Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 czerwca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Beata Kurdziel
Protokolant:	Marta Sekuła

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2022 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa W. P.

przeciwko J. J.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli ewentualnie o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 28 lipca 2021 r. sygn. akt I C 525/19

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata Ł. Z. kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) brutto, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powódce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Beata Kurdziel

Sygn. akt I ACa 1327/21

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 czerwca 2022 roku

Powódka W. P. wniosła pozew przeciwko J. J. o zobowiązanie pozwanej do złożenia oświadczenia woli, zgodnie z którym pozwana przeniesie na powódkę własność spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) w nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), składającego się z jednego pokoju, wnęki kuchennej, łazienki, wc i przedpokoju o łącznej powierzchni 31 m ² wraz z przynależną piwnicą o wartości 170 000 zł, darowanego przez powódkę na mocy umowy darowizny z dnia 20 listopada 2007 r., Akt Notarialny Repertorium (...). Ewentualnie, na wypadek, gdyby pozwana dokonała zbycia darowanej, a wyżej opisanej nieruchomości, powódka wniosła o zwrot darowizny poprzez zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej, tj. równowartej przedmiotowi darowizny 170 000 zł.

Wyrokiem z dnia 28 lipca 2021 roku, sygn. akt I C 525/19, Sąd Okręgowy w Krakowie w pkt I oddalił powództwo, w pkt II zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 8 856 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, zaś w pkt III przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata Ł. Z. kwotę 4 428 zł tytułem pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił, że na podstawie umowy darowizny z dnia 20 listopada 2007 roku, zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem M. S., repertorium (...), powódka W. P. darowała swojej córce, pozwanej J. J. przysługujące jej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w K. przy ul. (...), o powierzchni użytkowej 31 m ² wraz z wkładem budowlanym. Z kolei pozwana w akcie tym ustanowiła na rzecz powódki nieodpłatne prawo użytkowania przedmiotowego lokalu.

Powódka i pozwana dokonywały między sobą lub na swoją rzecz licznych transakcji związanych z obrotem nieruchomościami. Jeszcze przed datą dokonania ww. darowizny powódka W. P., na podstawie pełnomocnictwa udzielonego jej przez pozwaną w dniu 11 stycznia 2007 r., zawarła w dniu 23 lutego 2007 r. przed notariuszem umowę sprzedaży należącej do pozwanej nieruchomości, składającej się z działki nr (...), położonej w K., objętej KW nr (...), za co powódka otrzymała na rzecz pozwanej, jako jej pełnomocnik, kwotę 140 000 zł.

Przedmiotowa kwota nie stała się przedmiotem wzajemnych rozliczeń stron ani w ugodzie pozasądowej, zawartej w formie aktu notarialnego sporządzonego w dniu 9 grudnia 2011 r. przez notariusza E. K., rep. (...), ani na skutek zawarcia w tym samym dniu w akcie notarialnym rep.(...)umowy ustanowienia odrębnej własności lokali i przeniesienia ich własności w ramach zwolnienia z długu oraz umowy ustanowienia służebności osobistej. Czynności te zmierzały do zwolnienia pozwanej z długu wobec powódki opiewającego na kwotę 500 000 zł. Przekazanie zaś kwoty 140 000 zł, stanowiącej cenę sprzedaży należącej do pozwanej nieruchomości, objętej księgą wieczystą nr (...), stało się między stronami zarzewiem konfliktu, który znalazł finał w sądzie. W odpowiedzi na pozew dotyczący tej sprawy z dnia 20 grudnia 2014 r. powódka W. P. podnosiła m.in., iż żądanie zapłaty kierowane do niej przez J. J. jest rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ze względu na naruszenie wdzięczności i lojalności wobec osób najbliższych. Wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 27 lutego 2017 r., sygn. akt (...), utrzymanym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 12 czerwca 2018 r., sygn. akt (...), zasądzona została od W. P. na rzecz J. J. kwota 140 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi.

W wyniku uzyskania wyroku zasądzającego na swoją korzyść pozwana wobec odmowy zapłaty przez powódkę, przystąpiła do egzekucji za pośrednictwem komornika. W tym czasie w dniu 2 kwietnia 2019 r., a więc na dwa dni przed wniesieniem pozwu w niniejszej sprawie, powódka sprzedała nieruchomość, na której znajduje się dom, w którym dotychczas zamieszkiwała, położoną w B. (...), objętą księgą wieczystą nr (...).

Między stronami na przestrzeni lat prowadzonych było wiele rozliczeń majątkowych, z powodu których dochodziło czasami do sporów sądowych. Między innymi powódka wytoczyła przeciwko pozwanej sprawę przez Sądem Okręgowym w K. o sygn. akt (...), której przedmiotem było żądanie zapłaty od pozwanej kwoty 500 000 zł. Na kanwie istniejących między powódką z pozwaną sporów majątkowych pogorszyły się ich relacje rodzinne. Niemniej pozwana do roku 2010 uczestniczyła aktywnie w opiece nad swoją babcią a matką powódki oraz nad samą powódką. Podarowanie pozwanej spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nr (...) przy ul. (...) w K. było następstwem właśnie zaangażowania pozwanej w ową pomoc w bieżących sprawach życia codziennego. Konflikt między stronami stopniowo narastał i zaczął odbywać się za pośrednictwem prawników. Pozwana nie życzyła sobie kontaktu z powódką. Darowizna spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przy ul. (...) w K. została przez powódkę odwołana w reakcji na wszczęcie przez pozwaną postępowania egzekucyjnego.

Powódka w dniu 5 lutego 2019 r. skierowała do pozwanej pisemne oświadczenie o odwołaniu darowizny z dnia 20 listopada 2007 r., powołując się na rażącą niewdzięczność po stronie pozwanej, przejawiającą się wszczęciem egzekucji komorniczej i wniesieniem wniosku o egzekucyjną sprzedaż domu powódki, brakiem zainteresowania stanem zdrowia powódki, nie podjęcia kontaktu z powódką. Powódka wezwała pozwaną do przeniesienia na jej rzecz przedmiotu darowizny, ewentualnie do zapłaty na rzecz powódki kwoty 170 000 zł., odpowiadającej wartości mieszkania.

Wezwanie to zostało odebrane przez pozwaną w dniu 12 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 898 § 1 k.c., art. 899 § 3 k.c. oraz art. 900 k.p.c. oraz wyjaśnił, że oświadczenie odwołujące darowiznę winno być skierowane do obdarowanego w taki sposób, aby mógł się zapoznać z jego treścią (art. 61 k.c.). Sąd Okręgowy powołał się nadto na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., sygn. III CZP 32/66 oraz zaznaczył, że w rozpoznawanej sprawie powódka w dniu 12 lutego 2019 r. złożyła pozwanej, za pośrednictwem poczty, pisemne oświadczenie o odwołaniu darowizny, zawierające przyczynę odwołania. W konsekwencji należy uznać, że powódka zachowała pisemną formę czynności prawnej złożenia oświadczenia o odwołaniu darowizny z art. 900 k.c.

Sąd Okręgowy wskazał, że uprawnienia darczyńcy do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego mogą być realizowane jedynie w zamkniętym przedziale czasowym określonym w art. 899 § 3 k.p.c., a w judykaturze podkreśla się, że każdy wypadek nagannego zachowania się obdarowanego, który może być traktowany jako rażąca niewdzięczność, daje podstawę do odwołania darowizny i każdy z osobna podlega osobnemu przedawnieniu z art. 899 § 3 k.c. Powyższe ma takie znaczenie, że relewantne dla niniejszej sprawy są jedynie te zachowania pozwanej, jakie miały miejsce nie dawniej niż do 12 lutego 2018 roku.

Sąd Okręgowy powołując się szeroko na orzecznictwo Sądu Najwyższego wyjaśnił znaczenie pojęcia rażąca niewdzięczność oraz wskazał, że istota sporu pomiędzy stronami w niniejszej sprawie sprowadzała się do oceny, czy zarzucane zachowania i zaniechania pozwanej względem powódki, jej matki, wypełniają przesłankę rażącej niewdzięczności, będącej podstawą odwołania darowizny na podstawie art. 898 § 1 k.c.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do uznania, że pozwana dopuściła się rażącej niewdzięczności wobec powódki, według hipotezy art. 898 § 1 k.c. Powódka nie sprostała wymaganiom wynikającym z rozkładu ciężaru dowodów (art. 6 k.c. i 232 k.p.c.) i nie wykazała kwalifikowanej postaci niewdzięczności pozwanej wykraczającej poza typowe konflikty rodzinne. Ustalone na podstawie zebranego materiału dowodowego zachowania pozwanej względem powódki nie mogły być uznane za wyraz rażącej niewdzięczności. Pogorszenie stosunków między stronami nie nastąpiło jedynie w wyniku nasilenia złej woli pozwanej, nie było też działaniem podjętym przeciwko powódce w nieprzyjaznym zamiarze, lecz wynikało ze wzajemnego zachowania powódki względem pozwanej. Między stronami od 2007 r. następowało wiele rozliczeń majątkowych, a część sporów znajdowała finał w sądach. Co ważne, było tak nie tylko w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w K. pod sygnaturą (...), w której J. J. była stroną powodową, a jej matka stroną pozwaną. Miała też miejsce sytuacja odwrotna. W sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Krakowie pod sygn. akt (...) W. P. pozwała swoją córkę J. J. o zapłatę kwoty 500 000 zł. Tym samym trzeba uznać, iż wzajemne dochodzenie roszczeń na drodze sądowej między stronami było realizowane i choć z procesami takimi z natury rzeczy związane mogą być negatywne emocje, pozwanie powódki przez pozwaną, którego zresztą zasadność wykazał zapadły w spawie (...)prawomocny wyrok zasądzający, nie może być uznane za wyraz niewdzięczności. Trzeba też zwrócić uwagę, iż zgodnie z art. 888 § 1 k.p.c. świadczenie darczyńcy powinno być z istoty stosunku prawnego darowizny świadczeniem nieodpłatnym. Zatem sama umowa darowizny nie może nałożyć i w istocie nie nałożyła na obdarowaną względem darczyńcy żadnych dodatkowych obowiązków, w tym obowiązku niedochodzenia roszczeń z innych stosunków prawnych istniejących między stronami.

Sąd Okręgowy podkreślił stanowisko powódki w kształtowaniu relacji z córką. W sprawie niewątpliwe było, iż konflikt między stronami trwa już od 2010 r. i opiera się głównie na istniejących między stronami wzajemnych roszczeniach finansowych. Powódka została na mocy wyroku w sprawie (...) prawomocnie zobowiązana do zapłaty na rzecz pozwanej określonej kwoty, której dobrowolnie nie spłaciła, choć posiadała majątek złożony co najmniej z kilku nieruchomości, w tym nieruchomości gruntowych w okolicach K.. Tymczasem jak wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2020 r., sygn. akt II CSK 57/19 (LEX nr 3083339), przy ocenie rażącej niewdzięczności istotne znaczenie powinno mieć nie tylko zachowanie obdarowanego, lecz także zachowanie darczyńcy po wykonaniu darowizny. Zachowanie darczyńcy może być istotne w szczególności wtedy, gdy darczyńca prowokuje obdarowanego do określonych działań, które stanowią następnie podstawę odwołania darowizny. Należy zwrócić uwagę, że sama powódka przyznała, iż oświadczenie o odwołaniu darowizny złożyła po wszczęciu wobec niej egzekucji przez pozwaną. Tym samym akt odwołania darowizny przez powódkę jawi się jako reakcja na próbę – zasadnego przecież – wyegzekwowania należności przez pozwaną od powódki i instrumentalnego potraktowania instytucji odwołania darowizny.

Sąd Okręgowy przytoczył argumentację pełnomocnika pozwanej, iż gdyby przyjąć, że wytoczenie powództwa ma być okolicznością wskazującą na rażącą niewdzięczność, to przecież na taki sam krok zdecydowała się już wcześniej powódka wobec pozwanej, pozywając ją o kwotę 500 000 zł. Tym samym, w myśl konieczności uwzględnienia zachowania darczyńcy po wykonaniu darowizny, trzeba by przyjąć, iż również powódka zachowywała się niewłaściwie wobec pozwanej. Takie stanowisko jest jednak nie do obrony, bo dochodzenie na drodze prawnej należności nie może być samo w sobie uznane za zachowanie naganne, prowadzące do przyjęcia wystąpienia niewdzięczności. Trzeba wreszcie wspomnieć, iż proces o sygn.(...)i będąca jego następstwem egzekucja komornicza wynikły z niechęci powódki do uregulowania własnych zobowiązań wobec pozwanej, trudno więc z tego czynić zarzut pozwanej i uzasadniać tym odwołanie dokonanej darowizny.

Nie sposób wreszcie nie dopatrzyć się czysto ekonomicznego aspektu sprawy, w którym powódka, będąc zmuszona do spłacenia pozwanej, dąży do odwołania darowizny niejako celem dokonania „optymalizacji finansowej” i pozyskania środków finansowych kosztem córki, na rzecz której dokonała kilkanaście już lat temu bezpłatnego przysporzenia. Zwraca także uwagę postawa pozwanej, która – choć mając potwierdzenie swoich roszczeń w prawomocnym wyroku o sygn. (...)– na prośbę powódki wstrzymała się z bezpośrednim rozpoczęciem egzekucji. Ponadto zachwianie relacji rodzinnych nastąpiło także na skutek postawy powódki, która na kanwie sporów finansowych zaczęła unikać kontaktów z pozwaną. Jednocześnie powódka nie wykazała po stronie pozwanej takiego konkretnego działania lub zaniechania, które odpowiadałoby przesłance „rażącej niewdzięczności”. Konflikty rodzinne, nawet długotrwałe, ale w warunkach takich, jak opisane wyżej, nie spełniają wymogu do skutecznego odwołania darowizny. Nie jest tu wystarczające subiektywne odczucie powódki, samej zresztą nie polepszającej relacji między nią a pozwaną, będącą jej córką.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że pozwana nie dopuściła się wobec powódki rażącej niewdzięczności w rozumieniu art. 898 § 1 k.c. Brak było zatem podstaw do odwołania przez powódkę przedmiotowej darowizny i w konsekwencji brak było podstaw do uwzględnienia roszczeń pozwanej, zarówno głównego (poza sporem było, iż pozwana zbyła przedmiot darowizny), jak i roszczenia ewentualnego.

O kosztach procesu w punkcie II sentencji wyroku Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zaś w punkcie III wyroku orzeczono na podstawie § 8 pkt 6 i § 4 ust. 3 i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U z 2019 r. poz. 18, j. t.).

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie żądań zawartych w pozwie i zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Powódka zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów postepowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów i dokonanie tej oceny w sposób dowolny i oczywiście wadliwy z punktu widzenia logiki i zasad doświadczenia życiowego oraz w oderwaniu od zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego skutkujące uznaniem, że:

a.  zachowanie pozwanej wobec powódki nie może być uznane za wyraz rażącej niewdzięczności pomimo wszczęcia przez obdarowaną egzekucji komorniczej, podczas gdy w świetle zasad współżycia społecznego jest to zachowanie nieakceptowalne moralnie;

b.  powódka przyczyniła się do zachwiania relacji rodzinnych pomiędzy stronami, chociaż to pozwana eskalowała konflikt, nie licząc się z tym, że w wyniku jej działań doprowadzi do zlicytowania domu i pozbawienia dachu nad głową własnej matki;

c.  powódka potraktowała instrumentalnie akt odwołania darowizny chcąc zrekompensować sobie utratę środków finansowych, nie uwzględniając przy tym, że pozwana całkowicie zaprzestała interesować się rodziną i troszczyć się o potrzeby oraz o prawidłowe relacje z matką;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a ty art. 888 k.c. w zw. z art. 898 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że umowa darowizny nie mogła nałożyć i nie nałożyła na obdarowaną żadnych dodatkowych obowiązków, chociaż w świetle obowiązujących przepisów umowa darowizny a contrario rodzi obowiązek postawy wdzięczności obdarowanego wobec darczyńcy.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postepowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wobec podniesienia zarzutów o charakterze zarówno procesowym, jak i materialnoprawnym, należało w pierwszej kolejności odnieść się do zarzutów dotyczących uchybień proceduralnych w procesie oceny dowodów i ustalania stanu faktycznego sprawy. Następnie zaś badaniu podlegać będzie zarzut naruszenia prawa materialnego, którego właściwe rozpoznanie może nastąpić wyłącznie w oparciu o prawidłowo ustaloną podstawę faktyczną rozstrzygnięcia.

Niezasadne są zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego tj. art. 233§1 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów i dokonanie tej oceny w sposób dowolny i oczywiście wadliwy z punktu widzenia logiki i zasad doświadczenia życiowego. Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c., Sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ramy swobodnej oceny dowodów są określone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego rozumowania oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Wszystkim wskazanym wyżej kryteriom odpowiada ocena dowodów dokonana przez Sąd pierwszej instancji. Ocena ta dokonana została w sposób obiektywny, rzetelny i wszechstronny. Przeprowadzone dowody zostały przez Sąd Okręgowy przywołane w uzasadnieniu i szczegółowo omówione, a wnioski zbudowane na tle przeprowadzonych dowodów uznać należy w przeważającej części za prawidłowe. W szczególności podkreślić należy, że w związku ze sporami sądowymi między stronami doszło do pogorszenia stosunków pomiędzy powódką a pozwaną. Jak wynika z zeznań świadka J. C., ocenionych prawidłowo jako w całości wiarygodne, to po stronie powódki brak było chęci jakiegokolwiek kontaktu z córką, pomimo, że pozwana J. J. taki kontakt chciała nawiązać ( w tym miejscu zaznaczyć należy, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, zgodnie z którymi pozwana nie życzyła sobie kontaktu z powódką uznać należy za oczywistą omyłkę, w związku z czym – odwołując się do zeznań ww. świadka J. C., potwierdzonych w całości zeznaniami pozwanej – Sąd Apelacyjny ustalił, że w rzeczywistości miała miejsce sytuacja odwrotna - to powódka nie chciała kontaktu z córką). Z zeznań świadka J. C., o przesłuchanie której wnosiła w pozwie powódka, wynika, że pozwana pomagała w opiece nad swoją babcią, a zmiana sposobu zachowania powódki wynikała ze zwrócenia uwagi na niewłaściwe zachowania powódki w stosunku do matki. Od 2010r. zachowania powódki względem córki i wnuczki stały się agresywne, a próby nawiązania właściwych kontaktów w okresie 2010 – 2018 podejmowane przez pozwaną nie doprowadziły do poprawy stosunków. Kontakt za pośrednictwem adwokatów był wynikiem toczących się między stronami spraw sądowych, przy czym za Sądem I instancji wskazać należy, że również powódka występowała z roszczeniami przeciwko pozwanej, czego dowodem jest tocząca się sprawa o zapłatę kwoty 500000zł (sygn. akt (...)). Na tle ww. okoliczności faktycznych zasadnie Sąd Okręgowy przyjął, że zachowanie powódki było również konsekwencją zachowań powódki, odmawiającej kontaktów z córką tj. pozwaną oraz wszczynającej postępowania sądowe przeciwko pozwanej. Wobec powyższego, Sąd Apelacyjny przyjął za własny stan faktyczny ustalony przez Sąd Okręgowy z zastrzeżeniem, o jaki mowa wyżej w zakresie braku chęci utrzymywania kontaktów między stronami, przyjmując, że kontaktów tych nie życzyła sobie powódka. W pozostałej części zarzuty procesowe dotyczą w istocie naruszenia prawa materialnego tj. art. 898§1 k.c. oraz subsumpcji ustalonego w sprawie stanu faktycznego pod wyrażoną w ww. przepisie normę prawną.

Przechodząc do oceny zarzutów dotyczących naruszenia prawa materialnego wskazać należy,, iż stosownie do art. 898 § 1 k.c., warunkiem odwołania darowizny wykonanej jest dopuszczenie się rażącej niewdzięczności przez obdarowanego względem darczyńcy. Sposób rozumienia pojęcia niewdzięczności jako przesłanki odwołania darowizny koresponduje z potocznym znaczeniem tego słowa, które oznacza „brak poczucia do jakichkolwiek zobowiązań moralnych względem osób, które udzieliły pomocy lub w inny sposób okazały dobro" ( por. E. Sobol [red.], Mały słownik języka polskiego., Warszawa 1996, s. 505–506 (hasła: "niewdzięczność" i "niewdzięczny")]. Zaznaczyć przy tym wypada, że regulacja art. 898 k.c. stanowi wyjątek od zasady trwałości umów zobowiązaniowych i jako taka nie powinna być interpretowana rozszerzająco. Dla stwierdzenia, czy w konkretnej sytuacji zachodzi niewdzięczność w rozumieniu art. 898 § 1 k.c., istotne znaczenie ma nie tylko samo zachowanie obdarowanego, lecz także postawa darczyńcy po wykonaniu darowizny. Ocena zaistnienia niewdzięczności powinna być relatywizowana do dominujących w społeczeństwie norm moralnych, zaś odczuciom żywionym przez samego darczyńcę należy przypisać znaczenie jedynie pomocnicze. Równocześnie dla uznania zachowania obdarowanego za przesłankę odwołania darowizny nie wystarczy, by w świetle dominujących w społeczeństwie ocen moralnych było one uznane za przejaw niewdzięczności, lecz musi ono przybrać formę kwalifikowaną, wyrażającą rażącą niewdzięczność. Przy dokonywaniu oceny stopnia niewdzięczności nie można pominąć charakteru więzi między obdarowanym i darczyńcą oraz norm wyznaczających zakres akceptowalnych zachowań w danej społeczności. Istotnym kryterium powyższej oceny pozostaje motywacja (intencja) obdarowanego, charakteryzująca się świadomością wykonywania nieprzyjaznych aktów przeciwko darczyńcy i odpowiednio wysokim natężeniem złej woli. Dopuszczając się rażącej niewdzięczności, obdarowany musi zatem podjąć określone działanie lub zaniechanie z intencją wyrządzenia darczyńcy konkretnego zła. Tym samym, za przejawy rażącej niewdzięczności nie można uznać zachowań obdarowanego, które były podyktowane emocjami, zwłaszcza gdy wzburzenie czy złość zostały sprowokowane przez samego darczyńcę ( por. np. wyroki: Sądu Najwyższego z 30 września 1997 r., III CKN 170/97, Legalis; Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 17 kwietnia 2013 r., I ACa 236/13, Legalis i Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 31 maja 2016 r., I ACa 27/16, Legalis ).

W świetle powyższych uwag nie sposób dopatrzeć się ze strony pozwanej przejawów rażącej niewdzięczności w rozumieniu art. 898 § 1 k.c. w postaci braku zainteresowania stanem zdrowia powódki, braku prób kontaktu z powódką, kontaktowania się wyłącznie przez adwokata, które wyszczególnione zostały w piśmie zawierającym oświadczenia powódki o odwołaniu darowizny datowanym na 31 stycznia 2019r. (k. 13-14). Brak osobistych kontaktów był bowiem konsekwencją wzajemnych zachowań powódki, odmawiającej tych kontaktów, wszczynającej postępowania sądowe przeciwko pozwanej oraz konsekwencją wzajemnych nieuregulowanych rozliczeń majątkowych. Oczywistym jest również, że podstawą odwołania darowizny nie mógł być brak kontaktu powódki z wnuczką J. C., którego przyczyn powódka upatruje w działaniach pozwanej. Świadek J. C. jest osobą pełnoletnią, za działania której pozwana nie ponosi odpowiedzialności. Za Sądem Okręgowym stwierdzić należy, że za rażącą niewdzięczność nie może być uznane działanie pozwanej polegające na skierowaniu do egzekucji prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 27 lutego 2017r. wydanego w sprawie (...), na mocy którego zasądzono od W. P. na rzecz J. J. kwotę 140 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 kwietnia 2014r. Dochodzenie na drodze prawnej należności zasądzonych prawomocnym orzeczeniem sądowym jest bowiem działaniem zgodnym z prawem. Uwzględniając sytuację majątkową powódki, w tym okoliczność, że jest właścicielką nieruchomości o pow. 85 a w K., winna ona już wcześniej podjąć stosowne działania mające na celu spełnienie świadczenia na rzecz pozwanej i nie dopuszczać do konieczności wszczęcia egzekucji, zakończonej zresztą nie poprzez sprzedaż licytacyjną nieruchomości, lecz sprzedaż dokonaną bezpośrednio przez powódkę.

Odnosząc się na koniec do zarzucanego w apelacji błędnego stanowiska Sądu I instancji, zgodnie z którym darowizna nie nałożyła na obdarowaną żadnych dodatkowych obowiązków, wskazać należy, iż z kontekstu, w jakim użyte zostało ww. sformułowanie wynika, iż Sąd Okręgowy akcentował brak obowiązku powstrzymania się przez obdarowanego co do podejmowania działań mających na celu dochodzenie roszczeń przysługujących mu wobec darczyńcy. Powyższe stanowisko sądu jest jak najbardziej uprawnione, bowiem umowa darowizny nie rodzi skutków dla pozostałych stosunków zobowiązaniowych, w których znajdują się strony, w tym dla wykonania wynikających z nich obowiązków.

Wobec powyższego, apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c., zasądzając od pozwanej jako strony przegrywającej spór kwotę 4050 zł stanowiącą wynagrodzenie pełnomocnika, obliczoną na podstawie §3 ust. 1 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie. Wskazać w tym miejscu należy, iż sytuacja majątkowa pozwanej, wskazywana na etapie postępowania apelacyjnego, nie mogła stanowić podstawy odstąpienia od obciążania tymi kosztami. To powódka, znając treść i uzasadnienie zaskarżonego wyroku zdecydowała się na wniesienia apelacji, co wygenerowało koszty procesu po stronie pozwanej. Winna zatem te koszty, zgodnie z ogólną zasadą, zwrócić przeciwnikowi. Jednocześnie przyznane zostało wynagrodzenie na rzecz pełnomocnika powódki z urzędu, którego wysokość brutto ustalona została przy zastosowaniu przepisów ww. rozporządzenia..

SSA Beata Kurdziel