Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2025 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący : sędzia del. Michał Siemieniec

Protokolant: Patrycja Żądło

po rozpoznaniu w dniu 25 sierpnia 2025 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. L.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  ustala, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...) zawarta w dniu 20.12.2007 roku pomiędzy powódką a (...) Bank S.A. z siedzibą w W. jest nieważna;

II.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki A. L. kwotę 16.815,95 zł (szesnaście tysięcy osiemset piętnaście złotych 95/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29.12.2023 roku do dnia zapłaty;

III.  w pozostałej części oddala powództwo;

IV.  zasądza od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki A. L. kwotę 1000,00 zł (jeden tysiąc złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1332/24

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 4 września 2025 roku

Powódka w pozwie złożonym dnia 4 marca 2024 r., skierowanym przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. – wniosła o:

1.  stwierdzenie nieważności umowy kredytowej (...) nr (...) zawartej dnia 20 grudnia 2007 roku pomiędzy powódką i stroną pozwaną;

2.  zasądzenie na rzecz powódki od (...) Bank (...) S.A. kwoty spłaconej na dzień 4 marca 2024 r. w wysokości 204.949,75 zł oraz dalszej kwoty od dnia złożenia pozwu do dnia zabezpieczenia lub wydania wyroku - w przypadku braku udzielenia zabezpieczenia - wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od terminu płatności każdej raty i terminu poniesienia innego kosztu do dnia zapłaty;

3.  zwrot kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że w dniu 20 grudnia 2007 r. zawarła z (...) Bankiem S.A. umowę kredytu na cele mieszkaniowe E. nr (...). Wskazała, że kwestionuje postanowienia umowy dotyczące mechanizmu waloryzacji udzielonego jej kredytu. Zarzuciła, że nie została poinformowana o sposobie ustalania kursu franka szwajcarskiego ( (...)) przez pozwany Bank, według którego miały być przeliczane świadczenia stron. Powódka podniosła, że nie została należycie zapoznana z rzeczywistym ryzykiem związanym z zawarciem umowy kredytu waloryzowanego kursem (...), w szczególności o tym, iż umowa wiąże się z ponoszeniem przez nią nieograniczonego ryzyka walutowego. Wskazała również, że postanowienia umowne regulujące mechanizm indeksacji, odwołujące się do kursów ustalanych jednostronnie przez Bank, nie zawierały obiektywnych kryteriów, według których był ustalany kurs (...). Powódka zaznaczyła, że umowa kredytu została zawarta z wykorzystaniem wzorca umownego, którego treść nie podlegała indywidualnym uzgodnieniom. Dodatkowo powódka zarzuciła, że Bank, wbrew ustaleniom umowy, bez zgody kredytobiorcy i bez zachowania formy pisemnej potrzebnej do zmiany umowy, zmienił jednostronnie wskaźnik LIBOR na wskaźnik (...). Powódka wskazała, iż z uwagi na to, że umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne (art. 385 ³ k.c.), jest nieważna. W związku z powyższym domaga się zwrotu spełnionych przez nią świadczeń na rzecz Banku jako świadczeń nienależnych (art. 405 w zw. z art. 410 k.c.).

Strona pozwana (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. w odpowiedzi na pozew (k. 91) wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów procesu. Pozwany podniósł, że zawarta między stronami umowa kredytu nie jest ani bezwzględnie nieważna ani nie jest dotknięta abuzywnością lub inną wadliwością, która skutkowałaby jej upadkiem w całości lub w części. Podniesiono, że Bank może stosować kurs rynkowy (tabelaryczny), co zostało potwierdzone w orzecznictwie. Nadto pozwany wskazał, że powódka została poinformowana o ryzyku walutowym i zdawała sobie sprawę, że realny ciężar ekonomiczny wykonania umowy może zmieniać się wraz ze zmianą kursu (...). Zaprzeczono by umowa była sprzeczna z art. 69 prawa bankowego, zasadą swobody umów jak również by doszło do jej nieważności z uwagi na rzekome naruszenie zasad współżycia społecznego. Klauzula indeksacyjna przewidująca sam mechanizm indeksacji kredytu i wyrażenie zadłużenia w walucie (...) nie podlega ocenie z punktu widzenia abuzywności, ponieważ określa główny przedmiot świadczeń stron i została sformułowana w sposób jednoznaczny. Klauzula kursowa odsyłająca do tabel kursowych Banku również nie jest abuzywna. Określanie pierwotnej wysokości zadłużenia kredytobiorców oraz wysokości rat kapitałowo – odsetkowych kredytobiorców w walucie (...) poprzez odesłanie do bankowych tabel kursowych w dacie zawarcia umowy kredytu stanowiło powszechną praktykę rynkową. W ocenie pozwanego Banku po ewentualnej eliminacji klauzuli kursowej istnieje możliwość wykonywania umowy kredytu. Nawet gdyby przyjąć, że po usunięciu klauzuli kursowej nie da się ustalić kursu (...) na potrzeby ustalenia wysokości rat kredytu, to możliwe jest spłacanie rat kredytu bezpośrednio w walucie (...) lub zastąpienie kursów (...) określanych w tabelach kursowych Banku kursami średnim waluty (...) publikowanymi przez NBP i dokonanie odpowiednich przeliczeń w oparciu o średni kurs NBP obowiązujący w dniu dokonania danej operacji finansowej. Bank podniósł też zarzut potrącenia wierzytelności powódki o zapłatę dochodzonej w postępowaniu kwoty z wzajemną wierzytelnością pozwanego o zwrot kwoty udzielonego kredytu, tj. kwoty 188.000,00 zł oraz kwoty 35.580,35 zł należnej pozwanemu ponad nominalną kwotę kapitału kredytu wypłaconego na podstawie zawartej przez strony umowy kredytu w związku z koniecznością urealnienia wysokości świadczenia Banku. Na wypadek nieuwzględnienia przez sąd zarzutu potrącenia, Bank podniósł zarzut zatrzymania ww. kwot.

Bezsporne były okoliczności:

W dniu 30 lipca 2012 r. podjęte zostały uchwały Nadzwyczajnych Walnych Zgromadzeń (...) Banku (...) S.A. (...) Banku S.A. o połączeniu spółek zgodnie z art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. poprzez przeniesienie całego majątku (wszystkich aktywów i pasywów) (...) Banku S.A. jako spółki przejmowanej, na rzecz Banku (...) S.A. jako spółki przejmującej, z równoczesnym podwyższeniem kapitału zakładowego Banku (...) S.A. poprzez emisję akcji połączeniowych, które Bank (...) S.A. wyda dotychczasowym akcjonariuszom (...) Banku S.A. W dniu 7 września 2018 r. Bank (...) S.A. zmienił nazwę na (...) Bank (...) S.A.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka w 2007 roku potrzebowała kredytu na zakup lokalu w celu zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych. Skorzystała z pomocy wyspecjalizowanego doradcy kredytowego. Była w tym czasie zatrudniona jako urzędnik, nie prowadziła działalności gospodarczej. (...) Bank S.A., do którego się udała, zapewniali ją, że kredyt w walucie (...) to najlepsza dostępna opcja. Powódka działała w zaufaniu do instytucji bankowych. Nie została poinformowana o skali ryzyka kursowego, nie były jej przedstawiane symulacje wzrostu kursu waluty. Nie wiedziała, w jaki sposób Bank ustala tabele kursowe. Treść umowy nie podlegała negocjacjom, była przygotowana przez Bank na wzorcu.

Dowód : zeznania powódki na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2025 r., k. 302-303.

Dnia 20 grudnia 2007 r. A. L. (ówcześnie nosząca nazwisko C.) zawarła z poprzednikiem prawnym strony pozwanej (...) Bank S.A. z siedzibą w W. I Oddział w K. umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...).

W umowie postanowiono m.in., że:

• Bank udziela kredytobiorcy kredytu w kwocie 188.000,00 zł waloryzowanego w walucie (...) na okres 360 miesięcy, od dnia 20 grudnia 2007 r. do dnia 21 grudnia 2037 r (§ 2 ust. 1);

• kwota kredytu waloryzowanego w (...) lub transzy kredytu zostanie określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu (§ 2 ust. 2);

• o wysokości wykorzystanego kredytu waloryzowanego wyrażonej w walucie (...), wysokości odsetek w okresie karencji oraz wysokości rat kapitałowo-odsetkowych w ww. walucie Bank poinformuje kredytobiorcę w terminie 7 dni od dnia całkowitego wykorzystania kredytu (§ 2 ust. 3);

• kredyt przeznaczony był na dokończenie budowy lokalu mieszkalnego nr (...) wraz z komórką lokatorską nr (...) oraz miejscem postojowym nr 3, położonego w K. przy ul. (...) (§ 3 ust. 1);

• uruchomienie kredytu nastąpić miało w 4 transzach (§ 4 ust. 1);

• każda transza kredytu wykorzystywana jest w złotych przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązująca w Banku w dniu wykorzystania danej transzy (§ 4 ust. 1a);

• oprocentowanie kredytu w całym okresie kredytowania jest zmienne i stanowi sumę zmiennej stawki odniesienia oraz stałej marży Banku w wysokości 1,05 punktów procentowych z zastrzeżeniem ust. 6 umowy (§ 8 ust. 1);

• w dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 3,80 % w stosunku rocznym i jest równe stawce odniesienia, którą jest stawka rynku pieniężnego LIBOR 3-miesięczny, z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc zawarcia umowy publikowana nie serwisu (...) lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym, powiększonej o marżę Banku (§ 8 ust. 2);

• po okresie wykorzystania/karencji kredytu kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w 357 ratach miesięcznych w dniu 20 każdego miesiąca począwszy od 21 kwietnia 2008 r. Wysokość rat kapitałowo – odsetkowych określana jest w (...). Spłata rat kapitałowo – odsetkowych dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo – odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez kredytobiorcę kredytu (§ 9 ust. 2);

• miesięczne raty kapitałowo – odsetkowe ustalone są w równej wysokości (§ 9 ust. 3);

• prawne zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu, odsetek, a także innych związanych z kredytem należności stanowi: 1) hipoteka kaucyjna do kwoty 376.000,00 zł ustanowiona na nabywanej nieruchomości, 2) cesja na rzecz Banku praw z umowy ubezpieczenia lokalu mieszkalnego od ognia i innych zdarzeń losowych (§ 10 ust. 1);

• w związku z zaciągnięciem kredytu waloryzowanego w walucie wymienialnej kredytobiorca oświadcza, że został poinformowany przez Bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumie wynikające z tego konsekwencje (§ 11 ust. 4);

• jednocześnie kredytobiorca akceptuje zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej, w szczególności zasady dotyczące określenia kwoty kredytu w walucie wskazane w § 2 umowy, sposobu uruchomienia i wykorzystania kredytu określone w § 4 umowy oraz warunków jego spłaty określone w § 9 umowy (§ 11 ust. 5).

Umowa była następnie aneksowana.

[ dowód: umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) , k. 25-29; Ogólne warunki kredytowania, k. 46-52; aneks nr (...), k. 42-43; aneks nr (...), k. 44-45 ]

Zgodnie z postanowieniami umowy Bank wypłacił powódce łącznie kwotę 188.000,00 zł.

W okresie od dnia zawarcia umowy kredytu do dnia 20 marca 2024 r. powódka uiściła na rzecz Banku łączną kwotę 204.815,95 zł tytułem spłaty kredytu.

[ dowód: zaświadczenie Banku z dnia 15 lutego 2024 r., k. 33-41; zestawienie spłat, k. 120-121 ]

Pismem nadanym dnia 21 grudnia 2021 roku Bank poinformował powódkę, iż od początku 2022 roku będzie stosować wskaźnik (...) 3 M. C. wraz z korektą 0, (...).p., aby wyznaczyć oprocentowanie kredytu. Bank wskazał, że zmiana nie wymaga zawarcia aneksu do umowy.

[ dowód: pismo Banku z 21 grudnia 2021 r., k. 53-54 ]

Pismem z dnia 28 grudnia 2023 r., doręczonym w tym samym dniu do Banku, powódka złożyła reklamację dotyczącą umowy kredytu oraz wezwała Bank do zwrotu wszystkich zapłaconych kwot z tytułu spłaty rat kredytu. Pismem z dnia 6 lutego 2024 r. Bank odmówił zapłaty ww. kwot podnosząc, że umowa kredytu zawarta przez strony jest ważna i dalej obowiązuje.

[ odwód: reklamacja, k. 56-59; odpowiedź Banku, k. 60-64 ]

Pismem z dnia 3 czerwca 2024 r. Bank wezwał powódkę do zapłaty do dnia 25 czerwca 2024 r. kwoty:

1.  188.000,00 zł tytułem zwrotu nominalnej wartości kapitału kredytu wypłaconego na podstawie umowy kredytu nr (...) z dnia 20 grudnia 2007 r.;

2.  35.580,35 zł tytułem kwoty należnej Bankowi ponad nominalną kwotę kapitału kredytu w związku z koniecznością urealnienia świadczenia Banku.

Strona powodowa odebrała pismo 7 czerwca 2024 r .

[ dowód: wezwanie do zapłaty, k. 171; wydruk z systemu śledzenia przesyłek, k. 198 ]

Pismem z dnia 25 czerwca 2024 r. Bank złożył powódce oświadczenie o potrąceniu jej wierzytelności ze wzajemną wierzytelnością Banku, tj. kwoty 188.000,00 zł tytułem wypłaconego i wykorzystanego kapitału kredytu oraz kwoty 35.580,35 zł należnej Bankowi ponad nominalną kwotę wypłaconego kapitału. Strona powodowa odebrała pismo 2 lipca 2024 r.

[ dowód: oświadczenie o potrąceniu, k. 178-179; wydruk z systemu śledzenia przesyłek, k. 190 ]

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o znajdujące się w aktach dowody z dokumentów. W szczególności oparto się na dokumentach umowy kredytu oraz dokumentach dotyczących tej umowy. Ustalając okoliczności zawarcia umowy sąd oparł się również na przesłuchaniu powódki, której wypowiedzi nie zawierały sprzeczności i odpowiadały zasadom doświadczenia życiowego. Sąd nie uwzględnił wniosku strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, gdyż dowód ten był zupełnie bezcelowy w niniejszej sprawie. Sąd nie przeprowadził także dowodu z zeznań świadków I. K. i E. S., ponieważ z doświadczenia procesowego sądu wynika, iż powoływani na świadków pracownicy banków nie mają szczegółowej wiedzy na temat okoliczności zawarcia konkretnej, spornej w danym postępowaniu, umowy, zwłaszcza, gdy nie brali udziału w jej podpisaniu.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w znacznej części. Powódka w pierwszej kolejności wniosła o ustalenie, że umowa kredytu jest nieważna i należy przyjąć, że miała interes prawny w ustaleniu w rozumieniu art. 189 k.p.c., bowiem rzecz dotyczy w tym przypadku trwałego stosunku prawnego, który nie został zakończony, kredyt nadal jest przez powódkę spłacany, choć na czas procesu wstrzymano płatność rat na podstawie udzielonego zabezpieczenia, poza tym umowa służyła do wpisu hipoteki w księdze wieczystej.

Nie ulega wątpliwości, że kredytobiorca, zawierając umowę kredytu, miała status konsumenta. Zgodnie z art. 22 ¹ kc, w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy pomiędzy stronami, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Te warunki zostały w przypadku powódki spełnione. Kredyt miał wszak na celu sfinansowanie nabycia lokalu dla zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych, a kredytobiorca nie prowadziła w dacie zawarcia umowy działalności gospodarczej, była urzędnikiem.

Jak wskazuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, sama konstrukcja umowy kredytu denominowanego w (...), bądź indeksowanego, nie jest sprzeczna z przepisem art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U.2022 poz. 2324), ani też z art. 353 ¹ kc, stanowiąc możliwe warianty umowy kredytu (zob. wyrok SN z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18, publ. OSNC-ZD 2021/2/20), niemniej jednak w obrocie konsumenckim nie może zawierać klauzul niedozwolonych (abuzywnych).

W myśl art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Według § 2 tego przepisu, jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei w myśl § 3, nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Rozkład ciężaru dowodu reguluje § 4 omawianego przepisu, zgodnie z którym, ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Kolejny przepis zawarty w art. 385 ² k.c. stanowi, że oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W niniejszej sprawie na pierwszy plan wysuwają się postanowienia umowne wprowadzające mechanizm przeliczania waluty polskiej na obcą i odwrotnie. Są to niewątpliwie klauzule odnoszące się do głównych świadczeń stron. Zgodnie bowiem z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa realizowana była przez powódkę w walucie krajowej. Analizując zamieszczone w umowie zawartej pomiędzy stronami klauzule dotyczące przeliczania waluty, należy dojść do wniosku, że z całą pewnością nie określono ich w sposób jednoznaczny. Są one dla laika niezrozumiałe bez pomocy profesjonalnego doradcy. A należy pamiętać, że w wypadku umów kredytowych instytucje finansowe powinny zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. Klauzula przeliczeniowa powinna być więc sformułowana na tyle jasno, by dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł objąć swą świadomością jej daleko idące konsekwencje, przede wszystkim wypływające z niej uprawnienie Banku do jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązania kredytobiorcy. W konsekwencji należy uznać, że pomimo tego, iż kwestionowane klauzule dotyczyły świadczeń głównych, jako niejednoznaczne, podlegają ocenie z punktu widzenia abuzywności, po myśli art. 385 ¹ § 1 k.c. Analizując przytoczone wyżej postanowienia umowne odwołujące się do kursu waluty obcej z wewnętrznej tabeli kursowej pozwanego Banku, trzeba zauważyć, że kurs ten nie ma charakteru określanego według jasnych i obiektywnych kryteriów, a przeciwnie - zależy każdorazowo od decyzji Banku, który wedle własnej polityki może kształtować jego wysokość, a tym samym wysokość zobowiązań kredytobiorcy. Dodać należy, że w umowie nie wskazano żadnych wytycznych, w oparciu o które ów kurs miałby być wyznaczany. W swoich wypowiedziach powódka wskazała, że nie otrzymała od pracowników Banku takich informacji. Oznacza to, że kwota kredytu indeksowanego kursem (...) była wypłacana w złotych po przeliczeniu według kursu kupna ustalonego arbitralnie przez bank i następnie w podobny sposób były przeliczane spłaty (przy zastosowaniu kursu sprzedaży). W tej sytuacji należy przyjąć, że wymienione klauzule, jako sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumenta nie wiążą powódki.

A. postanowień dotyczących waloryzacji można dopatrywać się również w braku ograniczenia ryzyka walutowego kredytobiorcy. Skoro Bank jest zabezpieczony przed ryzykiem poprzez prowadzenie w sposób profesjonalny odpowiedniej polityki finansowej, należało oczekiwać wprowadzenia do umowy mechanizmów ograniczających ryzyko ponoszone przez drugą stronę - konsumenta, w związku z nieograniczoną możliwością zmiany kursu waluty. Postanowienia umowne, które narażają kredytobiorcę na nieograniczone ryzyko wynikające ze zmiany kursu (umowa nie zawiera żadnego mechanizmu ograniczenia ryzyka) – są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumenta. Konstrukcja umowy jest taka, że istotna zmiana kursu waluty obcej może prowadzić do stanu, w którym wysokość zobowiązania (saldo kapitału do spłaty wyrażone w PLN), po wielu latach spłaty kredytu – może wzrosnąć do wysokości znacznie przekraczającej wysokość udzielonego kredytu, pomimo dokonywanych spłat. Wybór kredytu indeksowanego kursem (...) był podyktowany niższą ratą i oprocentowaniem oraz walutą reklamowaną jako bezpieczna. Należy pamiętać, że przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych zostały wprowadzone do krajowego porządku prawnego w wyniku implementowania Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. UE z dnia 21 kwietnia 1993 r.), co oznacza, że przy interpretacji tych przepisów należy uwzględnić orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości. Zgodnie z utrwaloną już linią orzecznictwa (...), kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu indeksowanego do waluty obcej, ponosi przez cały okres obowiązywania umowy ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku silnej deprecjacji waluty (zob. wyrok z dnia 20 września 2017, C-186/16, R.P.A. i in. (...) S.A.). Samo podpisanie oświadczenia, że konsument jest świadomy potencjalnych ryzyk wynikających z zawarcia umowy nie wystarcza do uznania, że Bank spełnił wymóg przejrzystości (zob. wyrok z dnia 20 września 2018 r., C-51/17, (...) Bank (...)). Klauzulę tę należy uznać za sprzeczną z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającą interesy konsumenta. Nie sposób przyjąć, by w drodze indywidualnych negocjacji powódka, gdyby zdawała sobie sprawę z konsekwencji omawianej klauzuli, zgodziła się na ponoszenie niczym nieograniczonego ryzyka kursowego.

Należy jeszcze przytoczyć istotny wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3 października 2019 r. w sprawie K. D., J. D. przeciwko Raiffeisen Bank (...), sygn. akt C-260/18, publ. http://curia.europa.eu. W orzeczeniu tym Trybunał wyjaśnił, że 1) Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. 2) Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia całości umowy, takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R. (C-26/13, EU:C:2014:282), należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie. 3) Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. 4) Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie utrzymywaniu w umowie nieuczciwych warunków, jeżeli ich usunięcie prowadziłoby do unieważnienia tej umowy, a sąd stoi na stanowisku, że takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby ten ostatni nie wyraził zgody na takie utrzymanie w mocy.

Uwzględniając ten pogląd, kolejnym etapem musi być rozstrzygnięcie, czy bez zakwestionowanych klauzul umowa może nadal wiązać strony. Na tak postawione pytanie należy, zdaniem sądu, odpowiedzieć przecząco. Wszak po usunięciu mechanizmu przeliczania nie da się w ogóle ustalić wysokości zobowiązania odnoszącego się do świadczenia głównego z umowy kredytu. Z kolei w powołanym wyżej wyroku (...) sprawie K. D., J. D. przeciwko Raiffeisen Bank (...), Trybunał wyjaśnił, że nie ma możliwości zastąpienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym. Uwzględniając zatem, że po usunięciu zakwestionowanych postanowień z umowy kredytu pomiędzy stronami, umowa nie może w dalszym ciągu funkcjonować, należało jeszcze uwzględnić stanowisko konsumenta – powódki. W rozpoznawanym przypadku powódka, świadoma potencjalnych niekorzystnych skutków upadku umowy, jeszcze w reklamacji przed wytoczeniem powództwa oświadczyła stanowczo, że chce nieważności umowy i rozumie konsekwencje powyższego. W tej sytuacji należało przyjąć, że umowa jest nieważna. Mając powyższe na uwadze w punkcie I sentencji wyroku ustalono ową nieważność.

Skutkiem nieważności umowy jest konieczność zwrotu przez pozwany Bank spełnionych przez powodów – w wykonaniu nieważnej umowy – świadczeń, zgodnie z art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.. W myśl art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W niniejszym przypadku, z uwagi na nieważność umowy kredytu, środki finansowe wpłacone przez powódkę stronie pozwanej, tytułem spłaty rat kredytu i pozostałych kosztów z umowy, uznać należy za świadczenie nienależne. Na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. strona pozwana jest więc zobowiązana do zwrotu powódce wszelkich kwot świadczonych przez nią tytułem spłaty kredytu. Z przedłożonych przez strony dokumentów dotyczących historii spłaty kredytu wynika, że wykonując umowę kredytu powódka uiściła na rzecz pozwanego kwotę 204.815,95 zł (k. 121).

Należy też zauważyć, że do momentu złożenia Bankowi oświadczenia przez konsumenta o wyrażeniu zgody na stwierdzenie nieważności umowy, zarówno roszczenie konsumenta, jak i roszczenie Banku o zwrot świadczeń nienależnych, nie były wymagalne, bowiem spłacone raty kredytu nie były jeszcze nienależne. Podstawa świadczenia odpadła dopiero w chwili otrzymania przez Bank reklamacji. Strona pozwana podniosła w odpowiedzi na pozew, a następnie ponownie w toku postępowania zarzut potrącenia wierzytelności powódki z wzajemną wierzytelnością strony pozwanej, stanowiącej kwotę udzielonego jej kapitału kredytu, tj. 188.000 zł oraz dodatkową kwotę tytułem urealnienia wartości kapitału. Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Te warunki, co do kwoty 188.000 zł, a więc nominalnej wartości kapitału kredytu zostały spełnione. Należy przyjąć, że obie wierzytelności o zwrot świadczeń nienależnych stały się wymagalne jednocześnie, z chwilą doręczenia bankowi reklamacji przez kredytobiorców. Skutek wsteczny potrącenia prowadzi do umorzenia wierzytelności do kwoty 188.000 zł z datą owego doręczenia i niweczy opóźnienie w spełnieniu świadczenia, pozwalające żądać odsetek z tego tytułu (art. 498 § 2 k.c. w zw. z art. 499 k.c.). W tej sytuacji pozostała do zasądzenia na rzecz powódki jedynie nadwyżka nad umorzoną częścią wierzytelności, czyli kwota 16.815,95 zł (204.815,95 - 188.000).

Zarzut potrącenia wierzytelności Banku w zakresie żądania zwrotu kwoty dodatkowego urealnienia kapitału nie był zasadny. (...) w wyroku z dnia 15 czerwca 2023 r. C-520/21, wyraził pogląd, że w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną w całości ze względu na to, że nie może ona dalej obowiązywać po usunięciu z niej nieuczciwych warunków, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że: - nie stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą konsument ma prawo żądać od instytucji kredytowej rekompensaty wykraczającej poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty, pod warunkiem poszanowania celów dyrektywy 93/13 i zasady proporcjonalności, oraz - stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty.

Zarzut zatrzymania również był nieuzasadniony. Co prawda, w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. akt III CZP 11/20, publ. OSNC 2021/6/40, Sąd Najwyższy wyraził pogląd o dopuszczalności zastosowania do rozliczenia kondykcji obu stron nieważnej umowy kredytu instytucji prawa zatrzymania (art. 497 kc w zw. z art. 496 kc), jednakże skorzystanie z tego zarzutu przeciwko konsumentom nie jest dopuszczalne. W sposób jasny wypowiedział się w tej kwestii Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 14 grudnia 2023 r. w sprawie TL, WE przeciwko Syndyk Masy Upadłości (...) Bank S.A., sygn. akt C-28/22 publ. http://curia.europa.eu.

Dodać należy, że (...) w wyroku z dnia 19 czerwca 2025 r., w sprawie C- 396/24, (...) S.A. przeciwko BL, CY, oraz PU, QS przeciwko (...) S.A., orzekł, iż artykuł 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym w przypadku gdy warunek umowy kredytu uznany za nieuczciwy prowadzi do nieważności tej umowy, przedsiębiorca ma prawo żądać od konsumenta zwrotu całej nominalnej kwoty udzielonego kredytu, niezależnie od kwoty spłat dokonanych przez konsumenta w wykonaniu tej umowy i niezależnie od pozostałej do spłaty kwoty. Wprawdzie Trybunał zajmował się w tej sprawie jedynie kwestią wysokości roszczenia Banku przeciwko konsumentowi, niemniej jednak udzielona odpowiedź musi rzutować na przyjęcie nowego kierunku interpretacyjnego w stosunku do roszczeń obu stron umowy kredytu, bowiem nie sposób wyobrazić sobie ocenę roszczenia Banku z punktu widzenia tzw. teorii salda (za czym w istocie opowiedział się Trybunał), a ocenę roszczenia kredytobiorcy na gruncie tzw. teorii dwóch kondykcji. Obie te metody rozliczeń nieważnej umowy wzajemnie się wszak wykluczają i nie ma możliwości zastosowania ich obu równocześnie do tej samej umowy. W niniejszej sprawie jednak, z uwagi na podniesiony zarzut potrącenia, wybór którejkolwiek z metod rozliczenia nieważnej umowy prowadzi do tego samego skutku.

Z przedstawionych względów orzeczono jak w punkcie II sentencji. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Zgodnie z art. 481 § 2 k.c., jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych. Skoro Bank otrzymał reklamację w dniu 28 grudnia 2023 r., od dnia następnego pozostawał w opóźnieniu, co usprawiedliwia zasądzenie odsetek od tej daty. W pozostałej części powództwo oddalono.

O kosztach procesu sąd orzekł zgodnie z art. 98 § 1, § 1 ¹, § 2 k.p.c., uznając, że potrącenie stanowiące substytut zapłaty w toku procesu, skutkuje uznaniem za stronę wygrywającą – także w oddalonej części powództwa – powódki. Na zasądzone koszty złożyła się opłata od pozwu w kwocie 1.000 zł.

[ sędzia del. Michał Siemieniec ]

Z/

1.  odnotować uzasadnienie;

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. pozwanego;

3.  kal. 14 dni

dnia 30 września 2025 r. sędzia: