Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Regina Kurek
Sędziowie:	SSA Grzegorz Krężołek SSA Jerzy Bess (spr.)
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Marta Sekuła

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa W. C.

przeciwko M. C.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 9 września 2019 r. sygn. akt I C 1924/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach na rzecz adwokat A. B. kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych), w tym podatek od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Regina Kurek SSA Jerzy Bess

Sygn. akt I ACa 1317/19

UZASADNIENIE

Powód W. C. w pozwie z dnia 30 lipca 2018 r. wnosił o stwierdzenie nieważności umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 28 kwietnia 2009 r. w Kancelarii Notarialnej Notariusza S. D. we W. Repertorium (...) na mocy której działająca w jego imieniu D. C. przeniosła w drodze darowizny na rzecz obecnie już zmarłego R. C. prawa własności nieruchomości położonej w miejscowości H. gmina (...) nieruchomości o powierzchni 7,3385 ha z zabudowaniami oznaczonej jako działki numer (...) objęte księgą wieczystą prowadzoną przez Sąd Rejonowy we W. KW Nr (...) oraz zasądzenie kosztów procesu.

Żądanie powództwa motywował tym, że dacie sporządzania obydwu aktów notarialnych powód był już skazany na wyrokiem sądu na karę pozbawienia wolności. Miał odbywać karę 6,5 roku pozbawienia wolności, a także posiadał zadłużenia finansowe. W związku z tym istniała realna obawa, że nieruchomości stanowiące własność powoda zostaną zlicytowane. Dlatego powód za namową brata R. C. i jego żony D. C. zadecydował, aby tymczasowo przekazać umową darowizny przedmiotowe nieruchomości na rzecz brata R. C. w celu udaremnienia egzekucji komorniczej. Po pewnym czasie obdarowany zmarł i nie zdążył oddać majątku powodowi. Spadek po nim nabyli pozwani D. C., M. C., K. L. i A. S., którzy odmówili zwrotu nieruchomości. Nadto powód jest osobą chorą psychicznie i od 1995 roku pozostaje pod stałą opieką psychiatry. W związku z powyższym istnieje uzasadnione podejrzenie, że w dacie sporządzania aktów notarialnych znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Jako podstawę prawną żądania wskazywał przepisy art. 82 k.c. i 83§1 k.c.

Pozwani D. C., M. C., K. L. i A. S. w odpowiedzi na pozew wnosili o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Kwestionowali, iż powód udzielając w dniu 13 lutego 2009 roku pełnomocnictwa D. C. do złożenia oświadczenia woli do dokonania darowizny przedmiotowych nieruchomości był w stanie uniemożliwiającym zrozumienie swojej decyzji a także to aby czynność ta była pozorna.

Sąd Okręgowy w Kielcach zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 września 2019 r. sygn. akt I C 1924/18:

I.  oddalił powództwo:

II.  zasądził od powoda na rzecz każdego z pozwanych kwoty po 2.704,25 zł tytułem kosztów procesu;

III.  nakazał pobrać od Skarbu Państwa na rzecz adwokat A. B. kwotę 7.200 zł oraz kwotę 1.656 zł tytułem podatku VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy przedstawił m.in. następujące motywy swego rozstrzygnięcia:

Powództwo nie jest zasadne. Przede wszystkim co do pozwanych D. C., K. L. i A. S. zachodzi brak legitymacji biernej z uwagi na to, że spadek po zmarłym R. C. nabył wyłącznie pozwany M. C.. Już ta okoliczność skutkuje oddaleniem powództwa wobec tych pozwanych.

Powództwo nie jest także zasadne wobec pozwanego M. C.. Powód swoje żądanie opierał na dwóch podstawach prawnych. Podnosił. że w chwili składania w dniu 13 lutego 2009 r. oświadczenia o udzieleniu pełnomocnictwa D. C. do dokonania w jego imieniu darowizny nieruchomości na rzecz brata R. C. z uwagi na swój stan psychiczny znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli a więc wadzie oświadczenia woli o której mowa w art.82 k.c. Podnieść należy, że ciężar udowodnia okoliczności wskazanych w tym przepisie spoczywał na powodzie.

Przeprowadzone w tym zakresie postępowanie dowodowe a w szczególności dowód z opinii biegłego psychiatry Z. K. jednoznacznie wyklucza to aby powód w chwili składania w dniu 13 lutego 2009 r. oświadczenia o udzieleniu pełnomocnictwa D. C. do dokonania w jego imieniu darowizny nieruchomości na rzecz brata R. C. z uwagi na swój stan psychiczny znajdował się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Sąd w pełni podzielił opinię biegłego psychiatry Z. K.. Opinia ta sporządzona została przez osobę o bardzo dużej wiedzy i doświadczeniu w zakresie objętym opinią. Udziela jednoznacznych odpowiedzi na postawione pytania, które znajdują logiczne uzasadnienie. Biegły w sposób wyczerpujący odniósł się do postawionych zarzutów.

Wnioski opinii biegłego pośrednio znajdują odzwierciedlenie w treści zeznań świadka S. D., notariusza który sporządzał akt notarialny w zakresie udzielenia przez powoda pełnomocnictwa dla D. C.. Świadek ten wyklucza możliwość sporządzenia aktu z osobą o wyłączonej świadomości. Sąd dał wiarę zeznaniom powyższego świadka, które są logiczne i przekonywające. Brak jest przyczyn aby zeznaniom tym odmówić przymiotu wiarygodności.

W ocenie Sądu z powyższych względów brak było podstaw do przeprowadzania dowodu z kolejnego biegłego psychiatry. Nie uzasadnia potrzeby powołania innego biegłego jedynie ta okoliczność, że wydana już w sprawie opinia jest dla strony niekorzystna. Sąd, poprzestając na opinii biegłego, którą uznał za wystarczająco wyjaśniającą okoliczności wymagające specjalnych wiadomości i odmawiając dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego. Tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lutego 2013 r. II UK 194/12 .

W tym stanie dowodowym brak było podstaw do przyjęcia, że oświadczenie powoda zawarte w akcie notarialnym z dnia 13 lutego 2009 o udzieleniu pełnomocnictwa D. C. do dokonania w jego imieniu darowizny nieruchomości na rzecz brata R. było wadliwe z uwagi na treść art.82 k.c.

W ocenie Sądu brak jest także podstaw do przyjęcia, że oświadczenie o przeniesieniu własności przedmiotowych nieruchomości powoda w drodze darowizny na rzecz jego brata R. C. zostało złożone dla pozoru. Przede wszystkim zauważyć należy, że w istocie strona powodowa nie kwestionuje, że nastąpiło skuteczne przeniesienie własności nieruchomości. Podnosi natomiast, że w przyszłości nieruchomości te miały być zwrócone powodowi, czyli wskazuje na dodatkowe porozumienie , które miało miejsce między stronami.

Niezależnie od tych okoliczności, które to już wykluczają możliwość przyjęcia pozorności oświadczenia o przeniesieniu własności nieruchomości przedstawiony przez strony materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że rzeczywiście obdarowany R. C. w przyszłości miał przenieść własność nieruchomości na rzecz powoda. Podstaw takich nie stwarzają zeznania powoda W. C.. ( k-266, 331) Zauważyć należy sprzeczności w treści zeznań powoda złożonych na rozprawie w dniu 1 kwietnia 2019 roku a zeznaniami z dnia 26 sierpnia 2019 roku zakresie jego pobytu u notariusza. Zeznania te nie są przekonywujące i nie zasługują na wiarygodność.

Podstaw do przyjęcia wersji powoda nie dają także zeznania świadka A. K. (k-121) Przede wszystkim wynika z nich, że miało miejsce przeniesienie własności nieruchomości powoda na rzecz jego brata R. C. z uwagi na konieczność odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności. Uniemożliwiało to prowadzenie gospodarstwa przez powoda, a R. C. miał w tym zakresie przygotowanie zawodowe. Natomiast zeznania tego świadka, że gospodarstwo miało być przepisane jedynie na okres pewnego czasu są mało precyzyjne i nie mają wpływu na przyjęcie pozorności oświadczenia woli powoda.

Tak samo podstaw takich nie stwarzają zeznania świadka L. K. (k-121,122) Z zeznań tych w istocie wynika, że były uzgodnienia co do przepisania gospodarstwa powoda na rzecz jego brata R. C. uwagi na pobyt powoda w zakładzie karnym oraz posiadane kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego przez R. C..

Zeznania świadka B. S. ( k-265) dotyczą już zachowań powoda, kiedy podjął działania w celu zwrotu odebranych nieruchomości. Świadek ten nie ma żadnej bezpośredniej wiedzy co do faktycznych okoliczności związanych z przeniesieniem przedmiotowego gospodarstwa na rzecz R. C..

Zeznania świadka A. F. (1) ( k-265,266) wskazują, że powód musiał stawić się do zakładu karnego i w celu ratowania między innymi dotacji unijnych przekazał gospodarstwo rolne bratu. Z zeznań tych wynika, że R. C. prowadził gospodarstwo rolne i pobierał dotacje unijne. Natomiast zeznania pozwanej D. C., której powód udzielił pełnomocnictwa do dokonania darowizny na rzecz swego brata jednoznacznie wskazują dlaczego dokonano darowizny oraz zaprzeczają, aby istniało porozumienie co do zwrotu gospodarstwa. Sąd dał wiarę zeznaniom tej pozwanej, które są logiczne i przekonywające. Także zeznania pozostałych pozwanych K. L., A. S. M. C. nie wskazują aby po dokonanej darowiźnie ich ojciec R. C. miał zwrócić gospodarstwo powodowi, a żądania powoda powstały w nieodległym czasie. Zeznania tych pozwanych są wzajemnie zgodne i przekonywające. Zasługują na uznanie ich za wiarygodne. Wyżej wskazanych ustaleń Sądu nie zmienia także pozostały materiał dowodowy.

W tym stanie rzeczy brak jest także podstaw do przyjęcia, że oświadczenie powoda o dokonaniu darowizny za zgodą R. C. było oświadczeniem pozornym.

Z wyżej wskazanych względów Sąd oddalił powództwo jako pozbawione uzasadnionych podstaw.

Powód apelacją zaskarżył niniejszy wyrok w całości zarzucając mu:

l. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, wskutek naruszenia przepisów postepowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny i ustalenie stanu faktycznego sprawy w zakresie okoliczności udzielenia pełnomocnictwa D. C. na podstawie zeznań pozwanych oraz odmówienie wiary zeznaniom powoda w części w jakiej stwierdził, ze umowa miała charakter pozorny, gdy tymczasem jak wynika z zeznań powoda oraz zeznań A. K., L. K., A. F. (2) i B. S. powód z D. C. o R. C. zgodnie ustalili, ze dokonują zawarcia umowy darowizny na kilka lat z powodu konieczności odbycia kary w zakładzie karnym przez W. C. i ryzyka wystąpienia przez towarzystwo ubezpieczeniowe z regresem wobec powoda za spalenie przez niego stodoły, co świadczy o tym, ze umowa darowizny miała charakter pozorny i tymczasowy;

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny i ustalenie, że powód w dacie udzielania pełnomocnictwa D. C. miał zachowaną zdolność do świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia podczas gdy opinia biegłego Z. K. jest w tym zakresie niepełna i nie odpowiada na wszystkie pytania i wątpliwości zgłaszane przez powoda;

W oparciu o powyższe zarzuty powód wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie nieważności przedmiotowej umowy darowizny ewentualnie

2. o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w

K. do ponownego rozpoznania.

Wobec faktu, że powód jednocześnie cofnął pozew cofnął pozew wraz z zrzeczeniem się roszczenia wobec pozwanych K. L., D. C. i A. S. Sąd I instancji postanowieniem z dnia 22 listopada 2019 r. sygn. akt I C 1924/18

I. uchylił zaskarżony wyrok w punkcie I oddalający powództwo i w punkcie II w zakresie kosztów procesu w stosunku do pozwanych K. L., D. C. i A. S.;

II. umorzył postępowanie w stosunku do pozwanych tych pozwanych;

III. i zasądził od powoda na rzecz każdego z tych pozwanych kwoty po 2704,25 zł tytułem kosztów procesu.

W odpowiedzi na apelację pozwany M. C. wniósł o:

1. oddalenie apelacji powoda;

2. zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Dokonując oceny zasadności apelacji powoda w pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia prawa procesowego normy art. 233 § 1 k.p.c., poprzez naruszenie obowiązku wszechstronnego rozważenia całości materiału dowodowego i dokonanie ustaleń faktycznych jedynie na podstawie dowodów korzystnych dla jednej ze stron z pominięciem korzystnych dla drugiej strony.

W ocenie Sądu Apelacyjnego z zarzutami tymi nie sposób się zgodzić.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego podnosi się, iż „dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie można poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane ustalenia faktyczne są wadliwe, odnosząc się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Niezbędne jest wskazanie przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając" (zob. postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyrok SN z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 3/05, Lex nr 180925). Ponadto Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoim orzecznictwie wskazywał, że „jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo -skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona "(Zob. m.in. wyrok SN z 7.10.2005 r., IV CK 122/05, LEX nr 187124).

Należy zatem stwierdzić, iż skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c. wymaga nie polemiki, lecz wskazania, że Sąd ten uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd doniosłości (wadze) poszczególnych dowodów, ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu pierwszej instancji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty podniesione w apelacji powoda co do zasady nie mają żadnego merytorycznego uzasadnienia, a jedynie charakter polemiki z oceną dokonaną przez Sąd I instancji. Sąd I instancji dokonał bowiem wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie i właściwie go ocenił, wydając co do zasady prawidłowe rozstrzygnięcie na gruncie stanu faktycznego niniejszej sprawy.

Ponadto brak jest też podstaw do konstruowaniu na podstawie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., pod kątem krytyki opinii biegłego.

Dowód z opinii biegłego, jak podkreśla się w orzecznictwie, podlega ocenie sądu z zastosowaniem art. 233 § 1 k.p.c. według właściwych dla przedmiotu opinii kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Porównanie brzmienia § 1 oraz 2 art. 278 k.p.c. prowadzi do wniosku, iż władnym co do ustalenia liczby biegłych jest wyłącznie sąd orzekający. W szczególności powołanie kilku biegłych może być zasadne, gdy w sprawie są wymagane wiadomości specjalne z różnych dziedzin. Natomiast - zdaniem doktryny i judykatury - potrzeby powołania innego biegłego nie uzasadnia taka okoliczność, że opinia powołanego już biegłego jest dla strony (w jej odczuciu) niekorzystna.

Wbrew twierdzeniom powoda opinia biegłego jest kompletna, odpowiada na wszystkie pytania, a wnioski są jednoznaczne i kategoryczne. Opinia ta została oceniona przez Sąd I instancji zgodnie z przedstawionymi powyżej kryteriami i w tej sytuacji podważanie tej oceny jest nieuprawnione. Brak jest zatem podstaw do podważania decyzji Sądu I instancji w przedmiocie oddalenia wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego.

Reasumując Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i poczynione na ich podstawie rozważania prawne, uznając je za własne, natomiast zarzuty naruszenia prawa procesowego okazały się bezzasadne, a Sąd II instancji, działając w tym zakresie z urzędu, nie dostrzegł po stronie Sądu I instancji naruszenia prawa materialnego.

Dlatego też, uznając apelacje powoda za bezzasadną, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1 sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono jak w pkt 2 sentencji według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., a co do wysokości odnośnie zwrotu kosztów zastępstwa, zgodnie z stawkami określonym w § 2 pkt 7oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1668) w wysokości 100% stawki minimalnej, tj. w kwocie 10.800 zł, wobec faktu, że w pierwszej instancji nie prowadził sprawy ten sam adwokat.

O wynagrodzeniu za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono jak w pkt 3 sentencji według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., w zw. z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze, a co do wysokości zgodnie z stawkami określonym w § 2 pkt 7 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 r. poz. 1668), w wysokości 75 % stawki minimalnej, tj. w kwocie 8.100 zł, albowiem pomocy prawnej w postępowaniu apelacyjnym udzielał powodowi ten sam adwokat, co przed Sądem I instancji.

W zakresie wysokości wynagrodzenia za pomoc prawna z urzędu istotna jest nadto następująca uwaga. Wynagrodzenie to określone zostało według cyt. wyżej rozporządzenia, czyli tzw. normalnej taksy, a nie według niższych stawek określonych w rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. poz. 1714) uznając, że różnicowanie tych stawek za dokonywanie porównywalnych czynności jest niekonstytucyjne.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Regina Kurek SSA Jerzy Bess