Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

R., 20 marca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Grzegorz Maczek

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2025 roku w Rybniku na rozprawie

sprawy z powództwa K. W.

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 13 września 2023 roku, sygn. akt I C 496/22

postanawia:

1.  na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z następującym pytaniem prawnym:

czy art. 73 ust. 1 i art. 74 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniającej dyrektywy (...) (...), (...) i rozporządzenie (UE) nr (...) oraz uchylającej dyrektywę(...) należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku gdy:

- dostawca usług płatniczych płatnika wymagał silnego uwierzytelnienia klienta,

- dokonano nieautoryzowanej transakcji płatniczej ze stratą dla płatnika, który poniósł ją dopuszczając się rażącego zaniedbania co najmniej jednego z obowiązków określonych w art. 69 tej Dyrektywy,

- płatnik bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu 13 miesięcy od daty obciążenia rachunku, dokonał zgłoszenia dostawcy usług płatniczych o dokonaniu takiej nieautoryzowanej transakcji płatniczej,

- dostawca usług płatniczych nie ma uzasadnionych podstaw, by podejrzewać oszustwo płatnika (działanie przez niego w nieuczciwych zamiarach) i nie informuje na piśmie o takich podstawach odpowiedniego organu krajowego:

a)  dostawca usług płatniczych powinien być każdorazowo zobowiązany do dokonania na rzecz płatnika zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej (lub przywrócenia obciążonego rachunku płatniczego do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza), a następnie zgłosić płatnikowi własne roszczenie z tytułu straty spowodowanej przez nieautoryzowaną transakcję płatniczą na skutek rażącego zaniedbania obowiązków przez płatnika,

czy też:

b)  obowiązek dostawcy usług płatniczych do dokonania na rzecz płatnika zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej (lub przywrócenia obciążonego rachunku płatniczego do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza) zostaje wyłączony.

2.  na podstawie art. 177 §1 pkt 3 ¹ ) k.p.c. zawiesić postępowanie do czasu udzielenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odpowiedzi na pytanie prejudycjalne.

Sędzia Grzegorz Maczek

sygn. akt II Ca 1092/23

UZASADNIENIE

punktu 1 postanowienia z dnia 20.03.2025 r.

1.  SĄD ODSYŁAJĄCY

Sąd Okręgowy w Rybniku

2.  STRONY POSTĘPOWANIA GŁÓWNEGO:

Powód: K. W.

Pełnomocnik powoda: radca prawny S. Ż.

Pozwany (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K.

Pełnomocnik pozwanego: adwokat R. P., radca prawny A. W.

3.  PRZEDMIOT SPORU W POSTĘPOWANIU GŁÓWNYM

Postępowanie w sprawie o zapłatę kwoty 2.000 zł dotyczy zwrotu przez dostawcę usług płatniczych (pozwanego) kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej na rzecz płatnika (powoda).

Pozwany uznał, że powód (płatnik) ponosi pełną odpowiedzialność za stratę związaną z tą transakcją i odmówił dobrowolnego bezzwłocznego zwrotu na rzecz płatnika kwoty tej transakcji, co skłoniło powoda do wniesienia pozwu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że wprawdzie transakcja nie została autoryzowana przez powoda, jednak została ona dokonana na skutek rażącego zaniedbania przez powoda obowiązku korzysta z instrumentu płatniczego zgodnie z obiektywnymi, niedyskryminującymi i proporcjonalnymi warunkami wydawania i użytkowania tego instrumentu płatniczego. Dostawca usług płatniczych płatnika wymagał silnego uwierzytelnienia klienta. Płatnik bez zbędnej zwłoki, w ciągu 13 miesięcy od daty obciążenia rachunku, dokonał zgłoszenia dostawcy usług płatniczych o dokonaniu takiej nieautoryzowanej transakcji płatniczej. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo z uwagi na rażące niedbalstwo powoda.

W apelacji powód zarzuca, że niedopełnienie przez niego obowiązku nie stanowiło rażącego zaniedbania.

W toku postępowania powód wywodził, iż ocena zachowania płatnika powinna być dokonywania w postępowaniu sądowym prowadzonych z powództwa dostawcy usług płatniczych przeciwko płatnikowi, dopiero po dokonaniu przez dostawcę zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji. Ani pozwany, ani Sąd pierwszej instancji nie odnieśli się w sposób wyraźny do tej argumentacji.

4.  PRZEPISY UNII EUROPEJSKIEJ

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy(...), (...), (...) i rozporządzenie (UE) nr (...) oraz uchylająca dyrektywę(...)(Dz.U.UE.L.2015.337.35)

Punkt 71 preambuły:

W przypadku nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca usług płatniczych powinien bezzwłocznie zwrócić płatnikowi kwotę tej transakcji. Jeżeli jednak zachodzi duże prawdopodobieństwo nieautoryzowanej transakcji wynikającej z działania użytkownika usług płatniczych w nieuczciwych zamiarach, a podejrzenie to opiera się na obiektywnych podstawach zgłoszonych odpowiedniemu organowi krajowemu, przed dokonaniem zwrotu na rzecz płatnika dostawca usług płatniczych powinien być w stanie przeprowadzić w rozsądnym terminie dochodzenie (…). Aby zachęcić użytkownika usług płatniczych do zgłaszania swojemu dostawcy usług płatniczych bez zbędnej zwłoki każdej kradzieży lub utraty instrumentu płatniczego, a tym samym aby zmniejszyć ryzyko nieautoryzowanych transakcji płatniczych, użytkownik powinien ponosić odpowiedzialność wyłącznie do kwoty o bardzo ograniczonej wysokości, chyba że użytkownik ten działał w nieuczciwych zamiarach lub dopuścił się rażącego zaniedbania w tym zakresie (…).

Artykuł 71

Zgłaszanie i korekty nieautoryzowanych lub nieprawidłowo wykonanych transakcji płatniczych

1. Użytkownik usług płatniczych uzyskuje od dostawcy usług płatniczych korektę nieautoryzowanej lub nieprawidłowo wykonanej transakcji płatniczej wyłącznie, jeżeli dokona dostawcy usług płatniczych zgłoszenia bez zbędnej zwłoki, gdy tylko stwierdzi taką transakcję płatniczą uprawniającą do wystąpienia z roszczeniem, w tym na podstawie art. 89, i nie później niż w ciągu 13 miesięcy od daty obciążenia rachunku.

Artykuł 73

Odpowiedzialność dostawcy usług płatniczych za nieautoryzowane transakcje płatnicze

1. Państwa członkowskie zapewniają, aby - bez uszczerbku dla art. 71 - w przypadku nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca usług płatniczych płatnika dokonywał na rzecz płatnika zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej, bezzwłocznie, a w każdym razie nie później niż do końca następnego dnia roboczego, po odnotowaniu danej transakcji lub po otrzymaniu stosownego zgłoszenia, z wyjątkiem sytuacji gdy dostawca usług płatniczych płatnika ma uzasadnione podstawy, by podejrzewać oszustwo, i poinformuje na piśmie o tych podstawach odpowiedni organ krajowy. W stosownych przypadkach dostawca usług płatniczych płatnika przywraca obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza. Obejmuje to również zapewnienie, by data waluty w odniesieniu do uznania rachunku płatniczego płatnika nie była późniejsza od daty obciążenia tą kwotą.

Artykuł 74

Odpowiedzialność płatnika za nieautoryzowane transakcje płatnicze

1. Na zasadzie odstępstwa od art. 73 płatnik może być zobowiązany do poniesienia strat związanych z wszelkimi nieautoryzowanymi transakcjami płatniczymi, do maksymalnej wysokości 50 EUR, będących skutkiem posłużenia się utraconym lub skradzionym instrumentem płatniczym lub przywłaszczenia instrumentu płatniczego.

(…)

Płatnik ponosi wszelkie straty związane z nieautoryzowanymi transakcjami płatniczymi, jeżeli płatnik poniósł je, działając w nieuczciwych zamiarach lub dopuszczając się celowego lub rażącego zaniedbania co najmniej jednego z obowiązków określonych w art. 69. W takich przypadkach nie ma zastosowania maksymalna kwota, o której mowa w akapicie pierwszym.

2. W przypadku gdy dostawca usług płatniczych płatnika nie wymaga silnego uwierzytelnienia klienta, płatnik nie ponosi żadnych szkód finansowych, chyba że płatnik działał w złej wierze. W przypadku gdy odbiorca lub dostawca usług płatniczych odbiorcy nie akceptują silnego uwierzytelnienia klienta, zwracają szkody finansowe wyrządzone dostawcy usług płatniczych płatnika.

(…)

Artykuł 107

Pełna harmonizacja

1. Z zastrzeżeniem art. 2, art. 8 ust. 3, art. 32, art. 38 ust. 2, art. 42 ust. 2, art. 55 ust. 6, art. 57 ust. 3, art. 58 ust. 3, art. 61 ust. 2 i 3, art. 62 ust. 5, art. 63 ust. 2 i 3 oraz art. 74 ust. 1 akapit czwarty i art. 86 państwa członkowskie nie utrzymują ani nie ustanawiają - w zakresie, w jakim niniejsza dyrektywa zawiera zharmonizowane przepisy - przepisów innych niż te ustanowione w niniejszej dyrektywie.

5.  PRZEPISY KRAJOWE

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U.2024.30 – tekst jednolity)

Art. 44

1. Użytkownik niezwłocznie powiadamia dostawcę o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych.

2. Jeżeli użytkownik nie dokona powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, w terminie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego albo od dnia, w którym transakcja miała być wykonana, roszczenia użytkownika względem dostawcy z tytułu nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcji płatniczych wygasają.

Art. 46.

1. Z zastrzeżeniem art. 44 ust. 2, w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca płatnika niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji, którą został obciążony rachunek płatnika, lub po dniu otrzymania stosownego zgłoszenia, zwraca płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej, z wyjątkiem przypadku gdy dostawca płatnika ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo, i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw. W przypadku gdy płatnik korzysta z rachunku płatniczego, dostawca płatnika przywraca obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza. Data waluty w odniesieniu do uznania rachunku płatniczego płatnika nie może być późniejsza od daty obciążenia tą kwotą.

(…)

2. Płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości równowartości w walucie polskiej 50 euro, ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wykonania transakcji, jeżeli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem:

1) posłużenia się utraconym przez płatnika albo skradzionym płatnikowi instrumentem płatniczym lub

2) przywłaszczenia instrumentu płatniczego.

(…)

3. Płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze w pełnej wysokości, jeżeli doprowadził do nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42.

(…)

6.  POWODY, KTÓRE SKŁONIŁY SĄD ODSYŁAJĄCY DO ZASTANOWIENIA SIĘ NAD WYKŁADNIĄ PRAWA UNII

Przepisy ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych implementują do polskiego porządku prawnego przepisy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy(...) (...), (...) i rozporządzenie (UE) nr (...) oraz uchylająca dyrektywę (...)

Wykładnia art. 46 ustawy o usługach płatniczych, w zakresie zasad zwrotu środków na rzecz płatnika, budzi jednak spory w praktyce.

Według pierwszego stanowiska, opartego na literalnej wykładni art. 46 ust. 1 tej ustawy, w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca usług płatniczych może odmówić zwrotu płatnikowi kwoty tej transakcji tylko w dwóch przypadkach, tj.:

- jeżeli upłynął termin 13 miesięcy od obciążenia rachunku użytkownika kwotą nieautoryzowanej transakcji płatniczej albo wykonania tej transakcji (art. 44 ust. 1 i 2 w zw. z art. 46 ust. 1 in principio tej ustawy)

- gdy dostawca płatnika ma uzasadnione i należycie udokumentowane podstawy, aby podejrzewać oszustwo, i poinformuje o tym w formie pisemnej organy powołane do ścigania przestępstw (w tym przypadku dotyczy to tylko oszustwa płatnika).

W myśl tego stanowiska zwrot pełnej kwoty transakcji nieautoryzowanej powinien nastąpić również wtedy, gdy płatnik ponosi cywilnoprawną odpowiedzialność za tę transakcję (w całości lub w części), lecz nie dokonuje oszustwa, zgłaszając ją dostawcy jako nieautoryzowaną. Dostawca musi dokonać zwrotu środków pieniężnych, choćby przypuszczał albo wiedział, że płatnikowi można przypisać odpowiedzialność zgodnie z art. 46 ust. 2 lub 3 ustawy. Jeżeli następnie – na podstawie zebranych informacji – dostawca uzna, że zgłoszenie płatnika było nieuzasadnione albo płatnik ponosi odpowiedzialność za transakcję nieautoryzowaną (w całości lub w części), powinien wystąpić do niego z żądaniem zwrotu środków, a gdy zwrot nie nastąpi dobrowolnie, skierować powództwo przeciwko płatnikowi na drogę sądową.

Takie stanowisko prezentują w szczególności Rzecznik (...) (por. https://archiwum.rf.gov.pl/nieautoryzowane-transakcje-platnicze-analiza-2020/) oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (por. https://finanse.uokik.gov.pl/produkcja/wp-content/uploads/S.-Prezesa-UOKiK-w-sprawie-transakcji-nieautoryzowanych.pdf). Występuje ono również w orzecznictwie sądów powszechnych (np. wyroku Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 28 lutego 2024 roku, sygn. akt I C 237/23).

Drugie stanowisko odwołuje się do wykładni systemowej oraz celowościowej art. 46 ustawy. W tym ujęciu sytuacja określona w art. 46 ust. 3 ustawy jest traktowana jako kolejny wyjątek od ciążącego na dostawcy usług płatniczych obowiązku zwrotu płatnikowi kwoty nieautoryzowanej transakcji. W dążeniu do rozsądnego ułożenia praw i obowiązków w relacji między dostawcą a płatnikiem, w doktrynie uznaje się za nieracjonalną wykładnię, która zmuszałaby dostawcę do spełnienia świadczenia nienależnego na rzecz płatnika albo jego pozaumownego kredytowania (por. np. J. Dybiński (red.), Ustawa o usługach płatniczych. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2025; takie stanowisko wydaje się przeważać w orzecznictwie sądów powszechnych; Sąd odsyłający nie odnalazł stanowiska Sądu Najwyższego rozstrzygającego to zagadnienie).

W ocenie Sądu odsyłającego, przedstawiony dylemat należy rozstrzygnąć przez odwołanie się do przepisów Dyrektywy nr (...). Sąd krajowy ma bowiem obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym (obowiązek wykładni zgodnej). Zapewnienie efektywności prawa wspólnotowego wymaga, aby sąd krajowy, który rozstrzyga spór pomiędzy podmiotami prywatnymi, podczas stosowania przepisów prawa wewnętrznego wydanych w celu transpozycji zobowiązań przewidzianych przez dyrektywę, uwzględnił całość przepisów prawa krajowego i interpretował je „tak dalece, jak to możliwe”, „w świetle treści, jak również celu dyrektywy”, aby uzyskać wynik zgodny z zamierzonym przez nią celem (por. np. wyrok (...) z dnia 27 lutego 2014 r., C-351/12 OSA – O. svaz autorský pro práva k dílům hudebním o.s. przeciwko L. lázně M. L. a.s.), a co za tym idzie, aby zapewnić zgodność z art. 249 akapit trzeci Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (obecnie art. 288 akapit trzeci (...)) (tak (...) w wyroku z dnia 16 lipca 2009 r., Mono C. S. , C-12/08, podobnie w ww. wyroku w sprawie P. i in., pkt 113). Podkreślić należy, że w omawianym zakresie Dyrektywa nr (...) wprowadza obowiązek pełnej harmonizacji (art. 107).

Art. 46 ustawy o usługach płatniczych stanowi implementację art. 73 i 74 Dyrektywy nr (...), które w ocenie Sądu odsyłającego również można rozumieć dwojako. Art. 73 ust. 1 w zw. z art. 71 Dyrektywy zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, że dostawca usług płatniczych bezzwłocznie zwróci płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej (jeżeli tenże płatnik dokona dostawcy usług płatniczych zgłoszenia bez zbędnej zwłoki, gdy tylko stwierdzi taką transakcję płatniczą uprawniającą do wystąpienia z roszczeniem i nie później niż w ciągu 13 miesięcy od daty obciążenia rachunku), za wyjątkiem sytuacji gdy dostawca usług płatniczych płatnika ma uzasadnione podstawy, by podejrzewać oszustwo, i poinformuje na piśmie o tych podstawach odpowiedni organ krajowy. Przy tym, w świetle punktu 71 preambuły Dyrektywy, przez „uzasadnione podstawy, by podejrzewać oszustwo” należałoby rozumieć sytuację, gdy „zachodzi duże prawdopodobieństwo nieautoryzowanej transakcji wynikającej z działania użytkownika usług płatniczych w nieuczciwych zamiarach”, a nie oszustwo dokonane przez inną osobę.

Wydaje się jednak, że art. 74 Dyrektywy należy uznać za dalszy wyjątek od obowiązku dostawcy dokonania płatnikowi bezzwłocznego zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji. Świadczy o tym zawarty w art. 74 ust. 1 Dyrektywy zwrot „Na zasadzie odstępstwa od art. 73”. Literalnie zwrot ten dotyczy jedynie nieautoryzowanych transakcji płatniczych będących skutkiem posłużenia się utraconym lub skradzionym instrumentem płatniczym lub przywłaszczenia instrumentu płatniczego, gdy płatnik może być zobowiązany do poniesienia strat do maksymalnej wysokości 50 EUR. Jednak systematyka art. 74 pozwala uznać, że dalej idąca odpowiedzialność płatnika, który działając w nieuczciwych zamiarach lub dopuszczając się celowego lub rażącego zaniedbania co najmniej jednego z obowiązków określonych w art. 69 Dyrektywy, również jest przewidziana jako wyjątek od regulacji art. 73.

Sąd odsyłający stoi na stanowisku, że w tym ostatnim przypadku dostawca usług płatniczych nie ma obowiązku dokonania na rzecz płatnika zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej. Za takim stanowiskiem przemawia również to, że art. 73 Dyrektywy zatytułowano „Odpowiedzialność dostawcy usług płatniczych za nieautoryzowane transakcje płatnicze”, natomiast „Odpowiedzialność płatnika za nieautoryzowane transakcje płatnicze”, co sugeruje, iż hipotezy tych przepisów są rozłączne. Ponadto w akapicie trzecim art. 74 Dyrektywy jest mowa o „stratach, które poniósł płatnik”. Przy założeniu, że dostawca powinien bezzwłocznie zwrócić płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji, w chwili ustalenia odpowiedzialności płatnika nie istniałaby już „strata, którą poniósł płatnik”.

Wątpliwa wydaje się zasadność nałożenia na dostawcę usług płatniczych obowiązku zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji np. gdy płatnik przyznaje, że do tej transakcji doszło na skutek tego, że przechowywał dane uwierzytelniające stosowane do autoryzacji transakcji płatniczej w pobliżu instrumentu płatniczego, w formie jawnej i łatwo rozpoznawalnej dla stron trzecich (co Dyrektywa uznaje za modelowy przykład znaczącego stopnia niedbalstwa płatnika – por. punkt 72 preambuły).

Sąd odsyłający dostrzega jednak mankamenty takiej wykładni, jak i możliwość przyjęcia, iż wprawdzie art. 74 Dyrektywy określa podmiot, który ostatecznie poniesie stratę wynikającą z nieautoryzowanej transakcji płatniczej, ale nie wyłącza wynikającego z art. 73 obowiązku dostawcy bezzwłocznego zwrotu kwoty takiej transakcji płatnikowi. Możliwe jest również przyjęcie, iż zawarte w art. 74 ust. 1 Dyrektywy zastrzeżenie „na zasadzie odstępstwa od art. 73”, dotyczy tylko sytuacji opisanej w akapicie pierwszym tego ustępu, tj. możliwości zobowiązania płatnika do poniesienia strat do maksymalnej wysokości 50 EUR.

Wątpliwości budzi np. sytuacja, gdy dostawca usług płatniczych płatnika ma uzasadnione podstawy, by podejrzewać oszustwo płatnika, ale nie poinformuje na piśmie o tych podstawach odpowiedniego organu krajowego – z jednej strony art. 73 uzależnia w tej sytuacji odstąpienie od bezzwłocznego zwrotu kwoty transakcji od poinformowania odpowiedniego organu, a z drugiej strony art. 74 nie przewiduje takiego uzależnienia.

Można też zauważyć, że przepisy Dyrektywy mają na celu ochronę użytkowników usług płatniczych przed ryzykami dla bezpieczeństwa związanymi z płatnościami elektronicznymi (por. pkt 7 preambuły). Przyjęcie, że w sytuacji, gdy dostawca usług płatniczych oceniając, że do nieautoryzowanej transakcji doszło na skutek znaczącego stopnia niedbalstwa płatnika, nie dokonywałby bezzwłocznego płatnikowi zwrotu kwoty tej transakcji, mogłoby skutkować tym, że ta ochrona nie byłaby wystarczająca. W takiej sytuacji ciężar ustalenia odpowiedzialności zostałby przerzucony na płatnika – zarówno finansowy (koszty procesu), jak i w zakresie obiektywnej oceny zachowania płatnika i zasadności roszczenia (a zatem ryzyka związanego z wytoczeniem powództwa). Pojęcie „znacznego stopnia niedbalstwa” jest niejednoznaczne. Niuanse mogą decydować o ocenie, czy konkretne zachowanie płatnika zostanie ocenione jako rażące zaniedbanie. Płatnicy, którzy ponieśli straty w wyniku nieautoryzowanych transakcji dokonanych na skutek przestępczego działania innej osoby (np. phishing, spoofing) często analizując sytuację post factum krytycznie oceniają swoje zachowanie, dziwią się swojej naiwności i wstydzą się jej – nawet jeśli obiektywna ocena nie uzasadnia, że dopuścili się rażącego niedbalstwa. W ocenie Sądu odsyłającego może to mieć skutek zniechęcający do skorzystania z pomocy prawnej i wytoczenia powództwa, prowadząc do rezygnacji przez płatnika z dochodzenia swoich praw, nawet jeśli obiektywnie jego roszczenia są słuszne.

Taki model postępowania, gdy w razie uznania, że nieautoryzowana transakcja płatnicza była skutkiem rażącego zaniedbania płatnika, dostawca usług płatniczych jest bezwzględnie zobowiązany zwrócić płatnikowi kwotę tej transakcji i dopiero następnie dochodzić od płatnika roszczenia wynikającego z jego pełnej odpowiedzialności, bardziej odpowiada rozkładowi ciężaru dowodu – to na dostawcy usług spoczywa ciężar wykazania, że transakcja była autoryzowana, a jeśli nie, to że strata z nieautoryzowanej transakcji była związana z rażącym zaniedbaniem płatnika.

Z kolei mankamentem takiej wykładni byłoby zwiększenie ryzyka dla dostawców usług płatniczych (np. oszukańcze działania płatników, czy też niewypłacalność płatników – brak możliwości odzyskania kwoty nieautoryzowanej transakcji).

Sąd odsyłający w istocie zmierza do ustalenia prawidłowej wykładni art. 73 ust. 1 i art. 74 ust. 1 Dyrektywy, jak i tego, czy przepisy te, mając na uwadze wymóg pełnej harmonizacji (art. 107 Dyrektywy) wyłączają możliwość odmiennej wykładni art. 46 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych. Odpowiedź służy ustaleniu, czy wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy zawisłej przed Sądem odsyłającym jest ustalenie, że transakcja płatnicza nie była autoryzowana, czy też konieczna jest ocena, czy powód dopuścił się rażącego niedbalstwa.

Sędzia Grzegorz Maczek