Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 18 listopada 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Olszewska (spr.)

Sędziowie: SSA Krystian Serzysko

SSA Katarzyna Wysokińska-Walenciak

Protokolant: Małgorzata Soczówka

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2024 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko Wojskowemu Biurze Emerytalnemu w K.

o wypłatę emerytury wojskowej

na skutek zażalenia organu rentowego

na postanowienie zawarte w punkcie II. wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 lipca 2024 r. sygn. akt III AUa 1640/20

postanawia:

1.  oddalić zażalenie;

2.  zasądzić od Wojskowego Biura Emerytalnego w K. na rzecz J. S. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia niniejszego postanowienia organowi rentowemu do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

Sygn. akt III AUz 174/24

UZASADNIENIE

Sąd Apelacyjny w Krakowie rozpoznawał zażalenie organu rentowego na punkt II. wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 lipca 2024 r. sygn. akt III AUa 1640/20. W punkcie I. wyroku Sąd na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji i oddalił odwołanie oraz nie obciążył odwołującego J. S. kosztami postępowania, w punkcie II. nie obciążył odwołującego kosztami postępowania apelacyjnego. Uzasadniając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania Sąd Apelacyjny wskazał, że o kosztach postępowania za obie instancje orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 102 k.p.c. zasadą słuszności, mając na uwadze charakter sprawy. Sporna w tej sprawie kwestia możliwości pobierania dwóch emerytur przez ubezpieczonych, którzy pozostawali w zawodowej służbie wojskowej przed dniem 2 stycznia 1999 r. i pobierali emeryturę wojskową wynoszącą 75 % podstawy jej wymiaru obliczoną bez uwzględnienia okresów składkowych i nieskładkowych, z tytułu których jest uprawniony również do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, budziła bowiem wątpliwości. Istniejące na tym tle rozbieżności w orzecznictwie usunięte zostały dopiero w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2021 r. (III UZP 7/21, OSNP 2022, nr 6, poz. 58), a zatem zapadłej już po wydaniu zaskarżonego wyroku I instancji. Organ rentowy zastępowany przez radcę prawnego złożył zażalenie na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego zawarte w punkcie II wyroku, jak również wniósł zażalenie na prawomocny punkt I. wyroku wskazując, że skarży postanowienie o kosztach postępowania. Skarżący zarzucił naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że w sprawie wystąpił wypadek szczególny oraz naruszenie § 10 ust. 1 pkt 2 w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, poprzez niezastosowanie i nie zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia zawartego punkcie I. i punkcie II. wyroku oraz zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego

W odpowiedzi na zażalenie odwołujący zastępowany przez radcę prawnego wniósł o jego oddalenie jako bezzasadnego oraz o zasądzenie od organu rentowego zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie. Zażalenie na koszty postępowania apelacyjnego zostało oddalone, ponieważ Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że nie miało miejsca naruszenia art. 102 k.p.c. W niniejszej sprawie skarżący zakwestionował możliwość odstąpienia od zasądzania kosztów na podstawie powyższego przepisu, zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego statuują tym samym zasadę, że wprawdzie wynik procesu z reguły decyduje o obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, niemniej nie jest to obowiązek nieograniczony i podlega ocenie z punktu widzenia zasad słuszności. Jednocześnie przepisy nie konkretyzują pojęcia "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi. W orzecznictwie wskazuje się, że do kręgu "wypadków szczególnie uzasadnionych" należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz tj. dotyczące przede wszystkim stanu majątkowego i sytuacji życiowej. Należy wziąć pod uwagę m.in. podstawę oddalenia żądania, zgodność zamiarów stron w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem, szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy, a ponadto sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą albo niesumienne lub oczywiście niewłaściwe postępowanie strony wygrywającej, która w ten sposób wywołała proces i koszty połączone z jego prowadzeniem - są to fakty związane z samym przebiegiem procesu. Podkreślenia wymaga, że zakwalifikowanie przypadku jako szczególnie uzasadnionego wymaga rozważenia całokształtu okoliczności faktycznych sprawy. Okoliczności z art. 102 k.p.c. powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (zob. post. SN z 14.1.1974 r., II CZ 223/73, Legalis). Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią uzasadnioną podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (por. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., sygn. akt I CZ 110/07, niepubl.). Wskazać należy, że w niniejszej sprawie na należne organowi rentowemu koszty procesu złożyła się wyłącznie opłata za czynności radcy prawnego, w wysokości pojedynczej opłaty w stawce minimalnej określonej w oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że co do zasady zastosowanie art.102 k.p.c. może być objęte kontrolą instancyjną w ramach rozpoznawania środka odwoławczego, niemniej jednak ewentualna zmiana zaskarżonego orzeczenia o kosztach powinna następować wyjątkowo, tylko wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwe. Warty przywołania jest również pogląd odnośnie poruszonej kwestii wyrażony w orzeczeniach Sądu Najwyższego, w których wskazuje się, że zakwalifikowanie przypadku jako szczególnie uzasadnionego wymaga rozważenia całokształtu okoliczności faktycznych sprawy, a ingerencja w to uprawnienie, w ramach rozpoznawania środka zaskarżenia od rozstrzygnięcia o kosztach procesu, następuje jedynie w sytuacji stwierdzenia, że dokonana ocena jest dowolna, oczywiście pozbawiona uzasadnionych podstaw (postanowienia Sądu Najwyższego z 9.8.2012 r., V CZ 26/12 oraz z 15.6.2011 r., V CZ 23/11, Legalis), że rozstrzygnięcie w tym zakresie może zostać skutecznie zakwestionowane w ramach kontroli instancyjnej jedynie w razie oczywistego naruszenia reguł zastosowania art. 102 k.p.c. (tak postanowienie SN z 9.8.2012 r., V CZ 26/12, Legalis), że wprawdzie zasadność skorzystania z tego uprawnienia może być objęta kontrolą sądu wyższego rzędu, jednak ewentualna zmiana zaskarżonego orzeczenia o kosztach powinna być dokonywana tylko wyjątkowo, gdy ocenie przeprowadzonej przez sąd pierwszej instancji można przypisać cechy dowolności (tak postanowienie z dnia 17 kwietnia 2014 r. V Cz 103/12, LEX nr 1341712). W realiach rozpoznawanej sprawy taka sytuacja nie występuje. Jako wypadek szczególnie uzasadniony Sąd Apelacyjny przyjął okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, a mianowicie szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy. Zdaniem Sądu odwoławczego rozpoznającego zażalenie ocena wystąpienia przypadku szczególnie uzasadnionego w rozumieniu art.102 k.p.c. została należycie umotywowana. Determinował ją charakter sprawy, bowiem sporna w tej sprawie kwestia zbiegu emerytury wojskowej ze świadczeniami z ubezpieczeń powszechnych dla ubezpieczonych, którzy pozostawali w zawodowej służbie wojskowej przed dniem 2 stycznia 1999 r., budziła w orzecznictwie wątpliwości. Tymczasem, jak wyżej wskazano, judykatura za wypadek szczególnie uzasadniony przyjmuje niespójności w orzecznictwie przy rozpoznawaniu danego zagadnienia, co niewątpliwie miało miejsce w niniejszej sprawie. Nadmienić należy, że w pierwszej instancji odwołanie zostało uwzględnione, a rozstrzygnięcie to zostało zmienione przez Sąd Apelacyjny po podjęciu rzeczonej uchwały III UZP 7/21, zapadłej już po wydaniu zaskarżonego wyroku. Z dotychczasowej argumentacji wyłania się wyraźny wniosek, że w rozpoznawanej sprawie nie sposób doszukać się dowolności przy ocenie, że zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu przepisu art. 102 k.p.c. Brak jest podstaw do przyjęcia, że zastosowania instytucji odstąpienia od obciążenia przegrywającego kosztami postępowania nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie. Rozstrzygnięcie Sądu odpowiada prawu, natomiast zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. jest chybiony. Należy również podkreślić – dla pełnego obrazu i w związku z zarzutami podniesionymi w zażaleniu - że zastosowanie art. 102 k.p.c. nie wymaga wniosku przegrywającego (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2013 r., II CZ 185/12). W realiach niniejszej sprawy nie było zatem konieczne wystąpienie przez odwołującego z wnioskiem o nieobciążanie go kosztami zastępstwa procesowego. Omawiany przepis jest adresowany do sądu i jego zastosowanie nie jest warunkowane złożeniem wniosku przez stronę, lecz zależy od konkretnego stanu faktycznego kwalifikowanego przez sąd, jako wypadek szczególnie uzasadniony. Ponieważ nie zastosowano art. 98 k.p.c. i nie zasądzono kosztów postępowania od strony przegrywającej sprawę, nie mogły znalazły zastosowania przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, określające stawki wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika, wskazane w podstawie zaskarżenia, co czyni zarzut ich naruszenia bezprzedmiotowym.

Kierując się wskazaną argumentacją, nie podzielając trafności zarzutów zażalenia i nie dostrzegając podstaw do przyjęcia oczywistego naruszenia reguł zastosowania art. 102 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1. sentencji na zasadzie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 3 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono kierując się wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy (punkt 2.). Koszty te obejmują ustalone w stawce minimalnej wynagrodzenie radcy prawnego zastępującego odwołującego się w postępowaniu zażaleniowym, stosownie do art. 99 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 2 pkt 2 wyżej cytowanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

(...) (...) (...)