Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 12 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 marca 2014 r. w Krakowie

sprawy z wniosku A. S.

o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sprawy przeciwko B. J., I. B. i M. F.

na skutek zażalenia pełnomocnika wnioskodawcy z urzędu adw. M. M. (1)

na postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 4 listopada 2013 r. sygn. akt I Co 212/11

p o s t a n a w i a:

zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że przyznać adw. M. M. (1) z Kancelarii Adwokackiej w K. ul. (...) od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie wynagrodzenie w kwocie 8.856 zł (osiem tysięcy osiemset pięćdziesiąt sześć złotych), w tym 1.656 zł podatku od towarów i usług, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej A. S. z urzędu.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 4 listopada 2013 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił wniosek adw. M. M. (2) o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej. Uzasadniając to orzeczenie sąd I instancji wskazał, że postanowieniem z dnia 20 czerwca 2011 r. sąd ustanowił dla wnioskodawcy A. S. pełnomocnika z urzędu, którym został wyznaczony adw. M. M. (2). Na wniosek tegoż adwokata z dnia 7 sierpnia 2013 r. sąd zwolnił go od obowiązku zastępowania wnioskodawcy, a w jego miejsce Okręgowa Rada Adwokacka w K. wyznaczyła adw. A. B.. A.. M. M. (2) domagał się przyznania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu A. S. podnosząc we wniosku, że odbył z zastępowanym wnioskodawca dwie konferencje omawiając przepisy prawne i podstawy faktyczne wytoczenia powództwa oraz zapoznawał się z dokumentacją dostarczaną fragmentarycznie przez A. S.. Na podstawie tych informacji przygotował projekt pozwu o zapłatę, który nie został do sądu wniesiony z uwagi na nieprzedłożenie przez A. S. kompletnej dokumentacji niezbędnej do określenia podstawy faktycznej powództwa. Interesów A. S. w dalszym ciągu reprezentować nie mógł, gdyż ten skierował przeciwko niemu pozew. Dodatkowo adw. M. M. (2) wyjaśniał, że z klientem ustalił, że zamierza on wytoczyć powództwo nie przeciwko osobom wskazanym we wniosku, ale przeciwko właściwej jednostce organizacyjne Skarbu Państwa, to jest Prokuraturze Okręgowej w Krakowie. Projekt takiego pozwu został sporządzony.

Zdaniem sądu I instancji brak jest podstaw do przyznania wynagrodzenia adw. M. M. (2). Art. 29 ust. 1 prawa o adwokaturze stanowi, że koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa, bliżej zaś zasady przyznawania tego wynagrodzenia regulują przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. Pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu wynagrodzenie należy się za pomoc prawną faktycznie udzieloną, nie zaś za potencjalną gotowość podjęcia czynności, przy czym chodzi o udzielenie pomocy, dla której pełnomocnik został wyznaczony. A.. M. M. (2), wnosząc o zwolnienie go od obowiązku zastępowania A. S., nie wskazywał na brak podstaw do wytoczenia powództwa przeciwko osobom fizycznym, które wnioskodawca wskazywał we wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu jako przyszłych pozwanych, zaś pozew, którego projekt sporządził, miał być skierowany przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuraturze Okręgowej w Krakowie, a nie przeciwko osobom wymienionym w postanowieniu o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu. W konsekwencji nie został spełniony przez adw. M. M. (2) warunek przyczynienia się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy, w której został ustanowiony pełnomocnikiem.

Postanowienie powyższe zaskarżył adw. M. M. (2) domagając się jego zmiany i przyznania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w wysokości stawki minimalnej, to jest 7.200 zł powiększonej o podatek VAT. Skarżący zarzucił naruszenie przepisu art. 29 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze w zw. z § 2, § 3 oraz § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, poprzez nieuwzględnienie jego wniosku w sytuacji, gdy pomoc ta została udzielona, sporządzony został projekt pozwu i wydany klientowi, a z uwagi na nieprawidłowe oznaczenie przez wnioskodawcę strony pozwanej we wniosku o zwolnienie od kosztów sadowych i ustanowienie adwokata z urzędu, pozew nie został wniesiony.

Uzasadniając zarzuty zażalenia skarżący wskazał, że wnioskodawca twierdził, że imiennie wskazani funkcjonariusze Prokuratury Okręgowej w Krakowie działali niezgodnie z prawem i z tego faktu wywodził roszczenia, które zamierzał skierować przeciwko nim. Roszczenia te wiązały się jednak z nieprawidłowym funkcjonowaniem Prokuratury w ramach aparatu Państwa, stąd po stosownych konsultacjach z klientem i zbadaniu dokumentów, adwokat przygotował projekt pozwu przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuraturze Okręgowej w Krakowie i poinformował A. S., że w celu wytoczenia powództwa winien uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych w takiej właśnie sprawie. Nie można zatem przyjąć, że wyznaczony pełnomocnik z urzędu zaniechał wniesienia powództwa oraz że nie zachodzi po jego stronie przyczynienie się do wyjaśnienia sprawy. Udzielona pomoc prawna była poprawna, zmierzała do wytoczenia powództwa przeciwko właściwie oznaczonemu pozwanemu i powinna zostać wynagrodzona.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne.

Przepis art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze stanowi, iż koszty niepłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 maja 2005 r. sygn. I KZP 15/05 (OSNKW 2005/7-8/60) przewidziany w tym przepisie obowiązek Skarbu Państwa powstaje w momencie rozpoczęcia wykonywania przez adwokata czynności związanych bezpośrednio z udzieleniem pomocy stronie, dla której został on wyznaczony. Pogląd ten jest niewątpliwie trafny, gdyż powołany przepis ustawy nie uzależnia prawa do wynagrodzenia adwokata od zakresu udzielonej pomocy. W konsekwencji, jeżeli do udzielenia pomocy doszło, nawet gdy jej zakres był ograniczony, a nie została ona opłacona przez klienta, zobowiązanym do zapłaty stosownego wynagrodzenia jest Skarb Państwa.

Jak trafnie wskazuje Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyżej powołanego postanowienia, określając, co należy rozumieć przez „udzielanie pomocy prawnej”, trzeba kierować się przesłankami z art. 4 ust. 1 Prawa o adwokaturze. Przepis ten stanowi, że udzielanie pomocy prawnej polega w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami. Wyliczenie przykładowe wskazuje na to, że istota pomocy prawnej sprowadza się do podejmowania czynności o charakterze intelektualnym, wymagających zaangażowania sprawności umysłowej oraz cechujących się indywidualnym wkładem inwencji oraz pomysłowości. Udzielanie pomocy prawnej przez adwokata polega zatem nie tylko na samej gotowości do jej świadczenia, ale na przystąpieniu do czynności o charakterze intelektualnym, połączonych najczęściej z pewnymi czynnościami o charakterze fizycznym i zmierzających do oceny, a w rezultacie do poprawy lub ochrony sytuacji prawnej osoby, której jest udzielana pomoc.

Odnosząc powyższe rozważania do rozpatrywanej sytuacji stwierdzić trzeba, że sąd I instancji, oddalając wniosek o przyznanie wynagrodzenia za pomoc prawna udzielona z urzędu, nie kwestionował twierdzeń adw. M. M. (2) dotyczących czynności dokonanych przez niego w związku z wyznaczeniem go pełnomocnikiem z urzędu. Przyjęcie wskazanych we wniosku faktów prowadzi do wniosku, że pomoc prawna została przez adw. M. M. (2) A. S. udzielona. Jakkolwiek udzielenie tej pomocy doprowadziło do konkluzji, że nie jest celowe skierowanie powództwa przeciwko prokuratorom wymienionym we wniosku, ale przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuraturze Okręgowej w Krakowie, to taki wniosek i przygotowanie projektu stosownego pozwu były wynikiem udzielenia pomocy prawnej w zakresie określonym postanowieniem sądu, a to analizy żądań A. S. kierowanych przeciwko wskazanym we wniosku osobom fizycznym i zapoznania się przez adwokata ze stosownymi dokumentami mającymi w przekonaniu wnioskodawcy takie żądanie uzasadniać. W konsekwencji nie można uznać, że pomoc prawna udzielona A. S. przez adw. M. M. (2) pozostawała poza zakresem wynikającym z postanowienia o ustanowieniu adwokata z urzędu.

W rozpoznawanym przypadku nie doszło do wniesienia pozwu. Okoliczność, że udzielenie pomocy prawnej nie doprowadziło do zainicjowania postępowania sądowego bądź też że na skutek tej pomocy pozew został wniesiony przeciwko innej osobie, nie może prowadzić do pozbawienia adwokata prawa do wynagrodzenia za udzieloną pomoc. Zasadnym w takiej sytuacji byłoby postawienie pytania, czy wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną z urzędu, która nie objęła zastępstwa przed sądem, nie powinno być niższe, niż w wypadku występowania adwokata przed sądem. Stosownego umocowania do ewentualnego zróżnicowania wynagrodzenia w takich wypadkach ustawodawca udzielił Ministrowi Sprawiedliwości, powierzając mu w art. 29 ust. 2 Prawa o adwokaturze wydanie rozporządzenia określającego szczegółowe zasady ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, z uwzględnieniem sposobu ustalania tych kosztów. W wydanym na tej podstawie rozporządzeniu z dnia 28 września 2002 r. Minister Sprawiedliwości stosownego zróżnicowania nie wprowadził, a zatem, stosownie do jego przepisów zawartych w § 19 ust. 1 w zw. z 2 ust. 2 i 3, sąd jest zobowiązany przyznać adwokatowi wynagrodzenie co najmniej w stawce minimalnej powiększonej o należny podatek od towarów i usług. Takie też stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 marca 2012 r. sygn. III CZP 2/12 (OSNC 2012/10/115). Skoro wartość przedmiotu sprawy przekraczała 200.000 zł, stawkę tę należało określić na 7.200 zł (§ 6 pkt 7 rozporządzenia) oraz powiększyć o kwotę 1656 zł podatku od towarów i usług.

Z powyższych przyczyn, na podstawie art. 397 § 2 w zw. z art. 386 § 1 k.p.c., należało orzec jak w sentencji.