Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : sędzia del. Michał Siemieniec

Protokolant: Jan Migduła

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2023 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko M. W., A. W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo główne i ewentualne;

II.  zasądza od powoda (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz i do niepodzielnej ręki pozwanych M. W., A. W. kwotę 10.834 zł (dziesięć tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote 00/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt I C 9/22

UZASADNIENIE WYROKU

Powód (...) Bank (...) S.A. w W. pozwem z dnia 3 stycznia 2022 r., skierowanym przeciwko M. W., A. W., domagał się zasądzenia solidarnie od pozwanych kwoty 493.913,78 zł tytułem nienależnego świadczenia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, ewentualnie o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 411.288,78 zł tytułem nienależnego świadczenia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Obok tego strona powodowa domagała się zasądzenia od pozwanych solidarnie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądań pozwu wyjaśniono, że powoda z pozwanymi łączyła umowa kredytu udzielonego przez powoda we frankach szwajcarskich (CHF). Umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna/nieważna po wielu latach jej wykonywania, wobec czego strony winny rozliczyć się ze sobą. Przedmiotem sprawy było żądanie powoda, aby pozwani zwrócili powodowi kwotę stanowiącą wartość nienależnego świadczenia, jakie zostało spełnione na jego rzecz, a to na podstawie art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Świadczenie powoda polegało na udostępnieniu pozwanym sumy pieniężnej i pozostawieniu po stronie pozwanych siły ekonomicznej z niej wynikającej przez czas określony w umowie kredytu, z tym zastrzeżeniem, że pozwani faktycznie ratalnie oddawali powodowi ową sumę, płacąc jednocześnie wynagrodzenie z tytułu korzystania z niej. W efekcie wzbogacenie istniejące po stronie pozwanego wyraża się w kwocie 493.913,78 zł. Na dochodzoną kwotę składały się: kwota 343.644,78 zł stanowiąca kwotę udostępnioną pozwanym na podstawie umowy kredytu (udostępniony kredytobiorcom kapitał) oraz kwota 150.269,00 zł stanowiąca wartość wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Kwota wynagrodzenia za korzystanie z kapitału została obliczona przy uwzględnieniu stałej marży, jaka znajdowałaby zastosowanie, gdyby pozwany uzyskiwał kredyt hipoteczny w walucie krajowej w wysokości i na warunkach jakie faktycznie miały miejsce na gruncie umowy kredytu, oraz średniej stawki WIBOR 6M z dnia przeliczenia oprocentowania. W ramach żądania ewentualnego powód domagał się, obok zwrotu udostępnionego pozwanym kapitału w kwocie 343.644,78 zł, także kwoty 67.644,00 zł wartości waloryzacji wskaźnikiem inflacji.

W pisemnej odpowiedzi na pozew z dnia 25 sierpnia 2022 r. pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwani podnieśli zarzut bezpodstawności żądania pozwu zarówno co do zasady, jak i co do wysokości – tak w zakresie żądania głównego, jak i w zakresie żądania ewentualnego. Pozwani podnieśli, że brak jest podstaw prawnych do żądania wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, jak i waloryzacji tego kapitału. Równocześnie pozwani podnieśli zarzut potrącenia wierzytelności przysługującej stronie pozwanej wobec (...) Bank (...) S.A. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (objętej wyrokami Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 6.05.2021 r., sygn. akt XXV C 1588/17 oraz Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11.07.2022 r., sygn.. akt VI ACa 522/21 w łącznej kwocie 139.309,50 zł i 35.059 CHF z wierzytelnością, jaką (...) Bank (...) S.A. posiada wobec strony pozwanej z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w kwocie 343.644,78 zł (należność główna – kwota wypłaconego kapitału). Pozwani dodali, że nie dali podstaw do wytoczenia powództwa w zakresie zwrotu kapitału.

W toku postępowania, wobec zaspokojenia roszczenia o zwrot kapitału, strona powodowa cofnęła pozew w zakresie żądania kwoty kapitału tj. 343.644,78 zł wraz z odsetkami od tej kwoty. W następstwie omawianej czynności procesowej sąd umorzył w postępowanie w tej części postanowieniem z dnia 9 marca 2023 r.

Okoliczności faktyczne były bezsporne:

W dniu 23 listopada 2006 r. pomiędzy (...) Bank (...) S.A w W. (poprzednikiem prawnym powoda) a M. W. i A. W. zawarta została umowa kredytu hipotecznego nr (...)/H./ (...), w której Bank zobowiązał się oddać do dyspozycji kredytobiorców kwotę w wysokości 152.587,89 CHF z obowiązkiem spłaty przez okres 360 miesięcy, licząc od daty pierwszego uruchomienia kredytu. Jako cel umowy oznaczono budowę domu jednorodzinnego położonego w J.. W wykonaniu umowy Bank udostępnił pozwanym kwotę kapitału 343.644,78 zł, pozwani w wykonaniu umowy spełnili do dnia 4 kwietnia 2017 r. na rzecz pozwanego świadczenia w kwotach 106.750,09 zł, 24.134,93 CHF. Wyrokiem z dnia 6 maja 2021 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, w sprawie sygn. akt XXVC 1488/17,: 1. ustalił, że umowa kredytu budowalno-hipotecznego nr (...)/H./ (...), zawarta w dniu 23 listopada 2006 r. pomiędzy M. W. i A. W. a (...) Bank S.A. w W. jest nieważna; 2. zasądził od (...) Bank (...) solidarnie na rzecz powodów kwotę 106.750,09 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty; 3. zasądził od (...) Bank (...) solidarnie na rzecz powodów kwotę 24.134,93 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty; 4. zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 11.800 zł z tytułu kosztów procesu. Sąd Apelacyjny w Warszawie po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji pozwanego, wyrokiem z dnia 11 lipca 2022 r. w sprawie sygn. akt VI ACa 522/21: I. zmienił zaskarżony wyrok częściowo w punkcie drugim i trzecim w ten sposób, że oddalił powództwo o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwot 106.750,09 zł i 24.134,93 CHF za okres od 1 czerwca 2017 r. do 30 maja 2019 r.; II oddalił apelację w pozostałej części; III. zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 8.100 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Powyższe okoliczności faktyczne były w sprawie poza sporem, który koncentrował się jedynie wokół prawnej oceny dochodzonych w sprawie roszczeń.

Sąd zważył, co następuje

Powództwo główne, jak i ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie. W sytuacji, gdy na skutek potrącenia strony uregulowały poza procesem, choć w czasie jego trwania, kwestię zwrotu kapitału kredytu (co skutkowało cofnięciem pozwu w tym zakresie i umorzeniem postępowania), do rozstrzygnięcia pozostało jedynie zagadnienie, czy Bankowi przysługuje wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanych konsumentów z kapitału z umowy kredytu, która okazała się nieważna, ewentualnie, czy Bank może żądać waloryzacji kwoty kapitału.

Jeżeli chodzi o pierwszy problem, to należy wskazać, że kwestia ta była już przedmiotem wypowiedzi rzecznika generalnego A.M.Collinsa, który w opinii z dnia 16 lutego 2023 r. w sprawie zawisłej przed TSUE pod sygn. akt C-520/21, wyraził pogląd, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że: nie stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w przypadku uznania, iż umowa kredytu zawarta przez konsumenta i bank jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, konsument, oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych na podstawie tej umowy oraz zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, może w następstwie takiego uznania domagać się od banku także dodatkowych świadczeń.

Do sądu krajowego należy ustalenie, w świetle prawa krajowego, czy konsumenci mają prawo dochodzić tego rodzaju roszczeń, oraz, jeżeli tak jest, rozstrzygnięcie o ich zasadności. Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że: stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w przypadku uznania, iż umowa kredytu zawarta przez konsumenta i bank jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, bank, oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych na podstawie tej umowy oraz zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, może w następstwie takiego uznania domagać się od konsumenta także dodatkowych świadczeń.

Uwzględniając okoliczność, iż podstawą ustalenia nieważności umowy kredytu w niniejszym przypadku było zamieszczenie w umowie klauzul niedozwolonych (abuzywnych), przyjąć należy, że powyższa opinia rzecznika generalnego TSUE będzie miała w sprawie zastosowanie. Co prawda, stanowisko wyrażone w opinii nie przesądza jeszcze o treści przyszłego rozstrzygnięcia Trybunału, niemniej jednak argumentacja rzecznika A.M.Colllinsa jest w pełni przekonująca i sąd ją w całości akceptuje. Uwzględniając zatem fakt, że zasądzenie wynagrodzenia za korzystanie przez pozwanych z kapitału kredytu stałoby w sprzeczności z powołanymi wyżej przepisami dyrektywy, żądanie główne należało oddalić.

Taka sama musi być ocena żądania waloryzacji sądowej kwoty kapitału kredytu. Podstawę prawną waloryzacji stanowi przepis art. 358 ¹ § 3 k.c., w myśl którego w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Według § 4 tego przepisu, z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

W ocenie sądu, na tle rozliczeń powstałych w związku z nieważnością umów kredytów denominowanych/indeksowanych kursem CHF brak jest podstaw do sięgania do powyższej regulacji. Po pierwsze, wbrew pojawiającym się jednostkowym orzeczeniom sądów powszechnych, iż roszczenia banków o zwrot świadczeń nienależnych w następstwie stwierdzenia nieważności umowy kredytu nie mają związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, przyjąć należy, że roszczenia te pozostają w związku z działalnością gospodarczą banku. Bank, zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U. 2022 poz.2324 t.j.), jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Z kolei w myśl art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy, do czynności bankowych zalicza się m.in. udzielanie kredytów. Co więcej tego rodzaju czynności należą do najbardziej typowych czynności bankowych. Roszczenia powstałe w następstwie nieważności umowy kredytu, a więc czynności bankowej muszą być uznane za pozostające w związku z działalnością gospodarczą banku (prowadzeniem przedsiębiorstwa), ponieważ bez dokonania czynności, które okazały się nieważnymi, należących do istoty działalności banku w ogóle by nie powstały. Warto zauważyć, że wspomniany przepis w § 4 nie mówi o ścisłym związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, co oznacza, że wystarczy tutaj zwykłe powiązanie, choćby pośrednie, a takie z pewnością w omawianym przypadku występuje. Dodać wypada, że gdyby przyjąć, że dochodzenie roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia) nie pozostaje w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa przez bank, należałoby uznać, że bank prowadzi obok działalności bankowej także działalność innego rodzaju – pozbawioną zawodowego, zarobkowego charakteru - co jest nie do zaakceptowania, jeżeli uwzględni się wysokie wymagania co do zasad prowadzenia działalności bankowej, zwłaszcza w zakresie profesjonalizmu. Po drugie, dopuszczenie dochodzenia przez banki sądowej waloryzacji należności wynikających z nieważności umowy kredytu stałoby w sprzeczności ze wspomnianą wyżej regulacją z dyrektywy 93/13. Tutaj cała argumentacja zawarta w opinii rzecznika generalnego A.M. Collinsa również zachowuje aktualność. Wreszcie trzeba zauważyć, że dopuszczenie możliwości sądowej waloryzacji świadczenia prowadziłoby do skutku sprzecznego z ochronnym celem wspomnianej dyrektywy, bowiem w następstwie nieważności umowy, w której bank zamieścił abuzywne klauzule spełniające właśnie funkcję waloryzacyjną, strona profesjonalna uzyskałaby waloryzację na drodze sądowej. Z przedstawionych względów orzeczono jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

O kosztach procesu sąd orzekł zgodnie z art. 98 § 1, § 1 ¹ i § 3 k.p.c., uznając, że to strona pozwana wygrała sprawę. Na zasądzone koszty złożyły się: wynagrodzenie adwokata w kwocie 10.800 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015, poz. 1800 ze zm..) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictw w kwocie po 17 zł.

[ sędzia del. Michał Siemieniec ]

(...)

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)