Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie, I Wydział Cywilny,

w składzie następującym: sędzia Piotr Maziarz

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2022 roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. z siedzibą w B.

przeciwko M. F. i B. F.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanych M. F. i B. F. solidarnie na rzecz strony powodowej Banku (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 77 219,90 zł. (siedemdziesiąt siedem tysięcy dwieście dziewiętnaście zł. dziewięćdziesiąt groszy) z odsetkami umownymi w wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie, naliczanymi od dnia 20 października 2020 roku do dnia zapłaty;

II. zasądza od pozwanych M. F. i B. F. solidarnie na rzecz strony powodowej Banku (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 2234,79 zł. (dwa tysiące dwieście trzydzieści cztery zł. siedemdziesiąt dziewięć groszy);

III. w pozostałym zakresie oddala powództwo;

IV. zasądza od pozwanych M. F. i B. F. solidarnie na rzecz strony powodowej Banku (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 7864,10 zł. (siedem tysięcy osiemset sześćdziesiąt cztery zł. dziesięć groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części kosztów procesu;

V. w pozostałym zakresie koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie znosi.

Sędzia Piotr Maziarz

Sygn. akt I C 2497/20

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 8 lipca 2022 roku

I. Strona powodowa Bank (...) S.A. w B. po zmodyfikowaniu powództwa (k. 52) domagała się od pozwanych M. F. i B. F. zasądzenia na swoją rzecz łącznie kwoty 89 729,88 zł, na którą składały się następujące kwoty:

1) kwota 83 503,79 zł tytułem niespłaconego kredytu, 2) kwota 3670,30 zł tytułem odsetek umownych, skapitalizowanych, naliczonych za okres korzystania z kapitału nieprzeterminowanego (zgodnie z § 3 ust 1 umowy o kredyt), naliczonych w okresach: od 9.01.2020 r. do 17.03.2020 r. w wysokości 9,99%, od 18.03.2020 r. do 8.04.2020 r. w wysokości 9,00%, od 9.04.2020 r. do 28.05.2020 r. w wysokości 8,00%, od 29.05.2020 r. do 11.07.2020 r. w wysokości 7,20%; 3) kwota 2555,79 zł tytułem odsetek umownych, karnych (nieskapitalizowanych) naliczonych od kapitału przeterminowanego (zgodnie z § 4 ust. 1 umowy o kredyt), naliczonych w okresach: od 7.02.2020 r. do 8.04.2020 r. w wysokości 13,00%, od 9.04.2020 r. do 28.05.2020 r. w wysokości 12,00%, od 29.05.2020 r. do 11.07.2020 r. w wysokości 11,20%.

Ponadto strona powodowa wniosła o zasądzenie dalszych odsetek umownych karnych należnych od dnia 20.10.2020 r. (dnia wniesienia pozwu) wynoszących dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie w skali roku tj. na dzień wniesienia 11,20% naliczanych od kwoty niespłaconej należności głównej w wysokości 83 503,79 zł, powiększonej o kwotę skapitalizowanych odsetek umownych w wysokości 3670,30 tj. na dzień wniesienia pozwu, wynoszącej łącznej 87 174,09 zł. W pozwie zawarto wniosek o zasądzenie od pozwanych kosztów procesu, według norm przepisanych.

Na uzasadnienie pozwu strona powodowa podała, że zawarła z pozwanymi umowę o kredyt gotówkowy. Pozwani zobowiązali się do terminowej spłaty określonej sumy pieniężnej. Z uwagi na brak terminowego regulowania przez pozwanych zaciągniętego zobowiązania, stanowiący naruszenie warunków zawartej umowy, powstałe po stronie pozwanej zadłużenie z tytułu niniejszej umowy z dniem 12 lipca 2020 r. zostało postawione w stan pełnej wymagalności. Strona powodowa podała, że na dochodzoną sumę składają się wyżej wymienione kwoty.

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Kwestionując roszczenie strony powodowej pozwani podnieśli, iż niezasadnym jest fakt wywodzenia przez powoda istnienia roszczenia, na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych jak i fakt nieprzekazania na własność pozwanych kapitału pożyczki zdefiniowanego w umowie. Ponadto pozwani podnieśli zarzut stosowania przez pożyczkodawcę niedozwolonych klauzul umownych, przewidujących po stronie pozwanych obowiązek uiszczenia opłat nienależnych i rażąco zawyżonych, niezgodne z prawem zastrzeżenie obowiązku uiszczenia świadczenia odsetkowego oraz przedwczesność powództwa, związaną z nieskutecznym wypowiedzeniem umowy, stanowiącej podstawę żądania pozwu.

W replice na odpowiedź na pozew strona powodowa podtrzymała swoje stanowisko wyrażone w pozwie. W zakresie zarzutu pozwanych dotyczącego wysokości prowizji strona powodowa wskazała, że koszty pozaodsetkowe kredytu mieściły się w granicach ustawowych, wynikających z art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim.

W piśmie z 15 lipca 2021 r. pozwani podtrzymali swoje stanowisko i wnieśli o oddalenie powództwa w całości.

Strony wniosły o rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym (k. 61 i 78).

II. Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Okolicznością niesporną, ale i wynikającą z odpisu z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego jest fakt, iż powódka prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem jest m.in. udzielanie kredytów i pośrednictwo pieniężne.

Pozwani M. F. i B. F. zawarli z powódką Bankiem (...) S.A. w B. w dniu 18 lipca 2016 r. umowę kredytu gotówkowego (...) nr (...)- (...). Na mocy tej umowy powódka udzieliła pozwanym w okresie od 18 lipca 2016 r. do 17 sierpnia 2026 r. kredytu w kwocie 99 935,35 zł. Kredyt został wypłacony pozwanym 18 lipca 2016 r. Zgodnie z treścią umowy, w imieniu powódki, umowę podpisał przedstawiciel Banku kwalifikowanym podpisem elektronicznym. W myśl § 1 ust. 4 umowy kredytobiorcy w związku ze skorzystaniem z obligatoryjnym ubezpieczeniem, stanowiącym zabezpieczenie kredytu, wobec czego upoważnili bank do pobrania z kwoty udzielonego kredytu w dniu uruchomienia kredytu pierwszej składki ubezpieczeniowej ubezpieczenia na życie kredytobiorców Banku (...) S.A. w wysokości 772,83 zł. Dalsze składki wynosiły po 399,74 zł., co zostało wyraźnie ujęte w podpisanej przez pozwanych polisie. Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy o kredyt kredytobiorcy po uruchomieniu kredytu upoważnili bank do pobrania z posiadanego przez nich rachunku prowizji w wysokości 10 493,21 zł. W tym celu kredytobiorcy byli zobowiązani do zapewnienia środków na rachunku, najpóźniej w terminie 3 dni roboczych od dnia uruchomienia kredytu. Wysokość oprocentowania kredytu była zmienna i na dzień zawarcia umowy wynosiła 9,99% w stosunku rocznym. Oprocentowanie kredytu stanowiło sumę stałej w całym okresie kredytowania marży banku wynoszącej na dzień zawarcia umowy: 8,2% i stawki (...) z najbliższego dnia roboczego poprzedzającego dzień złożenia wniosku kredytowego tj. z dnia 14 lipca 2016 r. wynoszącej 1,79% w stosunku rocznym (§ 3 ust. 1 umowy). Kredyt miał być spłacany zgodnie z treścią umowy w 120 ratach, płatnych do 15-go dnia każdego miesiąca, począwszy od dnia 15 września 2016 r. Pierwsza rata i kolejne w wysokości 1726,32 zł (w tym składka ubezpieczenia w wysokości 399,74 zł), a ostatnia rata miała mieć charakter wyrównujący i miała wynosić 1326,39 zł (§ 3 ust. 8-10 umowy). Raty miały być regulowane przez pozwanych na rachunek bankowy o numerze (...), a za datę spłaty uznawano termin wpływu środków na wyżej wskazany rachunek (§ 3 ust. 11 umowy). W myśl § 4 ust. 1 umowy wszelkie wpłaty pozwanych na poczet kredytu strona powodowa zaliczała na spłatę kredytu w następującej kolejności: prowizje, opłaty i koszty banku, odsetki od zadłużenia przeterminowanego, odsetki zapadłe, przeterminowane raty kapitałowe, odsetki bieżące, zadłużenie z tytułu kredytu i składki ubezpieczeniowe. W przypadku braku zapłaty w terminie określonym w umowie, bank od przeterminowanych rat kapitałowych naliczał odsetki karne w wysokości dwukrotności odsetek za opóźnienie w stosunku rocznym, które na dzień zawarcia umowy wynosiły 14% w stosunku rocznym. Odsetki ustawowe za opóźnienie stanowiły sumę stopy referencyjnej NBP oraz wskaźnika określonego w art. 481 § 2 k.c. (§ 4 ust. 10 umowy). Jako zadłużenie przeterminowane bank przyjmował zadłużenie powstałe w wyniku niespłacenia przez kredytobiorców w umówionym terminie raty kredytu lub jej części, a także innych należności wynikających z umowy w tym opłat i prowizji. Jeżeli kredytobiorcy opóźniali się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wysyłając upomnienie listem poleconym był zobowiązany wezwać do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych i poinformować kredytobiorców o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia (zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu jeżeli ta zmiana jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorców) oraz powiadamiał o opóźnieniu w spłacie listem poleconym poręczycieli. W przypadku przyjęcia wniosku kredytobiorców o restrukturyzację zadłużenia przez bank, bank przekazywał kredytobiorcom, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia, w formie pisemnej, dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację. Brak spłaty zadłużenia przeterminowanego zgodnie z treścią i w terminie wskazanym powyżej lub brak podstaw do przeprowadzenia restrukturyzacji zadłużenia, powodował, że bank wzywał kredytobiorców do zapłaty długu listem poleconym. Jeżeli kredytobiorcy nie uregulowali zadłużenia przeterminowanego w terminach wskazanych w wezwaniu do zapłaty bank wysyłał powtórne wezwanie do zapłaty (§ 4 ust. 12 umowy).

W treści umowy strony postanowił, iż kredyt zostanie uruchomiony w dacie jej zawarcia. W umienie wskazano rachunki i wysokości sum jakie mają zostać przekazane.

Zgodnie z § 4 ust. 14 umowy bank mógł wypowiedzieć umowę kredytową z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia w przypadku nie dokonania przez pozwanych w terminach określonych w umowie spłaty pełnych rat kredytu za co najmniej dwa okresy płatności, po uprzednim dwukrotnym listownym wezwaniu pozwanych do zapłaty zaległych rat lub ich części wynikających z w/w umowy, w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania.

Powyższa umowa została zawarta na przygotowanym przez powódkę wzorze (formularzu, papierze firmowym), o czym świadczy symbol oraz zapisy identyfikujące pożyczkodawcę, umieszczone na dolnej części stronic umowy i harmonogramu spłat.

Odsetki karne w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie wynosiły: od 29 maja 2020 r. 11,20% rocznie, od 9 kwietnia 2020 r. 12% rocznie, od 18 marca 2020 r. 13% rocznie.

Dowód: karty deklaracji (k. 169-172) umowa kredytu gotówkowego (...) nr (...)- (...) (k. 7-9), formularz oświadczenia o odstąpieniu od umowy o kredyt (k. 99), pełnomocnictwa (k. 100-103), pełnomocnictwo do jednoosobowego podpisywania w imieniu Banku kwalifikowanym podpisem elektronicznym (k. 104), taryfa opłat i prowizji bankowych (k. 139-140), wysokość odsetek karnych (k. 31), harmonogramy spłat (k. 32-35), potwierdzenia wypłat kwot kredytu (k. 36), karty analityczne (k. 37-41, 130-131, 133-138), naliczenia odsetek (k. 129, 132), polisa nr (...) (k. 162-164).

W związku z obligatoryjnym ubezpieczeniem, stanowiącym zabezpieczenie kredytu, pozwani upoważnili bank do pobierania z kwoty udzielonego kredytu w dniu uruchomienia kredytu pierwszej składki ubezpieczeniowej ubezpieczenia na życie kredytobiorców Banku (...) S.A. w wysokości 772,83 zł., a następnie w okresie od września 2016 roku do marca 2019 roku opłacali składki ubezpieczenia na życie – polisy (...) w wysokości 399,74 zł. miesięcznie. Ostatnia, 32. wpłata, została odnotowana 15 marca 2019 r. Powyżej opisane kwoty składek (772,83 x1, 399,74 x 31) zostały przekazane Pocztowemu Towarzystwu (...) S.A. w W.. Umowa ubezpieczenia została zakończona z powodu zaniechania dalszego opłacania składek z dniem 5 sierpnia 2019 r.

Dowód: pismo Pocztowego Towarzystwa (...) S.A. w W. z 28 czerwca 2021 r. (k. 161), polisa nr (...) (k. 162-164), karta produktu dla ubezpieczenia na życie dla kredytobiorców Banku (...) S.A. (k. 164-165), ogólne warunki ubezpieczenia na życie (k. 166-168).

W imieniu powódki przedmiotową umowę podpisała K. B. jako przedstawiciel Banku kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Wskazana była od dnia 1 lutego 2013 roku umocowana do jednoosobowej reprezentacji powódki (k.104). Umocowanie wynikało z pełnomocnictwa udzielonego jej przez M. S. upoważnioną do reprezentacji Banku przez dwóch członków zarządu (k. 105).

Dowód: umowa kredytu gotówkowego (...) nr (...)- (...) (k. 96-98, pełnomocnictwa k. 104-105).

Pismem z dnia 27 lutego 2019 r. Bank (...) S.A. w B. poinformował M. F. i B. F., że wniosek o restrukturyzację z 4 lutego 2019 r. został rozpatrzony negatywnie z uwagi na brak dostarczenia dokumentów niezbędnych do rozpatrzenia wniosku. W dniu 18 lipca 2019 r. małżonkowie F. złożyli wniosek o restrukturyzację kredytu dla klientów detalicznych. W dniu 12 sierpnia 2019 r. w K. B. F. i M. F. zawarli z Bankiem (...) S.A. w B. podpisali aneks restrukturyzacyjny nr 1 do umowy o kredyt gotówkowy (...) nr (...)- (...) z 18 lipca 2016 r. Na mocy powyższego aneksu strony ustaliły, iż na dzień 8 sierpnia 2018 r. zadłużenie z tytułu kredytu udzielonego na podstawie w/w umowy wynosi 83 956,53 zł, w skład którego wchodził: kapitał niewymagalny 80 591,93 zł, kapitał wymagalny w wysokości 2569,11 zł oraz odsetki wymagalne w kwocie 794,50 zł. Okres kredytowania ustalono na czas od 18 lipca 2016 r. do 8 sierpnia 2039 r.

Dowód: aneks restrukturyzacyjny nr 1 (k. 141-142), wniosek o restrukturyzację (k. 143-149), pisma z 27 lutego 2019 r. wraz z potwierdzeniami odbioru (k. 150-153), wniosek o restrukturyzację z 4 lutego 2019 r. (k. 154-160)

Wypowiedzenie umowy było poprzedzone wysłaniem do pozwanych upomnienia z 11 lutego 2020 r., wezwania do zapłaty z 18 marca 2020 r. i powtórnego wezwania do zapłaty z 14 kwietnia 2020 r. W upomnieniu z 11 lutego 2020 r. i w powtórnym wezwaniu do zapłaty z 14 kwietnia 2020 r. powódka poinformowała pozwanych o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Na skutek braku terminowej spłaty rat kredytu przez pozwanych i ziszczenia się przesłanek umownych, stanowiących podstawę wypowiedzenia umowy, strona powodowa w dniu 21 maja 2020 r. wypowiedziała pozwanym umowę kredytu i postawiła całą kwotę udzielonego kredytu w stan natychmiastowej wykonalności wzywając pozwanych do zapłaty całości zadłużenia, w ostatecznym terminie zapłaty do dnia 11 lipca 2020 r. Pisma zawierające wypowiedzenie umowy zostały pozwanym doręczone w dniu 1 czerwca 2020 r.

Dowód: wypowiedzenia umowy z dowodami doręczeń (k. 15-18), powtórne wezwania do zapłaty z 14 kwietnia 2020 r. wraz z dowodami doręczeń (k. 19-23), wezwania do zapłaty z 18 marca 2020 r. wraz z dowodami doręczeń (k. 23-26), upomnienia z 11 lutego 2020 r. wraz z potwierdzeniami nadania (k. 27-30), rozliczenie spłat kredytu (k. 124, 194)

W wyznaczonym przez bank terminie pozwani nie dokonali dobrowolnej spłaty roszczenia. Pozwani zostali ponownie wezwanie do zapłaty należności z tytułu w/w umowy pismem z 17 lipca 2020 r. pod rygorem wystąpienia przez powódkę na drogę sądową. Wezwania doręczono pozwanym w dniu 5 sierpnia 2020 r.

dowód: wezwania przedsądowe z dowodami doręczeń (k. 11-14)

W dniu 20 października 2020 r. powódka wystawiła wyciąg z własnych ksiąg bankowych, w którym stwierdziła wymagalne zadłużenie pozwanych z tytułu umowy o kredyt gotówkowy w łącznej kwocie 87 174,09 zł, w tym w wysokości:

- 83 503,79 zł z tytułu niespłaconej należności głównej,

- 3670,30 zł z tytułu skapitalizowanych odsetek,

- 2555,79 zł z tytułu odsetek karnych.

Dowód: wyciąg nr (...) z ksiąg Banku (...) S.A. w B. (k. 10)

III. Sąd dokonał następującej oceny materiału dowodowego:

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o zgromadzone w sprawie dokumenty. Część dokumentów w tym wydruki z systemu bankowego nie zawierają podpisów, toteż są one innymi środkami dowodowymi w rozumieniu art. 309 K.p.c. Biorąc pod uwagę charakter tych dowodów, a mianowicie to, że obejmują oświadczenia woli toteż stanowią dowód na treść oświadczeń. (art. 245 K.p.c. w związku z 309 K.p.c.). Zostały one w całości uznane przez Sąd za autentyczne. Stąd też zachowują one moc dowodową w określoną w przywołanym wyżej przepisie. Dokumenty przedłożone przez powódkę zawierają dane osobowe oraz dużą ilość informacji o jej osobie, w tym nr rachunku bankowego. Informacje takie posiadali jedynie pozwani, dlatego też już ich rodzaj (szczegółowość) wskazuje, że to pozwani zawierali umowę kredytową. Przedłożone przez powódkę to dokumenty precyzyjne i czytelne.

Pozwani zgłaszali zarzuty co do wykazania przez Bank faktu zawarcia umowy i jej treści. Swą aktywność w tym zakresie ograniczyli jednak do zaprzeczenia. Tymczasem powódka wykazała przedłożonym oryginałem umowy, iż została ona podpisana przez K. B. jako przedstawiciela Banku kwalifikowanym podpisem elektronicznym. W § 15 umowy jest zapis potwierdzający taki sposób zawarcia umowy ze strony Banku. Pozwani podpisali się poniżej, toteż musieli mieć pełną świadomość sposobu w jaki umowa jest zawierana. Stosowne umocowania zostały wykazane dokumentami, z których wynika, iż K. B. od dnia 1 lutego 2013 roku była umocowana do jednoosobowej reprezentacji powódki (k.104). Jej umocowanie wynikało z pełnomocnictwa udzielonego jej przez M. S. upoważnioną do reprezentacji Banku przez dwóch członków zarządu (k. 105). Na dokumencie w postaci umowy znajdowały się podpisy pozwanych, toteż to na nich stosownie do art. 253 k.p.c. spoczywał ciężar udowodnienia ewentualnych zarzutów, że treść tego dokumentu nie obejmuje ich oświadczenia woli. Drugi element któremu zaprzeczali pozwani dotyczy przekazania składek ubezpieczeniowych. Składki te zostały jednoznacznie i szczegółowo opisane w treści umowy. W zakresie przekazania składek ubezpieczycielowi strona powodowa przedłożyła pismo Pocztowego Towarzystwa (...) S.A. w W. z 28 czerwca 2021 r. (k. 161), z którego wynika, jednoznacznie przekazanie składek. W zakresie wysokości dochodzonych wierzytelności stan faktyczny niniejszej sprawy ustalony został na podstawie dowodów z dokumentów prywatnych, a przede wszystkim z wydruków z systemu elektronicznego Banku. Dokumenty te jak np. Rozliczenie spłat kredytu (k. 124), szczegółowo przedstawiają sposób wykonywania umowy przez strony, w tym kwotę przekazanego do dyspozycji pozwanych kredytu, a także nieterminową spłatę należności. Sposób naliczenia ujętych tam wartości odpowiada postanowieniem umowy. Wbrew zarzutom pozwanych należy stwierdzić, iż kredyt miał zostać uruchomiony w dniu zawarcia umowy. Potwierdzeniem tego są dyspozycje z 18 lipca 2016 roku dotyczące przekazania kwot 19 776 zł., 26 224 zł. i 13202,52 zł. na odpowiednie rachunki bankowe (zob. k. 36). Poza tym sami pozwani w aneksie restrukturyzacyjnym uznali wysokość zadłużenia. Stąd też ich zarzuty nie zrealizowania przez Bank umowy są niezasadne. Niepodobieństwem byłoby przyjęcie, iż Bank nie przekazał sumy kredytu, a pozwani uznali żądanie zwrotu kredytu. Należy więc ocenić, iż dokumenty przedłożone przez Bank są ze sobą spójne i ściśle korespondują z umową. Z tego powodu zgromadzone dokumenty są wiarygodne w rozumieniu art. 233 § 1 k.p.c. Pozwani nie przedłożyli żadnych dokumentów wskazujących na inny stan zadłużenia, aniżeli ten przedstawiony w dokumentach bankowych, nie podnosili również żadnych konkretnych zarzutów dotyczących wiarygodności przedłożonych przez Bank dokumentów.

Ogólnikowe, generalne zarzuty pozwanych dotyczące stanu faktycznego okazały się bezpodstawne. Z tych przyczyn z mocy art. 245 k.p.c. należało uznać, że przedłożone przez stronę powodową dokumenty obejmują oświadczenia stron i tym samym są wiarygodne w rozumieniu art. 233 § 1 k.p.c.

IV. Sąd rozważył, co następuje:

Wobec braku wniosków stron o przeprowadzenie rozprawy, a nawet złożenie zgodnych wniosków o rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym możliwym było wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c.

Zgodnie z art. 353 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Strona powodowa zawarła z pozwanymi umowę kredytu. Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Na mocy tej umowy strona powodowa udzieliła pozwanym kredytu w wysokości 99935,35 zł. Spłata kredytu miała następować w okresach miesięcznych w 120-tu ratach, płatnych do 15 dnia każdego miesiąca. Strona powodowa dla udowodnienia swojego roszczenia przedłożyła umowę kredytu oraz wypowiedzenie umowy, z których jednoznacznie wynika wysokość zadłużenia pozwanego, obejmującego niespłacony kapitał oraz naliczone odsetki. Strona powodowa występując z powództwem przeciw pozwanym powoływała się na powyższą umowę i w toku postępowania udowodniła fakt jej zawarcia, treść oraz wykonanie swego zobowiązania, a mianowicie przekazanie pozwanym tytułem kredytu kwoty 89 442,14 zł (99 935,35 zł-10 493,21 zł). Tylko ta kwota stanowiła kredyt w prawnym znaczeniu, tego pojęcia, co zostanie wyjaśnione w dalszej części uzasadnienia. Powód zgodnie z wolą pozwanych przekazał umówioną sumę na rachunki bankowe pozwanych. Pozwani spłacali zaciągnięty kredyt, jednak wpłacane przez nich kwoty były niższe niż wysokość rat ustalona harmonogramem spłaty. Z ustaleń faktycznych wynika zatem, że Bank w pełni wywiązał się z zawartej umowy, zaś Pozwani nie wykonali swojego zobowiązania w sposób należyty. Wszystkie operacje (w tym opóźnienia w regulowaniu należności po stronie pozwanych, ostateczna sumę zadłużenia i wysokość pobieranych przez Bank odsetek umownych za opóźnienie) były szczegółowo ewidencjonowane w systemie elektronicznym Banku.

W świetle przedłożonych dokumentów i stanowiska pozwanych, żądanie powoda co do zasady jest oczywiście uzasadnione i jako takie podlegało uwzględnieniu. Pozwani nie spłacali bowiem rat zaciągniętego kredytu w należyty sposób, wobec czego Bank prawidłowo naliczał odsetki umowne za opóźnienie, a następnie wystosował do pozwanych pisemne wezwanie do zapłaty. Z uwagi na to, iż wezwanie do zapłaty okazało się bezskuteczne i nie doprowadziło do uregulowania należności, a przeterminowane zadłużenie kapitałowe przekraczało dwie raty (za okres od lutego 2020 roku kiedy zaniechano spłat)), działając na podstawie umowy kredytowej, zgodnie z którą Bank był uprawniony do wypowiedzenia umowy z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia w razie m.in. niewykonania lub nieterminowego regulowania przez Kredytobiorcę zobowiązań wobec Banku, w szczególności w przypadku, gdy Kredytobiorca zalega w całości lub części z zapłatą dwóch rat Kredytu i pomimo wezwania do zapłaty nie spłaci zaległości w terminie Bank złożył pozwanym skutecznie wypowiedzenie umowy.

Zgodnie z art. 61 § 1 zd. pierwsze k.c. wypowiedzenie umowy jest jednostronną czynnością prawną o charakterze prawo kształtującym, a zarazem oświadczeniem woli strony umowy, które dla swej skuteczności wymaga dotarcia do adresata w taki sposób, aby mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 § 1 zd. pierwsze k.c.). Jeżeli treść oświadczenia woli składanego innej osobie zawarta jest w piśmie przesyłanym pocztą, dojście oświadczenia do wiadomości tej osoby, w rozumieniu art. 61 § 1 k.c., następuje z chwilą doręczenia pisma, co w niniejszej sprawie nastąpiło w dniu 1 czerwca 2020 roku. Konsekwencją skutecznego wypowiedzenia umowy było postawienie w stan natychmiastowej wymagalności całej należności kapitałowej w kwocie 83503,79 zł z dniem 1 lipca 2020 roku.

Przedmiotowa umowa została przez stronę powodową zawarta w zakresie jej działalności gospodarczej z pozwanymi jako konsumentami, a zatem ocena wzajemnych praw i obowiązków jej stron musi zostać dokonana nie tylko w oparciu o tekst umowy, ale i przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2014 roku, poz. 1497 ze zm.). Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 wskazanej ustawy przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się między innymi umowę kredytu w wysokości nie większej niż 255 550 zł. Analiza umowy pozwala stwierdzić, że przy zawarciu przedmiotowej umowy zachowano wymagania, gdyż :

- określono jednoznacznie całkowitą kwotę kredytu na sumę 99935,35 zł,

- wskazano nazwę i adres kredytobiorcy w części wstępnej umowy,

- ustalono wysokość odsetek w okresie umowy oraz z tytułu opóźnienia w § 3 i 4 umowy,

- Bank wydał szczegółowy harmonogram spłaty w rozumieniu art. 37 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim (k. 32-33). Jeżeli kredytodawca wręcza konsumentowi szczegółowy harmonogram spłaty to wykonuje swe obowiązki w zakresie wyższym niż minimalne standardy wynikające z powołanego przepisu, który wprowadza prawo do informacji o możliwości żądania harmonogramu. W tej sytuacji skoro przedsiębiorca sporządził harmonogram i dostarczył go kontrahentowi to nie miał już o czym pouczać konsumenta, gdyż jego interesy w tym zakresie zostały zabezpieczone w najlepszy możliwy sposób, a mianowicie taki, że konsument nawet nie musiał formułować wniosku o harmonogram.

- pouczenie o prawie odstąpienia wyraźnie zostało udzielone pozwanym w § 5 umowy. Wskazano tam tryb, termin i konsekwencje odstąpienia, o czym świadczy oświadczenia przedłożone przez powódkę, jako załącznik jej pisma z 29 czerwca 2021 roku (k. 99).

Pozwani zgłosili szereg zarzutów co do roszczenia strony powodowej, zarzucono abuzywność niektórych postanowień umowy, a nawet należności ubocznych (odsetek) dlatego kolejno podlegają one rozważeniu.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, iż zarzut zaniechania podpisania umowy przez umocowanego przedstawiciela Banku nie ma podstaw faktycznych. Okazało się bowiem, iż w imieniu powódki, umowę podpisała K. B. jako przedstawiciel Banku kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Wskazana była od dnia 1 lutego 2013 roku umocowana do jednoosobowej reprezentacji powódki (k.104). Umocowanie wynikało z pełnomocnictwa udzielonego jej przez M. S. upoważnioną do reprezentacji Banku przez dwóch członków zarządu (k. 105). Zawarcie umowy może nastąpić poprzez złożenie zgodnych oświadczeń w postaci elektronicznej, albo poprzez jedna ze stron złoży oświadczenie w tej formie. Przy takim sposobie wyrażenia woli nie jest potrzebny tradycyjny podpis osoby składającej oświadczenie. Nadto należy zwrócić uwagę, iż późniejsze czynności stron w tym zawarcie aneksu restrukturyzacyjnego w dniu 12 sierpnia 2019 roku stanowiłoby potwierdzenie zawarcia umowy, nawet gdyby umowa nie została podpisana przy jej zawieraniu. Sąd w całości podziela w tym zakresie argumentację powódki przytoczoną w jej piśmie z dnia 29 czerwca 2021 r. (k. 80).

Odnosząc się do zarzutu pozwanych dotyczącego faktu, iż strona powodowa wywodziła swoje roszczenie z wyciągu z ksiąg bankowych należy wskazać, że powodowy bank wykazał zawarcie umowy o kredyt gotówkowy, wykazał również udostępnienie pozwanym kwoty kredytu (wypłaconego w kilku transzach, zgodnie z treścią umowy), przedłożono karty analityczne oraz inne dokumenty rozliczeniowe z których jasno wynikało, iż pozwani są dłużnikami banku na podstawie zawartej z nim umowy. Nie polega na prawdzie twierdzenie pozwanych, iż strona powodowa opiera swoje roszczenie jedynie na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych, albowiem do pozwu, a następnie w toku postępowania, bank przedstawił dokumenty na poparcie informacji zawartych w wyciągu z ksiąg bankowych.

Pozwani podnosili ponadto, że bank nie udostępnił im kwoty kredytu, jednakże ten zarzut należało uznać za bezzasadny z uwagi na udowodnienie przekazania tej kwoty jak i na fakt uznania długu przez pozwanych, co miało miejsce de facto dwukrotnie, albowiem pozwani dwukrotnie składali wniosek o restrukturyzację zadłużenia. Skoro zatem takie wnioski składali to trudno uznać, iż kwota pożyczki nie została im przez bank udostępniona.

W ocenie pozwanych strona powodowa poczyniła w umowie kredytu niezgodne z prawem zastrzeżenia dotyczące świadczeń odsetkowych.

W okolicznościach sprawy należy jednak wskazać, że pozwani nie mogą skorzystać z sankcji kredytu darmowego. Jest tak dlatego, że zgodnie z przepisami ustawy o kredycie konsumenckim konsument ma prawo skorzystać z tzw. sankcji kredytu darmowego, tylko wówczas, gdy kredytodawca naruszył niektóre wymogi ustawy o kredycie konsumenckim, a więc zapisy określone przez ustawę między innymi w art. 29 ust. 1, 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17. Tymczasem przy zawarciu przedmiotowej umowy pożyczki strona powodowa nie naruszyła przepisów wskazanych w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Umowa zawarta została w formie pisemnej i odpowiada tym wymogom, które dają podstawę kredytobiorcy do uchylenia się od obowiązku poniesienia kosztów zaciągniętego zobowiązania.

Pozwani zawierając umowę kredytu działali jako konsumenci, a ochrona tej grupy uczestników obrotu cywilnego jako słabszej strony stosunków zobowiązaniowych znalazła swoje odzwierciedlenie nie tylko w przepisach ustawowych, ale i w art. 76 Konstytucji RP, zgodnie z którym władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Ze względu na konieczność zapewnienia powyższej ochrony konsumenta przed stosowaniem przez silniejszego przedsiębiorcę, profesjonalnie działającego w obrocie, postanowień kształtujących prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i wywierający szkodliwy wpływ na jego interesy, ustawodawca wprowadził szczególne regulacje prawne chroniące konsumenta. Są nimi m. in. przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych. Umowy konsumenckie podlegają ocenie w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ¹ § 1 k.c. z wyłączeniem jedynie jednoznacznie sformułowanych postanowień określających główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, co musi zostać wykazane przez proferenta1. Wskazana regulacja prawna nakazuje, aby w ramach sądowej kontroli umów dokonano oceny, czy określone postanowienie umowne zawiera cechy postanowienia niedozwolonego, a mianowicie czy jest ono nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem i czy kształtuje jego prawa oraz obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Z przytoczonego sformułowania wynika zatem, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i potraktowanie go jako niewiążącego konsumenta zależna jest od spełnienia następujących przesłanek:

1) postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, a więc nie podlegało negocjacjom,

2) ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami,

3) ukształtowane we wskazany sposób prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta,

4) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia.

Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie, natomiast brak jednej z nich skutkuje, że Sąd nie dokonuje oceny danego postanowienia pod kątem abuzywności. Z reguły też taka ocena dokonywana jest in concreto, w sporze między konsumentem a przedsiębiorcą, jak w niniejszej sprawie. Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w orzeczeniu z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, w którym doprecyzowując wymienione pojęcia kodeksowe Sąd ten wyjaśnił, że w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

Obie, wskazane w tym przepisie formuły prawne służą do oceny tego, czy standardowe klauzule zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta. Stosownie do przepisu § 3 art. 385 ¹ k.c. nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Jednocześnie stosownie do art. 385 1 § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Przy czym nie wystarczy wykazanie, że toczyły się negocjacje co do treści umowy czy nawet danej klauzuli, jeżeli ostatecznie nie uległa ona zmianie w stosunku do przedstawionej przez proponenta propozycji, chyba że przedsiębiorca wykaże, że klauzula została przyjęta w wyniku "rzetelnych i wyrównanych negocjacji". Oznacza to, że zazwyczaj ciężar dowodu będzie spoczywał na przedsiębiorcy udzielającym pożyczki, bo w jego interesie jest wykazanie, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, zatem nie podlega dyspozycji art. 385 ¹ § 1 k.c. W związku z tym należało rozstrzygnąć, czy wszystkie postanowienia umowy były dla pozwanych wiążące. Sąd bowiem może, a nawet powinien dokonać oceny postanowień zawartych umów, a także postanowień samych wzorców umów, co do ich zgodności z prawem. Jest to konieczne tym, bardziej, że pozwani wprost kwestionowali zasadność obciążenia ich prowizją i kosztami ubezpieczenia.

Rozstrzygając te zarzuty należy przypomnieć podstawową zasadę. Otóż wynagrodzeniem za korzystanie przez kredytobiorcę z kwoty uzyskanej w ramach kredytu są zasadniczo odsetki, których górny pułap w celu zapobieżenia lichwie został wyznaczony przepisem art. 359 § 2 ¹ k.c. jak dwukrotność odsetek ustawowych. Wspólną cechą ustalania wysokości innych świadczeń wynikających z umowy tzw. opłat, jest to że muszą one stanowić ekwiwalent świadczonych usług i co do zasady odpowiadać rzeczywistym kosztom poniesionym z tego tytułu. Na gruncie obowiązującego stanu prawnego judykatura wskazuje konsekwentnie, że postanowienie dotyczące obciążenia konsumenta opłatami np. windykacyjnymi nie może mieć charakteru ogólnego (blankietowego, o czym szerzej w wyroku (...) z 10 sierpnia 2012 r. sygn. akt XVII Amc 3629/11. Opłaty takie muszą także dotyczyć konkretnych czynności i nie mogą również odbiegać od rzeczywistych kosztów poniesionych z tego tytułu przez przedsiębiorcę i tym samym nie mogą one stanowić dodatkowego źródła zysku przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorca zastrzega we wzorze umowy opłaty działając z chęci osiągnięcia większego zysku, celem obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych to narusza zasady uczciwości kupieckiej i jeżeli taka opłata rażąco narusza interesy konsumenta, to zastrzeżenie umowne jako niedozwolone w rozumieniu analizowanych tu przepisów nie będzie wiążące dla jego kontrahenta. Innymi słowy, poszczególne czynności powinny być wycenione realnie, w oparciu o rzeczywiście ponoszone koszty. W odmiennym przypadku w istocie rzeczy stanowią one dodatkowe źródło zysku (czasami nawet całego dochodu) i godzą w usprawiedliwione interesy konsumenta. Przykładowo należy wskazać, że pobierane opłat za czynności np. windykacyjne nie może bowiem stanowić kary, a jedynie wyrównanie poniesionych przez wierzyciela kosztów powstałych na skutek niewykonywania zobowiązania przez dłużnika. Zastrzeganie dla siebie przez przedsiębiorcę bardzo wysokich świadczeń obciążających konsumenta jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, zasadą ekwiwalentnością świadczeń stron, rzetelnością kupiecką i normalnym zyskiem uczciwie prowadzącego interes przedsiębiorcy. Zakres kosztów związanych z czynnościami determinujący ich wysokość, powinien zatem zostać przedstawiony już w pozwie w taki sposób, aby w świetle doświadczenia życiowego oraz logiki nie budził żadnych wątpliwości.

Powyższe zastrzeżenia w niniejszej sprawie dotyczyły kwoty prowizji, która została pobrana od pozwanych z kwoty udzielonego im kredytu już w kilka dni po wypłaceniu im sumy kredytu. Tymczasem ani z pozwu ani z załączonej przez powódkę dokumentacji nie wynika, aby w związku z przedmiotową umową kredytu podejmowano jakiekolwiek czynności, a zwłaszcza zwracano się do jakichkolwiek instytucji finansowych z wnioskiem o przekazanie informacji o zobowiązaniach pozwanych, weryfikowano (telefonicznie, mailowo lub pisemnie) informacje dotyczące źródła i wysokości uzyskiwanych przez pozwanych dochodów, sprawdzano figurowanie pozwanych w jakimkolwiek rejestrze dłużników lub wypytywano ich o zaległości. W takiej sytuacji zasadność żądania przedsiębiorcy z tytułu dodatkowego świadczenia tj. prowizji budziła w niniejszej sprawie poważne wątpliwości. Nie można było bowiem odeprzeć zarzutu pozwanych, że to właśnie owa prowizja stanowi dochód powódki i tym samym mamy do czynienia z ich zastrzeganiem celem ominięcia przepisów mających na celu zwalczanie lichwy. Jak wspomniano powyżej wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału powódki mogą być li tylko odsetki.

Pozwani otrzymali od powódki kwotę 99 935,35 zł, jednakże kwota prowizji, która miała być pobrana przez bank wynosiła 10 493,21 zł – kwota ta stanowi ponad 10 % umówionej kwoty. Oceniając postanowienie umowne dotyczącej jej pobrania należało uwzględnić proporcje pomiędzy wysokością kredytu i tej opłaty. Przy uwzględnieniu tych wszystkich okoliczności należy stwierdzić, że analizowana prowizja rażąco naruszała interesy pozwanych jako konsumentów i postanowienie umowne ją obejmujące nie wiąże pozwanych. Jest postanowieniem nieuczciwym i jako takie okazało się bezskuteczne.

Sąd nie miał jednakże wątpliwości, iż pozwani zawarli ze stroną powodową umowę kredytu, dlatego też powództwo zasługiwało co do zasady na uwzględnienie, jednakże w części w której do należności głównej nie zostałaby doliczona kwota prowizji. Zdaniem Sądu strona powodowa wykazała prawidłowo wysokość zadłużenia pozwanych, nieprawidłowo jednakże doliczona została kwota prowizji, skoro postanowienie umowne dot. prowizji nie wiąże pozwanych z przyczyn szczegółowo podanych powyżej.

Mając na uwadze powyższe należy wskazać, że kwota należności głównej powinna wynosić na dzień wniesienia pozwu 73 010,58 zł (83 503,79 zł – 10 493,21 zł). Kwota 10 493,21 zł stanowi 12,56% z kwoty 83 503,79 zł. Odsetki których dochodziła strona powodowa, a do dochodzenia których była niewątpliwie uprawniona, albowiem podstawa ich dochodzenia wynika z umowy zawartej pomiędzy stronami oraz z powszechnie obowiązujących przepisów prawa, wynosiły 2555,79 zł +3670,30 zł = 6226,09 zł. Wobec stwierdzenia, że należność główna powinna być niższa o 12,56% to także takiego pomniejszenia należy dokonać co do odsetek – 12,56% z 6226,09 zł to kwota 781,99 zł, a zatem suma odsetek należnych stronie powodowej wynosi 5444,10 zł (6226,09 zł – 781,99 zł). Po dokonaniu powyższych wyliczeń należało zasądzić na rzecz powodowego banku kwotę 78 454,68 zł (73 010,58 zł + 5444,10 zł). O dalszych odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, w którym powódka domagała się odsetek ustawowych, uwzględniając w tym zakresie żądanie pozwu. Stosownie zaś do art. 482 § 1 k.c. od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. obciążając nimi pozwanych w stopniu, w jakim ulegli powódce.

Koszty niniejszego postępowania poniesione przez powódkę opiewały na łączną kwotę 9776 zł., na co złożyły się:

⚫

opłata sądowa od pozwu w łącznej kwocie 4359 zł,

⚫

opłata od pełnomocnictwa udzielonego pełnomocnikowi powódki w kwocie 17 zł.,

⚫

koszty zastępstwa procesowego powódki w kwocie 5400 zł.

Powódka wygrała sprawę w 89,99 %, a zatem ma prawo do zwrotu 8797,42 zł.

Koszty niniejszego postępowania poniesione przez pozwanych opiewały na łączną kwotę 5417 zł, na co złożyły się:

⚫

opłata od pełnomocnictwa udzielonego pełnomocnikowi pozwanych w kwocie 17 zł,

⚫

koszty zastępstwa procesowego pozwanych w kwocie 5400 zł.

Wniosek pozwanych uwzględniono w 10,01 %, a zatem mają oni prawo do zwrotu 542,24 zł.

Po wzajemnym zniesieniu kosztów do wysokości niższej należności strona powodowa z tytułu kosztów powinna otrzymać sumę 8255,18 zł,
o czym orzeczono w pkt. III wyroku.

SSO Piotr Maziarz

1 wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2007 roku, VI Ca 228/07