Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Kośka

Sędziowie: SSO Beata Piwko

SSO Rafał Adamczyk

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Chrapkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2015 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka Jawna Z. C., J. C. w B.

przeciwko A. T. , M. T.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 11 grudnia 2014 r. sygn. I C 1012/12

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 507/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił powództwo (...) Spółka Jawna Z. C., J. C.w B.o uznanie w stosunku do powoda za bezskuteczną umowę darowizny udziałów w wysokości ¼ w prawie własności nieruchomości położonej w miejscowości L., gm. G., stanowiącej działkę nr (...)dla której Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą (...)

Sąd Rejonowy ustalił, że prawomocnym wyrokiem zaocznym z dnia 13.04.2012 r. Sąd Rejonowy w Kielcach w sprawie V GC 241/12 zasądził od R. T.na rzecz (...) Spółka Jawna Z. C.kwotę 11.101,38 zł wraz z odsetkami i kosztami procesu. Wszczęte na podstawie tego tytułu wykonawczego postępowanie egzekucyjne z uwagi na bezskuteczność zostało umorzone na podstawie art.824 §1 pkt 3 k.p.c. W dniu 11 kwietnia 2011 r. przed notariuszem Ł. A. R. T.złożył oświadczenie woli, iż cały swój udział w ½ części w lokalu mieszkalnym oznaczonym numerem (...), położonym w K.przy ul. (...)objętym księgą wieczystą nr (...)wraz z całym swoim udziałem w lokalu – podziemnym garażu (parking), położonym w K.przy ul.(...)w budynku numer(...), objętym księgą wieczystą nr(...)oraz cały swój udział w 1/2 części w nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości L., w gminie G., stanowiącej działkę numer (...)objętą księgą wieczystą numer (...), daruje swoim dzieciom A. T.i M. T.na współwłasność w częściach równych. Przy tej czynności prawnej małoletnią A. T.i M. T.reprezentowała matka I. T.. W akcie notarialnym obejmującym umowę darowizny R. T.i I. T.oświadczyli, że pozostają w faktycznej separacji i w związku z tym w dniu 1 lipca 2007 r. zawarli umowę alimentacyjną – zmienioną aneksami z dnia 1 października 2007 r. i 1 grudnia 2007 r., na mocy której R. T.zobowiązał się wypłacać do rąk I. T.kwotę 2000 zł miesięcznie tytułem alimentów na rzecz dzieci A. T.i M. T., a na rzecz I. T.kwotę 500 zł. R. T.oświadczył, że dotychczas nie wywiązywał się z powyższych zobowiązań, jego aktualne zadłużenie z tego tytułu wynosi około 150.000 zł i darowizną tą czyni zadość swemu obowiązkowi alimentacyjnemu wobec dzieci poprzez zapewnienie im tytułu prawnego do mieszkania i zapewnienie zabezpieczenia na przyszłość oraz polecił obdarowanym, aby zwolnili darczyńcę z długu wynikającego z zaległych i przyszłych rat alimentacyjnych do wysokości czystej darowizny t.j. kwoty 206.000 zł. I. T.oświadczyła, że w związku z dokonaną przez R. T.darowizną zobowiązuje się zwolnić R. T.z obowiązku świadczenia na rzecz ich wspólnych dzieci A. T.i M. T.rat alimentacyjnych – zaległych i przyszłych oraz zwalnia go z obowiązku świadczeń wynikających z kosztów utrzymania mieszkania w wysokości do czystej wartości darowizny tj. kwoty 206.000 zł, na co R. T.wyraził zgodę.

W dniu 30 maja 2011 r. A. T.i M. T.wpisane zostały w dziale II księgi wieczystej nr (...)jako współwłaściciele w udziałach po 1/4 części lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem(...)położonego w K.przy ul. (...)oraz w dziale II księgi wieczystej nr(...)jako współwłaściciele po 1/88 części lokalu – podziemnego garażu (parking), położonego w K.przy ul.(...), a w dniu 31 października 2011 r. w dziale (...)księgi wieczystej nr (...)jako współwłaściciele po ¼ części nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości L., gm. G., stanowiącej działkę numer(...)

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie w świetle art.527 k.c. W ocenie tego Sądu analiza treści umowy z dnia 11 kwietnia 2011 r. objętej aktem notarialnym rep.(...)nr (...)prowadzi do konkluzji, że jakkolwiek określona została jako darowizna, w rzeczywistości nie stanowiła bezpłatnego przysporzenia na rzecz małoletnich A. T.i M. T., gdyż zobowiązanie się I. T.działającej w imieniu małoletnich córek do zwolnienia R. T.z obowiązku świadczenia na rzecz małoletnich córek rat alimentacyjnych (zaległych i przyszłych) stanowiło dla „darczyńcy” przysporzenie majątkowe. Sąd wskazał także , że niedopuszczalne było na podstawie tej umowy zwolnienie R. T.z obowiązku alimentacyjnego na przyszłość poprzez darowiznę udziałów w nieruchomościach, z kolei umocowanie I. T.do działania jako przedstawiciel ustawowy małoletnich córek było w tym zakresie wyłączone. Powyższe okoliczności doprowadziły do nieważności umowy darowizny z dnia 11 kwietnia 2011 r. , co przesądziło o bezzasadności powództwo głównego o ustalenie bezskuteczności tej czynności prawnej, gdyż skargą pauliańską mogą być objęte tylko czynności prawnie ważne. Sąd wskazał również, że w sprawie IC 565/13 tut. Sądu z powództwa (...) Banku S. A.przeciwko A. T., M. T., R. T., I. T.o uznanie w/w umowy darowizny za bezskuteczną sąd oddalił powództwo wyrokiem częściowym, natomiast co do zgłoszonego w /w sprawie żądania usunięcia niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym księdze wieczystej, a rzeczywistym stanem prawnym nieprawomocnym wyrokiem z 18.12.2014r. nakazał w celu usunięcia niezgodności pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księgach wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym dokonać stosownych wpisów.

Apelację od tego wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości. Zarzucił naruszenie:

1) przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nierozważenie zebranego materiału dowodowego w sposób wszechstronny i dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią umowy darowizny zawartej przez R. T. A. T. i M. T. dnia 11.04.2011 r. przed notariuszem Ł. A. aktem notarialnym nr rep (...),

2) przepisów prawa materialnego tj. art. 58 § i 3 k.c., art. 893 k.c. oraz art. 98 § 1 k.r.i.o. poprzez ich nie zastosowanie i art.98 §2 pkt 2 k.r.i.o. poprzez jego zastosowanie, a w konsekwencji tych naruszeń uznanie, że umowa darowizny zawarta przez R. T. z A. T. i M. T. dnia 11.04.2011 r. przed notariuszem Ł. A. aktem notarialnym nr rep (...) jest nieważna.

W uzasadnieniu swoich zarzutów wskazał, że należy przedmiotową umowę darowizny uznać za ważną z wyłączeniem zawartego w niej w §4 postanowienia o poleceniu. Wskazał, że jeżeli nieważność odnosi się jedynie do samego polecenia, to darowizna pozostaje w mocy w dalszej części.

W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego były prawidłowe i Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 k.p.c. przy ustalaniu podstawy faktycznej wyroku, jak też przy ocenie zebranych dowodów. W ramach tego zarzutu skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (porównaj - postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r., sygn. akt IV CKN 970/00, opublikowane w zbiorze orzecznictwa LEX nr 52753). Tymczasem skarżący naruszenie art. 233 k.p.c. upatruje nie tyle w ocenie dowodów, co w ocenie prawnej umowy z dnia 11 kwietnia 2011 r., która w ramach zarzutu naruszenia art.233 k.p.c. nie może być kwestionowana.

Sąd Okręgowy na okoliczność ustalenia stanu prawnego nieruchomości objętych umową z dnia 11 kwietnia 2011 r. dopuścił dowód z akt sprawy Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia (...) i akt ksiąg wieczystych: (...), (...) i (...). Stan prawny objętych powyższymi księgami wieczystymi nieruchomości od daty wyrokowania przez Sąd Rejonowy nie zmienił się.

Przechodząc do zarzutów naruszenia prawa materialnego wskazać należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że umowa z dnia 11 kwietnia 2011 r. ma charakter odpłatny i wzajemny, przez co nie stanowi umowy darowizny. Ocenę tę Sąd Okręgowy w całości podziela. Umowa darowizny uregulowana w art. 888 k.c. jest czynnością prawną, na mocy której darczyńca zobowiązuje się do jednostronnego bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku na rzecz obdarowanego, przy równoczesnym braku nałożenia na niego obowiązku świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Korzyść osiągana przez jedną stronę umowy nie znajduje odpowiednika po drugiej stronie. W umowie darowizny bezpłatność należy do essentialia negotii. Brak zamiaru bezpłatnego przysporzenia darczyńcy i porozumienia stron co do tego istotnego elementu umowy powoduje niedojście umowy do skutku, gdyż umowa darowizny nie może bez niego powstać. Rację ma skarżący, że istoty darowizny jako czynności pod tytułem darmym, nie zmienia obciążenie jej poleceniem, czyli włożeniem na obdarowanego obowiązku oznaczonego działania lub zaniechania, bez czynienia kogokolwiek wierzycielem (art. 893 k.c.). Wbrew jednak zarzutowi tyczącemu się naruszenia przez Sąd Rejonowy art.893 k.c., wskazać należy, że zawarte w § 4 aktu notarialnego zapisy takiego charakteru nie mają. Z ich treści wynika, że R. T.w zamian za przeniesienie udziału we współwłasności w nieruchomościach objętych księgami wieczystymi(...) (...)i (...) polecił obdarowanym aby zwolnili go z długu wynikającego z zaległych alimentów oraz przyszłych rat alimentacyjnych do czystej wartości darowizny t.j. kwoty 206.000 zł. W tym miejscu podkreślić należy, że polecenie nie może polegać na nałożeniu takich obowiązków, które odbierają czynności charakter zdziałanej pod tytułem darmym. Może to wystąpić w szczególności wtedy, gdy obciążenie wynikające z polecenia na rzecz darczyńcy stanowi równoważnik świadczenia tegoż darczyńcy; wypełnienie polecenia może w takiej sytuacji stać się oczekiwaną odpłatą za otrzymane przysporzenie, co zniweczy jego nieodpłatny charakter (por. wyr. SN z dnia 20 października 2006 r.,IV CSK 172/06 ). Zważywszy na ustalenie w umowie, iż R. T.jest zwolniony z obowiązku świadczeń alimentacyjnych zaległych i przyszłych do wartości czystej darowizny, uznać należy, że objęte ,,poleceniem” zobowiązanie było równoważne wartościowo z przedmiotem darowizny, stanowiło w istocie jej ekwiwalent, i zamierzoną odpłatę za świadczenie "darczyńcy”. Ocena czy umowa ma charakter darowizny z poleceniem, czy umowy odpłatnej następuje w drodze interpretacji oświadczeń woli stosownie do reguł zawartych w art. 65 § 1 i 2 k.c. zgodnie z którym, przy tłumaczeniu umów należy badać zgodny zamiar i cel umowy, a nie opierać się na jej dosłownym brzmieniu, przy czym przez zgodny zamiar i cel umowy trzeba rozumieć uzgodnienie istotnych okoliczności, bądź w samej umowie, bądź poza nią. Okoliczności niniejszej sprawy wskazują, że u podstaw dokonania przysporzenia na rzecz córek legł przede wszystkim zamiar zwolnienia się przez R. T.z obowiązku spłaty ciążącego na nim zadłużenia alimentacyjnego, jak i z obowiązku świadczenia rat bieżących i przyszłych, a to przesądza o wzajemności świadczeń stron zawartej umowy. Doprowadziło to Sąd Rejonowy do uprawnionego stwierdzenia, że stronom umowy chodziło nie o bezpłatne świadczenie, ale o zawarcie umowy o cechach ekwiwalentności wzajemnych świadczeń. Strony zawarły zatem umowę nie w celu bezpłatnego przysporzenia majątkowego, ale w celu, który wynikał z treści zawartego w § 4 umowy ,,polecenia”. Stanowiło to o braku kauzy umowy „darowizny” z dnia 11 kwietnia 2011 r., prowadzącym do jej nieważności. Oznacza to, że powództwo z art.527 k.c., obejmujące przedmiotową umowę nie mogło zostać uwzględnione przez Sąd Rejonowy. Przy prawidłowym założeniu, że umowa z dnia 11 kwietnia 2011 r. nie stanowiła darowizny obciążonej poleceniem z art.893 k.c. i była w całości nieważna, niezasadne okazały się także zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy art.58 §1 i 3 k.c., czy art. 98 k.r.i.o.

Z powyższych przyczyn apelację jako niezasadną Sąd Okręgowy oddalił na podstawie art. 385 k.p.c., o czym orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO B.Piwko SSO M.Kośka SSO R.Adamczyk