Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 grudnia 2023 r. powód A. K. (1) prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) A. K. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanej E. W. kwoty 71.778,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty. Jednocześnie wniósł o zwolnienie go od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu powód podniósł, że dysponował tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce (...)w K., której organem reprezentującym była spółka (...)w K., w której pozwana E. W. od powstania pełni funkcję członka zarządu. Powód wskazał, że Sąd Rejonowy w Kielcach wyrokiem z dnia 11 grudnia 2020 r. sygn. V GC 818/20 zasądził od (...)w K. na rzecz powoda kwotę 45.079,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 6.312 zł. Powód złożył wniosek o egzekucję przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kielcach P. K. w celu wyegzekwowania kwoty w wysokości 71.778,99 zł, w tym 45.079,08 zł należności głównej, 17.368,13 zł skapitalizowanych odsetek za opóźnienie, 6.312 zł kosztów procesu, 79,25 zł i 70,53 zł wydatków w postępowaniu egzekucyjnym, 2.700 zł kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu egzekucyjnym oraz kwota 170 zł wynikająca z pkt 2 postanowienia o przeniesieniu klauzuli wykonalności z dnia 30 stycznia sygn. V GCo 1682/22. Powód podniósł, że postępowanie egzekucyjne wskazanych należności zostało umorzone prawomocnym postanowieniem komornika sądowego z dnia 27 lipca 2023 r. w sprawie sygn. V GKm 19/23 z uwagi na brak majątku, z którego można byłoby prowadzić skuteczną egzekucję. Członkiem zarządu spółki (...)w K. będącej organem reprezentującym spółce (...) w K. w okresie kiedy nie spłaciła ona wierzytelności, była pozwana. Powód dochodzi odszkodowania na podstawie art. 299 § 1 ksh (k.3-9)

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 25 stycznia 2024 r. w sprawie sygn. V GNc 4238/23 Sąd Rejonowy w Kielcach V Wydział Gospodarczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, nakazując jednocześnie ściągnąć od pozwanej E. W. kwotę 1795 zł na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Kielcach tytułem nieuiszczonej połowy opłaty od pozwu. (k. 43)

Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2023 r. Sąd Rejonowy w Kielcach w sprawie sygn. V GNc 4238/23 zwolnił A. K. (2) od kosztów sądowych w 1/2 części. (k. 39)

Pozwana E. W. wniosła w dniu 22 lutego 2024 r. sprzeciw od nakazu zapłaty, wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu. Przyznała że była członkiem zarządu spółki (...) w K. będącej organem reprezentującym spółce (...) w K. w okresie kiedy nie spłaciła ona wierzytelności. Podniosła, że spółka (...) nie posiadała żadnego majątku, kapitał spółki wynosi 6000 zł, a to, zdaniem pozwanej wskazuje, ze wierzytelności powoda wobec spółki nie zostałyby w żadnej mierze zaspokojone, nawet gdyby został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Wykazywała, iż zachodzą przesłanki egzoneracyjne wyłączające odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki z art. 299 ksh. Podnosiła, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, powód nie poniósł szkody. (k.51-57)

W piśmie procesowym z dnia 21 marca 2024 r. strona powodowa podtrzymała dotychczasowe stanowisko i podniosła, że pozwana E. W. nie wykazała przesłanki zwalniającej ją z odpowiedzialności z art. 299 ksh. (k.70-71)

Sąd ustalił, co następuje:

E. W. pełni funkcję członka zarządu spółki (...) w K. będącej organem reprezentującym spółce (...)w K..

W czasie, kiedy powstały zobowiązania (...) w K. wobec A. K. (2), członkiem zarządu spółki (...)w K. była E. W..

Okoliczności bezsporne, a ponadto dowód: odpis z KRS k. 60-61, zeznania A. K. (1) k. 115-116, zeznania E. W. k. 115-115v

W dniu 11 grudnia 2020 r. Sąd Rejonowy w Kielcach wydał wyrok w sprawie o sygn. V GC 818/20, w którym zasądził od (...) w K. na rzecz A. K. (1) kwotę 45.079,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 6.312 zł. Wyrok uprawomocnił się w dniu 16 czerwca 2021 r.

Dowód: wyrok z dnia 28 kwietnia 2022 r. k. 33-35

Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2022 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kielcach P. K. umorzył postępowanie egzekucyjne w całości wobec bezskutecznej egzekucji w stosunku do dłużnika (...) w K..

Dowód: postanowienie z dnia 28 kwietnia 2022 r. k. 36-36v

Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2023 r. Sąd Rejonowy w Kielcach w sprawie sygn. V GCo 1682/22 nadał klauzulę wykonalności prawomocnemu wyrokowi -wydanemu przez Sąd Rejonowy w Kielcach w dniu 11 grudnia 2020 roku w sprawie o sygn. akt V GC 818/20, któremu postanowieniem z dnia 2 czerwca 2021 roku Sąd Okręgowy nadał klauzulę wykonalności - przeciwko (...)w K.. Jednocześnie Sąd zasądził od dłużnika (...) w K. na rzecz A. K. (1) kwotę 170 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Dowód: postanowienie z dnia 30 stycznia 2023 r. k. 32

Powód wystąpił do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kielcach P. K. o wszczęcie egzekucji należności na podstawie powyższego tytułu wykonawczego wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 11 grudnia 2020 r. w sprawie sygn. sygn. V GC 818/20 oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 30 stycznia 2023 r. w sprawie sygn. V GCo 1682/22 w celu wyegzekwowania od (...)kwoty w wysokości 71.778,99 zł, w tym 45.079,08 zł należności głównej, 17.368,13 zł skapitalizowanych odsetek za opóźnienie, 6.312 zł kosztów procesu, 79,25 zł i 70,53 zł wydatków w postępowaniu egzekucyjnym, 2.700 zł kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu egzekucyjnym oraz kwoty 170 zł wynikającej z postanowienia o przeniesieniu klauzuli wykonalności z dnia 30 stycznia 2023 r. sygn. V GCo 1682/22.

Postanowieniem z dnia 27 lipca 2023 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kielcach P. K. umorzył postępowanie egzekucyjne w całości wobec bezskutecznej egzekucji w stosunku do dłużnika (...)w celu wyegzekwowania kwoty w wysokości 71.778,99 zł, w tym 45.079,08 zł należności głównej, 17.368,13 zł skapitalizowanych odsetek za opóźnienie, 6.312 zł kosztów procesu, 79,25 zł i 70,53 zł wydatków w postępowaniu egzekucyjnym, 2.700 zł kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu egzekucyjnym oraz kwoty 170 zł wynikającej z pkt 2 postanowienia o przeniesieniu klauzuli wykonalności z dnia 30 stycznia 2023 r. w sprawie sygn. V GCo 1682/22.

Egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. E. W. będąca członkiem zarządu (...) nie zapłaciła na rzecz powoda A. K. (2) kwoty w wysokości 71.778,99 zł.

Dowód: postanowienie z dnia 27 lipca 2023 r. k. 31-31v, zeznania A. K. (1) k. 115-116, zeznania E. W. k. 115-115v

Sąd zważył, co następuje:

Powyżej ustalony stan faktyczny jest bezsporny w części dotyczącej istnienia roszczenia powoda przeciwko spółce (...) w K. stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, wysokości tego roszczenia oraz bezskuteczności egzekucji wobec spółki.

Stosownie do treści art. 299 § 1 k.s.h. jeżeli egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

Z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że odpowiedzialność związaną z bezskutecznością egzekucji zobowiązania wobec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ponoszą na podstawie art. 299 ksh osoby będące członkami jej zarządu lub likwidatorami w czasie istnienia tego zobowiązania (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2007 r. III CZP 143/2007 OSNC 2009/3/38).

Jak wynika z niekwestionowanych ustaleń Sądu, pozwana była członkiem zarządu spółki w okresie, kiedy istniało dochodzone zobowiązanie, wynikające z umowy zlecenia z A. K. (1). Tym samym, powództwo wobec E. W. okazało się zasadne.

Podkreślenia przy tym wymaga, ze wierzyciel, chcąc skierować egzekucję do majątku członka zarządu, nie musi udowadniać poniesienia jakiejkolwiek szkody związanej z niezłożeniem lub opóźnionym złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Wystarczające będzie, że wykaże bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Brak szkody może być przyczyną zwalniającą członka zarządu od odpowiedzialności, ale tylko wtedy, gdy ocenie poddawane są skutki niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, wobec podjętej obrony przez członka zarządu, powołującego się na przesłanki zwalniające go od odpowiedzialności z art. 299 § 2 ksh. W literaturze przedmiotu podniesiono, że surowa odpowiedzialność członków zarządu wynika z przyjętej w kodeksie spółek handlowych konstrukcji prawnej spółki z o.o. (...) i zasady odpowiedzialności znajdują uzasadnienie w wyłączeniu prawa wspólników do prowadzenia spraw spółki z jednoczesnym powierzeniem tego uprawnienia członkom zarządu spółki. W konsekwencji to nie wspólnicy, ale członkowie zarządu ponoszą, w określonych prawem sytuacjach, odpowiedzialność zarówno cywilną, jak i karną. Zgodnie z art. 299 § 1 ksh wierzyciel musi w istocie udowodnić tylko jedną przesłankę: bezskuteczność egzekucji prowadzonej przez niego przeciwko spółce. Jest to zatem odpowiedzialność członka zarządu za zawinione niezgłoszenie w ustawowo przewidzianym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości (bądź o wszczęcie postępowania naprawczego), wskutek którego to zaniechania egzekucja okazała się bezskuteczna, a wierzyciel poniósł szkodę wynikłą z tego zaniechania, a nie z samej bezskuteczności egzekucji. Podkreślić należy, że Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 czerwca 2019 r. III CSK 8/19 LEX nr 2687748), wskazał, że członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który objął tę funkcję wtedy, gdy spółka była niewypłacalna, ponosi odpowiedzialność przewidzianą wart. 299 ksh za długi spółki powstałe po objęciu przezeń funkcji, także wtedy, gdy zgłoszony przez niego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zostałby oddalony na tej podstawie, że majątek spółki nie wystarczyłby na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarczyłby jedynie na zaspokojenie tych kosztów (tak również SA w S. w wyroku z dnia 13 lutego 2020 r. III AUa 343/19 LEX nr 3030535). Członkowie zarządu mogą natomiast zwolnić się z odpowiedzialności, wykazując, że w czasie pełnienia przez nich funkcji nie było podstaw do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, a tym samym wykazując, iż nie istnieje związek przyczynowy między sposobem sprawowania zarządu a szkodą doznaną przez wierzyciela spółki . W postępowaniu opartym na art. 299 ksh wierzyciel nie musi więc udowadniać powstania stanu wymagalności dochodzonego roszczenia w czasie pełnienia przez pozwanych członków zarządu ich obowiązków. Co więcej, powód nie musi także prowadzić osobnego dowodu na okoliczność powstania takich należności w okresie pełnienia przez pozwanych funkcji członków zarządu w niewypłacalnej spółce, jak bowiem wynika z § 2 ww. przepisu , to na pozwanych został nałożony ciężar udowodnienia braku podstaw do ogłoszenia upadłości zarządzanej spółki, w tym nieistnienia zobowiązań przenoszących jej aktywa lub też niewymagalności istotnej części jej zobowiązań.

Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności w trzech sytuacjach:

–jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;

–jeżeli wykaże, że choć nie doszło we właściwym czasie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, to miało to miejsce nie z jego winy;

–jeżeli wykaże, że choć nie doszło we właściwym czasie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, to wierzyciel nie poniósł szkody.

Ciężar dowodu wskazanych wyżej okoliczności spoczywa na osobie pozwanej. Pozwana wskazała, że z uwagi na brak jakiegokolwiek majątku spółki zarówno w czasie zawierania umów jaki w czasie egzekucji powód nie podniósł szkody. Uznać jednak należy, że pojęcie szkody, o której mowa w tym przepisie., rozumiane jest inaczej niż na gruncie art. 361 § 2 kc i odnoszone jedynie do obniżenia potencjału majątkowego spółki na skutek doprowadzenia spółki do stanu niewypłacalności (zob. m.in. wyrok SN z dnia 13 maja 2021 r.,IV CSK 32/21 LEX nr 3220189). O szkodzie w rozumieniu art. 299 § 2 ksh można mówić jedynie wówczas, gdy zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wydanie postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu spowodowałoby zaspokojenie wierzyciela w części większej niż w przypadku zaniechania dokonanego przez członka (członków) zarządu (zob. szerzej A. Koch, Związek przyczynowy jako przesłanka i okoliczność uwalniająca od odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. (w:) Księga jubileuszowa, 2020, t. I, s. 672 i n.). Szkoda na tle art. 299 k.s.h. ujmowana jest jako różnica między rzeczywistym stanem majątkowym wierzyciela a hipotetycznym stanem, jaki powstałby, gdyby członek zarządu zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub wszczęte zostało w stosunku do niej postępowanie układowe. Różnica taka może powstać w szczególności wskutek tego, że gdyby na czas został zgłoszony odpowiedni wniosek, to wierzyciel uzyskałby zaspokojenie swojej wierzytelności w wyższym stopniu (zob. wyrok SN z dnia 29 grudnia 2020 r., I CSK 49/19, LEX nr 3103847, w którym dodatkowo wskazano, że tak ujmowana szkoda może również polegać na zaangażowaniu przez wierzyciela własnych środków w wykonanie umowy, jeżeli wskutek niewypłacalności spółki zaangażowanie to okazało się daremne, a w razie zgłoszenia w odpowiednim czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub otwarcia postępowania układowego wierzyciel w ogóle nie wdałby się w stosunki kontraktowe z niewypłacalną spółką; zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości pełni bowiem m.in. funkcję informacyjno-ostrzegawczą, która pozwala na umożliwieniu innym uczestnikom obrotu uzyskanie informacji o stanie majątkowym kontrahenta). W przypadku powyższym rozmiarem szkody będzie więc różnica między tym, co wierzyciel mógł w wyniku wszczęcia wspomnianych postępowań uzyskać, a rzeczywistym stanem zaspokojenia jego roszczeń. W uchwale z dnia 1 grudnia 2017 r. III CSK 65/17, LEX nr 2405317 Sąd Najwyższy przyjął, że członek zarządu spółki z o.o., który objął tę funkcję wtedy, gdy spółka była niewypłacalna, ponosi odpowiedzialność przewidzianą ww. przepisie za długi spółki powstałe po objęciu przezeń funkcji, także wtedy, gdy zgłoszony przez niego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zostałby oddalony na tej podstawie, że majątek spółki nie wystarczyłby na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarczyłby jedynie na zaspokojenie tych kosztów. Powyższe stanowisko sądu było odpowiedzią na dwa pytania prawne:

1) czy w ramach odpowiedzialności z art. 299 § 1 k.s.h. odpowiadają członkowie zarządu, którzy nie złożyli we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji całkowitej niewypłacalności spółki i zaciągania przez nich nowych zobowiązań;

2)czy niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z o.o. o ogłoszenie upadłości wywołuje szkodę jej wierzyciela, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a na skutek opóźnienia dochodzi do powstania wobec spółki nowych zobowiązań, które nie powstałyby, gdyby ten wniosek został złożony w terminie, chociażby pozwany członek zarządu wykazał, że nawet w sytuacji dopełnienia przez zarząd prawem nałożonych obowiązków stopień zaspokojenia wierzyciela byłby identyczny.

To stanowisko Sądu Najwyższego koresponduje z sytuacją prawną w niniejszej sprawie. Pozwana zdaje się bowiem dowodzić, że nie ponosi odpowiedzialności za żadne zobowiązania spółki, za żadną z umów podpisywanych w imieniu spółki tylko na tej podstawie, że majątku spółka nigdy nie posiadała. Uwalniałoby ją to od odpowiedzialności i prowadziłoby do wniosku, że spółka mogła zawierać umowy dowolnej treści i dowolnej wysokości bez żadnej odpowiedzialności za jej wykonanie i egzekucję. Takiej interpretacji nie sposób przyjąć, szczególnie w sytuacji gdy pozwana jako prezes zarządu zawierała z powodem umowy będąc świadoma już istniejącej niewypłacalności spółki. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez pozwaną.

Wierzyciel, chcąc skierować egzekucję do majątku członka zarządu, nie musi udowadniać poniesienia jakiejkolwiek szkody związanej z niezłożeniem lub opóźnionym złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Wystarczające będzie, że wykaże bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Brak szkody może być przyczyną zwalniającą członka zarządu od odpowiedzialności, ale tylko wtedy, gdy ocenie poddawane są skutki niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, wobec podjętej obrony przez członka zarządu, powołującego się na przesłanki zwalniające go od odpowiedzialności członka zarządu, może dojść do faktycznego „wykrycia” mienia dłużnika. Powstaje zatem podstawa do zwolnienia się z odpowiedzialności za cudze zobowiązanie, to jest, długu o charakterze akcesoryjnym i subsydiarnym. By doszło do realizacji tej podstawy konieczne jest łączne spełnienie trzech okoliczności. Po pierwsze, musi istnieć mienie płatnika (podatnika). Po drugie, nie zachodzą przesłanki wyłączające (ograniczające) prowadzenie egzekucji z tego mienia. Po trzecie, w wyniku tej egzekucji dojdzie do zaspokojenia należności podatkowych spółki w znacznej części. Wskutek wskazania mienia ma dojść do zaspokojenia wierzyciela w takiej części, która będzie bliska stwierdzeniu, że płatnik wykonał swój obowiązek składkowy z zachowaniem podniesionego poziomu staranności, właściwego do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności (tak SN w postanowieniu z dnia 28 lutego 2023 r., (...) 370/22, LEX nr 3557161).

Zgodnie z zasadą ogólną art. 6 kc, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na stronie, która wywodzi z niego skutki prawne. Przepis art. 299 § 1 i 2 ksh wprowadza domniemanie winy członka zarządu za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie. To na pozwanej zatem spoczywał ciężar wykazania, że nie odpowiada za zobowiązania spółki A-Z Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. Niewątpliwie w sprawie ustalono okoliczności, że egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna i egzekucja ta dotyczyła zobowiązań spółki powstałych w czasie, gdy pozwana była członkiem zarządu spółki. Nie zachodziły natomiast okoliczności wskazane w 299 § 2 ksh. Mając to na uwadze Sąd pominął dowód z opinii biegłego jako nieprzydatny dla rozstrzygnięcia na podstawie art. 235 ² §1 pkt 3 kpc, a co za tym idzie oddalił także wniosek o zwolnienie od zaliczki pozwanej wobec pominięcia dowodu z opinii biegłego. Nie było bowiem kwestionowane przez pozwaną, że majątek spółki od początku nie wystarczał na pokrycie zobowiązań spółki.

Skoro pozwana E. W., która wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty nie udowodniła istnienia okoliczności egzoneracyjnych z art. 299 §2 ksh, Sąd zasądził od pozwanej 71 778,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 grudnia 2023 roku do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł, mając na uwadze, że powód wygrał sprawę w na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹, 2 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1964).

O nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd orzekł w pkt II wyroku na podstawie art. 113 ust. 1 i art. 83 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., nakazując pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Kielcach kwotę 1.795 zł z tytułu nieuiszczonej opłaty od pozwu.

SSR Anna Jermak