Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lipca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Robert Jurga

Sędziowie: SSA Andrzej Żelazowski

SSO (del.) Wiesław Grajdura (spr.)

Protokolant: Katarzyna Kluz

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2025 roku w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa A. M.

przeciwko Skarbowi Państwa – Staroście (...)

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 28 czerwca 2023 roku, sygn. akt I C 1744/20

uchyla zaskarżony wyrok w punktach I, III, IV, V i VI i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 2652/23

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 2 lipca 2025 r.

W pozwie z 5 sierpnia 2020 roku powódka A. M. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Starosty (...) kwoty 3 062 004 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego z uwagi na nieodpłatne nabycie z dniem 1 stycznia 2016 roku z mocy prawa przez Skarb Państwa prawa użytkowania wieczystego ustanowionego na nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki: nr (...) o pow. 0,0869 ha i nr (...), o powierzchni 0,2132 ha, położonej w O. przy ulicy (...) oraz nabycia stanowiącego odrębną nieruchomość prawa własności budynku handlowo - usługowego posadowionego na tej nieruchomości, dla którego to prawa prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...).

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że nabycie przedmiotowego prawa użytkowania wieczystego i własności nieruchomości budynkowej na rzecz Skarbu Państwa zostało dokonane na podstawie art. 9 ust. 2b zdanie trzecie ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym, który to przepis Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 roku, P 13/18 uznał za niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa - Starosta (...) reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W toku procesu przed Sądem I instancji powódka jednoznacznie wskazała, że dochodzona pozwem kwota jest należnym jej odszkodowaniem, które ma swoje źródło w delikcie legislacyjnym, jakim było uchwalenie powołanego wyżej przepisu, a podstawą powództwa jest art. 417 ¹ § 1 k.c. (pismo przygotowawcze powódki z 16.02.2021 r.).

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2023 roku Sąd Okręgowy w Kielcach:

⚫

zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Starosty (...) na rzecz powódki A. M. kwotę 2 126 770,70 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 października 2022 roku do dnia zapłaty (punkt I);

⚫

oddalił powództwo w pozostałej części (punkt II);

⚫

zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Starosty (...) na rzecz powódki kwotę 13 811,73 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt III);

⚫

zasądził od powódki na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 4 650 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt IV);

⚫

nakazał pobrać od powódki z zasądzonego roszczenia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 1 679,90 zł tytułem kosztów sądowych (punkt V);

⚫

nakazał pobrać od pozwanego Skarbu Państwa – Starosty (...) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 5 964,94 zł tytułem kosztów sądowych (punkt VI).

Apelację od powyższego wyroku wniósł Skarb Państwa – Starosta (...), zaskarżając go w części, tj. w zakresie punktów: I, III i VI.

Skarżący zarzucił Sądowi I instancji:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, a to:

a.  art. 67 § 2 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, iż roszczenie dochodzone w niniejszym postępowaniu jest związane z działaniem bądź też zaniechaniem Starosty Powiatu (...),

b.  art. 316 § 1 k.p.c. przez pominięcie przy orzekaniu oświadczeń, twierdzeń i zarzutów strony pozwanej zawartych w odpowiedzi na pozew oraz dalszych pismach procesowych, co w konsekwencji doprowadziło Sąd orzekający do błędnego przekonania, jakoby roszczenie odszkodowawcze powódki było uzasadnione,

c.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, w tym zwłaszcza dowodu z przesłuchania w charakterze strony powodowej A. M., i brakiem poczynienia ustaleń faktycznych, iż powódka w 2013 r. dowiedziała się o przepisach dotyczących konieczności przerejestrowania spółki do właściwego rejestru i pomimo tego nie podjęła jakichkolwiek działań przerejestrowania spółki do właściwego rejestru,

d.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności dowodu z dokumentu umowy spółki z o.o. załączonej do pozwu, i w konsekwencji braku poczynienia ustalenia faktycznego, iż powódka pełniła funkcję prezesa zarządu Spółki P.P.H.U. (...), w związku z czyni powódka miała niczym nieograniczoną możliwość wykonania spoczywającego na niej obowiązku przerejestrowania spółki,

e.  art. 327 ¹ § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez brak wyjaśnienia w treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia przyczyny uznania, jakoby w ocenie Sądu zaistniały także pozostałe przesłanki w postaci szkody i związku przyczynowego pomiędzy szkodą ujmowaną w granicach utraconego majątku a wejściem w życie niekonstytucyjnej normy prawnej;

2.  naruszenie prawa materialnego, a to:

a.  art. 6 k.c. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie przez Sąd, jakoby w niniejszej sprawie powódka wykazała przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa, co w konsekwencji doprowadziło Sąd do uznania powództwa za uzasadnione,

b.  art. 361 § 1 k.c. w zw. z art. 417 ¹ § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na pominięciu, że brak przerejestrowania Spółki P.P.H.U, (...) do Krajowego Rejestru Sądowego wynikał jedynie z zaniechania powódki i uznanie, że nie doszło tym samym do zerwania normalnego (adekwatnego) związku przyczynowego między działaniem strony pozwanej a szkodą w sytuacji, gdy owo zaniechanie wyklucza normalny związek przyczynowy między wydaniem aktu normatywnego a szkodą,

c.  art. 417 ¹ § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, iż zaistniały przesłanki w postaci szkody i związku przyczynowego pomiędzy szkodą ujmowaną w granicach utraconego majątku a wejściem w życie niekonstytucyjnej normy prawnej,

d.  art. 481 § 1 k.c. przez zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od dnia 4 października 2022 r. do dnia zapłaty, tj. za okres przypadający przed dniem wyrokowania.

Z uwagi na powyższe strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie domagając się zasądzenia od strony pozwanej na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Podczas rozprawy apelacyjnej powódka jednoznacznie podtrzymała stanowisko, że dochodzi odszkodowania za delikt legislacyjny pozwanego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja powódki musiała skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy, w określonym zakresie, do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. W toku postępowania przed Sądem I instancji nie doszło bowiem do rozpoznania istoty sprawy przez co należy rozumieć brak rozpoznania przez Sąd wszystkich przesłanek roszczenia odszkodowawczego.

Na wstępie wskazać należy, że w myśl art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W doktrynie i orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że pojęcie „istoty sprawy” w rozumieniu powołanego wyżej przepisu to materialno-prawny aspekt sprawy, a rozpoznanie istoty sprawy to rozważenie oraz ocena poddanych przez strony pod osąd żądań i twierdzeń, a w konsekwencji - załatwienie sprawy w sposób merytoryczny lub formalny, w zależności od okoliczności i procesowych uwarunkowań konkretnej sprawy. Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi zatem, gdy sąd rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy, zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania, pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę, rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszona w pozwie, nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia będącego przedmiotem sprawy (por. postanowienie SN z dnia 26 listopada 2012 r., III SZ 3/12, LEX nr 1232797; wyrok SN z dnia 12 listopada 2007r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2). Nierozpoznanie istoty sprawy oznacza zatem uchybienie procesowe sądu pierwszej instancji polegające na całkowitym zaniechaniu wyjaśnienia istoty lub treści spornego stosunku prawnego, przez co rozumie się nie wniknięcie w podstawę merytoryczną dochodzonego roszczenia, a w konsekwencji pominięcie tej podstawy przy rozstrzyganiu sprawy. Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi również w sytuacji, gdy sąd I instancji dokonał oceny prawnej roszczenia bez oparcia jej na właściwie ustalonej podstawie faktycznej i w sprawie zachodzi potrzeba poczynienia po raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych. Przenoszenie w takiej sytuacji procesowej ciężaru konstruowania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia do sądu II instancji wypaczałoby sens dwuinstancyjnego postępowania sądowego (zob. np. wyrok SN z 20.7.2006 r., V CSK 140/06, Legalis; postanowienia SN: z 5.12.2012 r., I CZ 168/12, OSNC 2013, Nr 5, poz. 68; z 22.5.2014 r., IV CZ 26/14, Legalis; z 13.11.2014 r., V CZ 73/14, Legalis; z 26.3.2015 r., V CZ 7/15, Legalis; z 7.10.2015 r., I CZ 68/15, Legalis i z 22.2.2017 r., IV CZ 112/16, Legalis). W tym ostatnim przypadku brak konkretnych ustaleń faktycznych i konieczność dokonania ich przez sąd odwoławczy po raz pierwszy czyni zasadnym uchylenie wyroku z uwagi na obowiązek respektowania konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (por. postanowienie SN z 5.12.2012 r., I CZ 168/12, OSNC 2013, Nr 5, poz. 68).

W sprawie niniejszej nie budziła żadnej wątpliwości podstawa materialnoprawna roszczenia powódki, które zostało wyraźnie oparte na art. 417 ¹ § 1 k.c., co niejednokrotnie, w tym także w toku rozprawy apelacyjnej, wskazywała powódka, działająca przez profesjonalnego pełnomocnika. Wskazywała przy tym, że taka podstawa żądania wynika wprost z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 grudnia 2019 r., w sprawie o sygn. akt P 13/18 (OTK-A 2019/68). Powódka zaznaczyła, że rozpoznawana przez Trybunał sprawa dotyczyła zgodności z Konstytucją RP art. 9 ust. 2b zdanie trzecie ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r., - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym, który to przepis miał następujące brzmienie: „Prawa wspólników, członków spółdzielni i innych osób uprawnionych do udziału w majątku likwidacyjnym wygasają z chwilą wykreślenia podmiotu z rejestru”. Trybunał Konstytucyjny, analizując tę kwestię, wskazał, że celem przepisu było doprowadzenie do stanu, w którym wpisy w KRS będą zgodne ze stanem rzeczywistym, by wzmocnić funkcje gwarancyjne tego rejestru. Skutki określone ww. przepisie nie spełniają natomiast celowości wprowadzonej regulacji, albowiem za wystarczające było wprowadzenie regulacji zawartych w art. 9 ust. 2b zdanie pierwsze i drugie ww. ustawy. Zupełne wygaszenie praw majątkowych wspólników (a chodzi tu głównie o uprawnienia do udziału w tzw. masie likwidacyjnej) nie było środkiem koniecznym do osiągnięcia zamierzonego i uprawnionego celu. W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 9 ust. 2b zdanie trzecie ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wskazując jednocześnie w uzasadnieniu swego wyroku, że przysługującym osobom poszkodowanym środkiem sanacji ich utraconych praw majątkowych jest roszczenie o odszkodowanie z art. 417 ¹ § 1 k.c.

Skoro powództwo ma podłoże w roszczeniu odszkodowawczym, to jest oczywiste, że przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną aktem normatywnym są: stwierdzenie niezgodności aktu prawnego z normą wyższego rzędu we właściwym postępowaniu (w przypadku niezgodności z Konstytucją - wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego), wykazanie szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy wadliwym aktem normatywnym a zaistniałą szkodą (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 sierpnia 2023 r., sygn. akt I ACa 339/23, LEX nr 3657244 i wskazane tam orzeczenia). Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek wydania aktu normatywnego jest uzależniona od spełnienia ogólnej przesłanki niezgodności z prawem tego aktu. W procesie odszkodowawczym związanym ze szkodą wyrządzoną na skutek bezprawia normatywnego (legislacyjnego) powód powinien zatem wykazać w pierwszej kolejności to, że niezgodność konkretnego aktu normatywnego z Konstytucją została stwierdzona we właściwym postępowaniu – w tym wypadku przed Trybunałem Konstytucyjnym. Co do tego warunku odpowiedzialności na gruncie art. 417 ¹ § 1 k.c. nie było żadnych wątpliwości, a to w związku z wydanym przez Trybunał Konstytucyjny ww. wyrokiem w sprawie o sygn. akt P 13/18, co trafnie dostrzegł Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości, że i drugi z warunków koniecznych zaistnienia odpowiedzialności na gruncie komentowanego art. 417 ¹ § 1 k.c. – fakt wyrządzenia szkody, został także zbadany przez Sąd Okręgowy. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w przywołanym powyżej wyroku z dnia 23 sierpnia 2023 r., przyjmuje się, że w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. szkodą jest uszczerbek w prawnie chronionych dobrach majątkowych, wyrażający się w różnicy między stanem tych dóbr, jaki istniał a stanem, jaki powstał na skutek zdarzenia wywołującego zmianę polegającą na uszczupleniu aktywów lub zwiększeniu pasywów. Na takie podejście do definiowania szkody wskazał także TK w uzasadnieniu ww. wyroku, gdzie odwołał się do koncepcji udziału wspólników spółki z o.o. w masie likwidacyjnej, przywołując przy tym art. 286 k.s.h. Wartość szkody została w niniejszej sprawie ustalona w oparciu o finalnie niekwestionowaną w toku postępowania przed Sądem Okręgowym opinię biegłego sądowego.

Wreszcie trzecią przesłanką konieczną do zaistnienia odpowiedzialności na gruncie art. 417 ¹ § 1 k.c. jest wystąpienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy danym zdarzeniem a powstałą szkodą. Konieczność wystąpienia tej przesłanki stwierdził także Sąd I instancji, ale tylko do takiej jednozdaniowej wypowiedzi niestety się ograniczył, co jednoznacznie wynika z lektury uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Sąd ten nie przedstawił żadnego stanowiska, czy i z jakich względów uznaje, że w okolicznościach sprawy doszło do ziszczenia się tej przesłanki. W ten sposób w ogóle nie rozpoznał jednego z trzech równorzędnych warunków odpowiedzialności odszkodowawczej. Można wręcz powiedzieć, że w tej sprawie najbardziej spornego i przez to najistotniejszego do oceny. O ile bowiem kwestia bezprawności została przesądzona wyrokiem TK, a wysokość szkody wynika z opinii biegłego, o tyle występowanie adekwatnego związku przyczynowego jawi się jako zagadnienie najbardziej problematyczne i przez to urastające do rangi problemu kluczowego dla rozstrzygnięcia sprawy. Jest tak także i z tego względu, że pozwany, poza szeregiem innych zarzutów, już w odpowiedzi na pozew podniósł, że nie występuje ów adekwatny związek przyczynowy, albowiem został on przerwany (zniesiony) zachowaniem pozwanej, która jako prezes zarządu spółki przez wiele lat nie dokonała przerejestrowania spółki do KRS. Pozwany utrzymywał więc od początku, że brak jest koniecznego do przyjęcia odpowiedzialności związku przyczynowego, przedstawiając w tej kwestii szeroką argumentację faktyczną i prawną. Problemem tym Sąd Okręgowy w ogóle się nie zajął. Nie tylko nie poczynił żadnych rozważań prawnych w tym kluczowym aspekcie sprawy, ale i nie dokonał żadnych ustaleń faktycznych w obszarze właściwym do zbadania tej przesłanki odpowiedzialności, co zasadnie wytknięto w apelacji. Trzeba od razu zauważyć, że strona pozwana w ramach obrony ewentualnej zarzuciła, że jeśli nawet zaniechanie powódki nie zrywa związku przyczynowego między uchwalenie przepisu a szkodą, to z pewnością stanowi współprzyczynę szkody, co należy rozstrzygnąć w kategoriach przyczynienia się (art. 362 k.c.). Również w tym przedmiocie brak jakichkolwiek ustaleń faktycznych i oceny prawnej Sądu I instancji.

Jeśli chodzi o ostatnio analizowaną materię faktyczną i prawną, Sąd Apelacyjny wyraża pogląd, że w realiach niniejszej sprawy można mówić o dwóch niezależnych, równorzędnych przyczynach powstania szkody w majątku powódki. Z jednej strony sytuacja, w jakiej znalazła się powódka niewątpliwie została spowodowana wejściem w życie przepisu uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją RP. Był to warunek konieczny ( sine qua non), którego normlanym następstwem było powstanie uszczerbku w majątku powódki. Z drugiej jednak strony nie można nie zgodzić się z tezą, że wieloletnie zaniedbanie po stronie powódki (jako prezesa zarządu) gdy chodzi o przerejestrowanie spółki do KRS również miało wpływ na zaistniały stan rzeczy, co już w odpowiedzi na pozew podniosła strona pozwana. Twierdzenie to opierało się na niepozbawionej racji argumentacji, że gdyby powódka nie pozostała bierna (ustawodawca przewidział bowiem czas na „przerejestrowanie” spółki do KRS), to do szkody by nie doszło nawet po wejściu w życie derogowanego wyrokiem TK przepisu. Innymi słowy, nie musiało dojść do uszczerbku w majątku powódki, bo gdyby powódka postąpiła zgodnie ze wskazaniami ustawodawcy, to wejście w życie ww. przepisu w ogóle nie miałoby znaczenia i wpływu na jej sytuację majątkową. W tym kontekście należało więc zbadać, jak te dwie przyczyny na siebie oddziaływały i czy kwestia zaniechania podjęcia aktywności przez powódkę (będącej prezesem spółki) miała jakiekolwiek znaczenie dla zaistnienia odpowiedzialności deliktowej i czy znaczenie to było eliminacyjne dla tej odpowiedzialności (zerwanie adekwatnego związku przyczynowego), czy tylko prowadziło do konieczności obniżenia wysokości odszkodowania w związku z przyczynieniem się do powstania szkody. Takiej analizy, jak też właściwych ustaleń faktycznych, próżno szukać w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd I instancji w ogóle nie zbadał tej kwestii, a ona właśnie – jak wyżej już zaznaczono – ma znaczenie kluczowe dla rozstrzygnięcia sporu. Dla przykładu, zgodnie z art. 362 k.c., jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Nie podejmując się bliższej analizy różnych, przedstawianych w orzecznictwie i literaturze koncepcji przyczynienia, należy stwierdzić, że warunkiem koniecznym uznania zachowania poszkodowanego za podstawę obniżenia odszkodowania jest istnienie normalnego, adekwatnego związku przyczynowego (w rozumieniu art. 361 k.c.) między tym zachowaniem a powstaniem lub powiększeniem szkody (zob. np. wyrok SN z 19 listopada 2009 r., IV CSK 241/09). W niniejszej sprawie nie doszło więc do rozpoznania wszystkich przesłanek koniecznych dla oceny odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa tak co do zasady, jak i ewentualnie co do wysokości (gdyby poprzestać tylko na przyczynieniu). W ten sposób istota sprawy nie została rozpoznana. Jest nią bowiem wyjaśnienie i zbadanie wszystkich elementów normy prawnej kreującej roszczenie, a nie tylko niektórych z nich. W tym konkretnym przypadku, o czym była już wyżej mowa, Sąd Okręgowy spośród trzech przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej nie „zajął się” tą, która była najbardziej kwestyjna i której rozważenie rodziło także konieczność poczynienia pewnych ustaleń faktycznych, których ewidentnie zaniechano. Nie jest obecnie rolą sądu II instancji prowadzenie w całości postępowania dowodowego w tym właśnie zakresie, ani tym bardziej poddawanie po raz pierwszy ocenie prawnej zaistnienia przesłanki adekwatnego związku przyczynowego czy ewentualnego przyczynienia się powódki do powstania szkody.

Brak zbadania przez Sąd Okręgowy kwestii zerwania poprzez zaniechanie powódki normalnego związku przyczynowego ze szkodą czy kwestii przyczynienia się powódki musiał skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy. Treścią normy prawnej zawartej w art. 386 § 4 k.p.c. jest upoważnienie do wydania przez sąd odwoławczy orzeczenia kasatoryjnego w określonych sytuacjach procesowych, jako wyjątku od zasady orzekania co do meritum sporu w tym postępowaniu. Jego brzmienie wskazuje jednocześnie na to, że nie zachodzi obowiązek prowadzenia przez sąd drugiej instancji postępowania zmierzającego do wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych w sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał rozważenia poddanych przez strony pod osąd żądań i twierdzeń, jak również, gdy nie dokonał oceny przeprowadzonych dowodów i pominął mogące mieć wpływ na rozstrzygnięcie meritum sporu dowody. Celowym staje się wówczas wydanie orzeczenia przewidzianego w art. 386 § 4 k.p.c., ponieważ ocena po raz pierwszy poddanych przez strony pod osąd żądań i zarzutów oraz twierdzeń i dowodów zgłoszonych na ich poparcie, a następnie wydanie orzeczenia co do istoty sporu ograniczyłyby merytoryczne rozpoznanie sprawy do jednej instancji.

Kolejną, dodatkową kwestią, jaka winna być poddana szczegółowej analizie w niniejszej sprawie, czego zupełnie zaniechał uczynić Sąd I instancji, choć w tym zakresie także zgłoszone zostały przez pozwanego zarzuty, jest kwestia właściwego określenia organu reprezentującego Skarb Państwa. Za Sądem Apelacyjnym w Warszawie w przywołanym już wyroku z dnia 23 sierpnia 2023 roku (sygn. I ACa 339/23) należy wskazać, że w procesie legislacyjnym uczestniczy wiele podmiotów: Sejm, Senat i Prezydent, a inicjatywa ustawodawcza przysługuje m.in. Radzie Ministrów. Należy jednak dostrzec, że zgodnie z art. 120 Konstytucji RP ustawy uchwala Sejm. Chociaż wejście w życie przepisu rangi ustawowej wymaga jeszcze udziału Senatu oraz Prezydenta, to nie ulega wątpliwości, że podczas prac nad projektem ustawy, to rola Sejmu jest kluczowa, gdyż to właśnie ten organ uchwala akt normatywny. Inaczej mówiąc, roszczenie odszkodowawcze powódki jest związane przede wszystkim z działalnością Sejmu. Niemożliwe jest jednak uznanie za statio fisci Marszałka Sejmu, gdyż nie jest on "kierownikiem jednostki organizacyjnej". Zważyć także należy, że zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o działach administracji rządowej dział sprawiedliwość obejmuje m.in. sprawy sądownictwa, a stosownie do art. 24 ust. 2 tej ustawy Minister Sprawiedliwości zapewnia przygotowywanie projektów kodyfikacji prawa cywilnego, w tym rodzinnego, i prawa karnego, Co więcej, zgodnie z art. 24 ust. 3 ustawy o działach administracji rządowej Minister Sprawiedliwości jest właściwy w sprawach sądownictwa w zakresie spraw niezastrzeżonych odrębnymi przepisami do kompetencji innych organów państwowych i z uwzględnieniem zasady niezawisłości sędziowskiej. Z tych przepisów wynika, że legislacja dotycząca Krajowego Rejestru Sądowego należy do kompetencji Ministra Sprawiedliwości. Warto odnotować, że w toku prac legislacyjnych nad projektem ustawy, z której powódka wywodzi swoje roszczenia, rząd był reprezentowany przez Ministra Sprawiedliwości, co dodatkowo może uzasadniać wskazanie tego organu jako statio fisci Skarbu Państwa. Mając na uwadze te okoliczności, Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy zbada szczegółowo także i tę kwestię i prawidłowo określi jednostkę organizacyjną reprezentującą Skarb Państwa, co stanowi obowiązek sądu realizowany ex officio.

SSA Andrzej Żelazowski SSA Robert Jurga SSO Wiesław Grajdura

Sygn. akt I ACa 2652/23

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

Kraków, dnia 15.07.2025 r. Wiesław Grajdura