Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 30 sierpnia 2024 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSO Łukasz Sadkowski (del.)

Protokolant: Katarzyna Korbiel

po rozpoznaniu w sprawie

J. T.

zażalenia wniesionego przez obrońcę skazanego

na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 25 czerwca 2024 roku, sygn. akt II AKzw 311/17

o odmowie uwzględnienia wniosku w przedmiocie uzupełnienia rozstrzygnięcia o kosztach postępowania

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

postanawia

utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2017 roku Sąd Apelacyjny w Krakowie w sprawie o sygn. akt II AKzw 311/17 m.in. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. S. kwotę 147,60 złotych, w tym VAT tytułem wynagrodzenia za obronę udzieloną skazanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym (k. 47-50). Podstawą ustalenia wynagrodzenia (pomimo braku wskazania tego wyraźnie w treści w/w postanowienia) były przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2023 roku, poz. 2631).

Wnioskiem z dnia 4 czerwca 2024 roku (data nadania przesyłki rejestrowanej) adw. P. S. zwrócił się do Sądu Apelacyjnego w Krakowie o uzupełnienie pkt. 2 w/w postanowienia poprzez przyznanie od Skarbu Państwa dodatkowego wynagrodzenia w wysokości 147,60 złotych z VAT. (k.67-69). W uzasadnieniu powołał się na uznanie za niekonstytucyjne przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2023 roku, poz. 2631), co wynikało z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 lutego 2024 roku, SK 90/22 i zatem konieczność stosowania stawek jak, dla obrońców z wyboru wynikających z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Postanowieniem z dnia 25 czerwca 2024 roku Sąd Apelacyjny w Krakowie nie uwzględnił w/w wniosku, zajmując stanowisko, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 lutego 2024 roku, SK 90/22, opublikowany został w Dzienniku Ustaw RP w dniu 4 marca 2024 roku i może mieć zastosowanie wyłącznie do wynagrodzenia obrońców z urzędu zasądzanych od tej daty. (k.73-74).

Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł adw. P. S. (k.79-84) zaskarżając je w całości zarzucił mu:

1)  obrazę przepisów postępowania, a to art. 626 §2 k.p.k. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i błędne przyjęcie, że wniosek obrońcy o uzupełnienie rozstrzygnięcia kosztowego, które to rozstrzygnięcie zostało oparte na przepisie rangi podustawowej (tj. §17 ust. 1 pkt. 2 oraz §17 ust. 2 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu), uznanym następczo za sprzeczny z Konstytucją RP, który to wniosek został przez obrońcę złożony po publikacji w Dzienniku Ustaw RP wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2022 roku (SK 78/21) stwierdzającego niezgodność tej normy z przepisem rangi konstytucyjnej, nie zasługuje na uwzględnienie, podczas gdy przepis art. art. 626 §2 k.p.k. wprost stanowi o możliwości dodatkowego ustalenia wysokości tych kosztów, wówczas gdy nie były one znane Sądowi I instancji, a zatem również gdy pierwotne postanowienie kosztowe opierało się o przepisy, które następczo zostały uznane za bezprawne przez sąd konstytucyjny;

2)  obrazę przepisów postępowania, a to art. 626 §2 k.p.k. poprzez błędne przyjęcie, że prawomocne rozstrzygnięcie sądu o wynagrodzeniu obrońcy z urzędu nie może być następczo skorygowane wobec orzeczenia sądu konstytucyjnego o sprzeczności normy określającej wysokość wynagrodzenia obrońcy z urzędu, jako sprzecznego z Konstytucją RP, podczas gdy przepis art. 190 ust. 4 Konstytucji RP w zw. z art. 626 §2 k.p.k. wprost stwarza możliwość wznowienia takiego postępowania, a zatem korekty takiego postanowienia z mocą wsteczną, a jednocześnie przyjmowane jest, że stosowanie nadzwyczajnego trybu postępowania jest uzasadnione tylko wówczas, gdy stronom nie przysługują inne środki wzruszenia nieprawidłowego orzeczenia, takie jak wniosek na podstawie art. 626 §2 k.p.k.

Mając na względzie powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia oraz o uzupełnienie rozstrzygnięcia o kosztach zawartego w pkt. 2 postanowienia z dnia 5 kwietnia 2017 roku Sąd Apelacyjny w Krakowie w sprawie o sygn. akt II AKzw 311/17 poprzez przyznanie od Skarbu Państwa dodatkowego wynagrodzenia w wysokości 147,60 złotych z VAT.

Sąd Apelacyjny, zważył co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie, a co za tym idzie zaskarżone postanowienie należało utrzymać w mocy. Podkreślić, należy jednak, iż ostateczny wynik postępowania zażaleniowego nie jest efektem uznania w pełni zasadności argumentów użytych w treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, a merytorycznej jego słuszności.

Po pierwsze należy jednoznacznie wskazać, iż postawione przez obrońcę dwa zarzutu są chybione, ale i są efektem niezrozumienia istoty stanowiska Sądu I instancji. Obrońca bowiem zarzuca, oględnie mówiąc, to, iż Sąd a quo odmówił zastosowania regulacji art. 626 §2 k.p.k. Analiza jednak jego treści, prowadzi wręcz do zgoła odmiennego wniosku. Sąd bowiem słusznie w podstawie prawnej wydanego postanowienia z dnia 25 czerwca 2024 roku, jak i uzasadnieniu oparł się na dyspozycji art. 626 §2 k.p.k. Wprawdzie w uzasadnieniu nie przywołuje judykatów, niemniej stanął na stanowisku, iż ewentualna realizacja skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 lutego 2024 roku w sprawie o sygn. akt SK 90/22 winna odbywać się poprzez stosowanie art. 626 § 2 k.p.k. Kwestia ta w chwili obecnej nie powinna budzić wątpliwości (zob. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2023 r., IV KZ 9/23 oraz Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2022 r., I KK 93/22).

Po drugie Sąd I instancji, czego wydaje się nie dostrzegać skarżący podkreślał, iż wniosek o uzupełnienie postanowienia w sprawie zasądzenia dodatkowego wynagrodzenia został złożony odnośnie postanowienia z dnia 5 kwietnia 2017 roku, podczas gdy wyrok TK z dnia 27 lutego 2024 roku, SK 90/22 odnosi się wyłącznie do wynagrodzeń zasądzanych po dacie jego publikacji, czyli 4 marca 2024 roku. Obrońca nie odniósł się zatem w tym kontekście do kwestii terminu złożenia, możliwości stosowania art. 626 § 2 k.p.k. do orzeczeń wydanych również przed 4 marca 2024 roku, czyli datą opublikowania w Dzienniku Ustaw RP wyroku TK – SK 90/22. Kwestie te wymagają jednak bliższej analizy o czym niżej szczegółowo.

Po trzecie wreszcie zauważalnym jest niekonsekwencja w treści środka zaskarżenia. Bowiem z jednej strony skarżący powołuje się na postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2023 roku , I KZP 5/23 wyciągając z niego fragment, iż niekonstytucyjność przepisów o kosztach pomocy prawnej świadczonej przez adwokata z urzędu, winna być realizowania przez postanowienie wydane w trybie art. 626 §2 k.p.k. (notabene, co nie było w sprawie nigdy sporne), a z drugiej strony powołuje się na orzeczenie TK z dnia 20 grudnia 2022 roku, SK 78/21, które to SN w cytowanym postanowieniu uznał, jako nie wywołujące skutku prawnego w rozumieniu art. 190 ust. 1 Konstytucji RP. Powodem tego jest wzięcie udziału w składzie TK osoby nieuprawnionej, powołanej do niego niezgodnie z Konstytucja RP. Sąd odwoławczy w pełni podziela, nie powielając argumentacji SN, ten pogląd. Zatem, żeby uniknąć dalszych niejasności nie czynił podstawą swojego orzeczenia cytowanego wyżej orzeczenia TK. Z pewnością jednak wobec prawidłowego składu orzekającego TK w sprawie SK 90/22, to ten wyrok winien być brany pod uwagę w kontekście przedmiotowej sprawy.

Mając zatem na uwadze powyższe, stanowiące formę „wyczyszczenia” przedpola do dalszych rozważań prawnych, trzeba zwrócić uwagę, iż nie budzi wątpliwości zastosowanie wyroku TK w sprawie SK 90/22 w sytuacji, gdy sąd orzekający ustalałby wynagrodzenie adwokata z urzędu po 4 marca 2024 roku, a zatem po dacie opublikowania w Dzienniku Ustaw RP tego orzeczenia. W tej sytuacji, nawet jeszcze przed wejściem w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2024 r, poz. 763), co miało miejsce w dniu 5 czerwca 2024 roku, nawet gdy sprawa została wszczęta przed 4 marca 2024 roku winien zastosować w tym zakresie zapisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie. W przypadku gdyby takie orzeczenie kosztowe zapadło przed 4 marca 2024 roku, a wniesiono od niego środek zaskarżenia, korekta mogłaby odbyć się w trybie art. 437 §2 k.p.k.

Problem jednak pojawia się, gdy zapadło już prawomocne orzeczenie zasądzające wynagrodzenie dla adwokata z urzędu przed 4 marca 2024 roku, w oparciu o niekonstytucyjne przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Sąd I instancji stanął na stanowisku, iż zawsze, bezwzględnie w tych przypadkach adwokat nie będzie miał możliwości złożenia skutecznego wniosku w trybie art. 626 §2 k.p.k. Sąd ten stanął na stanowisku, iż z treści uzasadnienia wyroku TK o sygn. SK 90/22 wynika, że ma zastosowanie od daty publikacji oraz taka interpretacja sprzyja pewności obrotu prawnego. Podobny podgląd wyraził też w postanowieniu z dnia 7 marca 2023 roku Sąd Apelacyjny w Katowicach, sygn. akt II AKa 392/19 (wprawdzie odnosił się do niewywierającego skutku prawnego orzeczenia TK o sygn. akt SK 78/21). Pogląd ten jednak w istocie rzeczy, mając na względzie, iż od 5 czerwca 2024 roku obowiązuje nowe rozporządzenie wykonawcze sprowadzałby skutki prawne wyroku TK 90/22 do tego okresu. Pomijałby także intencję ustawodawcy wprowadzającego art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, który umożliwia w sytuacjach to przewidzianych w przepisach szczególnych odwracanie skutków prawnych niekonstytucyjnych przepisów. Mowa jest tu o wznowieniu takich postępowań. Pogląd taki zatem przeczy prokonstytucyjnej wykładni analizowanej sytuacji, i w zasadzie wykluczałby nawet częściowe odwrócenie skutków prawnych tych niekonstytucyjnych przepisów. Sąd odwoławczy podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu postanowienia SN z dnia 13 grudnia 2023 roku , I KZP 5/23, w którym to wskazano, iż takie orzeczenie, uzupełniające rozstrzygnięcie o kosztach pomocy prawnej świadczonej z urzędu, nawet przy stwierdzeniu niekonstytucyjności przepisów na jakich zostało oparte, nie zawsze będzie uprawniało do określenia tych kosztów na nowo, tym razem na podstawie regulacji rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, w przypadku stwierdzenia tego rodzaju zaszłości. Nie przestają przecież obowiązywać inne reguły prawa procesowego, w tym zasada prawomocności w zakresie rozstrzygnięcia o tym kto i w jakiej części oraz w jakim zakresie ponosi koszty procesu (art. 626 § 1 k.p.k.), a także działania obrońcy na korzyść oskarżonego. Tak więc, takie orzeczenie, w oparciu o przepis art. 626 § 2 k.p.k., może zostać wydane wyłącznie wówczas, gdy w orzeczeniu merytorycznym rozstrzygającym w przedmiocie kosztów procesu, kosztami tymi został w całości obciążony Skarb Państwa lub też, gdy osoba obciążona kosztami procesu zwolniona została od tej ich części, która związana jest z wydatkami Skarbu Państwa z tytułu wypłat dokonywanych za pomoc prawną świadczoną z urzędu. Możliwość zasądzenia - na podstawie art. 626 § 2 k.p.k. - uzupełnionych kosztów poniesionych za pomoc prawną świadczoną z urzędu limitują też bez wątpienia przewidziane przepisami okresy przedawnienia .

Sąd zatem rozpatrując taki wniosek o uzupełniające orzeczenie winien mieć na uwadze te okoliczności, w sytuacji gdy prawomocne orzeczenie kosztowe zapadło przed 4 marca 2024 roku. W przedmiotowym przypadku skazany został w całości zwolniony od ponoszenia wydatków, dlatego nie stała na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku zasada nieorzekania na niekorzyść skazanego. Natomiast w sprawie upłynął już termin przedawnienia w którym mógł obrońca dochodzić roszczenia uzupełniającego przeciwko Skarbowi Państwa. Z istoty rzeczy nie znajduje tu zastosowanie art. 641 k.p.k. (dotyczy bowiem przedawnienia kosztów zasądzonych) oraz art. 116 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2024 roku, poz. 959) (dotyczy kosztów zasądzanych w sprawach cywilnych). W związku z tym analiza kwestii przedawnienia winna odbywać się na podstawie art. 118 k.c. Termin zatem dochodzenia roszczenia uzupełniającego przez obrońcę wynosił 6 lat (zob. art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2018 r. poz. 1104) i rozpoczął swój bieg od daty wymagalności (art. 120 k.c. w zw. z art. 455 k.c.), czyli daty prawomocności postanowienia zasadzającego wynagrodzenie za obronę z urzędu, co nastąpiło w dniu 5 kwietnia 2017 roku. Obrońca wniosek złożył w dniu 4 czerwca 2024 roku, wcześniej nie wnioskował o uzupełniające zasadzenia kosztów, nie wytaczał również żadnego powództwa, a zatem nie przerwał biegu terminu przedawnienia (art. 123 k.c.).

W tym stanie rzeczy wniosek obrońcy nie podlegał uwzględnieniu, i z przyczyn opisanych wyżej z uwagi na merytoryczną słuszność zapadłego orzeczenia Sądu I instancji, należało je utrzymać w mocy.