Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 5 listopada 2013 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Andrzej Struzik

Sędziowie SA Barbara Górzanowska

SA Teresa Rak (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2013 roku w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. M.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości Firmy (...) S.A. w upadłości w K. oraz (...) w N.

o stwierdzenie nieważności i ustalenie

na skutek zażalenia od pkt. II postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie, Wydział I Cywilny z dnia 4 czerwca 2013 roku, sygn. akt I C 219/10 w przedmiocie zawieszenia

postanawia:

uchylić pkt. II zaskarżonego postanowienia.

Sygn. akt I ACz 1809/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 4 czerwca 2013r. Sąd Okręgowy w Krakowie umorzył postępowanie w zakresie żądania ustalenia nieistnienia stosunku prawnego zabezpieczenia, ustanowionego w umowie o współpracy z dnia 2 listopada 2006 r., w postaci hipotek:

a.  hipoteki umownej zwykłej na kwotę 20.000.000 złotych, na rzecz (...) z siedzibą w N. (USA),

b.  hipoteki umownej zwykłej na kwotę 10.000.000 złotych, na rzecz (...) z siedzibą w N. (USA),

wpisanych w dziale IV księgi wieczystej KW nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Podgórza w Krakowie, Wydział IV Ksiąg Wieczystych, dla nieruchomości w K., ul. (...),

Sąd Okręgowy w pkt. II postanowienia w pozostałym zakresie zawiesił postępowanie na zasadzie art. 177 §1 pkt. 1 k.p.c. do czasu zakończenia postępowania o sygn. akt VIII Gup 10/09/S toczącego się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie, Wydział VIII ds. Upadłościowo – Naprawczych

W uzasadnieniu postanowienia o zawieszeniu wskazał, że od wyniku postępowania upadłościowego zależy wynik przedmiotowego postępowania. Podkreślił, że w przypadku zaspokojenia powódki w postępowaniu upadłościowym odpadnie jej interes prawny, w dochodzeniu roszczeń w niniejszej sprawie. Natomiast w przypadku braku zaspokojenia interes ten będzie istniał nadal. Wskazał przy tym, na szerokie rozumienie pojęcia interesu prawnego, które powinno być interpretowane z uwzględnieniem szeroko rozumianego dostępu do sądów. Wskazał też, że powódka zgłosiła w postępowaniu upadłościowym swe wierzytelności w łącznej kwocie 572.891,30 zł w tym wierzytelność w kwocie 497.000 zł z tytułu uiszczonej ceny za lokal. Zdaniem Sądu interes prawny powódki w niniejszej sprawie opiera się na interesie ekonomicznym, polega na usunięciu niepewności co do prawa majątkowego, które jeszcze się nie zaktualizowało. Powódka w obecnej chwili na innej drodze np. procesie o świadczenie, o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego lub poprzez uzyskanie orzeczenia o charakterze deklaratywnym, nie może osiągnąć w pełni ochrony swoich praw. Zgłoszone w tej sprawie żądanie powódki zmierza do zapewnienia jej praw majątkowych.

Zażalenie na postanowienie w zakresie pkt. II złożyła strona pozwana (...) w N. wnosząc o jego uchylenie.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

1)naruszenie art. 177 § 1 pkt. 1 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie bowiem rozstrzygnięcie niniejszej sprawy nie jest uzależnione od wyniku postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie VIII Wydział ds. Upadłościowo-Naprawczych, sygn. akt: VIII GUp 10/09/S;

2)naruszenie art. 189 k.p.c. w związku z art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece ("u.k.w.h.") oraz naruszenie z art. 415 i nast. k.c., poprzez błędną ich wykładnię bowiem Powódka nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu niniejszego powództwa, jako że ustalenie nieważności hipotek oraz umowy o współpracy, nie ma wpływu na prawa i obowiązki Powódki. Nadto wierzytelność Powódki jest zabezpieczona hipoteką, a zatem przysługuje jej dalej idące roszczenia o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym a także opierając się na twierdzeniach Powódki przysługuje jej roszczenie o zapłatę przeciwko M. na podstawie art. 415 k.c. w oparciu o identyczne jak podnoszone w niniejszym postępowaniu okoliczności faktyczne;

3) naruszenie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 365 § 1 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i zawieszenie postępowania w zakresie punktu II ppkt 1 petitum pozwu dotyczącego żądania ustalenia nieistnienia zabezpieczenia w postaci hipotek ustanowionych na nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) (KW Nr (...)), podczas gdy na skutek wiążącego Sąd I instancji, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2012 r., sygn. akt: III CSK 181/11, ustalono nieważność czynności ustanawiającej to zabezpieczenie, co skutkować winno umorzeniem postępowania w tym zakresie;

Odpowiedź na zażalenie złożyła powódka domagając się jego oddalenia.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Zasadny okazał się zarzut naruszenia art.177 §1 pkt. 1 k.p.c., gdyż brak było podstaw do jego zastosowania w przedmiotowej sprawie. Zgodnie z przywołanym przepisem, sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Przesłankę zawieszenia postępowania na podstawie przytoczonego przepisu, stanowi zależność rozstrzygnięcia sprawy, od wyniku innego postępowania cywilnego. Przepis znajduje zatem zastosowanie, gdy wynik jednego postępowania cywilnego, zależy od wyniku innego postępowania cywilnego, gdyż przedmiot postępowania prejudycjalnego stanowi element podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu cywilnym. Oznacza to, że nie jest możliwe rozstrzygnięcie sprawy w toczącym się postępowaniu cywilnym, bez wcześniejszego rozstrzygnięcia kwestii prejudycjalnych. W ocenie Sądu odwoławczego taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodzi. Kwestia sposobu zakończenia postępowania upadłościowego, nie stanowi elementu stanu faktycznego niniejszej sprawy. Trzeba przy tym zauważyć, że interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. stanowi formułę szeroką, obejmującą wiele sytuacji prawnych, w których uwikłany może być podmiot występujący z powództwem o ustalenie istnienia (nieistnienia) prawa lub stosunku prawnego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego interes prawny w rozumieniu art. 189 k.c. ujmuje się szeroko, z uwzględnieniem sytuacji prawnej żądającego, ocenianej w płaszczyźnie zarówno obecnych, jak i przyszłych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych z jego udziałem (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II CK 395/05, niepubl.). W tym stanie rzeczy brak jest takiego związku pomiędzy toczącym się postępowaniem upadłościowym, a niniejszą sprawą, który dawałby podstawę do zawieszenia postępowania. Kwestia interesu prawnego, podlega bowiem niezależnej od wyniku tamtego postępowania ocenie, przy uwzględnieniu potencjalnej możliwości zaspokojenia roszczeń powódki w postępowaniu upadłościowym. Powódka swoje roszczenie opiera na twierdzeniu, że możliwość jej zaspokojenia w toku postępowania upadłościowego jest wątpliwa i to ta kwestia podlega ocenie w ramach niniejszego postępowania, a dla jej wyrażenia, nie jest niezbędna znajomość wyniku postępowania upadłościowego. Fakt zaspokojenia roszczeń powódki w toku postępowania upadłościowego, może więc mieć wpływ na wynik niniejszego postępowania jedynie pośrednio. Sama powódka zależności tej upatruje w ewentualnej możliwości cofnięcia powództwa. Tego rodzaju zależność, nie daje więc podstawy do zawieszenia postępowania z urzędu, z powołaniem się, na prejudycjalność rozstrzygnięcia. W tym miejscu należy również wskazać, ze nie jest rzeczą Sądu Apelacyjnego, w ramach tego incydentalengo postępowania, wyrażenia jednoznacznego stanowiska w kwestii zasadności powództwa, a szczegółowe ustosunkowanie się do zarzutu naruszenia art. 189 k.p.c. prowadziłoby do takiej sytuacji, że sąd ten musiałby dokonać oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, co jest przecież rzeczą sądu meriti. Można jedynie zauważyć, że Sąd Apelacyjny w Krakowie na wcześniejszym etapie postępowania, rozpoznając zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia dokonał oceny wiarygodności roszczenia powódki (postanowienia SA w Krakowie sygn. akt I ACz 939/10), natomiast aktualnie kwestia ta nie ma wpływu na ocenę zasadności postanowienia o zawieszeniu postępowania w sprawie. W tym kontekście nie ma również podstaw ku temu by ocenić, czy z uwagi na możliwość dochodzenia przez powódkę roszczeń w ramach innych postępowań, przyjąć brak po jej stronie interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. Również ta kwestia będzie przedmiotem oceny w ramach zapadłego w sprawie wyroku.

Co się zaś tyczy zarzutu naruszenia art. 355 §1 k.p.c. w zw. z art. 365 §1 k.p.c., to podniesienie tego zarzutu nie miało wpływu na wynik niniejszego postępowania, gdzie uchylenie postanowienia w tym zakresie nastąpiło, z innych przyczyn. Jedynie więc niejako na marginesie niniejszych rozważań należy wskazać, że kwestia ustalenia nieistnienia zabezpieczenia w postaci hipotek ustanowionych na nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) została niewątpliwie przesądzona wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2012r., sygn. akt III CSK 181/11, a zakres rozstrzygnięcia wydanego w tamtym postępowaniu w części pokrywa się żądaniem powódki. Trzeba jednak wskazać, że Sąd Okręgowy nie jest związany tym rozstrzygnięciem, z uwagi na brak wyraźnego przepisu, który rozstrzygnięciu temu nadawał by przymiot prawomocności rozszerzonej. W tym miejscu wypada przypomnieć, że przepis art. 365 §1 k.p.c. reguluje problematykę mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, czyli problematykę prawomocności materialnej, która aktualizuje się w innym postępowaniu niż to, w którym wydane zostało orzeczenie. Charakteryzuje się przy tym dwoma aspektami. Pierwszy odnosi się do samego faktu istnienia orzeczenia, a drugi przejawia się w jego mocy wiążącej, którą należy oceniać zarówno od strony przedmiotowej, jak i podmiotowej. Gdy chodzi o granice podmiotowe, to prawomocność materialna, co do zasady odnosi się do stron, z tym że w wypadkach przewidzianych w ustawie orzeczenie może wiązać także inne osoby. Przykładami takiej rozszerzonej prawomocności są wyroki wywierające skutek wobec osób trzecich (art. 435, art. 452, art. 458 § 1 k.p.c.), wyroki uchylające uchwały zgromadzenia wspólników spółki z o.o. (art. 254 § 1 k.s.h.), walnego zgromadzenia spółki akcyjnej (art. 427 § 1 k.s.h.) oraz walnego zgromadzenia spółdzielni (art. 42 § 9 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze, Dz. U. z 2005 r. Nr 188, poz. 1848 z późn. zm.). Wszystkie wskazane przykłady, których w systemie prawa jest więcej, łączy to, że moc wiążąca orzeczenia wynika z wyraźnego przepisu ustawy. Zgodnie przyjmuje się ponadto, że prawomocne orzeczenie wiąże następców prawnych stron, a jako przykłady rozszerzonej prawomocności wskazuje również orzeczenia wydane w sprawach, w których dochodzi do podstawienia procesowego, np. art. 58, art. 62 § 1 i art. 634 w związku z art. 58 k.p.c. W braku tożsamości podmiotowej rozstrzygnięcie określonego zagadnienia przy orzekaniu w jednej sprawie nie wyłącza dopuszczalności jego badania i oceny w innej sprawie. Osoby, które nie były stronami i których nie obejmuje z mocy przepisu szczególnego rozszerzona prawomocność materialna wcześniejszego wyroku, nie są pozbawione możliwości realizowania swego prawa we własnej sprawie, także wtedy, gdy łączy się to z kwestionowaniem oceny wyrażonej w innej sprawie w zakresie przesłanek orzekania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CSK 359/09, OSNC 2011, Nr 2, poz. 16).

Mając na uwadze powyższe argumenty Sąd Apelacyjny w Krakowie uchylił pkt. II zaskarżonego postanowienia przyjmując za podstawę art. 386 §1 k.p.c. w zw. z art. 397 §2 k.p.c.