele kursów waluty, arbitralnie ustalanych przez bank.

Kredytobiorcy przedstawiony taki wzór umowy, nie ma dowodu na to, że było to przedmiotem negocjacji.

Dokonując analizy charakteru zawartej pomiędzy stronami umowy (aneksu), w świetle brzmienia art.65 par 1 i 2 k.c. należy uwypuklić cel przedmiotowej umowy (aneksu). Kredytobiorca zainteresowany był uzyskaniem środków w polskiej walucie, kredyt miał być wypłacony w PLN i tak samo kredyt miał być spłacany w tejże walucie. W kontekście powyższego, waluta franka szwajcarskiego miała charakter waloryzacyjny. Stąd tej umowy nie można kwalifikować jako umowy stricte walutowej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2020 r. sygn.. akt I CSK 556/18).

Zdaniem Sądu nie ma podstaw do kwestionowania (co do zasady) możliwości zawierania umów waloryzowanych walutą obcą (w dacie zawarcia przedmiotowej umowy), umowy takie nie były sprzeczne z zasadą walutowości, z art 69 ustawy prawo bankowe i zasadą swobody umów – art. 353(1) k.c. Zawieranie takich umów było dopuszczalne (vide Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r. I CSK 1049/14, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r. II CSK 803/16).

Istnieją podstawy do stwierdzenia, że klauzule – na podstawie których dochodziło do przeliczenia wypłaconej i spłacanej w złotówkach kwoty kredytu na CHF według kursu z tabeli Banku oraz klauzule waloryzacyjne (w związku z obciążeniem powodów nieograniczonym ryzykiem) – są klauzulami abuzywnymi - art. 385 ¹.kc. :

- kredytobiorca posiadał status konsumenta: umowa nie była związana bezpośrednio z działalnością zawodową lub gospodarczą kredytobiorców (art. 22 ¹. K.c. )

- warunki umowy nie zostały wynegocjowane: warunki umowy poza wybraniem kwoty, waluty , w ograniczonym zakresie terminu spłaty kredytu – były nienegocjowane (indywidualnie uzgadniane). Bank sformułował treść umowy , regulamin i kredytobiorca mógł wyłącznie podpisać umowę lub zrezygnować z jej zwarcia (został doręczony powodom wzór umowy).

- treść umowy wskazuje, że bank w sposób arbitralny ustalał wysokość kursu po którym dokonane były przeliczenia. Algorytm przeliczenia wypłaconego w złotych kredytu i spłaconych złotych rat, odwołujący się do tabeli kursowej banku, rażąco ukształtował prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelnym traktowaniem. Odwołanie do kursów walut zawartych w "Tabeli kursów" banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Ukształtowane jednostronnie w umowie kredytowej w drodze postanowienia zaczerpniętego z wzorca umowy przez bank uprawnienie do ustalania kursu waluty nie może być dowolne, tj. nie doznawać żadnych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Należy je ocenić jako element treści umowy skutkujący nierównomiernym rozkładem praw i obowiązków stron umowy kredytowej, prowadzący do naruszenia interesów konsumenta, w tym przede wszystkim interesu ekonomicznego, odpowiadającego wysokości poszczególnych rat kredytu. W tym zakresie istotne znaczenie należy także przypisać wymaganiu właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, czyli odpowiedzi na pytanie, czy zawarta umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (tak: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2019 r. V CSK 347/18. W przedmiotowej sprawie z treści umowy wynikało wyłącznie , że przeliczenia nastąpią w oparciu o kurs ustalany przez bank. Nie wskazano żadnych jednoznacznych wytycznych w oparciu o które kurs ten miałby zostać wyznaczany. Oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. (Tak: Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17). W chwili zawarcia umowy istniał taki stan , że kredyt musiał być wypłacony w złotych (jednocześnie przewalutowany w oparciu o kurs ustalany przez bank). W świetle chwili na którą ocenia się abuzywność postanowień umowy , nie ma znaczenia wejście w życie ustawy tzw antyspreadowej (USTAWA z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw ) czy też zmiany regulaminów po dacie zawarcia umowy kredytu, podpisywanie aneksów, w szczególności, że kredytobiorcy podpisując aneksy na pewno nie byli świadomi abuzywności postanowień umowy. Powyższe prowadzi do uznania, że postanowienia umowy , umożliwiały pozwanemu arbitralne ustalenie kursu wymiany waluty, a więc arbitralne ustalenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy. Zarzuty, że de facto bank zastosował rynkowe kursy, albo, że warunki rynkowe wymuszały na banku stosowanie rynkowych kursów, nie mają znaczenia w świetle tego, iż ocena abuzywności następuje na chwilę zawarcia umowy - chodzi więc o samą możliwość naruszenia interesów konsumenta , na skutek zapisu umowy umożliwiającego dowolne (nieograniczone) ustalenie kursu – a nie o to czy bank w konsekwencji zawartej umowy, ustalał czy nie kursy na poziomie rynkowym. W umowie wskazano wyłącznie, że kurs zostanie ustalony w oparciu o tabele ustalane przez bank. Nie określono żadnych konkretnych wytycznych ani ograniczeń związanych z powyższymi czynnościami banku. Zarząd banku , na podstawie tak sformułowanych przepisów, w każdej chwili mógł podjąć dowolną decyzję co do wyznaczenia kursu waluty i tym samym określenia wysokości zobowiązania kredytobiorców. To czy ta decyzja w świetle warunków rynkowych byłaby racjonalna (i tym samym w jakimś stopniu ta racjonalność działania banku chroni klienta), nie ma znaczenia. Istotnym jest wyłącznie to, że od decyzji banku (nieograniczonej w żaden sposób umową) zależy kurs waluty i wysokość zobowiązania kredytobiorcy.

- odnośnie do kwestii klasyfikacji postanowień umowy dotyczących kursu wymiany waluty oraz waloryzacji, opierając na orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości – jako najbardziej miarodajnym (wyrok z 3-10-2019, C-260/18 pkt 44) należy uznać, że klauzule te określają przedmiot główny umowy kredytu. , przy czym postanowienia te nie były sformułowane jednoznacznie (art. 385 ^{( 1)}.kc. § 1. K.c. oraz art. 4 ust 2 dyrektywy). Jak wskazał Trybunału Sprawiedliwości w wyroku z dnia 20 września 2018 r. C-51/17: W tym względzie, w kontekście umów kredytu denominowanego w walucie obcej, z orzecznictwa Trybunału wynika, że art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż wymogu, zgodnie z którym warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, nie można zawężać tylko do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym (zob. podobnie wyrok z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in., C-186/16, EU:C:2017:703, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo). Jeżeli chodzi o kredyty w walucie obcej, takie jak te w postępowaniu głównym, należy podkreślić, jak przypomniała Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego w zaleceniu ERRS/2011/1 z dnia 21 września 2011 r. dotyczącym kredytów w walutach obcych (Dz.U. 2011, C 342, s. 1), że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej (Zalecenie A - Świadomość ryzyka wśród kredytobiorców, pkt 1) (wyrok z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in., C-186/16, EU:C:2017:703, pkt 49). Konkretniej, po pierwsze, kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu denominowanego w walucie obcej ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku spadku wartości waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie w stosunku do waluty obcej, w której kredyt został udzielony. Po drugie, przedsiębiorca, w niniejszym przypadku instytucja bankowa, musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej (zob. podobnie wyrok z dnia 20 września 2017 r., Andriciuc i in., C-186/16, EU:C:2017:703, pkt 50). Wreszcie, jak stanowi motyw dwudziesty dyrektywy 93/13, konsument powinien mieć faktycznie możliwość zapoznania się ze wszystkimi warunkami umowy. Bowiem dostarczona w stosownym czasie przed zawarciem umowy informacja o warunkach umowy i jej skutkach ma fundamentalne znaczenie dla konsumenta, ponieważ to w szczególności na podstawie tej informacji konsument podejmuje decyzję, czy zamierza związać się w umowie warunkami sformułowanymi uprzednio przez przedsiębiorcę (zob. podobnie wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai, C-26/13, EU:C:2014:282, pkt 70 i przytoczone tam orzecznictwo). W przedmiotowej sprawie bank nie przedstawił kredytobiorcy , poza treścią umowy i regulaminu, żadnych dodatkowych informacji dotyczących sposobu ustalania kursów walut oraz należy uznać, że w sposób niewystarczający i niewłaściwy konsument został poinformowany o możliwości zmiany tych kursów, wpływu na wysokość zobowiązania oraz ryzyku związanym z zawarciem przedmiotowej umowy. Odnośnie do kwestii informacji o ryzyku kursowym, oczywistym jest, że kredytobiorca miał świadomość tego, że kursy się zmieniają, po przeczytaniu umowy przeciętny konsument musiał mieć świadomość, że kursy waluty, które będą brane do przeliczeń – będą miały wpływ na wysokość zobowiązania. W tym miejscu należy podnieść, że pouczenie o ryzyku kursowym ma nie tylko na celu wskazanie na powyższą okoliczność, ale ma na celu uzmysłowienie kredytobiorcy niebezpieczeństw, które się wiążą z zaciągnięciem kredytu waloryzowanego walutą obcą i ma umożliwić dokonanie przez kredytobiorcę kalkulacji opłacalności zaciągnięcia takiego kredytu w kontekście prawdopodobieństwa nieograniczonej zmiany kursu waluty obcej. Informacje zawarte w umowie, oświadczeniach otrzymanych od pracownika banku, nie odpowiadały ww standardom. W związku z powyższym należy uznać, że postanowienia umowy kredytu, dotyczące ryzyka walutowego - było sformułowane niejednoznacznie.

Abuzywności postanowień dotyczących waloryzacji można dopatrywać się również w braku ograniczenia ryzyka walutowego kredytobiorcy. Skoro Bank jest zabezpieczony przed ryzykiem (poprzez transakcje kupna/sprzedaży waluty w momencie wypłaty i spłaty kredytu oraz prowadzenie odpowiedniej polityki finansowej), postanowienie umowne, które naraża kredytobiorcę na nieograniczone ryzyko wynikające ze zmiany kursu (nie zawiera żadnego mechanizmu ograniczenia ryzyka) – jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Podnieść należy, że nawet przy założeniu, że rozliczenia dokonywane są w odniesieniu do średniego kursu NBP czy inaczej jednoznacznie ustalonego (czyli nie występuje kwestia arbitralnego kursu – a poza sporem jest, że nie w tym jest problem jeżeli chodzi o kredyty frankowe), konstrukcja umowy jest taka, że istotna zmiana kursu waluty obcej (przy stabilnej sytuacji finansowej w kraju ) prowadzi do stanu gdy wysokość zobowiązania (saldo kredytu/kapitału do spłaty w PLN), po wielu latach spłaty kredytu - wzrasta do wysokości znacznie przekraczającej wysokość udzielonego kredytu (czyli wysokość kredytu zwiększa się mimo dokonanej spłaty). Oczywiście Sąd jest świadomy tego, że spadek kursu spowoduje, iż kredytobiorca będzie w korzystniejszej sytuacji – zarobi na tym (saldo zmniejszy się). Istnieje więc tu pewien element losowy/hazardowy. Taka umowa stanowi de facto zakład o to jaka będzie wysokość kursu waluty w przyszłości. Ww konstrukcja zbliża tą umowę do transakcji spekulacyjnej, która polega na nabyciu produktu po korzystnej cenie i odsprzedaniu go za wyższą cenę. Głównym motywem takiej transakcji jest więc przewidywanie co do przyszłego wzrostu ceny dobra, a cechą charakterystyczną spekulacji jest podejmowanie ryzyka, które wiąże się z problematycznym przewidywaniem przyszłości. Sąd nie twierdzi, że przedmiotowy kredyt stanowił stricte instrument spekulacyjny albowiem motywacją kredytobiorców nie było nabycie tego produktu w celu zarządzenia ryzykiem, jak również kredytobiorcy nie mogli tym produktem obracać, przy czym kredytobiorcy zostali postawieni w podobnej sytuacji jak osoby nabywające produkty spekulacyjne – będąc nieświadomymi ryzyka wiążącego się z umową. Przypomnieć należy, że celem waloryzacji było zabezpieczenie przed zmianą wartości PLN, a w konsekwencji zawarcia przedmiotowej umowy, wprowadzono element spekulacyjny , który w dłuższym przedziale czasowym całkowicie wypaczał wskazany wyżej cel albowiem dzisiaj jest jasnym, że do istotnych wahań kursów w czasie trwania umowy musiało dojść. Przy produktach stricte spekulacyjnych klient obraca tymi produktami i w taki sposób zabezpiecza swoją pozycję. W przypadku kredytów konsumenckich, zawieranych na kilkadziesiąt lat, które miały służyć finansowaniu mieszkań, a wysokość zobowiązania stanowiła istotne obciążenie finansowe konsumentów – konsumenci zawierali umowy oczekując bezpiecznego (czyli z dodatkowym zabezpieczeniem wartości PLN), a nie (quasi) spekulacyjnego produktu. Wybór kredytu waloryzowanego CHF był podyktowany niższą ratą i oprocentowaniem oraz (reklamowaną jako) bezpieczną walutą, ale właśnie dlatego, że w rozumieniu kredytobiorcy skoro będzie spłacał niższą ratę, to zachowa zdolność kredytową (jest to bezpieczniejsze w dłuższej perspektywie czasowej). W latach 2005-2009, umowa kredytu nie była identyfikowana ze spekulacją, a skąpe informacje o ryzyku kursowym, sprowadzające się do uświadomienia zmienności kursów (zmiana raty i wysokości zobowiązania), nie były wystarczające do zorientowania się przez konsumentów na jakie ryzyko są narażeni podpisując umowy waloryzowane kursem CHF. Stąd też w strategii marketingowej banków pojawia się narracja o stabilności kursów, bezpieczeństwie produktów szwajcarskich, masowości nabywania tych produktów itd. Wydaje się, że w relacjach konsumenckich, w przypadku umów kredytów, pożyczek długoterminowych, udzielanych na zakup mieszkań, z takim elementem (quasi) spekulacyjnym, należało oczekiwać wprowadzenia do umowy mechanizmów ograniczających ryzyko ponoszone przez konsumenta, w związku z nieograniczoną możliwością zmiany kursu waluty. Sama ewentualna możliwość wnioskowania o zmianę waluty kredytu nie czyni zadość powyższemu postulatowi albowiem takie przewalutowanie dla kredytobiorcy ma sens wyłącznie wtedy gdy kredytobiorca dokona tego przed zmianą kursu, a więc dotyczy to niewielkiej liczby konsumentów , która specjalizuje się w zagadnieniach związanych z rynkiem finansowym.

Powyższa argumentacja wskazuje abuzywność postanowień dotyczących waloryzacji kwoty kredytu.

W uzasadnieniu wyroku w sprawie sygn. akt I ACa 587/20 Sąd Apelacyjny w Krakowie I Wydział Cywilny wskazał, że: Aby jednak takie klauzule waloryzacyjne mieściły się w granicach zakreślonych przez art. 385[1] § 1 zd. 1 k.c. muszą one zostać skonstruowane w taki sposób, aby zabezpieczały konsumenta przed niczym nieograniczonym wzrostem ich zobowiązania będącym pochodną kursu arbitralnie wybranej waluty obcej w stosunku do złotówki, bez jakiegokolwiek powiązania z faktyczną utratą realnej siłą nabywczą złotówki wynikającą z inflacji . Waloryzacja mieszcząca się w granicach zakreślonych przez art. 385[1] § 1 zd. 1 k.c. ma bowiem zabezpieczać przed utratą realnej siły nabywczej waluty zobowiązania, a nie stanowić mechanizmu do niczym nieograniczonego zwiększania zobowiązania konsumenta.

Odwołać należy się również do poglądu wyrażonego w Wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10 czerwca 2021 r. C-776/19 , w którym Trybunał wskazał, iż w przypadku kredytów denominowanych walutą obcą obie strony ponoszą ryzyko, z tym, że ryzyko ponoszone przez przedsiębiorcę jest ograniczone , a konsumenta nie. W konsekwencji możliwa jest ocena niedochowania wymogu dobrej wiary i istnienia znaczącej nierównowagi w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 ( w zakresie dysproporcji ryzyka ponoszonego przez strony).

Reasumując, nie budzi wątpliwości, że gdyby bank potraktował konsumenta w sposób sprawiedliwy i słuszny, umożliwił negocjacje ww postanowień (oczywiście po przekazaniu pełnej informacji co do ryzyka kursowego skutkującego taką jak obecnie sytuacją ), to nie mógłby racjonalnie oczekiwać, iż konsument ww warunek przyjąłby w drodze negocjacji.

Odnosząc się do skutków uznania ww klauzul za abuzywne , wskazać należy, że:

- zgodnie z DYREKTYWĄ RADY 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich Artykuł 6 1. Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

- zgodnie z art. 385 ¹ . § 2. k.c. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Mając na uwadze charakter klauzul abuzywnych, zdaniem Sądu aneks nie może dalej obowiązywać (być wykonany) bez tych postanowień (dotyczących waloryzacji):

⚫

Po pierwsze jeżeli przyjęlibyśmy, że eliminujemy z aneksu wyłącznie postanowienie dotyczące przeliczenia kursów waluty przy wypłacie kredytu , de facto pozostawiając waloryzację (waloryzacja określa istotę i naturę przedmiotowej umowy) to mielibyśmy do czynienia z sytuacją kiedy wciąż mamy kredyt waloryzowany walutą obcą, natomiast nie mamy uzgodnionego kursu przeliczeniowego, według którego będzie ustalana wysokość zobowiązania pozwanych.

⚫

Po drugie: z uwagi na brak adekwatnych pouczeń o ryzyku walutowym oraz takie sformułowanie postanowienia waloryzacyjnego, które nie zawiera żadnego ograniczenia ryzyka po stronie konsumenta (zdaniem Sądu takie postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy)- rozważyć należy eliminację całej waloryzacji z umowy (jako postanowienia abuzywnego). Odnośnie możliwości utrzymania stosunku prawnego wynikającego z aneksu - po wyeliminowania waloryzacji , podnieść należy, że umowa jest skonstruowana w ten sposób (zarówno denominowana jak i indeksowana), że w trakcie trwania umowy zobowiązanie konsumenta jest wyrażone w CHF. Wszelkie koszty umowy, wynagrodzenie banku , w tym odsetki odnoszą się do kwoty zobowiązania w CHF. Intencją stron było aby oprocentowanie odnosiło się do zobowiązania wyrażonego w CHF. Stąd uzasadniony jest wniosek, że konstrukcja umowy (aneksu) przewidywała silne związanie postanowień odsetkowych z waloryzacją. Inaczej mówiąc strony nigdy nie zawarły by umowy złotówkowej przy odsetkach LIBOR. Wydaje się , że operacja usunięcia waloryzacji z umowy, przy pozostawieniu odsetek w wysokości LIBOR doprowadzi do przekształcenia przedmiotowej umowy w stopniu wykraczającym ponad uprawnienia wynikające z art. 385 ¹ par 1 i 2 k.c. ( o czym jeszcze poniżej).

⚫

W przedmiotowej sprawie nie zostały ujawnione żadne okoliczności wskazujące na to, że unieważnienie aneksu może być niekorzystne dla kredytobiorcy, w szczególności wątpliwe są roszczenia zapłaty przez bank wynagrodzenia z tytułu korzystania z kapitału. Wskazać należy, że w kolizji z sankcją nieważności czynności prawnej, pozostaje konstruowanie roszczeń , analogicznych do tych , które istniały by gdyby czynność prawna była ważna. W związku z powyższym , wyłącznie możliwym jest dochodzenie roszczenia odsetkowego za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia wynikającego z bezpodstawnego wzbogacenia (świadczenia nienależnego). Podnieść jednak należy, że obowiązek zapłaty tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału i tak będzie znacznie korzystniejszy dla konsumenta niż dalsze trwanie umowy z uwagi na nieograniczone ryzyko.

- odnośnie do kwestii w jaki sposób wady aneksu mogą rzutować na ważność całej umowy podnieść należy, że mamy do czynienia z wadą konkretnej czynności prawnej (nie stosunku prawnego). Jak wyżej wskazano pierwotna czynność prawna (umowa kredytu) nie była dotknięta żadnymi wadami rzutującymi na jej ważność - skuteczność. Prawidłowo został powołany do życia stosunek prawny kredytu. Ewentualna abuzywność postanowień dotyczących niskiego wkładu nie będzie rzutowała na ważność umowy (można ewentualnie wyeliminować jedno postanowienie przy pozostawieniu pozostałych postanowień umowy). Czynność prawna w postaci aneksu nr 2 (przewalutowanie do CHF) była wadliwa i w zakresie przewalutowania łącznie z wszystkimi postanowieniami nierozerwalnie związanymi z waloryzacją (łącznie z odsetkami) od samego początku (ex tunc) była nieskuteczna. Oznacza to, że w konsekwencji ta czynność prawna uznana jest za niebyłą (nie doszło do modyfikacji pierwotnego stosunku prawnego). Skutek nieważności ex tunc nie oznacza - od daty zawarcia pierwotnej umowy – ale od dokonania czynności prawnej – złożenia oświadczeń woli składających się na aneks nr 2. Jeżeli eliminujemy z obrotu tą czynność prawną (aneks nr 2) pozostaje nam kredyt złotowy, wraz z wszystkimi postanowieniami koniecznymi do wykonania tej umowy. Stąd zdaniem Sądu nie ma żadnych podstaw do ingerowania w skuteczność czynności prawnej – pierwotnej umowy kredytu. Uznanie aneksu nr 2 za niebyły (eliminacja z obiegu) powoduje, że w dalszym ciągu obowiązują wszystkie postanowienia pierwotnej umowy (nie zostały one uchylone albowiem czynność prawna modyfikująca umowę była nieważna).

W związku z powyższym uwzględnieniu podlega roszczenie ewentualne nr 2. (numeracja 4 i 6 wg pisma modyfikującego pozew)

Odnośnie do roszczenia o ustalenie (nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z aneksu), zgodnie z art 189 k.p.c. Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny w rozumieniu art 189 k.p.c. jest kategorią obiektywną. Jest to obiektywna (czyli rzeczywiście istniejąca), a nie tylko hipotetyczna (czyli mająca za podstawę subiektywne odczucie strony) potrzeba prawna uzyskania wyroku odpowiedniej treści, występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Praktycznie rzecz biorąc, interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka (tak: Manowska Małgorzata (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I). Niewątpliwie powodowie posiadają interes prawny w domaganiu się ustalenia nieważności aneksu. Na chwile obecną są bowiem zobowiązani do spłacania rat kredytu (umowa formalnie obowiązuje), stąd istnieje niepewność co do ważności umowy i w konsekwencji wysokości jego zobowiązania oraz wymagalności.

Odnośnie do roszczenia o zapłatę , wskazać należy, że skutkiem nieważności aneksu może być konieczność dokonania rozliczeń (zwrotu spełnionych przez strony świadczeń) zgodnie z art. 410 par 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. – vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7-05-2021r. sygn. akt III CZP 6/21.

Przedmiotowe roszczenie nie pozostaje w kolizji z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.), o powyższym nie świadczy okoliczność zmiany realiów rynkowych.

Sąd uznał, że zasadne jest wyłącznie roszczenie w zakresie spłat dokonanych w CHF albowiem niezależnie od wysokości wierzytelności Banku , z uwagi na upadek aneksu przewalutowującego umowę, odpadła podstawa świadczenia spłaty kredytu w walucie (ani Bank nie miał roszczenia o spłatę w CHf ani kredytobiorcy nie mieli uprawnienia do świadczenia w CHF). Nie ma obecnie podstaw do jakiegokolwiek przeliczania , potrącenia wierzytelności Banku z tytułu zaległych rat. Zgodnie z a rt. 358 § 1 k.p.c. istnieje możliwość dokonania spłaty w innej walucie ale w sytuacji gdy pierwotnie wierzytelność jest wyrażona w obcej walucie, a nie na odwrót.

Jak wynika z opinii biegłego ds. księgowości , przy założeniu pierwotnej umowy (kredyt w PLN) , od daty przewalutowania do wskazanego przez powoda dnia rozliczenia czyli 10-09-2020r. wierzytelność Banku wynosiła: 623.825,02 zł. natomiast kredytobiorcy spłacili kwotę 372.110,16 zł. i 82.138,09 CHF. Z powyższego wynika, że kwota w walucie była świadczona bezpodstawnie i podlega zwrotowi natomiast co do kwoty w PLN Bank posiada roszczenie w stosunku do kredytobiorców uzupełnienie spłaty i w tym zakresie roszczenie podlega oddaleniu. W związku z wysokością niedopłaty kredytobiorców, nawet gdyby postanowienie dot. ubezpieczenia niskiego wkładu było abuzywne, w dalszym ciągu to kredytobiorcy posialiby niedopłatę.

Odnośnie do kwestii wymagalności roszczeń.

Zgodnie ze stanowiskiem TSUE wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 7-12-2023 r. sygn.. akt C-140/22:



w ramach zadań ciążących na sądzie krajowym zgodnie z przepisami dyrektywy 93/13 jest on obowiązany do zbadania z urzędu, czy dane warunki umowne mają charakter nieuczciwy, i dokonawszy takiego badania, do zniwelowania braku równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą



Zgodnie z art. 6 ust. 1 tej dyrektywy sądy odsyłające są zatem zobowiązane do wyłączenia stosowania nieuczciwych warunków umownych, aby nie wywierały one, w braku sprzeciwu konsumenta, wiążących wobec niego skutków



Jednakże zastrzeżona dla konsumenta możliwość sprzeciwienia się stosowaniu dyrektywy 93/13 nie może być rozumiana w ten sposób, że nakłada na niego, w celu dochodzenia praw, które wywodzi z tej dyrektywy, pozytywny obowiązek powołania się na przepisy tej dyrektywy w drodze sformalizowanego oświadczenia złożonego przed sądem.



Możliwość ta polega bowiem wyłącznie na pozostawionej konsumentowi, po poinformowaniu go przez sąd krajowy, ewentualności niepodnoszenia nieuczciwego i niewiążącego charakteru warunku umownego, wyrażając w ten sposób dobrowolną i świadomą zgodę na dany warunek umowny



Możliwość podjęcia takiej czynności, która stanowi zrzeczenie się możliwości powołania się na ochronę przewidzianą w dyrektywie 93/13, sama w sobie oznacza, że konsument korzysta od razu z tej ochrony.



Tak więc, jak wynika z utrwalonego orzecznictwa przypomnianego w pkt 53 i 55 niniejszego wyroku, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 wymaga, aby nieuczciwe warunki nie były wiążące dla konsumentów, przy czym taki skutek nie może zostać zawieszony albo uzależniony od spełnienia przesłanek przewidzianych przez prawo krajowe lub wynikających z orzecznictwa krajowego .



W związku z tym art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stoi na przeszkodzie wykładni prawa krajowego, zgodnie z którą w celu dochodzenia praw, które wywodzi z tej dyrektywy, konsument jest zobowiązany do złożenia przed sądem sformalizowanego oświadczenia.



Ponadto takiej wykładni sprzeciwia się również przypomniany w pkt 54 i 55 niniejszego wyroku obowiązek wyłączenia stosowania przez sąd krajowy, w razie potrzeby z urzędu, stosowania nieuczciwych warunków umownych, tak aby nie wywierały one wiążących skutków wobec konsumenta, i to nawet w braku stawiennictwa konsumenta.

Należy więc przyjąć, że konsument musi mieć zagwarantowaną możliwość (najpóźniej w trakcie postępowania przed sądem) wycofania się z żądania stwierdzenia nieważności i potwierdzenia abuzywnych postanowień umowy. Stąd konieczne jest pouczenie konsumenta, ustalenie czy konsument właściwie rozumie swoją sytuację prawną, jest świadomy konsekwencji swojej decyzji. Nie oznacza to jednak, że do czasu przeprowadzenia przed sądem odpowiedniej procedury czy też pozasądowego poinformowania konsumenta o konsekwencjach nieważności umowy i wyrażenia tej świadomości w stosunku do Banku - umowa jest ważna, a skutek nieważności zostaje zawieszony (bezskuteczność zawieszona). Wadliwość umowy pociąga za sobą skutek nieważności ex tunc, natomiast konsument następczo może potwierdzić ważność umowy - czyli wycofać się. Nie ma to wpływu na kwestię wymagalności roszczenia, oraz stanu opóźnienia (art. 455 k.c.), który będzie wiązał się z wezwaniem do zwrotu spełnionych świadczeń.

Roszczenie kredytobiorcy nie jest przedawnione, z uwagi na okoliczność, że termin przedawnienia konsumenta należy liczyć najwcześniej od momentu kiedy ten miał świadomość możliwości wystąpienia z roszczeniami.

W związku z powyższym wezwanie do zapłaty na które się powołuje powód postawiło w stan wymagalności roszczenie powoda. O odsetkach orzeczono na zasadzie art. 481 par 1 i 2 k.c.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 100 k.p.c. mając na uwadze zakres uwzględnionego roszczenia i charakter sprawy Sąd uznał za zasadnie zniesienie wzajemne kosztów postępowania przy obciążeniu na zasadzie art. 113 uksc kosztami opinii biegłego kredytobiorców.

___________________

SSO Krzysztof Lisek