Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2025 roku

Sąd Rejonowy w Kielcach VIII Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Agnieszka Kierkowska

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2025 roku w Kielcach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) S.A. Sp. k. z siedzibą w W.

przeciwko M. C.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od (...) S.A. Spółki komandytowej z siedzibą w W. na rzecz M. C. 287 (dwieście osiemdziesiąt siedem) złotych kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty.

SSR Agnieszka Kierkowska

Sygn. akt VIII C 59/25

UZASADNIENIE

Pozwem z 3.10.2024 r. powód (...) Spółka Akcyjna Spółka Komandytowa w W. domagał się zasądzenia od pozwanego M. C. kwoty 1.214,32 zł z odsetkami:

- umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od kwoty 1.137,37 zł od dnia 14.06.2024 r. do dnia zapłaty;

- ustawowymi za opóźnienie od kwoty 76,95 zł od dnia 14.06.2024 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów procesu.

Na uzasadnienie żądania powód wskazał, że pozwany zawarł na odległość z pierwotnym wierzycielem – (...) Sp. z o.o. w W. umowę pożyczki nr (...) na okres 30 dni. Pozwany M. C. nie spłacił pożyczki. Powód swoje roszczenie wywodził z umowy cesji wierzytelności zawartej z pierwotnym wierzycielem (k. 1-2)

W uwzględnieniu tego żądania w dniu 15.10.2024 r. wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie VIII Nc 1386/24. (k. 28)

W sprzeciwie od nakazu zapłaty z dnia 20.12.2024 r. pozwany M. C. zaskarżył nakaz zapłaty w całości i wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. W uzasadnieniu sprzeciwu podniesiono zarzut braku zbadania zdolności kredytowej konsumenta, co skutkowało brakiem legitymacji czynnej powoda z uwagi na bezwzględną nieważność umowy cesji wierzytelności na podstawie art. 9a ust. 5 pkt 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Zakwestionowano zatem skuteczność przelewu wierzytelności przez pierwotnego wierzyciela na rzecz powoda. Zarzucono także, że powód nie udowodnił istnienia wierzytelności wobec pozwanego, gdyż nie wykazał, że doszło do zawarcia umowy pożyczki oraz że doszło do naruszenia przepisów dotyczących pozaodsetkowych kosztów kredytu i niedozwolonych klauzul umownych. Wskazano, że całkowity koszt pożyczki miał wynosić 197,37 zł, ale nie wiadomo czym była opłata określona jako „prowizja”, ponieważ jedynym wynagrodzeniem dającego pożyczkę powinny być odsetki, niedopuszczalne jest przerzucenie na konsumenta bliżej niezidentyfikowanych i zryczałtowanych opłat, które są oderwane od faktycznych obciążeń pożyczkodawcy (k. 34-40).

W replice na sprzeciw od nakazu zapłaty z 6.02.2025 r. powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie, a nadto wskazał, że proces zawierania umowy obejmuje założenie przez konsumenta konta i profilu klienta, a w celu weryfikacji tożsamości pożyczkobiorcy wykorzystany jest jego rachunek bankowy, zatem to pozwany musiał udostępnić swoje dane osobowe w celu założenia konta. Podał także, że już w momencie rejestracji konta użytkownika (utworzenia profilu klienta) doszło do wypełnienia przez pożyczkodawcę obowiązku informacyjnego względem konsumenta, ponieważ pozwany musiał przed zawarciem umowy zapoznać się formularzem informacyjnym, z którego wynika jaki jest całkowity koszt umowy, wysokość prowizji, (...). (k. 49-54)

Wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie pozwala na sporządzenie uzasadnienia wyroku z dnia 18.02.2025 r. z ograniczeniem do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Należy zauważyć, iż zgodnie z art. 505 ⁸ § 4 k.p.c. w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza czterech tysięcy złotych, uzasadnienie wyroku ogranicza się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Od uznania sądu opartego na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy zależy rozszerzenie tego uzasadnienia o pozostałą treść określoną w art. 327 ¹ § 1 k.p.c.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlega oddaleniu.

Zebrane w sprawie dowody wskazują, że doszło do zawarcia przez pozwanego umowy pożyczki z (...) sp. z o.o. w W., a przyznana przez pozwanego okoliczność zapłaty łącznej kwoty 660 zł na poczet zwrotu pożyczki to potwierdza. Zgodnie z treścią art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa została zawarta na okres 30 dni. Całkowita kwota pożyczki wynosiła 1.600 zł, a całkowity koszt pożyczki - 197,37 zł, w tym 173,04 zł z tytułu prowizji i 24,33 zł z tytułu odsetek. Umowa pożyczki przewidywała, że roczna stopa oprocentowania wynosi 311,75%. Treść umowy jest czytelna i zrozumiała. Pożyczkodawcą był podmiot profesjonalnie zajmujący się udzielaniem pożyczek pieniężnych, którego działalność opiera się na osiąganiu zysku z udzielania konsumentom pożyczek odpłatnych. W odniesieniu do tego rodzaju umów pożyczek zastosowanie mają przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t. jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 993 ze zm.). Powyższe zostało wykazane przez powoda dołączonymi do pozwu dowodami z dokumentów w postaci umowy pożyczki (k. 20-21) i formularza informacyjnego (k. 22-24).

Nie było sporne, że pozwany zawarł umowę jako konsument, a jej treść nie została uzgodniona indywidualnie. To oznaczałoby, zwłaszcza w świetle zarzutów pozwanego zgłoszonych w sprzeciwie, konieczność zbadania także czy zachodzi podstawa do zastosowania art. 385 ¹ k.c.

Powód wywodzi swoją legitymację czynną z umowy cesji wierzytelności z dnia 16.05.2024 r. zawartej z (...) Sp. z o.o. w W.. (k. 25). Pozwany zarzucił, że takiej legitymacji brak z uwagi na nieprzeprowadzenie weryfikacji zdolności kredytowej pożyczkobiorcy - na podstawie art. 9 i 9a ustawy o kredycie konsumenckim.

Zgodnie z art. 9 ust. 1-3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej u.k.k.), kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany do dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta. Ocena zdolności kredytowej dokonywana jest na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta lub na podstawie informacji pozyskanych z odpowiednich baz danych lub zbiorów danych kredytodawcy. Konsument jest zobowiązany do przedstawienia, na żądanie kredytodawcy, dokumentów i informacji niezbędnych do dokonania oceny zdolności kredytowej.

Bardziej rygorystycznie uregulowane są obowiązki instytucji pożyczkowej, w rozumieniu art. 5 ust.2 a u.k.k. w art. 9a u.k.k. Przepis ten stanowi w ust. 1-3, że instytucja pożyczkowa uzależnia udzielenie kredytu konsumenckiego od pozytywnej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy. Oceny zdolności kredytowej dokonuje się na podstawie analizy danych udostępnianych przez zaufanych dostawców gromadzących i przetwarzających dane niezbędne do takiej oceny, w szczególności wskazane w tym przepisie podmioty. Jeżeli analiza danych, o których mowa w ust. 2, nie pozwala na dokonanie oceny zdolności kredytowej, a instytucja pożyczkowa nie dysponuje innymi wiarygodnymi danymi pozwalającymi na dokonanie tej oceny, w celu jej dokonania odbiera się od konsumenta oświadczenie o jego dochodach i stałych wydatkach gospodarstwa domowego, wraz z dokumentami potwierdzającymi wysokość dochodów konsumenta. Oświadczenie takie stanowi załącznik do umowy kredytu konsumenckiego. Obowiązek wykazania, że instytucja pożyczkowa dokonała oceny zdolności kredytowej w sposób zgodny z wymogami ust. 2, spoczywa na instytucji pożyczkowej lub jej następcach prawnych.

Nie ulega wątpliwości, że pożyczkodawca (...) sp. z o.o. w W. to instytucja pożyczkowa, zobowiązana do stosowania się do powołanych przepisów.

Nakładają na kredytodawcę obowiązek, aby w każdym przypadku przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki dokonał oceny zdolności kredytowej konsumenta, któremu udziela kredytu. Przepis ten implementuje art. 8 ust. 1 dyrektywy (...), normując „punktowo" kwestię odpowiedzialnego udzielania kredytów (responsible lending), który stanowi że państwa członkowskie zapewniają przeprowadzanie przez kredytodawcę przed zawarciem umowy o kredyt oceny zdolności kredytowej konsumenta na podstawie wystarczających informacji przekazanych mu, w stosownych przypadkach, przez konsumenta oraz, w razie konieczności, na postawie informacji uzyskanych z odpowiedniej bazy danych.

W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że celem wprowadzenia obowiązkowej procedury sprawdzenia zdolności kredytowej jest ochrona konsumentów przed zaciąganiem zobowiązań, których nie będą w stanie spłacić. Konsumenci posiadający ograniczoną wiedzę na temat finansów oraz konsekwencji wynikających z nadmiernego zadłużenia i niemożności regulowania wymagalnych wierzytelności są narażeni na popadnięcie w pułapkę zadłużenia. Wprowadzenie proponowanych rozwiązań może odnieść korzystny dla konsumentów efekt, zapobiegając nieświadomemu i nadmiernemu zadłużeniu.

Biorąc pod uwagę funkcję omawianego przepisu, należy uznać, że obowiązek, który wynika z art. 9 i 9a ma charakter publicznoprawny. Przepis ten nie przyznaje konsumentowi żadnego uprawnienia prywatnoprawnego, ponieważ nie chroni jego indywidualnych interesów. W przypadku, gdy kredytodawca naruszył obowiązek wynikający z art. 9 lub 9a, nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej wobec konsumenta. (por. T. Czech: Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II. Wolters Kluwer Polska, 2018.). Nawet negatywna ocena zdolności kredytowej nie nakłada na kredytodawcę cywilnoprawnego obowiązku odmowy udzielenia kredytu. Jeżeli kredytodawca negatywnie ocenił zdolność kredytową i mimo to zawarł umowę z konsumentem, umowa jest ważna.

Sankcję za brak należytego zbadania zdolności kredytowej pożyczkobiorcy przewiduje art. 9a ust. 5-7 u.k.k. Jeżeli instytucja pożyczkowa udzieliła konsumentowi kredytu konsumenckiego z naruszeniem przepisów art. 9a ust. 1 i 2 lub gdy z treści oświadczenia konsumenta i uzyskanych przez instytucję pożyczkową informacji wynikało, że na dzień zawarcia umowy kredytu konsumenckiego konsument miał zaległości w spłacie innego zobowiązania pieniężnego wynoszące powyżej 6 miesięcy a kredyt konsumencki nie był przeznaczony na spłatę tej zaległości, to:

1) zbycie wierzytelności z tej umowy w drodze przelewu lub w inny sposób jest nieważne;

2) dochodzenie wierzytelności jest dopuszczalne dopiero po dniu całkowitej spłaty wcześniejszego zobowiązania, jego wygaśnięcia lub po prawomocnym stwierdzeniu przez sąd nieistnienia tego zobowiązania - przy czym zakaz zbywania wierzytelności i jej dochodzenia nie wstrzymuje biegu przedawnienia, a za okres zakazu zbywania wierzytelności i jej dochodzenia nie można doliczać odsetek lub pozaodsetkowych kosztów kredytu, a także innych opłat związanych z tą wierzytelnością.

W art. 9a ust. 5 przewidziano sankcje trojakiego rodzaju. Przedmiotem tych sankcji są wierzytelności instytucji pożyczkowej wobec konsumenta na podstawie zawartej umowy o kredyt konsumencki. Po pierwsze, ex lege wyłącza się zbywalność wierzytelności kredytodawcy wynikającej z umowy kredytu konsumenckiego (art. 9a ust. 5 pkt 1). Zbycie takiej wierzytelności przez instytucję pożyczkową w drodze przelewu lub w inny sposób jest nieważne. Ograniczenie, o którym mowa, ma charakter obiektywny. Skutek ten nie zależy od wiedzy, niezachowania należytej staranności albo złej wiary po stronie nabywcy wierzytelności. W rezultacie zastosowanej sankcji – z uwagi na nieważność czynności zbycia – nabywcy nie przysługuje legitymacja czynna do dochodzenia wierzytelności od konsumenta w procesie sądowym albo w ramach windykacji pozasądowej. Po drugie, ogranicza się zaskarżalność wierzytelności instytucji pożyczkowej wobec konsumenta (art. 9a ust. 5 pkt 2). Dochodzenie takiej wierzytelności (niezależnie od przedmiotu świadczenia) na drodze sądowej jest dopuszczalne dopiero po dniu całkowitej spłaty wcześniejszego zobowiązania konsumenta, jego wygaśnięcia lub po prawomocnym stwierdzeniu przez sąd nieistnienia tego zobowiązania. Z wykładni językowej oraz systemowej wynika, że sankcja, o której mowa, znajduje zastosowanie jedynie w przypadku, gdy konsumentowi udzielono kredytu, mimo że instytucja pożyczkowa wiedziała o jego zaległości w spłacie zobowiązania pieniężnego przekraczającej sześć miesięcy. Wniosek ten wspiera zasada, zgodnie z którą przepisy sankcyjne powinny podlegać interpretacji ścisłej. Po trzecie, za okres, w którym obowiązuje zakaz zbywania wierzytelności i jej dochodzenia przez instytucję pożyczkową, nie można naliczać odsetek (kapitałowych oraz za opóźnienie) ani pozaodsetkowych kosztów kredytu (zdefiniowanych w art. 5 pkt 6a), a także innych opłat związanych z tą wierzytelnością (art. 9a ust. 5 in fine). Roszczenia o takie należności nie istnieją, więc powództwo, które ich dotyczy, powinno zostać oddalone w procesie cywilnym.

Przepisy powyższe weszły w życie 18.05.2023 r. , a pozwany zawarł umowę w czasie gdy już obowiązywały.

Obowiązek badania czy przez kredytodawcę został spełniony obowiązek wynikający z art. 9 i 9a u.k.k. potwierdza także orzecznictwo (...). W wyroku z dnia 5 marca 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie C-679/18 wyraźnie wskazał, iż skuteczna ochrona konsumentów nie mogłaby zostać osiągnięta, gdyby sąd krajowy nie był zobowiązany, niezwłocznie po ustaleniu niezbędnych w tym zakresie okoliczności prawnych i faktycznych, do zbadania z urzędu czy kredytodawca dopełnił obowiązku wynikającego z art. 8 tej dyrektywy (pkt 23). Gdy sąd krajowy stwierdzi z urzędu naruszenie tego obowiązku, jest on zobowiązany, nie czekając na to, iż konsument zgłosi zmierzający ku temu wniosek, wyciągnąć wszelkie konsekwencje wynikające zgodnie z prawem krajowym z takiego naruszenia, z zastrzeżeniem poszanowania zasady kontradyktoryjności oraz tego, by ustanowione przez prawo krajowe sankcje odpowiadały wymogom art. 23 dyrektywy (...) WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 roku. Natomiast w wyroku z dnia 18 grudnia 2014 r. w sprawie C-449/13 wskazano, iż ciężar dowodu zbadania zdolności kredytowej spoczywa na powodzie.

Powód, choć spoczywał na nim ciężar dowodu w zakresie wykazania, że zbadana została zdolność kredytowa pozwanego - w replice na sprzeciw wskazał, jedynie, że na etapie rejestracji konta użytkownika (ID, profilu klienta) pozwany został poinformowany, z którym podmiotem zostanie zawarta umowa pożyczki i na jakich warunkach umowa zostanie zawarta (k. 54), jednakże nie wykazał, by przed udzieleniem pożyczki pozwanemu pożyczkodawca w jakikolwiek sposób, w szczególności taki jak określa art. 9a u.k.k., zbadał zdolność kredytową pozwanego. Zatem skoro powód nie wykazał, że pierwotny wierzyciel (...) Sp. z o.o. w W. dokonał oceny zdolności kredytowej pozwanego, to zbycie wierzytelności z tej umowy w drodze przelewu wierzytelności jest nieważne. Zatem powód nie ma legitymacji czynnej z uwagi na treść art. 9a ust. 5 pkt 1 u.k.k. Mimo, że sama umowa pożyczki nie jest z tego powodu nieważna, to powód jako nabywca wierzytelności, nie może jej dochodzić.

Z tego względu powództwo oddalono. Zbędne było dla takiego rozstrzygnięcia badanie zapisów umowy pożyczki pod kątem niedozwolonych klauzul umownych. Sąd zatem nie odnosił się do zarzutów pozwanego dotyczących wysokości i charakteru prowizji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Koszty procesu, które poniósł pozwany w niniejszej sprawie to 287 zł, w tym: 270 zł wynagrodzenia adwokata i 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i taką też kwotę należało zasądzić od powoda na rzecz strony pozwanej, która wygrała niniejszą sprawę w całości.

Sędzia Agnieszka Kierkowska