Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Sławomir Jamróg

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 marca 2023 r. w Krakowie

sprawy z powództwa Agencji Mienia Wojskowego w W.

przeciwko J. F.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 13 maja 2021 r., sygn. akt IX GC 1085/19

oddala apelację.

Sygn. akt I AGa 262/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 maja 2021r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo Agencji Mienia Wojskowego przeciwko J. F. o zapłatę kwoty 397.482,13 zł , żądanej tytułem kary umownej zawierającej w sobie także element wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 12 czerwca 2012r. do 30 stycznia 2015r.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

Strony łączyła umowa nr (...) dzierżawy nieruchomości znajdującej przy ul. (...) oznaczonej jako działki nr (...) o pow. 3,6984 ha i nr (...) o pow. 0,0353 ha wraz z budynkami. Umowa została zawarta na czas oznaczony, tj. na 10 lat. Jednocześnie wydzierżawiający zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym w razie rażącego naruszenia przez dzierżawcę jej postanowień, a w przypadku zwłoki w zapłacie czynszu dzierżawnego za pełne dwa okresy płatności wydzierżawiającemu służyło prawo do jednostronnego, natychmiastowego rozwiązania umowy dzierżawy bez dodatkowych wezwań do zapłaty wraz z przejęciem nieruchomości i rzeczy ruchomych należących do dzierżawcy, które miały stanowić zabezpieczenie roszczeń.

Pismem z dnia 10 maja 2012 r. strona powodowa wezwała pozwanego do uregulowania zaległości w zakresie czynszu dzierżawnego w kwocie 35.087,73 zł w najkrótszym możliwym terminie, informując iż brak uregulowania zaległości może poskutkować rozwiązaniem umowy dzierżawy. Kolejnym pismem z dnia 31 maja 2012r. strona powodowa poinformowała pozwanego o kwocie zaległości 40.663,64 zł i złożyła oświadczenie o rozwiązaniu umowy, jednocześnie wyznaczając termin protokolarnego przejęcie nieruchomości na dzień 11 czerwca 2012 r.

W dniu 16 marca 2015 r. strona powodowa wystawiła pozwanemu noty obciążeniowe tytułem kary umownej za niedotrzymanie terminu zwrotu przedmiotu dzierżawy nr (...) na kwotę 159.711,30 zł za okres od 12 czerwca 2012 r. do 31 października 2013 r. oraz nr (...) na kwotę 145.793,00 zł za okres od 1 listopada 2013 r. do dnia 30 stycznia 2015 r.

Pismem z dnia 16 marca 2016 r. strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty kwoty w łącznej wysokości 327.689,30 zł, stanowiącą sumę wystawionych not obciążeniowych oraz zaległych odsetek wraz z dalszymi odsetkami od dnia 17 marca 2016 r. do dnia zapłaty w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

W dniu 6 lipca 2018 r. pełnomocnik strony powodowej skierował do Sądu Rejonowego (...) wK. wniosek o zawezwanie pozwanego do próby ugodowej w sprawie zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) w kwocie 376.624,09 zł. Termin posiedzenia Sądu został wyznaczony na dzień 10 października 2018 r. Do zawarcia ugody nie doszło.

Przy tym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo podlega oddaleniu w całości jako przedawnione. Sąd wskazał, ze Agencja Mienia Wojskowego zawarła z pozwanym umowę dzierżawy we własnym imieniu, realizując zadania własne, również pozwany był podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, a umowa zawarta ze stroną powodową była bezpośrednio związana z jej przedmiotem. Sąd zwrócił uwagę, że roszczenie strony powodowej obejmowało kwotę kary umownej naliczonej pozwanemu za okres od dnia następującego po dacie, w jakiej pozwany miał wydać dzierżawioną nieruchomość do dnia 30 stycznia 2015 r., kiedy zgodnie z twierdzeniem strony powodowej nieruchomość została faktycznie zwrócona. W umowie nie wskazano terminu zapłaty kary umownej stąd zastosowanie miał przepis art. 455 k.c.

Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 117 § 1 k.c. i art. 120 § 1 k.c. i wskazał, że w jego ocenie roszczenie powinno być dochodzone z chwilą, gdy zakończyło bezumowne korzystanie przez pozwanego z nieruchomości a więc po dniu 30 stycznia 2015 r. Zakładając dodatkowy czas na przygotowanie wezwania do zapłaty dla pozwanego oraz konieczny czas na wysyłkę, należy przyjąć, że bieg terminu przedawnienia rozpoczął się najpóźniej w połowie lutego 2015 r. (po 14 dniach )

Ponieważ roszczenie Agencji Mienia Wojskowego o zapłatę kary umownej było związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, to uległo ono przedawnieniu z upływem trzech lat, a więc w lutym 2018 r. Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej strona powodowa skierowała do Sądu Rejonowego (...) dopiero dniu 6 lipca 2018 r. (data stempla pocztowego ) a więc w chwili, gdy roszczenie już było przedawnione. Skutkowało to oddaleniem powództwa.

Apelację od tego wyroku wniosła strona powodowa zaskarżając wyrok w całości i zarzucając naruszenie art. 118 k.c. w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw

w zw. z art. 24 ust. 4 ustawy z dnia 30 maja 1996r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego tekst. jedn. Dz.U. 2004r. Nr 163 poz. 1711 ze zm i w zw. z art. 455 k.c. skutkującą błędną oceną , że roszczenie ulega przedawnieniu z upływem trzech lat a więc jeszcze przed wniesieniem pozwu, podczas gdy w tym przypadku miały zastosowanie ogóle przepisy przedawnienia roszczeń a więc termin dziesięcioletni. Strona powodowa wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa oraz o zasadzenie kosztów procesu za obie instancje ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Pozwany nie ustosunkował się do środka odwoławczego.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji i zważył co następuje:

Strony danego stosunku prawnego mogą określić, że po jego zakończeniu, w czasie bezumownego korzystania z rzeczy, obowiązywać będą zasady rozliczeń przewidziane w ich porozumieniu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1972 r., III CRN 91/72, OSNCP 1972, Nr 12, poz. 229, z dnia 25 czerwca 2020r., II CSK 692/18 niepubl. i z dnia 17 czerwca 2021 r.V CSKP 88/21 niepubl.), co jednak nie uchyla charakteru roszczenia z tytułu bezumownego korzystania. W ramach swobody kontraktowania strony umowy mogą więc uregulować kwestie związane ze świadczeniem na wypadek niewykonania obowiązku zwrotu przedmiotu dzierżawy po jej zakończeniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2020r. II CSK 692/18 niepubl.). Jak jednak wynika także z uzasadnienia tego rozstrzygnięcia zastrzeżenie kary umownej nie uchyla zasady, że jeżeli wynajmujący jest właścicielem rzeczy, do rozliczeń pomiędzy nim a najemcą z tytułu dalszego posiadania rzeczy, znajdą zastosowanie przepisy art. 224, 225 , art. 229 w związku z art. 230 k.c. albowiem w przeciwieństwie do kwestii nakładów przepisy o dzierżawie ani odpowiednio stosowane przepisy o najmie nie zawierają regulacji dotyczącej wynagrodzenia za dalsze korzystanie z przedmiotu umowy związanej z naruszeniem określonego w art. 705 k.c. obowiązku zwrotu rzeczy (por także wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2020r. III CSK 124/18 niepubl. z dnia 25 marca 1986 r.IV CR 29/86 OSNC 1987/2-3/44 i z dnia 29 sierpnia 1962 r. II CR 709/62 OSNC 1963/7-8/172 .). Jeżeli więc strony nie określiły terminu wzajemnych rozliczeń po zwrocie przedmiotu umowy, to bieg terminu przedawnienia rozpoczął bieg z chwilą zwrotu rzeczy. Agencja wprawdzie nie jest właścicielem nieruchomości jednak wykonuje jako osoba prawna powierzone jej uprawnienia właścicielskie na rzecz Skarbu Państwa. Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, niebędące świadczeniem okresowym i obejmujące cały czas, przez który posiadacz korzystał z rzeczy, powstaje z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie i uzyskuje samodzielny byt prawny jako roszczenie obligacyjne, które może być dochodzone niezależnie od roszczenia windykacyjnego. Co do zasady więc roszczenie może być dochodzone przez właściciela przez cały okres bezumownego korzystania nie przekraczający jednak 10 lat, liczony wstecz od jednego roku, oznaczonego w art. 229 § 1 k.c. Roszczenie jednak musi być wniesione w terminie 1 roku albowiem po upływie tego terminu ulega przedawnieniu. Niewątpliwie więc roszczenie strony powodowej uległo przedawnieniu wobec upływu roku od dnia zwrotu rzeczy albowiem umowa dzierżawy nie regulowała kwestii terminów dochodzenia roszczenia uzupełniającego. Powództwo ponadto nie oparto na wekslu o jakim mowa z §14 umowy, stąd nie było potrzeby ustaleń czy weksel został wypełniony przed upływem terminu przedawnienia.

Nawet jednak przy przyjęciu odszkodowawczego charakteru roszczenia z tytułu niewykonania obowiązku zwrotu rzeczy po zakończeniu stosunku (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. III CK 689/04 niepubl, z dnia 11 marca 1999 r., III CKN 198/98 OSNC 1999, nr 10, poz. 175 i z dnia 22 czerwca 2004 r. IV CK 463/03 niepubl.) i uznania- jak przyjął Sąd Okręgowy, że dochodzone roszczenie to umowne roszczenie zapłaty kary umownej za bezumownej korzystanie z przedmiotu umowy po jej zakończeniu, które ma bezterminowy charakter (art. 484 k.c. w zw. z art. 455 k.c.), to trzeba podkreślić, że zgodnie z art. 120 k.c. bieg terminu takiego roszczenia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Słusznie więc Sąd pierwszej instancji wskazywał, że najpóźniej w połowie lutego 2015 r strona powodowa mogła wystąpić z przedmiotowym roszczeniem. Obowiązujący w okresie rozwiązania umowy przepis art. 23 ust. 4 ustawy z dnia 30 maja 1996r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego tekst. jedn. Dz.U. 2004r. Nr 163 poz. 1711 ze zm.) nie przesądza czy oddanie w dzierżawę mienia powierzonego Agencji a więc działanie w ramach gospodarowania mieniem Skarbu Państwa (art. 7 ust. 1 1 pkt 1 w zw. z art. 23 ust. 1 pkt 1) może być oceniane jako działalność gospodarcza czy też działalności gospodarcza następuje dopiero wówczas gdy Agencja podejmuje stricte działania gospodarcze w oparciu o to mienie. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 9 grudnia 2021 r sygn. akt III CZP 85/20 uznał, że roszczenie odszkodowawcze uzupełniające z art. 18 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, jedn. tekst: Dz.U. z 2020 r., poz. 611 ze zm.), obejmujące opłaty niezależne od właściciela, dochodzone przez gminę przeciwko osobie zajmującej lokal bez tytułu prawnego za okres po ustaniu tego tytułu, nie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c.U podstaw takiej wykładni leżała jednak ocena, że dochodzenie tego typu roszczenia nie jest przejawem typowej aktywności gminy i nie pozostaje w funkcjonalnym związku z gospodarowaniem mieszkaniowym zasobem gminy. Nadto wskazano, że z tego tytułu Gmina nie osiąga zysku nawet w minimalnym zakresie, a roszczenie wyrównuje jedynie stratę skoro czynsz za najem takich lokali nie ma charakteru rynkowego. W tym natomiast przypadku Agencja w ramach kary umownej określonej w §14 umowy (k.7/2) zapewniła sobie dwukrotność stawki czynszu rynkowego a więc uwzgledniającego zysk. Korzystanie z nieruchomości znajdujących się we władaniu Agencji ma zaś charakter typowego gospodarowania zasobem nieruchomości w sposób profesjonalny i powtarzalny. Działalność tak wykonywana jest przez agencję wykonawczą, będącą odrębną od Skarbu Państwa profesjonalną osobą prawną, a uzyskiwanie kary umownej jest wynikiem aktywności pozwanej związanej ze swobodą kształtowania stosunku. Nie jest to więc wynik ustawowego nakazu podmiotu prawa publicznego, lecz swobodnego kształtowania stosunku cywilnoprawnego. Od profesjonalisty zaś można i należy wymagać sprawnego oraz szybkiego dochodzenia roszczeń wynikających z czynności prawnych, wobec kontrahenta (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CZP 63/01, OSNC 2002, nr 9, poz. 106).

Nawet więc przyjętej umownej, odszkodowawczej podstawie dochodzonego powództwa, Sąd Okręgowy, słusznie uznał, że roszczenie uległo przedawnieniu w terminie trzyletnim i nie naruszył więc art. 118 k.c.

Apelację więc jako niezasadną oddalono w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 374 k.p.c. w zw. z art. 15 zzs ¹ ust. 1 pkt 4 ustawy dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U.2021.2095 t.j).