Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 października 2025 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Mariusz Broda

po rozpoznaniu w dniu 7 października 2025 r. w Kielcach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa F. M., M. M.

przeciwko A. M.

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji pozwanego A. M.

od wyroku Sądu Rejonowego w Jędrzejowie

z dnia 23 kwietnia 2025 r. sygn. III RC 70/24

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I (pierwszym), w części utrzymującej w mocy wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Jędrzejowie z dnia 31 lipca 2024 roku – sygnatura akt III RC 70/24 w zakresie obejmującym podwyższenie alimentów od A. M. na rzecz F. M. do kwoty po 550 (pięćset pięćdziesiąt) złotych miesięcznie oraz na rzecz M. M. do kwoty po 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych miesięcznie, płatnych do dnia 15-go każdego następującego po sobie miesiąca z każdorazowymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat i umarza postępowanie przed Sądem Rejonowym w Jędrzejowie w części dotyczącej wydania wyroku w zaskarżonym apelacją zakresie.

(...)

(...)

Sygn. akt II Ca 1091/25

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23.10.2025 r. Sąd Rejonowy w Jędrzejowie:

- w pkt I (pierwszym) wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Jędrzejowie z dnia 31 lipca 2024 roku, sygnatura akt III RC 70/24 utrzymał w mocy w części podwyższającej alimenty od A. M. na rzecz F. M. do kwoty po 550 (pięćset pięćdziesiąt) złotych miesięcznie oraz na rzecz M. M. do kwoty po 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych miesięcznie, zasądzone ostatnio wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Jędrzejowie z dnia 28 kwietnia 2016 roku, sygnatura akt III RC 62/16, płatne do dnia 15-go każdego miesiąca z każdorazowymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie z przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat – a w pozostałej części wyrok zaoczny uchyla i powództwo oddala;

- w pkt II (drugim) odstąpił od obciążania F. M. i M. M. kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa;

- w pkt III (trzecim) nie obciążył A. M. kosztami procesu;

- w pkt IV (czwartym) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz radcy prawnego T. S. kwotę 1 328,40 (jeden tysiąc trzysta dwadzieścia osiem złotych czterdzieści groszy) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodom z urzędu, w tym 248, 40 (dwieście czterdzieści osiem złotych czterdzieści groszy) podatku od towaru i usług;

- w pkt V (piątym) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. B. kwotę 3 099,60 (trzy tysiące dziewięćdziesiąt dziewięć złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu, w tym 579.60 (pięćset siedemdziesiąt dziewięć złotych sześćdziesiąt groszy) podatku od towaru i usług;

- w pkt VI (szóstym) nadał wyrokowi w punkcie I rygor natychmiastowej wykonalności.

Podstawy faktyczne i prawne takiego rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji przedstawił w pisemnym uzasadnieniu (k.175-179).

Wyrok w pkt I (pierwszym) zaskarżył pozwany. W wywiedzionej apelacji przede wszystkim zarzucił naruszenie art. 339 § 1 k.p.c., z powodu utrzymania w mocy wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Jędrzejowie z dnia 31 lipca 2024 r. – sygnatura akt III RC 70/24, w części podwyższającej alimenty, pomimo wniesienia przez pozwanego odpowiedzi na pozew w dnia 21.05.2024 r. w wyznaczonym terminie, w piśmie procesowym zatytułowanym „pozew wzajemny o obniżenie alimentów wraz z odpowiedzią na pozew główny”, konkludując, że wydanie wyroku zaocznego by…niezgodne z tym przepisem. Wobec tego skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Powodowie, w odpowiedzi na apelację wnieśli o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja, o ile doprowadziła do uchylenia wyroku – we wskazanej w wyroku Sądu Okręgowego części i umorzenia postępowania przed Sądem Rejonowym w Jędrzejowie w części dotyczącej wydania wyroku w zaskarżonym zakresie, okazała się zasadna.

W postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, w dniu 4.07.2024 r. doręczono pozwanemu odpis pozwu, zobowiązując go do złożenia w terminie 14 dni odpowiedzi na pozew, pod rygorem m.in. wydania wyroku zaocznego (k.34,35). Zarządzeniem z dnia 31.07.2024 r. Sąd Rejonowy skierował sprawę na posiedzenie niejawne, celem wydania wyroku „zaocznego” i w tym samym dniu wydał wyrok „zaoczny” uwzględniający powództwo o podwyższenie alimentów w całości, czyli odpowiednio do kwot po 1000 zł na rzecz F. M. oraz po 700 zł na rzecz M. M..

W dniu 12.07.2024 r. A. M. (pozwany w niniejszym postępowaniu o podwyższenie alimentów) złożył w Sądzie Rejonowym w Jędrzejowie pismo procesowe zatytułowane „Pozew wzajemny o obniżenie alimentów wraz odpowiedzią na pozew”, które zostało zarejestrowane w tym Sądzie, jako inicjujące samodzielne postępowanie, czyli jako pozew o obniżenie alimentów – pod sygn. akt III RC 103/24 (k.2-4 tych akt).

Stosownie do art. 339 § 1 k.p.c. jeżeli pozwany nie stawi się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę, albo mimo stawienia się na rozprawę nie bierze w niej udziału, sąd wyda wyrok zaoczny. Natomiast zgodnie z art. 340 k.p.c. wyrok wydany w nieobecności nie będzie zaoczny m.in. wówczas, kiedy składał on już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie. Ta ostatnia przesłanka negatywna (dla wydania wyroku zaocznego) jest spełniona m.in. wówczas, kiedy pozwany złożył odpowiedź na pozew. Nie ulega żadnej wątpliwości to, że w takiej postaci zaistniała także w realiach tej konkretnej sprawy, w której zapadł zaskarżony wyrok, skoro pozwany złożył odpowiedź na pozew w otwartym dla tej czynności terminie, a więc także i przed wydaniem przez Sąd Rejonowy na posiedzeniu niejawnym w dniu 31.07.2024 r. wyroku (opisanego w jego treści jako „zaoczny”), którego odpis w trybie art. 343 § 1 został doręczony pozwanemu w dniu 6.08.2024 r., wraz z pouczeniem o prawie, terminie i sposobie wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego (k.40,41), w następstwie czego pozwany złożył sprzeciw od „wyroku zaocznego” (k.42-46), zarzucając w tym piśmie procesowym w pierwszej kolejności to, że „wyrok zaoczny” zapadł z rażącym naruszeniem art. 339 § 1 k.p.c., z uwagi na złożoną wcześniej odpowiedź na pozew wraz z pozwem wzajemnym.

Skoro zatem w/w wyrok z dnia 31.07.2024 r., ponad wszelką wątpliwość nie jest wyrokiem zaocznym – w rozumieniu art. 339 § 1 k.p.c., a to wobec negatywnej przesłanki z art. 340 § 2 k.p.c., to oznacza że jest wyrokiem w rozumieniu art. 316 § 1 k.p.c., ale wydanym na posiedzeniu niejawnym i to abstrahując już od samej oceny – w ramach niniejszego postępowania apelacyjnego – tego, czy w tym konkretnym przypadku zostały spełnione przesłanki do rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym (art. 148 ¹ k.p.c.). Już zatem z tej tylko przyczyny zaistniała bezwzględna negatywna przesłanka procesowa do wydania przez Sąd Rejonowy kolejnego wyroku w tej sprawie, tj. wyroku z dnia 23.04.2025 r., czyli tego, który w części został zaskarżony przez A. M. wywiedzioną apelacją – w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 in principio k.p.c. W tym miejscu wyjaśnić należy, że chociaż oznaczony w apelacji zakres zaskarżenia wskazuje na pkt I wyroku Sądu Rejonowego, to już zarzuty apelacji i jej uzasadnienie w sposób niebudzący żadnych wątpliwości potwierdzają tezę, że w istocie tym zakresem zaskarżenia została objęta tylko ta część pkt I wyroku, w której Sąd Rejonowy utrzymał w mocy część „wyroku zaocznego” w zakresie podwyższającym alimenty odpowiednio na rzecz każdego z powodów do kwot po 550 zł i po 450 zł. Tym samym zakres zaskarżenia apelacją nie objął tej części pkt I wyroku Sądu Rejonowego, w której „wyrok zaoczny” w pozostałej części został uchylony i powództwa o podwyższenie alimentów w tej części zostało oddalone. Taka wykładnia zakresu zaskarżenia doznaje wzmocnienia i w tym, że pozwany zaskarżył w istocie jedynie rozstrzygnięcia dla niego niekorzystne, czyli skutkujące podwyższeniem alimentów, a już nie oddaleniem powództwa o ich podwyższenie w pozostałej części. Wracając do kwestii niedopuszczalności wydania kolejnego wyroku, z uwagi na bezwzględną negatywną przesłankę procesową – skutkującą także nieważnością postępowania w zakresie dotyczącym takiego rozstrzygnięcia (art. 379 pkt 3 k.p.c.), nie ulega żadnej wątpliwości to, że zaistniał stan sprawy w toku – w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Jest tak dlatego, że po pierwsze w/w wyrok z dnia 31.07.2024 został wydany, po drugie nie jest wyrokiem zaocznym, po trzecie jego odpisy nie zostały doręczone przez Sąd Rejonowy z urzędu stronom w trybie art. 327 § 3 k.p.c. (skoro został wydany na posiedzeniu niejawnym). Przy czym ten brak doręczenia jego odpisów – w kontekście tego zidentyfikowanego wyżej zakresu zaskarżenia wyroku z dnia 23.04.2025 r., miał różne konsekwencje w stosunku do każdej ze stron. Niezaskarżenie wyroku z dnia 23.04.2025 r. przez powodów, w części w jakiej uchylał on wyrok zaoczny z dnia 31.07.2024 r. i oddalał powództwo o podwyższenie alimentów w dalszej części, spowodowało, że pomimo błędnego procesowo założenia przez Sąd Rejonowy o istnieniu wyroku zaocznego i w konsekwencji błędnego rozpoznania „sprzeciwu” od niego, to częściowe uchylenie -na skutek tego wyroku - jako „zaocznego”, skutkowało uprawomocnieniem się wyroku z dnia 23.04.2025 r. w tej waśnie części, w jakiej uchylił on częściowo wyrok „zaoczny” i oddalił w tym zakresie powództwo o dalsze podwyższenie alimentów. To oznacza, że doręczenie odpisu wyroku z dnia 31.07.2024 r. w trybie i na podstawie art. 327 § 3 k.p.c., którego Sąd Rejonowy winien dokonać (po zwrocie akt przez Sąd Okręgowy) – powodom, w rzeczywistości nie będzie obejmowało już tej „pierwotnej” części jego pkt I, która obejmowała podwyższenie alimentów odpowiednio ponad kwoty 550 zł i 450 zł, bo w tej części ten wyrok utracił „byt procesowy”. Natomiast zaskarżenie przez pozwanego wyroku z dnia 23.04.2025 r. w jego pkt I – w części, w jakiej utrzymywał on w mocy wyrok „zaoczny” (z dnia 31.07.2024 r.) w części obejmującej podwyższenie alimentów odpowiednio do kwot po 550 zł i 450 zł, prowadziło nie tylko do uchylenia zaskarżonego w tej części wyroku z dnia 23.04.2025 r. – z uwagi na „stan sprawy w toku”, ale miało i to znaczenie dla pozwanego, że w dalszym ciągu zachował on prawo do doręczenia mu odpisu wyroku w dnia 31.07.2024 r. – w trybie i na podstawie art. 327 § 3 k.p.c., oczywiście w tej chwili już bez pouczenia o prawie do wywiedzenia apelacji, a w związku z tym i prawie oraz terminie do uprzedniego złożenia wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia tego orzeczenia, skoro pozwany jest reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adwokata (ustanowionego z urzędu). To, że w konsekwencji wyżej już opisanych naruszeń przepisów prawa procesowego, skutkujących także nieważnością postępowania w zakresie w jakim dotyczyło ono wydania wyroku w zaskarżonej przez pozwanego (apelacją) części, pozwany zachował prawo do doręczenia mu odpisu wyroku z dnia 31.07.2024 r. – raz jeszcze podkreślić należy – we właściwym trybie (art. 327 § 3 k.p.c.), jak i prawo do zaskarżenia go apelacją w części, w jakiej zawiera on niekorzystne dla niego rozstrzygnięcie, nie budzi najmniejszych wątpliwości. Trafność tej treści wniosku doznaje dodatkowego wzmocnienia także w prawidłowej, tj. mającej oparcie w orzecznictwie ETPCz wykładni przepisu art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, który zawierającego właściwie pojmowane gwarancje prawa do sądu. Wnioskowanie odmienne (alternatywne), sprowadzające się do tezy, że skoro pozwanemu doręczono już odpis wyroku opisanego jako „zaoczny” (pomimo, że wyrokiem zaocznym nie był) i złożył on pismo procesowe opisane jako „sprzeciw od wyroku zaocznego”, pomimo tego, że tym sprzeciwem nie mogło ono być i z tej przyczyny należałoby go interpretować jako „apelację”, skoro wyrok nie był wyrokiem zaocznym, prowadziłoby w sposób oczywisty do unicestwienia prawa pozwanego do sądu, bo jest rzeczą oczywistą, że tak „zidentyfikowana” apelacja, jako wywiedziona wprost, w aktualnym stanie prawnym podlegałaby odrzuceniu.

Reasumując, wyrok w zaskarżonej przez pozwanego części podlegał uchyleniu z powodu nieważności poprzedzającego go postępowania, ale już bez przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w tym zakresie, bo wydanie ponownego wyroku byłoby niedopuszczalne, skoro jeden (tj. ten z dnia 31.07.2024 r.) został już wydany, a wyrok kasatoryjny wydany w wyniku rozpoznania sprawy w niniejszym postępowaniu apelacyjnym dotyczył jedynie tego kolejnego - procesowo niedopuszczalnego wyroku (tj. z dnia 23.04.2025 r.). Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Dodatkowo Sąd Okręgowy wskazuje, że z przyczyn już dostatecznie wyjaśnionych, ocena prawidłowości (także „procesowej”) wyroku z dnia 31.07.2024 r. w jego pkt 1 w zakresie zawierającym niekorzystne dla pozwanego rozstrzygnięcie, musiała pozostawać poza granicami rozpoznania sprawy w niniejszym postępowaniu apelacyjnym, natomiast będzie mogła zostać przeprowadzona w odrębnym postępowaniu apelacyjnym, o ile oczywiście zostanie ono zainicjowane przez pozwanego, w konsekwencji uprzednio podjętych przez Sąd Rejonowy czynności, w szczególności w trybie i na podstawie art. 327 § 3 k.p.c.

SSO Mariusz Broda

(...)

(...)