Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 1 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:

Sędzia Sądu Okręgowego Mariusz Broda

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 1 sierpnia 2024 r. sprawy

z wniosku M. N.

z udziałem L. O., Prokuratora Rejonowego w Sandomierzu

o ustalenie miejsca pobytu, pozbawienie władzy rodzicielskiej i ustalenie kontaktów

na skutek zażalenia uczestniczki L. O.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Sandomierzu

z dnia 28 marca 2024 r. sygn. akt III Nsm 346/21

postanawia:

1. zmienić zaskarżone postanowienie i odrzucić wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej oraz ustalenie kontaktów;

2. odrzucić zażalenie w pozostałej części.

SSO Mariusz Broda

Sygn. akt II Cz 528/24

Uzasadnienie punktu 2 (drugiego)

Skoro z treści zaskarżonego postanowienia (k.728) wynikało, że Sąd Rejonowy odmówił odrzucenia wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej i ustalenie kontaktów, a zażalenie (k. 760-766) zawierało żądanie zmiany zaskarżonego postanowienia i odrzucenie wniosku o ustalenie miejsca pobytu, pozbawienie władzy rodzicielskiej i ustalenie kontaktów, to oznacza, że w części obejmującej żądanie dotyczące ustalenia miejsca pobytu zostało skierowane do nieistniejącego orzeczenia. Zatem w tej części było niedopuszczalne – w rozumieniu art. 373 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. i z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie tych przepisów orzekł jak w pkt. 2 sentencji.

SSO Mariusz Broda

(...)

(...)

Sygn. akt II Cz 528/24

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28.03.2024 r. Sąd Rejonowy w Sandomierzu odmówił odrzucenia wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej i ustanowienie kontaktów.

Podstawy faktyczne i prawne takiego rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji przedstawił w pisemnym uzasadnieniu (k.75—753).

Sąd Rejonowy dokonał następujących ustaleń:

M. N. i W. O. zawarli związek małżeński w Hiszpanii w S. P. P. w dniu 09.03.2013r. Dokument aktu małżeństwa był transkrybowany przez Urząd Stanu Cywilnego M. S. W. w dniu 19 lipca 2013r.pod numerem (...).

Małżonkowie z małżeństwa posiadają dwoje małoletnich dzieci. M. N.-C. ur. (...) w O.(Hiszpania);Transkrypcji aktu urodzenia dokonano w USC w P. -oznaczenie aktu (...). E. M. N. C. ur.(...)w S. (Hiszpania);Transkrypcji aktu urodzenia dokonano w USC w P.- oznaczenie aktu (...).

M. N. od 2019r. dzieliła zamieszkiwanie wraz z dziećmi między Polską a Hiszpanią Ostatnio wyjechała z Hiszpanii do Polski z dziećmi w dniu 6 marca 202 Ir,po zdarzeniu pod koniec lutego 2021r., kiedy to uczestnik przechodzący transformację płci, zażył dużą ilość leków nasennych i trafił do szpitala. Tam powzięła wiadomość ,że mąż miał myśli samobójcze i przyjmuje leki hormonalne. Na jaw zaczęły docierać do wnioskodawczyni nowe informacje o życiu i przeobrażaniu psychofizycznym męża. Wnioskodawczyni twierdzi, że decyzję o wyjeździe podjęła po konsultacjach z całą rodziną uczestnika, oraz, że uzyskała zgodę męża na wyjazd z dziećmi. Przyznawała, że mąż próbował dawać jej warunki tych wyjazdów, jednak w rezultacie do czasu wniesienia spraw opiekuńczych nie kwestionował formalnie legalności pobytu dzieci z matką w Polsce. Co więcej każdorazowo był informowany gdzie dzieci przebywają, przyjeżdżał dwukrotnie do Polski do dzieci w odwiedziny i miał codzienny kontakt przez komunikatory społeczne z dziećmi./k.41-55,sprawozdanie z wywiadu środowiskowego.

Wnioskodawczyni posiada gospodarstwo rolne o powierzchni 3,9100ha fizyczne w miejscowości Zagrody i ma tu nieruchomość mieszkalną pod nr (...),(...)-(...) W.. Pod tym adresem wnioskodawczyni i małoletnie dzieci są formalnie zameldowane od dnia 19.08.2019r. Na nieruchomości przebywa w okresie letnim, zaś w okresie zimowym mieszka w mieszkaniu rodziców w S., przy ulicy (...).

M. N. w dniu 18 października 202 Ir. złożyła pozew o rozwód do Sądu Okręgowego w Kielcach. Sprawa zawisła pod sygn. akt. IC 2656/21.

W dniu 20 października 202 Ir. powódka otrzymała pozew o rozwód wytoczony przez męża w Hiszpanii, stąd cofnęła pozew o rozwód w Sądzie Okręgowym w Kielcach i w tym zakresie postępowanie postanowieniem z dnia 14 grudnia 2021 r. zostało umorzone.

W dniu 28 grudnia 202 Ir.wpłynęły do tut. Sądu wnioski wyłączone ze sprawy o rozwód sygn. akt I C 2656/21 Sądu Okręgowego w Kielcach złożone przez powódkę M. N. w związku z umorzeniem postępowania w sprawie o rozwód postanowieniem z dnia 14 grudnia 202 Ir.na skutek cofnięcia pozwu w dniu 4 listopada 202 Ir. Wnioskodawczyni domagała się powierzenia jej władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi, pozbawienia ojca praw rodzicielskich oraz zasądzenia alimentów na rzecz dzieci stron.

Wyrokiem nr 354/2023 z dnia 21 listopada 2023 r. Sądu Pierwszej Instancji nr 8 w S. w Hiszpanii nakazał aby M. i E. M. powróciły do Hiszpanii jako państwa ich stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem, a ponadto orzekł o opiece naprzemiennej nad małoletnimi dziećmi stron i o alimentach. Wyrok jest nieprawomocny, jedynie w zakresie nakazania powrotu dzieci do Hiszpanii jest wykonalny.

Tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy rozważył w następujący sposób:

Wniosek pełnomocnika uczestniczki o odrzucenie wniosku z uwagi na brak jurysdykcji nie zasługuje na uwzględnienie z kilku powodów.

W pierwszej kolejności podnieść należy, że sprawa rozwodowa przed hiszpańskim sądem zawisła w czasie obowiązywania rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r, dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz. Urz. UEL 332 23.12.2003, s. 243-271), zwanego rozporządzeniem B. II bis. Rozporządzenie powyższe zostało z dniem I sierpnia 2022 r. zastąpione Rozporządzeniem (UE) 2019/1111 z dnia 25 czerwca 2019 r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę. Przepisy przejściowe - art. 104 stanowi, że „Z zastrzeżeniem art. 100 ust. 2 niniejszego rozporządzenia, rozporządzenie (WE) nr 2201/2003 traci moc z dniem I sierpnia 2022 r.” Z kolei przepis art. 100 cyt, aktu stanowi, że „2. Rozporządzenie (WE) nr 2201/2003 stosuje się nadal do orzeczeń wydanych w postępowaniach wszczętych, dokumentów urzędowych formalnie sporządzonych lub zarejestrowanych oraz porozumień, które stały się wykonalne w państwie członkowskim, którym zostały one zawarte przed dniem 1 sierpnia 2022 r., i które wchodzą w zakres stosowania tego rozporządzenia.

Po drugie Postanowienie Sądu I instancji nr 8 S. dnia 30 marca 2022r, powołuje się na art. 8 ww. rozporządzenia przy oddaleniu wniosku stwierdzenie braku jurysdykcji międzynarodowej. Podaje Sąd przy tym, że powódka bezprawnie zabrała dzieci stron i tym samym spełniła normę z art. 3 Konwencji Haskiej z dnia 25 października 1980 r. Późniejsze wydarzenia związane z tocznym się postępowaniem w trybie wspomnianej konwencji pokazały bezzasadność powyższego twierdzenia, bowiem Sąd Apelacyjny roszczenie W. (poprzednio) N. O. oddalił w sprawie I ACa 674/22 (wniosek w trybie art. 248 k.p.c. o przeprowadzenie dowodu z ww. akt na okoliczność poczynionych w nich ustaleniach). Odpadły zatem przesłanki z art. 8 cyt. rozporządzenia gdzie czytamy: l. w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej jurysdykcję mają sądy państwa członkowskiego, w którym w chwili wniesienia pozwu lub wniosku dziecko ma zwykły pobyt, 2. Ust. I ma zastosowanie z zastrzeżeniem przepisów art. 9, 10 i 12”

Zwykły pobyt M. N. C. i E. M. N. C. występował na terenie RP w czasie kiedy W. (poprzednio) L. N. składała pozew o rozwód. Prokurator zajmujący stanowisko przed hiszpańskim Sądem, co czytamy z Postanowienia sądu I instancji nr 8 S. z dnia 30 marca 2022 r. nie wniósł sprzeciwu wobec zarzutu powódki co do braku jurysdykcji międzynarodowej.

Analizując wykładnię „zwykłego pobytu" na potrzeby przepisów Rozporządzenie nr 2201/2003 Rady Europejskiej dnia 27 listopada 2003 r . w sprawie właściwości, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach małżeńskich i odpowiedzialności rodzicielskiej, wskazać należy, że małoletni w chwili wszczęcia niniejszego postępowania mieli zwykły pobyt w Polsce. Dzieci przebywały w Polsce nieprzerwanie od marca 2021 roku, nie było to obce dla nich środowisko, często przebywały w Polsce, posługują się językiem hiszpańskim i polskim. Ich faktyczny związek z Polską potwierdza opinia (...) w Sądzie Okręgowym w Kielcach wydana na potrzeby sprawy I ACa 674/22 sądu Apelacyjnego w Warszawie w dniu 14 września 2022 roku sygn. akt III Nsm 346/21. Wynika z niej: że M. od grudnia 2021 r. uczęszczał do przedszkola w S., a z przywołanego w niej zaświadczenia z tego przedszkola z dnia 14 marca 2022 roku xwnika, że chłopiec prawidłowo funkcjonuje w grupie przedszkolnej. Z opinii tej wynika także, że oboje małoletni przystosowali się do warunków stworzonych im przez matkę w Polsce.

Należy podkreślić, że art. 8 ww. rozporządzenia stanowi że organy jurysdykcyjne państwa członkowskiego będą właściwe dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej w stosunku do małoletnich, którzy mają zwykły pobyt w tym państwie członkowskim chwili wniesienia sprawy do sądu. Orzecznictwo TSUE wskazało, że miejsce zwykłego pobytu małoletniego należy ustalić w momencie przedstawienia sprawy właściwemu organowi sądowemu, zgodnie z art. 8 rozporządzenia. Jest to zatem fizyczna obecność małoletniego na terytorium danego państwa członkowskiego, Oznacza to, że jest on osiedlony na danym terytorium w sposób stabilny. W wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 7 dnia 2 kwietnia 2009 r, w sprawie (3323/07, A. TWE stwierdza. że miejsce zwykłego pobytu małoletniego „odpowiada miejscu, w którym małoletni ma określoną integrację w środowisku społecznym i rodzinnym", a TWE rozumie, że przymiotnik „zwykły” odnosi się do pewnej stabilności lub regularności pobytu. Rozporządzenie dąży do tego, aby spór był rozstrzygany przez sąd będący w najlepszej ku temu sytuacji, z poszanowaniem dobra małoletniego, a rozporządzenie uznaje, że jest on fizycznie najbliżej niego, Rozporządzenie pozostawia dobrze ustaloną jurysdykcję krajową wzależności od miejsca zamieszkania małoletnich- zatem w przypadku zmiany miejsca zamieszkania właściwe będą sądy tego nowego miejsca zamieszkania.

Warte podkreślenia jest, że w pozwie rozwodowym uczestniczki (uprzednio uczestnika W. O.) z dnia 22 lipca 2021 r., czytamy „w miesiącu marcu 2021 r. matka wraz z małoletnimi przeprowadziła się do Polski kraju, w którym przebywają jej rodzice, dziadkowie nieletnich ze strony matki To, co pierwotnie było wizytą u dziadków, zakończyło się zamieszkaniem tam na stałe przez nią i przez dzieci a także okoliczności wystąpienia z wnioskiem w trybie konwencji haskiej o uprowadzenie dzieci- bezpośrednio przed końcem upływem terminu do jego złożenia. Uczestnik miał świadomość i wiedzę ,gdzie i dlaczego wyjechała wnioskodawczyni ,jakie okoliczności i pobudki nią kierowały. L. O. w tym okresie czasu była nakierowana na swoje dobro — realizowała potrzeby związane głównie ze swoja osobą, osobowością, cielesnością dotycząca transformacji płciowej, z kolei matka małoletnich zabezpieczała dobro małoletnich dzieci.

Sąd polski orzekający w trybie konwencji haskiej z 1980r. nie uwzględnił wniosku o nakazanie powrotu małoletnich do Hiszpanii ( sprawa sygn. ACa 674/22 sądu Apelacyjnego w Warszawie).

Do tej pory nie została wydana żadna decyzja ani polskiego, ani hiszpańskiego sądu, która przyznałaby opiekę nad małoletnimi któremukolwiek z rodziców, właściwość do rozpoznawania środków dotyczących małoletnich należy do sądów w miejscu zwykłego pobytu dzieci; zatem do sądów polskich.

W tym sensie warto przywołać wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 lipca 2010 r. w sprawie C-256/09 (...) który stwierdza, że należy pamiętać że rozporządzenie nr 2201/2003 w zakresie, w jakim stanowi część prawa Unii, ma pierwszeństwo przed prawem krajowym.

Samo rozporządzenie WE nr 2201/2002 oddziela procedury deklaratoryjne dotyczące statusu osoby (rozwód, separacja lub nieważność małżeństwa) od procedur związanych z władzą rodzicielską. Dlatego też postępowanie to musi, w zależności od jurysdykcji danej sprawy, być rozpatrywane oddzielnie przed sądami różnych państw członkowskich Unii Europejskiej.

Rozporządzenie WE nr 2201/2003 ma służyć dobru małoletniego w celu ustalenia jurysdykcji, które w swoim artykule 15 stanowi, że „organy sądowe państwa członkowskiego właściwe do poznania istoty sprawy mogą, jeżeli uznają, że organ jurysdykcyjny innego państwa członkowskiego, z którym małoletniego łączy szczególny stosunek, jest lepiej przygotowany do zapoznania się ze sprawą lub jej konkretną częścią.

W przypadku małoletnich bez wątpienia należy przyjąć, że łączy ich szczególna więź z Polską. Mają polskie obywatelstwo oboje, mieszkają w Polsce od trzech lat, to jest ich środowisko rodzinne, to chodzą do szkoły i mąją przyjaciół, są tu zameldowani, ale najważniejsze jest ,iž wszystkie istotne sprawy dzieci odbywają się i są związane z ich pobytem w Polsce tu koncentrują się ich interesy.

Postanowienie w całości zaskarżyła uczestniczka L. O. (poprzednio W. O.). W wywiedzionym zażaleniu zarzuciła:

1.  naruszenie art. 10 Rozporządzenia RADY (WE) NR 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (dalej Rozporządzenie Bruksela Il bis) po przez jego niezastosowanie i błędne uznanie, że dzieci w Polsce nabyły zwykły pobyt w sytuacji gdy w niniejszej sprawie nie zostały spełnione kumulatywnie warunki z art. 10 Rozporządzenia Bruksela Il bis i nie doszło do uzyskania zwykłego pobytu dzieci w rozumieniu przepisów Rozporządzenia Bruksela Il bis;

1.  naruszenia art. 8 Rozporządzenia Il Bis po przez jego błędne zastosowanie i uznanie, że Sąd polski posiada jurysdykcję do rozpoznawania sprawy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej (tj. ustalenia miejsca pobytu, pozbawienie władzy rodzicielskiej i ustalenie kontaktów), w sytuacji, w której w dniu złożenia sprawy do tut. Sądu dzieci miały zwykły pobyt w Hiszpanii i tamten Sąd ma jedyną jurysdykcję by orzekać w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej, a jurysdykcja w niniejszej sprawie winna być ustalana w oparciu o art. 10 Rozporządzenia Bruksela Il bis;

2.  naruszenie art. 11 pkt. 6 - 8 Rozporządzenia Bruksela Il bis po przez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy na mocy tych przepisów L. N. przed Sądem w Hiszpanii wniosła o zmianę postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 04 listopada 2022r.(oddalającego wniosek o powrót dzieci do Hiszpanii) oraz wniosła o uregulowanie opieki nad dziećmi, władzy rodzicielskiej w wyniku czego Sąd w Hiszpanii wyrokiem z dnia 21 listopada 2023r.nakazał powrót dzieci do Hiszpani i orzekł o opiece naprzemiennej nad dziećmi, zatem pominięcie przez Sąd I instancji „że doszło do skutecznej zmiany postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie i dzieci winny wrócić do Hiszpanii i jedynie Sąd w Hiszpanii ma prawo rozstrzygać w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.art, 13 b Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicą sporządzonej w H. dnia 25 października 1980r.(dalej Konwencja Haska) i błędne uznanie że skoro Sąd Apelacyjny w W. postanowieniu z dnia 4 listopada 2022r. w sprawie I ACa 674/22 oddalił wniosek uczestniczki o powrót dzieci do Hiszpanii to odpadła przesłanka bezprawności z art. 3 Konwencji haskiej i doszło do zmiany jurysdykcji i sądem właściwym do rozpoznania spraw dot. odpowiedzialności rodzicielskiej jest sąd polski co przeczy brzmieniu tych przepisów i Sąd I instancji wyprowadził niewłaściwą interpretację tego przepisu;

4.  naruszenie art. 233 5 1 k.p.c. poprzez błąd w ustaleniach faktycznych polegających na uznaniu, że skoro Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił wniosek uczestniczki na podstawie art. 13 Konwencji haskiej o powrót dzieci do Hiszpanii to jurysdykcję w zakresie orzekania o pieczy nad dziećmi ma sąd w Polsce, w sytuacji gdy przed Sądem w Hiszpanii doszło do zmiany postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie na mocy art. 11 ust.6-8 Rozporządzenia Bruksela Il bis;

5.  naruszenie art. 233 5 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego w sprawie i błędne uznanie, że nie została wydana żadna decyzja ani polskiego ani hiszpańskiego sądu, która przyznała by opiekę nad małoletnimi w sytuacji gdy w wyroku rozwodowym z dnia 21 listopada 2023r.będących w aktach Sąd w Hiszpanii ustalił opiekę naprzemienną nad małoletnimi dziećmi stron oraz nakazał i natychmiastowy powrót dzieci do Hiszpanii i orzeczenie w tym zakresie jest natychmiast wykonalne.

Wobec powyższego skarżąca wniosła o:

1.  o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z postanowienia Sądu Okręgowego w Kielcach I Wydział Cywilny z dnia 3 stycznia 2024r. wraz z uzasadnieniem na fakt stwierdzenia przez ten Sąd braku jurysdykcji Sądu polskiego do orzekania w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej;

1.  na podstawie art. 394 § 3 k.p.c. o zmianę zaskarżonego postanowienia i odrzucenie wniosku o ustalenie miejsca pobytu, pozbawienie władzy rodzicielskiej i ustalenie konta kłów;

2.  zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wnioskodawczyni w odpowiedzi na zażalenie (k.790-791) wniosła o oddalenie zażalenia oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Zażalenie okazało się zasadne.

Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne nie były kwestionowane przez skarżącą, a zatem bez przeszkód mogły być podstawą rozpoznania w sprawy w niniejszym postępowaniu zażaleniowym. Natomiast zawiązany spór co do jurysdykcji miał tylko i wyłącznie charakter prawny.

Trafny co do zasady pozostawał kierunek zgłoszonych w zażaleniu zarzutów.

Rzeczywiście Sądu pierwszej instancji nie rozważył zastosowania w niniejszej sprawie przepisu art. 10 Rozporządzenia RADY (WE) NR 2201/2003 z dnia 27.11.2003r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000), poprzestając na zastosowaniu art. 8 ust. 1 tego Rozporządzenia, w sytuacji, kiedy już z treści art. 8 ust. 2 wynikało, że przepis art. 8 ust. 1 ma zastosowanie, ale z zastrzeżeniem m.in. art. 10 tego Rozporządzenia, co w efekcie doprowadziło do nieprawidłowego wnioskowania w zakresie jurysdykcji krajowej Sądu w niniejszym postępowaniu.

Stosownie do art. 8 ust. 1 w/w Rozporządzenia w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej jurysdykcję mają sądy państwa członkowskiego, w którym w chwili wniesienia pozwu lub wniosku dziecko ma zwykły pobyt.

Z kolei zgodnie z art. 10 w/w Rozporządzenia, w przypadku bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka jurysdykcja sądów państwa członkowskiego, w którym dziecko bezpośrednio przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem miało zwykły pobyt, zostaje utrzymana do chwili uzyskania przez dziecko zwykłego pobytu w innym państwie członkowskim oraz:

a)

każda z osób, instytucji lub innych jednostek sprawujących pieczę nad dzieckiem przyzwoliła na uprowadzenie lub zatrzymanie;

lub

b)

dziecko przebywało w tym innym państwie członkowskim przez co najmniej rok od chwili, w której osoba, instytucja lub inna jednostka sprawująca pieczę nad dzieckiem dowiedziała się lub powinna była się dowiedzieć o miejscu jego pobytu, dziecko zadomowiło się w swoim nowym otoczeniu oraz spełniony jest jeden z następujących warunków:

(i)

w ciągu roku od chwili, w której sprawujący pieczę nad dzieckiem dowiedział się lub powinien był się dowiedzieć o miejscu pobytu dziecka, nie został złożony żaden pozew lub wniosek o powrót dziecka do właściwych organów państwa członkowskiego, do którego dziecko zostało uprowadzone lub w którym jest zatrzymane;

(ii)

pozew lub wniosek o powrót wniesiony przez sprawującego pieczę nad dzieckiem został cofnięty, a żaden nowy wniosek nie został złożony w terminie określonym w ppkt (i);

(iii)

postępowanie przed sądem w państwie członkowskim, w którym dziecko miało zwykły pobyt bezpośrednio przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem, zostało zakończone zgodnie z art. 11 ust. 7;

(iv)

sądy państwa członkowskiego, w którym dziecko miało zwykły pobyt bezpośrednio przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem, wydały orzeczenie o prawie do pieczy nad dzieckiem, w którym nie zarządziły powrotu dziecka.

Z treści tych przepisów wynikają następujące wnioski. Po pierwsze, w sprawach objętych w/w Rozporządzeniem zasadą jest jurysdykcja sądów państwa członkowskiego, w którym w chwili wniesienia pozwu lub wniosku dziecko ma zwykły pobyt (art. 8 ust. 1). Po drugie, jest tak z zastrzeżeniem art. 10, co oznacza, że ten ostatni przepis statuuje wyjątek od tej reguły – regulując odmiennie jurysdykcję sądów w sytuacji bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania dziecka (w rozumieniu Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w H. dnia 25.10.1980 r.) – w ten sposób, że co do zasady utrzymuje jurysdykcję sądów tego państwa członkowskiego, w którym dziecko bezpośrednio przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem miało zwykły pobyt. Podkreśla się, że celem tego przepisu jest zapobieganie uprowadzeniom dzieci pomiędzy państwami członkowskimi, a jeżeli już do tego dojdzie – zapewnienie szybkiego powrotu dziecka do państwa członkowskiego jego pochodzenia (art. 11), a dyspozycja ta przeciwdziała sytuacji, w której sąd państwa członkowskiego, do którego nastąpiło uprowadzenie dziecka, uzyskałby jurysdykcję na podstawie art. 8 rozporządzenia, co byłoby równoznaczne z osiągnięciem korzyści przez osobę dokonującą nielegalnych działań. (p. także J. Zatorska Jolanta, Komentarz do Rozporządzenia nr 2201/2003 dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000). Po trzecie od tej zasady – art. 10 Rozporządzenia przewiduje kolejny wyjątek, umożliwiając – po spełnieniu warunków w nim opisanych - nabycie jurysdykcji przez sądy państwa członkowskiego, do którego bezprawnie uprowadzono lub w którym bezprawnie zatrzymano dziecko, a tym samym odjęcie jurysdykcji sądom tego państwa członkowskiego, w którym dziecko przebywało przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem do innego państwa członkowskiego. Jest tak jedynie w dwóch ściśle opisanych w art. 10 pkt. a i b Rozporządzenia sytuacjach, co oznacza, że jeżeli żadna z nich nie zaistnieje, to w dalszym ciągu utrzymana zostaje jurysdykcja sądów tego państwa członkowskiego, w którym dziecko miało zwykły pobyt przed jego uprowadzeniem lub zatrzymaniem.

Pierwsza z tych sytuacji (art. 10 pkt a) zachodzi wówczas, kiedy zostaną spełnione kumulatywnie następujące przesłanki: dziecko uzyskało zwykły pobyt w innym państwie członkowskim, do którego kierowany jest wniosek i wszystkie osoby, instytucje lub inne jednostki sprawujące pieczę nad dzieckiem (posiadające prawa do opieki) przyzwoliły na jego uprowadzenie lub zatrzymanie. W literaturze wskazuje się, że zgoda ta musi być wyraźna, co oznacza, że nie można jej domniemywać, oraz że musi pochodzić od osoby, której przysługuje piecza nad osobą dziecka, a nie jedynie prawo do osobistej styczności z dzieckiem. Jeżeli piecza przysługuje więcej niż jednej osobie, musi być wyrażona przez wszystkie podmioty (V. K., I. Z. für elterliche V. in der E. U. , F. 2005, s. 151; K. W., Jurysdykcja krajowa..., s. 134). W realiach niniejszej sprawy oczywistym pozostawał wniosek, że ten warunek nie został spełniony, bo brak było zgody (o jakiej mowa) jednego z rodziców dzieci na takie ich zatrzymanie przez ich matkę w Polsce, co eliminowało nabycie jurysdykcji sądów tego państwa członkowskiego, w którym do takiego bezprawnego (o czym szerzej w dalszej części) zatrzymania doszło), skutkując tym samym zachowaniem jurysdykcji tego państwa członkowskiego, w którym dzieci miały zwykły pobyt przed ich bezprawnym zatrzymaniem w innym państwie członkowskim.

Druga z tych sytuacji (art. 10 pkt b), w której może dojść do nabycia jurysdykcji przez sąd państwa, w którym uprowadzone dziecko nabyło prawo pobytu, wymaga kumulatywnego spełnienia trzech warunków zawartych w art. 10 lit. b.

Pierwszy to ten, by dziecko przebywało w nowym państwie członkowskim (do którego zostało bezprawnie uprowadzone lub zatrzymane) przez okres co najmniej jednego roku po tym, jak osoby posiadające prawa do opieki dowiedziały się lub mogły się dowiedzieć o miejscu pobytu dziecka, dziecko zadomowiło się w swoim nowym otoczeniu.

Ten warunek, w ocenie Sądu Okręgowego został spełniony, skoro z niekwestionowanych przez skarżącą ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego wynika, że małoletnie dzieci przebywały w Polsce od 6.03.2021 r., a uczestniczka od tak ujętej granicy czasowej wiedziała o miejscu pobytu dzieci w Polsce. To oznacza, że został spełniony warunek przebywania dzieci w nowym państwie członkowskim przez okres co najmniej roku po tym jak uczestniczka (posiadająca prawo do opieki nad nimi), dowiedziała się o miejscu pobytu dzieci.

Drugi warunek, sprowadza się do tego, by dziecko zadomowiło się w swoim nowym otoczeniu i w ocenie Sądu Okręgowego – biorąc pod uwagę niesporne fakty co do funkcjonowania dzieci w aktualnym miejscu pobytu od ponad trzech lat – został także spełniona. W szczególności, z niekwestionowanych ustaleń Sądu Rejonowego wynika to, że małoletnie dzieci od trzech lat mieszkają w Polsce, to jest ich środowisko rodzinne, tu chodzą do szkoły i tu mają przyjaciół, a wszystkie istotne sprawy dzieci odbywają się w Polsce, związane są z pobytem w Polsce i tu koncentrują się ich interesy.

Trzeci warunek, zakładający szeroko rozumianą bezczynność osób uprawnionych do sprawowania pieczy nad dzieckiem, dla swego zaistnienia wymaga spełnienia – alternatywnie - co najmniej jednej z czterech następujących przesłanek:

- w ciągu roku od chwili, w której sprawujący pieczę nad dzieckiem dowiedział się lub powinien był się dowiedzieć o miejscu pobytu dziecka, nie został złożony żaden pozew lub wniosek o powrót dziecka do właściwych organów państwa członkowskiego, do którego dziecko zostało uprowadzone lub w którym jest zatrzymane;

- pozew lub wniosek o powrót wniesiony przez sprawującego pieczę nad dzieckiem został cofnięty, a żaden nowy wniosek nie został złożony w terminie roku od chwili, w której sprawujący pieczę nad dzieckiem dowiedział się lub powinien był się dowiedzieć o miejscu pobytu dziecka;

– postępowanie przed sądem w państwie członkowskim, w którym dziecko miało zwykły pobyt bezpośrednio przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem, zostało zakończone zgodnie z art. 11 ust. 7;

- sądy państwa członkowskiego, w którym dziecko miało zwykły pobyt bezpośrednio przed bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem, wydały orzeczenie o prawie do pieczy nad dzieckiem, w którym nie zarządziły powrotu dziecka.

W realiach niniejszej sprawy żadna z czterech w/w przesłanek nie została spełniona. Po pierwsze, wniosek o wydanie dziecka przed sądem polskim uczestniczka złożyła przed upływem roku od daty, w której dowiedziała się o miejscu pobytu dzieci (co potwierdza także informacja MS z dnia 14.02.2022 r. – k. 261v., która wprawdzie nie wskazuje na datę złożenia wniosku do właściwego organu w Polsce, ale należało przyjąć, że musiało to nastąpić nie później niż w dniu 22.02.2022 r., skoro taką datą opatrzona jest informacja MS). Po drugie, w sposób oczywisty nie zachodzi przesłanka opisana w art. 10 pkt b pdpkt ii Rozporządzenia. Po trzecie, przesłanka z art. 10 pkt b pdpkt iii w zw. z art. 11 ust. 7 także nie została spełniona, przede wszystkim dlatego, że postępowanie przed sądem w państwie członkowskim (Hiszpanii), w którym dzieci miały zwykły pobyt przed ich zatrzymaniem w Polsce, nie zostało zakończone zgodnie z art. 11 ust. 7 Rozporządzenia, skoro Sąd w Sabadell wyrokiem z dnia 21.11.2023 r. – nr 354/2023 w sprawie o rozwód (wyrok z uzasadnieniem wraz z tłumaczeniem na język polski – k. 604-613; 591-603), utrzymał w mocy rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Sądu w Barcelonie z dnia 15.03.2022 r. – w sprawie o sygn. akt 143/2022 – uznające za bezprawne uprowadzenie małoletnich i nakazujące ich powrót do Hiszpanii. Jednocześnie w tym postępowaniu w sprawie o rozwód – Sąd w Sabadell procedował i wydał orzeczenie na skutek zawiadomienia go w trybie art. 11 ust. 6 Rozporządzenia – o treści wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4.11.2022 r. – sygn. akt I ACa 674/22 - zawierającego negatywne rozstrzygnięcie w przedmiocie bezprawnego uprowadzenia małoletnich z Hiszpanii do Polski (ten wyrok z uzasadnieniem - k.496-509). Zatem tej treści wyrok Sądu w Sabadell - w sprawie o rozwód nie oznaczał „zamknięcia sprawy” w rozumieniu art. 11 ust. 7, a więc stanu, o którym mowa w art. 10 pkt b pdpkt iii, bo takowe zamknięcie musiałoby oznaczać brak jakiejkolwiek „reakcji” w/w Sądu w Hiszpanii – na w/w orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie - po przeprowadzeniu procedury opisanej w art. 11 ust. 7 Rozporządzenia na skutek zawiadomienia skierowanego do tego Sądu w trybie art. 11 ust. 6 Rozporządzenia.

Wracając do kwestii samej bezprawności uprowadzenia lub zatrzymania dziecka, która z przyczyn już wyjaśnionych determinuje utrzymanie jurysdykcji sądów tego państwa członkowskiego, w którym dziecko miało zwykły pobyt przed jego uprowadzeniem lub zatrzymaniem, nie ulega żadnej wątpliwości to, że uprowadzenie dzieci przez ich matkę w Polsce miało charakter bezprawny w rozumieniu art. 3 Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w H. dnia 25.10.1980 r. Taki wniosek znajduje potwierdzenie zarówno w wyroku sądu w Sabadell z dnia 15.03.2022 r. – nr 173/2022, a więc w postępowaniu zainicjowanym przez uczestniczkę (wyrok wraz tłumaczeniem na język polski – k. 371-377;365-369); utrzymującego w mocy to orzeczenie - wyroku Sądu w Barcelonie z dnia 15.03.2023 r. – nr 763/2022 (na treść, którego wskazuje uzasadnienie w/w wyroku Sądu w Sabadell z dnia 21.11.2023 r. – k. 602); wyroku Sądu w Sabadell z dnia 21.11.2023 r. – nr 354/2023 w sprawie o rozwód (wyrok wraz z tłumaczeniem – k. 604-613), które to orzeczenie, co istotne m.in. „zmieniało”, czy „zastępowało” rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w Warszawie o odmowie wydania dzieci – zawarte w w/w już wyroku z dnia 4.11.2022 r. – sygn. akt I ACa 674/22. Wskazać należy i na to, że wszystko to zostało potwierdzone także wyrokiem Sądu w Barcelonie z dnia 19.07.2024 – nr 385/2024, którym to orzeczeniem rozpoznano apelację wnioskodawczyni od w/w wyroku Sądu w Sabadell w sprawie o rozwód. (pisma - k.786,797-799; wyrok – k.800-816). Warto przy tym podkreślić, że jeżeli nawet, nie doszłoby do tak rozumianej „zmiany”, czy „zastąpienia”, to biorąc pod uwagę pisemne motywy tego w/w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, przesłanka bezprawności uprowadzenia dzieci w dalszym ciągu była aktualna także i dla tego Sądu, a zmiana zaskarżonego postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie była podyktowana jedynie przyjęciem przez Sąd Apelacyjny istnienia przesłanki negatywnej z art. 13 Konwencji Haskiej.

Reasumując, w tej sprawie utrzymana została jurysdykcja sądów państwa członkowskiego (Hiszpanii), w którym małoletni mieli zwykłe miejsce pobytu przed ich bezprawnym uprowadzeniem do innego państwa członkowskiego (Polski). Tym samym nie zaszła żadna z dwóch wyżej opisanych sytuacji, która mogłaby uzasadniać nabycie jurysdykcji przez sądy polskie – z przyczyn szczegółowo przez Sąd Okręgowy wyjaśnionych. Zatem brak jurysdykcji krajowej, stosownie do art. 1099 § 1 k.p.c. w zw. art. 10 Rozporządzenia, musiał skutkować odrzuceniem wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej oraz ustalenie kontaktów. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w pkt. 1 sentencji.

SSO Mariusz Broda

(...)

(...)