Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 grudnia 2024 r. w sprawie o sygn. akt II AKo 104/24

Obrońca M. S., na podstawie art. 540 § 1 pkt 2 lit. a) i c) oraz art. 547 § 3 k.p.k. wniósł o:

I. wznowienie w całości na korzyść oskarżonego M. S. postępowania karnego zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Tarnowie wydanym w dniu 17.07.2023 r. pod sygn. akt II K 2093/22, mocą którego postępowanie karne przeciwko oskarżonemu warunkowo umorzono na okres próby jednego roku, utrzymanego w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 08.11.2023 r. pod sygn. akt Ka 350/23;

II. uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie i poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowie oraz o uniewinnienie oskarżonego albowiem przedstawione we wniosku nowe fakty lub dowody wskazują na to, że orzeczenie o warunkowym umorzeniu postępowanie jest oczywiście niesłuszne albowiem oskarżony nie dopuścił się zarzucanego mu czynu,

III. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów w postaci:

1) postanowienia Sądu Rejonowego w Tarnowie I Wydział Cywilny wydanym
w dniu 24 listopada 2023r. w sprawie o podział majątku stron o sygn. akt I Ns 288/21 wraz z pisemnym uzasadnieniem;

2) postanowienia Sądu Okręgowego w Tarnowie I Wydział Cywilny wydanym w dniu 12.04.2024 roku pod sygn. akt I Ca 120/24.

Zaś w uzasadnieniu wniosku wskazał, iż przedmiotem postępowania był zarzut stawiany oskarżonemu o to, że w dniu 30 lipca 2021 roku w (...), województwa (...), dokonał przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej w postaci wózka dziecięcego marki C. model M. oraz torby na wózek powodując straty w łącznej wysokości 2.200,00 zł na szkodę żony A. K., tj. o popełnienie czynu zabronionego stypizowanego w art. 284 §1 k.k.

Obrońca podał, iż oskarżony konsekwentnie stał na stanowisku, że nie mógł zrealizować znamion czynu zabronionego, gdyż wzmiankowany wózek stanowił jego majątek osobisty. Pomimo składanych wyjaśnień i przedstawiania dowodów na taką okoliczność, sąd karny przychylił się do stanowiska oskarżyciela oraz stwierdzając winę oskarżonego warunkowo umorzył postępowanie. Nadto dodał, iż równolegle ze sprawą karną pomiędzy oskarżonym a pokrzywdzoną było prowadzone postępowanie w przedmiocie podziału majątku wspólnego, którego przedmiotem był również sporny wózek, albowiem został on objęty żądaniem A. K. o ustalenie, że wchodzi on do majątku wspólnego lub jej majątku osobistego. Pomimo ewidentnego związku prowadzonych postępowań, Sąd karny nie przychylił się do wniosku o zawieszenie postępowania karnego do czasu zakończenia sprawy o podział majątku stron. Dalej obrońca argumentował, że po prawomocnym zakończeniu postępowania karnego z dniem 08.11.2023 roku, Sąd Rejonowy w Tarnowie, I Wydział Cywilny, mocą postanowienia wydanego w sprawie o podział majątku wspólnego stron w dniu 24.11.2023 r. (sygn. akt I Ns 288/21) nieprawomocnie dokonał ustalenia, jakie składniki należą do majątku wspólnego stron, a jakie uznał za rzeczy osobiste każdej z nich. Orzeczenie to uprawomocniło się w dniu 12.04.2024 roku, gdy na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Tarnowie I Wydział Cywilny o sygn. akt I Ca 120/24 sprawa o podział majątku została ostatecznie rozstrzygnięta.

Zdaniem obrońcy w ramach kognicji sądu cywilnego do wiążącego ustalenia, jakie składniki wchodzą do majątku wspólnego oskarżonego M. S. i pokrzywdzonej A. K., a jakie stanowią ich majątek osobisty, Sądy obu instancji prawomocnie przesądziły, że przedmiot rzekomego przywłaszczenia tj. wózek dziecięcy marki C. model M. oraz torba na wózek stanowiły majątek osobisty oskarżonego M. S..

Obrońca wniósł, aby powyższe fakty i zdarzenia prawne uznać jako nowe fakty i dowody, albowiem wydane orzeczenie Sądu II instancji zostały wydane po prawomocnym zakończeniu sprawy karnej.

Zdaniem obrońcy sąd w sprawie o podział majątku w orzeczeniu wskazał jakie składniki stanowiły majątek wspólny oraz dokonał ich podziału, natomiast żądanie A. K. w zakresie spornego wózka znalazło wyraz w rozstrzygnięciu o oddaleniu wniosku w tym zakresie oraz wprost w pisemnym uzasadnieniu.

Prokuratora w odpowiedzi na w/w wniosek obrońcy wniosła o oddalenie wniosku. W uzasadnieniu zaś podniesiono, iż natura podstawy wznowieniowej na której oparto wniosek - jako szczególnej okoliczności otwierającej drogę do wznowienia prawomocnie zakończonego postępowania - nie wyczerpuje się w samym przywołaniu, czy zarysowaniu nowego, nieznanego sądom orzekającym dowodu. Kluczem jest przekonanie, że mogłoby to mieć konkretny wpływ na ustalenie, że skazany nie popełnił czynu, albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze. Prokuratura zauważyła, iż w uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji z dnia 17 lipca 2023 r. o sygn. II K 2093/22, stwierdził, iż „oskarżony M. S. pozbawił A. K. władztwa nad wózkiem C., który wchodził do ich majątku wspólnego”. Ponadto Prokurator odwołując się do orzeczenia Sądu Okręgowego w Tarnowie I Wydziału Cywilnego, tj. postanowienia z dnia 12 kwietnia 2024 r., sygn. I Ca 120/24 podniósł, iż okoliczności wskazane przez obrońcę M. S. nie stanowią nowych okoliczności, które stanowiłyby podstawę do uwzględnienia wniosku o wznowienie postępowania, albowiem zarówno Sąd cywilny I, jak i II instancji nie ustalił i nie orzekł, jakoby wózek dziecięcy marki C. model M. oraz torba na wózek o wartości 2.200 zł należały do majątku M. S.. A zatem - brak jest jakichkolwiek podstaw uzasadniających wznowienie prawomocnie zakończonego postępowania w niniejszej sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wniosek o wznowienie postępowania jest niezasadny w związku z czym należało go oddalić.

Wznowienie postępowania jest instytucją wyjątkową i szczególną, której ścisłe unormowania ustawowe w zakresie warunków formalnych, podstaw oraz co do trybu i zasad postępowania przy rozstrzyganiu w przedmiocie wznowienia, nie pozwalają na rozszerzającą wykładnię określających tę instytucję przepisów. Nie ulega bowiem wątpliwości, że prawomocny wyrok posiada cechy trwałego rozstrzygnięcia przez sąd rozpatrywanej sprawy w zakończonym już nim postępowaniu karnym. Przysługuje mu więc przymiot domniemania prawdziwości ustaleń faktycznych poczynionych w danej sprawie i stanowiących podstawę wyroku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2013 roku, II KO 35/13, LEX nr 1375171). Wzruszenie tego domniemania, a w konsekwencji prawomocnego wyroku w drodze wznowienia postępowania, może nastąpić tylko w sytuacjach wyjątkowych, ściśle określonych.

Należy zgodzić się z prokuratorem, że okoliczności podane przez obrońcę we wniosku, nie mogą stanowić podstawy wznowienia. Powołana we wniosku podstawa prawna z art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. odnosi się do sytuacji, gdy po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody wskazujące na to, że skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie wskazuje, iż nowe fakty i dowody, wskazywać mają na zaistnienie wysokiego prawdopodobieństwa błędu sądowego w zakończonym postępowaniu sądowym. Innymi słowy, muszą stwarzać duże prawdopodobieństwo uniewinnienia skazanego po wznowieniu postępowania, albo skazania go za przestępstwo zagrożone karą łagodniejszą niż to, za które go skazano. Tym samym nie chodzi jedynie o przedstawienie wątpliwości, co do wcześniejszych ustaleń faktycznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2011 r., III KO 77/10, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 1996 r., V KO 2/96, OSNKW 1996, nr 7-8, poz. 47; wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1995 r., II KO 76/94, OSNKW 1996, nr 1-2; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2004 r., III KO 32/02, OSNKW 2004, z.10, poz. 99 i cytowane tam orzecznictwo; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2009 r., III KO 73/08, R-OSNKW 2009, poz. 396; P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz, t. III, Warszawa 2012 r., s. 375-376, 380-381, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2017 r., V KO 92/16).

Oparcie wniosku o wznowienie na podstawie propter nova określonej w art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. może okazać się skuteczne tylko wtedy, gdy już na etapie postępowania wznowieniowego - w chwili rozstrzygania wniosku, ocena wskazanych w nim faktów i zaproponowanych dowodów nieznanych przedtem sądowi, uzasadnia wysokie prawdopodobieństwo wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych w wyrokach objętych wnioskiem, oraz pozwala przyjąć, że skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze.

W tak zarysowanym stanie normatywnym punktem wyjścia dla oceny wniosku o wznowienie postępowania karnego jest fundamentalna zasada stabilności prawomocnych orzeczeń sądowych oraz wyjątkowy i nadzwyczajny charakter instytucji wznowienia, przy tym ważne jest, że niedopuszczalnym jest wznowienie postępowania wyłącznie w oparciu o odmienne, wtórne lub konkurencyjne interpretacje już znanego i ocenionego materiału dowodowego – nawet jeśli te interpretacje pojawiły się w innym postępowaniu, w szczególności postępowaniu cywilnym.

W niniejszej sprawie obrońca wywodzi rzekomą nowość ze sfery orzeczeń wydanych w sprawie o podział majątku wspólnego. Należy jednak zauważyć, że orzeczenia te nie ujawniają żadnej nieznanej wcześniej informacji o charakterze materialnoprawnym czy faktycznym, która mogłaby w jakikolwiek sposób podważyć trafność lub rzetelność uprzednich ustaleń organów wymiaru sprawiedliwości w materii karnej. Sprawa o podział majątku została przeprowadzona po zakończeniu postępowania karnego, lecz sam fakt jej prawomocnego zakończenia nie implikuje powstania qualitates novae (nowych faktów lub dowodów) w rozumieniu karnoprocesowym.

Analizując rozstrzygnięcia sądów cywilnych – zarówno Sądu Rejonowego, jak i Sądu Okręgowego w Tarnowie – należy wskazać, iż orzeczenia te nie wprowadzają żadnego jakościowo nowego czynnika, który mógłby przełamać istniejące w sprawie karnoprawne status quo. Przede wszystkim, nie odsłaniają one żadnych dodatkowych okoliczności faktycznych, które pozwoliłyby sformułować kategoryczny wniosek, iż przedmiot będący podstawą zarzutu przywłaszczenia, tj. wózek dziecięcy marki C. model M. wraz z torbą, w istocie stanowił własność oskarżonego, a nie pokrzywdzonej. Innymi słowy, nie przedkładają dowodów ani nie czynią ustaleń, które wykazywałyby, że władzę faktyczną nad rzeczami pozbawiono osoby, która nie była ich prawowitym właścicielem.

Co więcej, Sąd Okręgowy w Tarnowie w postanowieniu z dnia 12 kwietnia 2024 r. (sygn. I Ca 120/24) explicite zwrócił uwagę na to, iż przedmiotem sporu w postępowaniu cywilnym były inne ruchomości (foteliki, gondola), a nie tożsamy z tym wskazanym w postępowaniu karnym wózek C. M. i torba o łącznej wartości 2.200 zł, której dotyczyło uprzednie orzeczenie karne. Sąd Okręgowy odnotował brak identyczności rzeczy będącej przedmiotem rozpatrzenia w płaszczyźnie cywilnej z tą, która stanowiła obiekt zarzutu w postępowaniu karnym. Taki stan rzeczy wyklucza zatem możliwość posłużenia się zasadą związania sądu cywilnego ustaleniami faktycznymi wyroku karnego w odniesieniu do tego konkretnego przedmiotu, gdyż relacja ta zachodzi wyłącznie przy zachowaniu pełnej tożsamości przedmiotu i zdarzenia. W konsekwencji, nie dochodzi tu do jakiejkolwiek niespójności czy sprzeczności między ustaleniami sądów karnych a orzeczeniami sądów cywilnych, ponieważ obydwa orzecznictwa wypowiedziały się de facto o odmiennych, choć pozornie zbliżonych przedmiotach.

To rozróżnienie ma znaczenie fundamentalne. Warunkiem związania ustaleniami wyroku karnego w postępowaniu cywilnym – wynikającym z art. 11 k.p.c. – jest wprost tożsamość osoby sprawcy i popełnionego przez nią czynu. Nie można poszerzać zakresu tej zasady na przedmioty nieobjęte treścią prawomocnego wyroku karnego. Rzecz jest o tyle istotna, że wykorzystywanie orzeczeń cywilnych do wprowadzenia „ nowych” faktów musi opierać się na rzeczywistej ich nowości i merytorycznej przydatności dla ponownego rozpoznania sprawy, a nie na samej odmienności interpretacyjnej czy przywołaniu innych, niezwiązanych bezpośrednio z inkryminowanym czynem elementów stanu faktycznego.

W tym świetle próby obrońcy, zmierzające do wywiedzenia z orzeczeń sądów cywilnych nowego, jakościowo innego spojrzenia na kwestię własności wózka i torby, są jedynie odmienną interpretacją danych już znanych i ocenionych przez sąd karny, a nie ujawnieniem faktycznie nowych faktów czy dowodów. Istota problemu sprowadza się do tego, że w materiale cywilnym nie występuje ten sam wózek i torba, co w sprawie karnej, lub że nie wyrażono tam żadnej konkluzji, która mogłaby przenieść się na grunt postępowania karnego i w sposób obiektywny oraz bezsporny podważyć trafność ustaleń karnoprawnych. W rezultacie nie dochodzi do stworzenia podstaw do wznowienia postępowania w znaczeniu art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k., gdyż brak jest nowego, nieznanego wcześniej i materialnie przełomowego faktu, który rzucałby zupełnie inne światło na kwestię własności przedmiotu będącego obiektem sporu w sprawie karnej.

Nawet gdyby – wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego w Tarnowie – założyć, że przedmiotem badania w postępowaniu cywilnym był w istocie tożsamy wózek marki C. model M. z torbą, który został objęty zarzutem przywłaszczenia w procesie karnym, to i tak nie prowadzi to do wykreowania żadnej „nowości” w rozumieniu art. 540 k.p.k. W takim hipotetycznym układzie relacji pomiędzy sprawami, zgodnie z art. 11 k.p.c., sąd cywilny byłby związany prawomocnym wyrokiem sądu karnego co do faktu popełnienia czynu oraz winy sprawcy, co oznaczałoby brak możliwości kwestionowania przyjęcia, iż wózek ten był własnością kogoś innego. Z tego względu, jeżeli nawet hipotetycznie przyjąć, że po stronie sądu cywilnego doszło do błędnej kwalifikacji przedmiotów lub omyłki w ich identyfikacji, to również i ta okoliczność nie mogłaby zostać uznana za nowy fakt czy dowód, który mógłby zmierzać do wzruszenia prawomocnego wyroku karnego. W takim wypadku status uprzednio ustalonych okoliczności faktycznych, stanowiących fundament orzeczenia karnego, pozostałby nienaruszony i nie zachodziłyby żadne przesłanki do wznowienia zakończonego już procesu.

Równie ważnym aspektem jest przesłanka „nowości” faktów i dowodów. (...) w rozumieniu art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. zakłada, iż okoliczności te nie były znane i dostępne w toku uprzedniego postępowania karnego, a także nie mogły zostać wtedy ujawnione pomimo staranności stron i sądu. Tymczasem w przedstawionym przypadku obrońca nie wskazał żadnych faktycznie nowych wiadomości, które nie były możliwe do ujawnienia wcześniej. W jego argumentacji widoczna jest wyłącznie próba zreinterpretowania już znanych faktów w świetle późniejszych, odmiennych ustaleń dotyczących innego zestawu składników majątkowych, będących przedmiotem wątpliwości w postępowaniu cywilnym.

Co więcej, brak jest podstaw do przyjęcia, że orzeczenia sądów cywilnych stanowiłyby nową jakość dowodową. Nie wprowadzają one jakiegokolwiek dowodu, który mógłby wykazać, iż oskarżony nie dopuścił się czynu stanowiącego czyn karny. Okoliczności dotyczące czasu nabycia wózka, jego przynależności majątkowej oraz sposobu dysponowania nim były już w procesie karnym analizowane i ocenione. Odmienna perspektywa cywilistyczna w zakresie innych przedmiotów majątkowych należących do stron w przedmiotowym przypadku nie była w stanie podważyć ustaleń poczynionych przez sąd karny.

Nie można zatem uznać, iż mamy do czynienia z nowymi faktami czy dowodami w rozumieniu przepisów o wznowieniu. Jest to raczej – co jasno wynika z przywołanych argumentów– odmienna perspektywa oceny znanego już stanu faktycznego. Nie stanowi to w najmniejszym stopniu przesłanki do wznowienia, albowiem wznowienie nie służy ponownemu rozważeniu tych samych faktów w innym świetle, lecz skorygowaniu orzeczenia, gdy ujawnią się okoliczności dotąd nieznane, wysoce prawdopodobne i istotne dla odmiennego rozstrzygnięcia. W tym przypadku powołane przez obrońcę fakty są jedynie polemiką z wcześniejszymi ustaleniami, a nie oferują żadnej świeżej, nieznanej poprzednio informacji.

Podkreślenia wymaga przy tym, że obrońca poza odwołaniem się do wydanego przez sąd cywilny wyroku nie przedstawił żadnej argumentacji na ile okoliczność ta (ewentualnie) stanowi podstawę do wznowienia postępowania. Tymczasem w orzecznictwie wskazuje się, że „okoliczność, iż w wyroku cywilnym, wydanym po prawomocnym skazaniu oskarżonego w sprawie karnej, sąd poczynił odmienne ustalenia, niż to uczyniono w sprawie karnej, nie może być uznana w rozumieniu art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k. za nowy fakt lub dowód, świadczący o niewinności skazanego, gdyż ustalenia te nie wiążą sądu karnego. Jedynie wówczas, gdyby nowe ustalenia sądu cywilnego były oparte na dowodach nowych, to dopuszczalność wznowienia zależałaby od tego, czy owe dowody wskazują na okoliczności wymienione w art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k. (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 lipca 2002 r. II AKo 90/02, tak też w postanowieniu SN z dnia 3 grudnia 1982 r., OSNKW 1983, z. 7-8, poz. 63). Chodzi więc o takie sytuacje, w których "odmienne" ustalenia dokonane zostały na podstawie dowodów znanych sądowi karnemu – a tak jest w niniejszej sprawie. Odmiennie należałoby potraktować sytuację gdyby np. oskarżony odnalazł i przedstawił dokument zakupu, z którego wynikałoby np. jednoznacznie, że przedmiot został nabyty wcześniej niż zawarte małżeństwo lub że środki przeznaczone na zakup pochodziły z majątku odrębnego (tu oczywiście należałoby prowadzić dalsze rozważania na ile wówczas przedmiot nie wchodziłby w skład majątku wspólnego). Dodać należy, że wówczas wniosek o wznowienie powinien opierać się na wskazaniu tego nowego dowodu, a nie na odwołaniu się do wyroku innego sądu.

Konkludując, argumentacja obrońcy nie prezentuje żadnego nowego, jakościowego elementu, który mógłby doprowadzić do uchylenia prawomocnego wyroku w znaczeniu wymaganym przez przepisy karnoprocesowe o wznowieniu. W efekcie jego wniosek musiał zostać oddalony, jako niezasadny w świetle obowiązujących norm prawa procesowego.

W tym stanie stwierdzić należało, że w realiach niniejszej sprawy, brak było podstaw do wznowienia postępowania w trybie art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k.

SSA Barbara Nita-Światłowska SSA Tomasz Szymański SSA Jacek Polański