Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2021 r.

Sąd Okręgowy w Rybniku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodnicząca: Sędzia del. Agnieszka Westwal

Protokolant: Małgorzata Spendel

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 października 2021r. w R.

sprawy z powództwa P. D., B. D.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  oddala powództwo w zakresie ustalenia bezskuteczności § 5 ustęp 4, § 13 ustęp 7,
§ 17, § 18, § 21 ustęp 2 umowy kredytu W. K. h.numer 203- (...)- (...) zawartej w dniu 25 czerwca 2004 roku pomiędzy P. D. i B. D. jako kredytobiorcami, a (...) Bank (...) S.A w W.;

2.  ustala nieważność umowy W. K. h.numer 203- (...)- (...) zawartej w dniu 25 czerwca 2004 roku pomiędzy P. D. i B. D. jako kredytobiorcami, a (...) Bank (...) S.A
w W.;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 43.900 CHF (czterdzieści trzy tysiące dziewięćset franków szwajcarskich) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 września 2020 roku do dnia zapłaty;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 25.486,90 zł (dwadzieścia pięć tysięcy czterysta osiemdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt groszy)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 września 2020 roku do dnia zapłaty;

5.  oddala powództwo w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 43.900 CHF od dnia 10 czerwca 2020 roku do dnia 16 września 2020 roku oraz w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 25.486,90 zł od dnia 10 czerwca 2020 roku do dnia 16 września 2020;

6.  znosi pomiędzy stronami koszty procesu;

7.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego
w R. kwotę 2 000 zł (dwa tysiące złotych) tytułem opłaty sądowej od uwzględnionego żądania ewentualnego;

8.  nakazuje pobrać solidarnie od powodów na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Rybniku kwotę 1 000 zł (jeden tysiąc złotych) tytułem brakującej opłaty sądowej od żądania głównego.

Sygn. akt I C 2184/20

UZASADNIENIE

P. D. i B. D. wnieśli o zasądzenie od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na ich rzecz solidarnie kwoty 43 900 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 10 czerwca 2020 roku do dnia zapłaty (pkt. I.1. pozwu), ustalenia na podstawie art. 189 k.p.c., że poniżej wymienione postanowienia umowy kredytu W. K. h.nr 203- (...)- (...) z dnia 25 czerwca 2004 roku zawartej pomiędzy nimi a pozwaną w zakresie odnoszącym się do waloryzacji/indeksacji kredytu, są wobec nich bezskuteczne tj. że ich nie wiążą, a to:

a)  § 5 ust. 4 umowy w zakresie objętym brzmieniem: „W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 2, stosuje s/g kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego”,

b)  § 13 ust. 7 umowy w zakresie objętym brzmieniem: „Potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów)”,

c)  § 17 umowy w zakresie objętym brzmieniem: „Niespłacenie przez Kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zostaje przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) S.A. w dniu, o którym mowa w 13 §3”’,

d)  § 18 umowy w zakresie objętym brzmieniem: „Jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska:

1)  w formie bezgotówkowej - kwota wpłaty zostanie przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej wg kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów (...) S.A.), obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków,

2)  w formie gotówkowej — kwota wpłaty zostanie przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej wg kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów (...) S.A.), obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków",

e)  § 21 ust. 2 umowy w zakresie objętym brzmieniem: „W przypadku nadpłaty, wypłata kwoty nadpłaty zostanie dokonana w formie przelewu na wskazany rachunek w walucie polskiej, przy zastosowaniu kursu kupna dla dewiz (aktualna tabela kursów) obowiązującego w (...) S.A. w dniu wypłaty” (pkt. I.2. pozwu).

Ewentualnie, na wypadek oddalenia w/w żądania, powodowie wnieśli o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., że umowa W. K. h.nr 203- (...)- (...) z dnia 25 czerwca 2004 roku zawarta pomiędzy nimi a pozwaną jest nieważna (pkt. II.1. pozwu) oraz o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz solidarnie kwoty 25 486,90 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 10 czerwca 2020 roku do dnia zapłaty (pkt. II.2. pozwu). Powodowie wnieśli również o zasądzenie na ich rzecz solidarnie od pozwanej zwrotu kosztów procesu (pkt. III. 1. pozwu).

W uzasadnieniu powodowie wyjaśniali, że istotą przedmiotowej sprawy był fakt posłużenia się przez pozwaną przedsiębiorcę we wzorcu umownym, inkorporowanym następnie do stosunku umownego zawartego z nimi, klauzulami abuzywnymi służącymi do waloryzacji kwoty udzielonego kredytu złotowego do kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego. Na skutek zastosowania przez stronę pozwaną wadliwego, niedopuszczalnego w obrocie konsumenckim, mechanizmu waloryzacji, co zostało szczegółowo opisane w uzasadnieniu pozwu, nie są związani postanowieniami umowy w tym zakresie. Z uwagi na brak jednolitego stanowiska doktryny i orzecznictwa w zakresie jaki skutek należy nadawać eliminacji tychże klauzul z umów kredytu wystąpili z roszczeniem głównym i ewentualnym. Mając na uwadze powyższe powodowie wyjaśniali dalej, że w pierwszej kolejności domagali się ustalenia bezskuteczności niedozwolonych klauzul zawartych w umowie kredytu oraz zwrotu świadczeń nienależnych uiszczonych na rzecz pozwanej w oparciu o te klauzule. Świadczenia te wyrażają się różnicą pomiędzy kwotą faktycznie wpłaconą przez nich w wykonaniu umowy kredytu, a kwotą, jaką byliby zobowiązani świadczyć w oparciu o postanowienia tej umowy z pominięciem kwestionowanych klauzul waloryzacyjnych. Żądanie zwrotu świadczeń nienależnych ograniczone jest 10-letnim terminem przedawnienia, dlatego też w pozwie dochodzili zwrotu jedynie świadczeń nieprzedawnionych. Kwota 43 900 CHF dochodzona w pkt 1.1. żądania pozwu była równa kwocie nieprzedawnionych świadczeń nienależnie pobranych od nich w we frankach szwajcarskich w wysokości wyższej niż byliby zobowiązani świadczyć na rzecz pozwanej wykonując umowę bez abuzywnego mechanizmu waloryzacyjnego. Powodowie za stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 października 2019 roku w sprawie IV CSK 309/18, że w przypadku wyeliminowania abuzywnych postanowień umowa mogłaby być dalej wykonywana przez strony bez zmian w pozostałym kształcie jako „pełnowartościowa” umowa kredytu złotowego, przy zachowaniu wszystkich pozostałych postanowień umownych, w tym dotyczących oprocentowania kredytu. W wypadku ustalenia, że stosunek prawny wynikający z zawartej umowy nie istniał z uwagi na nieważność tej umowy w całości, żądanie ustalenia bezskuteczności jej poszczególnych klauzul winno zostać oddalone, a powinno zostać uwzględnione roszczenie ewentualne o ustalenie nieważności całej umowy. Nieważność całej umowy kredytu będzie skutkowała obowiązkiem wzajemnego zwrotu przez strony tego, co sobie świadczyły w jej wykonaniu tzw. teoria dwóch kondykcji. Przy uwzględnieniu 10-letniego terminu przedawnienia, w ich majątku istniała na dzień wytoczenia powództwa nieprzedawniona wierzytelność o zwrot kwoty 25 486,90 zł, którą świadczyli na rzecz pozwanej w okresie od 28 lipca 2010 roku do 03 czerwca 2020 roku tytułem rat kapitałowo-odsetkowych. Powodowie dalej wyjaśniali, że w pkt I.1. żądania pozwu domagali się już zapłaty 43 900 CHF tytułem zwrotu świadczenia nienależnego i żądanie to miało pozostać aktualne w wypadku stwierdzenia nieważności całej umowy. Przy przyjęciu poglądu o nieważności umowy kredytu, mieli bowiem prawo dodatkowo, obok żądania sformułowanego w pkt I.1., żądać również zapłaty kwoty 25 486,90 zł. Dalej powodowie przytoczyli okoliczności towarzyszące zawarciu z nimi umowy kredytu W. K. H.nr 203- (...)- (...). Podnieśli, że umowa została zawarta w oparciu stosowany przez pozwaną standardowy wzorzec umowny, którego postanowienia, w tym zwłaszcza, w zakresie klauzuli indeksacyjnej nie były z nimi indywidualnie uzgodnione. Zarzucali, że przed zawarciem umowy nie zostali przez pozwaną należycie poinformowani o sposobie i mechanizmie ustalania u niej kursu (...), w tym zwłaszcza o ryzyku związanym z możliwością jednostronnego kształtowania przez nią wysokości zadłużenia, nie zostali należycie poinformowani o stosowaniu dwóch różnych kursów waluty (...) służących do ustalania kapitału kredytu i spłaty rat kredytu oraz o ekonomicznych skutkach stosowania takiego mechanizmu oraz nie zostali należycie poinformowani, że ponoszą nieograniczone ryzyko kursowe wynikające z umowy (tj. nie było żadnego górnego limitu odpowiedzialności) przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka pozwanej wyłącznie do wysokości udzielnego kredytu. Zdaniem powodów w związku z powyższym ich prawa i obowiązki w umowie zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, z rażącym naruszeniem ich interesów jako konsumentów. Powodowie przytoczyli argumenty i orzecznictwo sądów na poparcie swojego żądania.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie solidarnie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew, pozwany Bank zaprzeczył wszystkim twierdzeniom powodów. Zakwestionował co do zasady roszczenie główne i ewentualne dochodzone pozwem. Zarzucił bezzasadność twierdzeń powodów co do nieważności umowy kredytu w całości i w części oraz możliwości zakwalifikowania wskazanych przez powodów postanowień umownych jako postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. Pozwana podniosła, że powodowie mogli sami wyeliminować klauzule przeliczeniowe na etapie zawarcia umowy kredytowej. Od początku bowiem mogli dokonywać spłat bezpośrednio w (...), a nie dopiero na skutek zawarcia aneksu nr. (...) do umowy. W § 13 umowy wyróżniono bowiem trzy rodzaje rachunków. Wybór jednego z tych rachunków determinował formę spłaty kredytu oraz fakt stosowania kwestionowanych obecnie przez powodów tabel kursowych. To, że powodowie wybrali możliwość płatności rat w walucie krajowej wynikał przy tym z ich świadomej decyzji, a nie był wynikiem nie poinformowania ich o takiej możliwości przez pracownika banku. Zgodnym zamiarem stron było zawarcie umowy kredytu denominowanego w walucie (...), w której wypłata i spłata kredytu miała następować w walucie PLN. Zdaniem pozwanej powyższe potwierdzały pozostałe zapisy umowy kredytu przewidujące, że oprocentowanie kredytu składało się z marży banku i stopy referencyjnej LI BOR 3M, powiązanie wypłaty i spłaty kredytu odpowiednio z kursem kupna i sprzedaży waluty (...), możliwość spłaty kredytu w walucie (...), ustanowienie hipotek i innych zabezpieczeń w walucie (...). O powyższym świadczyło również pouczenie i potwierdzenie przez powodów w treści umowy kredytu, że ponioszą ryzyko walutowe. Składanie takiego oświadczenia byłoby zbędne, gdyby umowa kredytu była umową w PLN. Wbrew zarzutom pozwu kwota kredytu została w umowie określona jednoznacznie, a nie „pośrednio", i wynosiła ona 88.010,54 CHF. Waluta, w jakiej wypłacany został kredyt stanowiła odzwierciedlenie indywidualnych uzgodnień w przedmiocie celu kredytowania poczynionych przez Bank z powodami. Z uwagi na wybrany przez powodów cel kredytowania wypłata kredytu nastąpiła w PLN (§ 5 ust. 2 Umowy) w łącznej kwocie 231.009,00 zł. W ocenie pozwanej, bezpodstawne były także zarzuty powodów, jakoby to warunki umowy nie podlegały żadnym negocjacjom albowiem na ich wniosek doszło do zmiany warunków umowy w drodze aneksów do umowy kredytu. Zdaniem pozwanej chybione były także zarzuty powodów dotyczące rzekomo obciążającego ich nieograniczonego ryzyka walutowego. Kurs waluty nie mógł bowiem rosnąć w nieskończoność, a wielokrotny wzrost tego kursu mógł być skutkiem jedynie całkowitego krachu systemu gospodarczego i finansowego, kiedy to jakiekolwiek zobowiązania przestają być istotne. W ocenie pozwanej, jeżeliby zaakceptować pogląd powodów dotyczący abuzywności kwestionowanych przez niego postanowień umów, czemu kategorycznie zaprzeczyła, to nie będzie to miało żadnego wpływu na możliwość dalszej realizacji umowy. Powodowie będą mogli dalej spłacać kredyt w (...). Z kolei problematyka udostępnienia powodom kwoty kredytu dotyczy sposobu wykonania umowy i jakiekolwiek nieprawidłowości na tym etapie nie mogły skutkować jej nieważnością. Pozwana zaprzeczyła aby odesłania do tabeli kursowej Banku stanowiły klauzule abuzywne między innymi dlatego, że powodowie mieli możliwość spłaty rat bezpośrednio w (...). Nadto, zdaniem pozwanej kursy z Tabeli kursów Banku były kursami rynkowymi. W ocenie pozwanej, brak było również podstaw do stwierdzenia, że umowa łącząca strony była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zasady współżycia społecznego jako przesłankę i przyczynę nieważności czynności prawnej, należy stosować w sytuacjach wyjątkowych. Dla oceny, czy zachodzi wypadek, o jakim mowa w art. 58 § 2 k.c., obok treści czynności prawnej ważny jest jej skutek, a w szczególności to, czy w wyniku podjęcia czynności powstanie uprawnienie lub obowiązek, którego wykonanie spowoduje wystąpienie stanu sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. W ocenie strony pozwanej powodowie nie wykazali okoliczności faktycznych, które prowadziłyby do powstania takiego stanu rzeczy. Strona powodowa otrzymała środki na realizację celu kredytu i teraz jest zobowiązana do ich zwrotu. Nadto powodowie godzili się na ryzyko wzrostu kursu walut, co potwierdzili własnoręcznym podpisem. Od tego ryzyka mogli się uwolnić w każdym czasie dokonując zmiany waluty kredytu na PLN. Z możliwości tej nie skorzystali, prawdopodobnie chcąc nadal korzystać z niższego oprocentowania kredytu. Powodowie mogli również dokonać wcześniej spłaty kredytu, ograniczającymi ryzyko walutowe. Pozwana zaprzeczyła również, jakoby postanowienia umowne naruszały dobre obyczaje i powodowały rażące naruszenie interesów powodów. Zawierając umowę kredytu denominowanego w (...), powodowie niejako w zamian za niższe oprocentowanie niż przy analogicznym kredycie w PLN - a w konsekwencji niższą ratę miesięczną kredytu - świadomie godzili się na mogące zaistnieć w praktyce, ryzyko kursowe które związane jest immanentnie ze stosunkami zobowiązaniowymi w walutach obcych, jak również na możliwość dokonania spłaty kredytu w (...) po kursie wskazanym w Tabeli kursów Banku. Pozwana zarzuciła zasadność domagania się przez powodów zapłaty na podstawie art. 410 § 2 k.c. z uwagi na brak istnienia pomiędzy stronami stanu wzajemnego wzbogacenia/zubożenia. Do ewentualnego, zubożenia strony powodowej mogłoby dojść zdaniem pozwanej dopiero wówczas, gdyby łączna wartość wpłaconych dotychczas przez stronę powodową środków przewyższyła kwotę uzyskaną uprzednio tytułem wypłaconego na rzecz strony powodowej kredytu. W ocenie pozwanej, nawet gdyby hipotetycznie podzielić stanowisko powodów, bezsprzecznie należałoby przyjąć, iż musieli mieć oni świadomość braku podstaw swoich świadczeń - których zwrotu aktualnie się domagają - a mimo to je na bieżąco spełniali. W konsekwencji, nawet gdyby z ostrożności procesowej uznać, iż zawarta pomiędzy stronami umowa kredytu pozostawała nieważna/częściowo bezskuteczna, wówczas w dalszym ciągu brak byłoby podstaw do uwzględnienia dochodzonej przez powodów w niniejszym postępowaniu roszczenia. Pozwana podkreślała, że powodowie przez 15 lat nie kwestionowali ważności umowy kredytu, ani jej poszczególnych postanowień. Wykonywali umowę, czerpiąc korzyści ekonomiczne z wyboru tej formy finansowania - w szczególności w porównaniu z kredytem złotówkowym. Nie uważali, że zawarta umowa jest nieważna. Dopiero wzrost kursu franka szwajcarskiego spowodował zmianę ich stanowiska. Dodatkowo powodowie nie byli namawiani do zawarcia kredytu w (...), pracownicy Banku nie zapewniali powodów, że waluta (...) to stabilna waluta, i że jej kurs nie ulegnie zmianie. Powodowie nie zostali wprowadzeni w błąd, co do żadnej okoliczności wiążącej się z umową. W dacie składania przez powodów wniosku o kredyt stosowała procedurę produktową (...) Mieszkaniowy (...). Zgodnie z tą procedurą jej pracownicy byli zobowiązani w pierwszej kolejności oferować klientom kredyty w walucie polskiej, a dopiero po odrzuceniu przez klienta takiej oferty możliwa była prezentacja oferty dotyczącej kredytu walutowego. Klienci byli informowani o ryzykach więżących się z zawieraną umową. Pozwana podkreślała również, że rozsądny konsument w przypadku gdyby uważał, że nie posiada pełnej informacji o produkcie, zwróciłby się do przedsiębiorcy w celu uzyskania niezbędnych danych. Obowiązkiem konsumenta, a nie przedsiębiorcy, jest wyciągnięcie wniosków co do dalszego działania, na podstawie dostarczonych mu informacji. Właśnie taki jest w rozumieniu doktryny przeciętny konsument - posiada zdolność do chronienia siebie przed niekorzystnymi decyzjami, a rynek oczekuje, że będzie potrafił wykorzystać dostarczone mu dane. Dokonując wskazania kryteriów, czy cech dotyczących przeciętnego konsumenta wskazuje się, że dobra i usługi codziennego użytku nabywa się z mniejszą starannością, niż produkty i usługi nabywane rzadko, jak np. usługi finansowe. Do tych drugich, wedle powszechnego stanowiska, przeciętny konsument podchodzi z większą starannością, gdyż skutki transakcji są w tym przypadku długotrwałe. Każdy więc przeciętny konsument, zwłaszcza taki, który zawiera umowę w walucie obcej czy denominowaną w walucie obcej nie tylko mógł, ale i powinien posiadać wiedzę w przedmiocie zmienności kursów walut. Bank w żadnej mierze nie wywołał u powodów mylnego przekonania o treści umowy kredytu. Przeciwnie, powodowie otrzymali wszelkie informacje odnośnie do warunków tej umowy, a także szacunkowych jej kosztów. Powinnością konsumenta jest zgłoszenie ewentualnych wątpliwości co do zapisów niejasnych lub niezrozumiałych. Zdaniem pozwanej zatem oceniając umowę kredytu na moment jej zawarcia z powodami, uwzględniając całokształt okoliczności towarzyszących jej zawarciu, a także jej warunki, stwierdzić należało, że klauzule denominacyjne zawarte w umowie kredytu nie kreowały praw i obowiązków powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ani nie naruszały ich interesów, a zwłaszcza w stopniu rażącym. Niewątpliwie w sytuacji gdy mając możliwość wyboru różnych rodzajów kredytu, konsument dokonuje wyboru kredytu denominowanego, to ryzyko zmiany kursu tej waluty, kursu rynkowego oczywiście, mieści się w ramach zwykłego ryzyka kontraktowego. Możliwość zmiany kursu walut są faktem notoryjnym. Jest też oczywiste, że ryzyko tych zmian dotyka obu stron umowy. Dalej pozwana podniosła, że powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia bezskuteczności postanowień umowy jak i ustalenia nieważności umowy z uwagi na brak wymaganych w art. 189 k.p.c. przesłanek. Na uzasadnienie tego zarzutu pozwana powołała orzecznictwo sądów powszechnych na gruncie przepisu art. 189 k.p.c. Podkreśliła, że interes prawny w żądaniu ustalenia nie zachodzi, gdy osoba zainteresowana może dochodzić i uzyskać dalej idącą ochronę prawną np. w procesie o świadczenie. Pozwana podniosła również zarzut przedawnienia roszczeń strony powodowej, przy czym zastrzegła, że podniesienie zarzutu przedawnienia w niniejszej sprawie, nie stanowiło uznania zasadności ponoszenia przez nią wobec strony powodowej ani odpowiedzialności z tytułu świadczenia nienależnego, ani odpowiedzialności kontraktowej, ani odpowiedzialności z jakiegokolwiek innego tytułu prawnego.

Sąd ustalił:

W 2004 roku B. D. była nauczycielką, a jej mąż P. D. był urzędnikiem państwowym. Potrzebowali kredytu z przeznaczeniem na sfinansowanie budowy domu rodzinnego na ich nieruchomości, przy czym na ten cel mieli również własne oszczędności w wysokości 100 000 zł. Oboje mieli przyznany limit kredytowy odnawialny w wysokości po 4 000 zł w (...) Banku Spółce Akcyjnej w K.. Innych zobowiązań w/w małżonkowie nie posiadali. Zamiarem powodów było otrzymanie kredytu w wysokości 200 000 zł. P. D. był tym małżonkiem, który zajmował się zorganizowaniem kredytu. Gdy w/w powód udał się do pozwanej, jej pracownik przedstawił ofertę zawarcia umowy kredytu w walucie PLN, (...) i Euro. Jednakże od razu pracownik pozwanej przedstawił ofertę zawarcia umowy kredytu w (...) jako kredytu najbardziej opłacalnego, bezpiecznego. Pracownik poinformował bowiem powoda, że frank szwajcarski to stabilna waluta, że w tej walucie jego zdolność kredytowa jest większa niż przy kredytach w PLN i Euro. Powodowi nie została przedstawiona żadna symulacja obrazująca zmianę wysokości raty kredytu, oprocentowania w przypadku wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Pracownik pozwanej również nie poinformował P. D. w jaki sposób tworzone są tabele Kursowe Banku, w związku z czym powód sądził, że są to tabele kupna/sprzedaży walut sporządzone przez Narodowy Bank Polski. W celu zawarcia umowy kredytu powód udał się do innych Banków. Przygotowane przez te Banki oferty były mniej korzystne, niż oferta kredytu przygotowana przez pracownika pozwanej. P. D. i B. D. ostatecznie zdecydowali się na wzięcie kredytu zaoferowanego przez pracownika pozwanej z uwagi na obowiązek zapłaty niższych rat w porównaniu z kredytem złotówkowym, przeświadczeniem o stabilności kursu franka szwajcarskiego.

W dniu 22 czerwca 2004 roku, powodowie złożyli wniosek z 21 czerwca 2004 roku
do (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. o udzielenie kredytu mieszkaniowego w kwocie 200 000 zł w walucie (...), określając datę rozpoczęcia spłaty kredytu na lipiec 2006 r. i okres kredytowania na 20 pełnych lat. Powodowie we wniosku złożyli oświadczenie, że zapłacą jednorazowo w dniu złożenia wniosku o udzielenie kredytu opłatę przygotowawczą w wysokości przewidzianej w Taryfie prowizji opłat bankowych w (...) S.A., przyjęli do wiadomości, że opłata przygotowawcza nie podlega zwrotowi, że niezwłocznie dokonają zabezpieczenia kredytu hipoteką, ponoszą ryzyko zmiany kursów walut, ubezpieczą budowę domu od ryzyk budowlanych, od ognia i innych zdarzeń losowych wraz z cesją praw do odszkodowania na rzecz (...) S.A. z polisy ubezpieczeniowej i będą odnawiać to ubezpieczenie wraz z cesją do czasu całkowitej spłaty kredytu i każdorazowo przedkładać w (...) S.A. nową polisę wraz z cesją, założą rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy. Powodowie wyrazili zgodę na dokonywanie przez pracownika (...) S.A. kontroli przebiegu realizacji inwestycji, informowanie (...) S.A. o każdorazowej zmianie adresu zamieszkania i adresu do korespondencji.

W dniu 25 czerwca 2004 roku powodowie zawarli z pozwaną umowę kredytową W. K. H.nr 203- (...)- (...), według przedstawionego im przez Bank wzorca, bez jakichkolwiek zmian w treści tego wzorca. Była to umowa kredytu denominowanego w kwocie 67 280 CHF (§ 2 umowy) na finansowanie budowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego położonego w C. przy ulicy (...), działka nr (...). Zgodnie z § 5 umowy, wypłata kredytu powodom miała nastąpić w transzach, w formie przelewu na wskazany przez nich rachunek z zastrzeżeniem, że całkowita wypłata kredytu nastąpi do 36 miesięcy w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w kraju, z zastosowaniem kursu kupna dla dewiz (wg aktualnej Tabeli kursów), obowiązującym w (...) S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego. Przy czym, definicja aktualnej Tabeli kursów została zawarta w § 1 pkt 8 umowy: „Tabela kursów (...) S.A, obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A określonych w umowie przeliczeń kursowych.”. Kolejne transze kredytu miały być stawiane do dyspozycji powodów w wysokości zależnej od stopnia zawansowania robót. Transza nie mogła być wyższa niż 50% aktualnej wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot inwestycji i miała nastąpić po uprzednim udokumentowaniu przez powodów prawidłowego wykorzystania poprzedniej transzy.

Oprocentowanie kredytu zostało odniesione do notowań stawki referencyjnej LIBOR (§ 6 umowy).

Należna Bankowi prowizja od udzielonego kredytu, zgodnie z Taryfą, w wysokości 1,2 % kwoty kredytu, to jest kwota 807,36 CHF, miała zostać zapłacona jednorazowo przez powodów w dniu zawarcia umowy, w walucie polskiej przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia umowy (aktualna Tabela kursów) kursu sprzedaży dla dewiz - w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub kursu sprzedaży dla pieniędzy - w przypadku wpłaty w formie gotówkowej (§ 10). Również zabezpieczenie kredytu w § 11 umowy w postaci hipoteki zwykłej w kwocie 67 280 CHF, tj. 200 009,98 zł, zostało ustalone według kursu kupna dla dewiz z dnia przyjęcia wniosku czyli z dnia 22 czerwca 2004 roku, a hipoteki kaucyjnej do kwoty najwyższej 17 492,80 CHF, tj. 53 914,56 zł, według kursu sprzedaży dla dewiz z dnia spisania umowy kredytu, czyli z dnia 25 czerwca 2004 roku.

Zgodnie z § 13 umowy spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek następowała w drodze potrącenia przez (...) S.A. swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu, ze wskazaniem rachunku prowadzonego w walucie kredytu, na który Kredytobiorca będzie dokonywał wpłat z tytułu z tytułu udzielonego kredytu w walucie kredytu lub innej walucie niż waluta kredytu. Wpłaty dokonywane w walucie innej niż waluta kredytu będą przeliczane na walutę kredytu przy zastosowaniu kursów kupna/sprzedaży walut. Z dalszych ustępów tego paragrafu umowy wynikało, ze Bank będzie wysyłał Kredytobiorcy co miesiąc zawiadomienie o wysokości należnych spłat. § 13 ust. 7 umowy stanowił, że w przypadku spłat w złotówkach, potrącenie z rachunku w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów).

Zgodnie z § 17 ust. 1 umowy, niespłacenie przez powodów części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zastaje przeliczona na walutę polską według kursu kupna sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązująca w (...) S.A. w dniu terminu zapłaty danej raty. Następnie w § 18 umowy określono, że jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska, to kwota zostanie przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej dla dewiz (aktualna Tabela kursów (...) S.A.) w przypadku spłaty w formie bezgotówkowej, a w formie gotówkowej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów (...) S.A.), obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków. Aneksem nr (...) do umowy kredytu mieszkaniowego W. K. H.nr 203- (...) strony podwyższyły kredyt o 20 730,54 CHF celem przeznaczenia tejże kwoty na finansowanie dokończenia budowy budynku mieszkalnego położonego w C. przy ulicy (...). Wypłata w/w środków miała nastąpić jednorazowo w formie przelewu na wskazany przez powodów rachunek bankowy. Kredyt mógł zostać wypłacony w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju. W tym celu miała zostać zastosowany kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujących u pozwanej w dniu realizacji zlecenia płatniczego. W przypadku natomiast wypłaty kredytu w walucie wymienialnej zastosowanie miały znaleźć kursy kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązująca u pozwanej w dniu zlecenia płatniczego (§ 3 umowy). Z tytułu udzielonego podwyższenia kredytu pozwana pobrała prowizję w wysokości 2,0% kwoty podwyższenia kredytu tj. kwotę 414,61 CHF. Została również pobrana przez pozwaną prowizja za obniżenie marży kredytu w wysokości 0,3% aktualnego stanu zadłużenia tj. kwota 202,30 CHF. Zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka zwykła na zabezpieczenie wierzytelności kapitałowej na kwotę 88 010,54 CHF oraz hipoteka kaucyjna na zabezpieczenie wierzytelności odsetkowej do kwot najwyższej 19 362,32 CHF (§ 11 umowy).

W 2004 roku obowiązująca w pozwanym Banku procedura zawierania umów kredytu, w tym kredytu denominowanego, wymagała przedstawienia przez Klientów zaświadczeń o dochodach. Jeżeli byli oni zainteresowani kredytem walutowym denominowanym do franka szwajcarskiego, to przedstawiano im symulacje spłat. Kredyty były udzielane po ustaleniu zdolności kredytowej Klientów. Pracownicy mieli obowiązek wyjaśnienia Klientom założeń takiego kredytu. Umowy zawierano według ustalonych przez Bank wzorów, bez możliwości wpływu Klientów na ich treść. Pracownicy pozwanego Banku, którzy zawierali umowy z Klientami, nigdy ich nie modyfikowali.

Dowód: wniosek o udzielenie kredytu mieszkaniowego z załącznikami k. 116-123, 137-138, umowa kredytu k. 124-136, 34-41, obliczenie zdolności kredytowej k. 139, zeznania na piśmie świadka A. G. k. 204-207, zeznania powodów na rozprawie w dniu 22 czerwca 2021 roku

Do dnia 23 czerwca 2021 roku powodowie uiścili pozwanej w wykonaniu umowy kredytu mieszkaniowego W. K. H. nr 203- (...) kwotę 71 349,91 CHF tytułem spłaty kapitału, kwotę 16 046,69 CHF tytułem spłaty odsetek, kwotę 80 998,58 zł tytułem spłaty kapitału oraz kwotę 33 658,41 zł tytułem spłaty odsetek.

Dowód: zaświadczenie k. 245-250.

Oceniając przedstawiony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał go w zakresie ustalonego stanu faktycznego za wiarygodny i niebudzący wątpliwości.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości, rachunkowości, ekonomii zgłoszony przez stronę powodową i dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości zgłoszony przez stronę pozwaną na podstawie przepisu art 235 ^{( 2)} § 1 pkt 2 k.p.c., jako mający dotyczyć okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie. W związku bowiem z uznaniem przez Sąd nieważności umowy kredytu W. K. h.nr 203- (...)- (...) z dnia 25 czerwca 2004 roku wszelkie rozliczenia pomiędzy stronami zgodnie z powszechną linią orzeczniczą opierają się o teorię dwu kondykcji. A zatem strony mają obowiązek zwrócić wzajemne świadczenia. Ustalenie wysokości tych świadczeń nie wymagało wiadomości specjalnych.

Sąd zważył:

Powództwo w zakresie zapłaty jak w pkt. I.1. pozwu zasługiwało na uwzględnienie oraz w związku z oddaleniem roszczenia zawartego w pkt. 1.2. pozwu, na uwzględnienie zasługiwało roszczenie ewentualne.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu strony pozwanej co do braku interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia.

W myśl przepisu art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Niewątpliwym jest, co wyraża ugruntowany w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego pogląd, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Wbrew stanowisku strony pozwanej, powodowie nie dysponowali jakimkolwiek innym żądaniem, które chroniłoby ich pełniej niż żądania zawarte w pozwie. Wystąpienie przez powodów jedynie z żądaniem zapłaty oparte na przesłankowym ustaleniu bezskuteczności niektórych postanowień umowy czy na nieważności umowy, mogłoby obejmować jedynie żądanie zwrotu w pierwszym przypadku nadpłaconych przez powodów rat kredytu, w drugim zapłaconych rat kredytu. Nie rozwiązywałoby natomiast kwestii obowiązku zapłaty przyszłych i jeszcze niewymagalnych rat, możliwości wypowiedzenia umowy przez pozwany Bank i negatywnych skutków dla powodów, związanych z tym wypowiedzeniem. Powodowie byliby narażeni na konieczność wytaczania kolejnych powództw o zapłatę dalszych nadpłaconych rat czy spłaconych rat, względnie na bycie pozwanymi w sprawie o zapłatę z powództwa Banku, gdyby zaprzestali spłaty kredytu. Tym samym, to powództwo o ustalenie jest jedynym i najdalej idącym środkiem ochrony powodów, zmierzającym do oceny i ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie związania lub braku związania stron postanowieniami zaskarżonej umowy kredytowej. Specyfika sprawy o ustalenie bezskuteczności postanowień umowy, czy o nieważności umowy kredytu, która miała trwać oraz nakładać na strony obowiązki i prawa jeszcze przez kilkanaście lat, daje przekonanie o istnieniu interesu prawnego powodów w ustaleniu. Uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewnia powodom ochronę ich interesów i definitywnie kończy spór na tle obowiązywania postanowień umowy, umowy kredytu. Czym innym jest natomiast ewentualne rozliczenie pomiędzy stronami, mające swoją podstawę w uznaniu niektórych postanowień zawartej umowy za bezskuteczne czy mające swoją podstawę w uznaniu nieważności umowy.

Powodowie wnieśli o ustalenie przez Sąd wobec nich bezskuteczności szczegółowo określonych w pozwie postanowień umowy twierdząc, że powołane przez nich postanowienia umowy stanowią niedozwolone klauzule umowne. Niedozwolone klauzule umowne przy tym dotyczyły w szczególności zastosowanych w umowie klauzul denominacyjnych. W przypadku uznania przez Sąd możliwości dalszego trwania umowy pomiędzy stronami po eliminacji z umowy w/w niedozwolonych klauzul, wnieśli o zasądzenie od pozwanej na ich kwoty 43 900 CHF stanowiącej różnicę pomiędzy wysokością uiszczonych przez nich rat, a wysokością rat, które byliby zobowiązani uiścić bez abuzywnego mechanizmu denominacyjnego. Gdyby jednak Sąd stwierdził, że eliminacja abuzywnych postanowień spowoduje nieważność całego stosunku prawnego albowiem bez tych postanowień umowa nie została by zawarta, powodowie wnieśli roszczenie ewentualne o ustalenie nieważności zawartej pomiędzy stronami umowy oraz o zasądzenie oprócz w/w kwoty dodatkowo kwoty 25 486,90 zł tytułem zwrotu uiszczonych przez nich na rzecz pozwanej rat.

Na wstępie rozważań prawnych zauważyć należało, że strony podpisały umowę kredytu denominowanego, a nie indeksowanego do franka szwajcarskiego. Kwota kredytu została wyrażona w walucie obcej ( (...)). Powodowie nie wiedzieli, jaka kwota kredytu w złotówkach zostanie im wypłacona z uwagi na różnicę kursu waluty pomiędzy datą zawarcia umowy, a datą wypłaty kredytu. Oprocentowanie kredytu było zależne od stóp procentowych franka szwajcarskiego. Wysokość rat była uzależniona od kursu franka szwajcarskiego.

W tym miejscu należy podkreślić również, że brak możliwości zrozumienia umowy kredytowej nie może obciążać konsumenta, wbrew stanowisku pozwanej. Kredyty i pożyczki są powszechnymi i ogólnie dostępnymi usługami dla konsumentów. Na Banku, jako profesjonaliście, spoczywał obowiązek przygotowania takiej treści umowy, aby była ona zrozumiała dla danego Klienta. Działanie Banku z odpowiednią, podwyższoną starannością profesjonalisty, wymagało, aby jego pracownik potrafił konsumentowi jasno, ale szczegółowo, przedstawić warunki umowy. Wskazać mu nie tylko na korzystności kredytu denominowanego w chwili zawarcia umowy, ale również uświadomić wszystkie ryzyka z tym związane. I nie powinno to ograniczać się do ogólnych formułek o możliwości zmiany kursu waluty, bo to jest wiedza powszechna. Zachęcając konsumenta do zawarcia umowy kredytu denominowanego, pozwana powinna wyjaśnić mu konkretnie na gruncie proponowanych postanowień umowy, wpływ zmiany kursu na wysokość nie tylko rat, ale również pozostałego do spłaty zadłużenia, czy sposobu ustalenia wysokości zadłużenia przeterminowanego.

Pozwana twierdziła, że zgodnie ze stosowaną u niej procedurą przekazywania informacji Klientom Banku, pracownicy byli zobowiązani w pierwszej kolejności oferować kredyt w walucie polskiej, a dopiero po odrzuceniu przez Klienta takiej oferty, możliwa była prezentacja oferty kredytu walutowego. Sąd nie kwestionuje, że pracowników Banku mogła co do zasady obowiązywać taka procedura. Z zeznań powodów wynika jednakże, że sposób prezentowania kredytu we frankach szwajcarskich był bardzo korzystny, zwracano bowiem uwagę na stabilność waluty, że kredyt we frankach szwajcarskich jest dużo tańszy niż kredyt w złotych. Prezentacja kredytu we frankach szwajcarskich w taki sposób powodowała, że klienci wybierali tą formę finansowania.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowne zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały one negocjacjom, co potwierdził w swoich zeznaniach świadek A. G.. Możliwa byłaby więc kontrola incydentalna tych postanowień w zakresie, czy wzorzec zawierał niedozwolone postanowienia umowne. Kwestionowane postanowienia nie dotyczą głównych świadczeń stron.

Zdaniem Sądu klauzule denominacyjne zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku kwestionowanych postanowień użyto pojęcia „stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący” u pozwanej (§ 5 umowy), „kurs sprzedaży dla dewiz obowiązujący” (§1 3 umowy) u pozwanej - aktualna tabela kursów. Również zabezpieczenie kredytu w § 11 umowy w postaci hipoteki zwykłej w kwocie 67 280 CHF, tj. 200 009,98 zł, zostało ustalone według kursu kupna dla dewiz z dnia przyjęcia wniosku, czyli 22 czerwca 2004 roku, hipoteki kaucyjnej do kwoty najwyższej 17 492,80 CHF, tj. 53 914,56 zł, według kursu sprzedaży dla dewiz z dnia spisania umowy kredytu, czyli 25 czerwca 2004 roku. Zgodnie z § 17 ust. 1 umowy niespłacenie przez Kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zostaje przeliczona na walutę polską według kursu kupna sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) S.A. w dniu terminu zapłaty danej raty. Następnie, w § 18 umowy określono, że jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska, to kwota zostanie przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej dla dewiz (aktualna Tabela kursów (...) S.A.) w przypadku spłaty bezgotówkowej, w formie gotówkowej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów (...) S.A.) obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków. W myśl tych zapisów, na każdym zadłużeniu przeterminowanym miała być dokonywana operacja przeliczania walut. Dodatkowo, przy każdej spłacie zadłużenia przeterminowanego miało dochodzić do przeliczenia walut, jeżeli zadłużenie przeterminowane powodowie spłaciliby we frankach szwajcarskich. Przy czym, wysokość zadłużenia miałaby być przeliczona według wyższego kursu sprzedaży, a spłacane kwoty według niższego kursu kupna. T. przeliczania zadłużenia przeterminowanego i jego spłaty w ukryty sposób podwyższałyby dodatkowo, ponad należne Bankowi odsetki, kwotę zadłużenia powodów i należną Bankowi spłatę z tego tytułu. Również prowizja za udzielenie kredytu zgodnie z § 10 umowy w wysokości 807,36 CHF, miała zostać zapłacona jednorazowo przez powodów w dniu zawarcia umowy, w walucie polskiej przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia umowy (aktualna Tabela kursów) kursu sprzedaży dla dewiz - w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub kursu sprzedaży dla pieniędzy - w przypadku wpłaty w formie gotówkowej. Aktualna tabela kursów została zdefiniowana w sposób nieostry w § 1 pkt. 8 umowy. Nie podano w definicji bowiem żadnego mechanizmu ustalania kursów w tabeli. Powodowie zatem nie mieli jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez pozwaną, to zaś czyniło ww. postanowienia niejednoznacznymi.

Orzekający w niniejszej sprawie Sąd podziela stanowisko powodów, poparte poglądami wyrażonymi w orzecznictwie sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, iż wszelkie postanowienia w umowach kredytów denominowanych i indeksowanych do waluty obcej, stosujące zasady spreadu walutowego, ustalające kurs walut tylko na podstawie kursów i tabel opracowywanych przez bank, co do których konsument nie miał dostępu lub nie miał możliwości negocjacji, czy wpływu na ich treść są niedozwolonymi postanowieniami umownymi i nie mogą one wywoływać co do konsumenta jakichkolwiek skutków. Nie budzi wątpliwości fakt, że w niniejszej sprawie powodowie nie mieli wpływu na treść postanowień umowy. Pozwana arbitralnie ustaliła sposób przeliczania walut, który był jednostronnie korzystny dla Banku. Wykorzystanie spreadu walutowego w każdej sytuacji działało na korzyść Banku, podnosiło zadłużenie powodów i podwyższało należne od nich raty. Nawet zabezpieczenie kredytu w postaci hipoteki zwykłej i hipoteki kaucyjnej zostało ustalone w umowie przy użyciu mechanizmu spreadu walutowego na niekorzyść powodów.

Pozwany podniósł, że sytuacja powodów jako konsumentów nie wyglądałaby inaczej, gdyby w umowie nie zawarto postanowień odnoszących się do Tabeli kursów Banku. Powodowie byliby zmuszeni kupować i sprzedawać franki szwajcarskie po kursie rynkowym. Jego zdaniem kursy Banku należy uznać za kursy rynkowe, a powodowie nie próbowali nawet wykazać, że na moment zawarcia umowy kredytu mieli możliwość dokonywania rozliczeń po kursach korzystniejszych. Zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ o abuzywności klauzul umownych świadczy sam fakt braku możliwości wyboru i wpływu na treść umowy, negocjowania jej postanowień, w tym co do sposobu przeliczenia walut.

Okoliczności zawarcia umowy kredytowej z powodami oraz znakomita większość postanowień tej umowy, w tym odnoszących się do Tabeli kursów Banku, naruszały równorzędność stron umowy. Odwołanie się do Tabeli kursów Banku pozwalało pozwanej na jednostronne kształtowanie tego kursu, a tym samym zadłużenia powodów. Przyjęty na potrzeby umowy kredytowej mechanizm ustalania kursu franka szwajcarskiego według nieskonkretyzowanych, nietransparentnych i niezrozumiałych dla konsumenta kryteriów uniemożliwił powodom przewidzenie ryzyk umowy i ich skali. Sposób kształtowania Tabeli kursów Banku w oparciu o czynniki obiektywne oraz fakt, że nie odbiegały one od średniego kursu Narodowego Banku Polskiego, nie ma znaczenia dla oceny postanowień umowy jako abuzywnych. Kursy franka szwajcarskiego były nadal jednostronnie kształtowane przez pozwaną (tak: Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 19 sierpnia 2020 r., I ACa 1002/19, LEX 3102498 i w wyroku z 12 kwietnia 2021 r., I ACa 1026/18, LEX 3191468).

W ocenie Sądu, umowa kredytowa podpisana przez strony jest w całości nieważna. Usunięcie z niej tylko postanowień zawierających klauzule odnoszące się do Tabeli kursów Banku i spreadu walutowego skutkowałoby umową, w której nie zostały określone: kwota kredytu w walucie polskiej do wypłaty dla powodów, wysokość prowizji Banku za udzielenie kredytu (zgodnie z § 10 umowy miała być zapłacona jednorazowo w dniu zawarcia umowy w walucie polskiej przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia – aktualna Tabela kursów – kursu sprzedaży dla dewiz w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub sprzedaży dla pieniędzy w przypadku wpłaty w formie gotówkowej), kwota hipoteki zwykłej i kaucyjnej ustanowionych na zabezpieczenie, kwota zadłużenia i poszczególnych rat, zasady ustalania i spłaty zadłużenia przeterminowanego (w przypadku zadłużenia przeterminowanego § 17 i 18 umowy przewidywały każdorazowo przeliczanie walut według aktualnej Tabeli kursów). Umowa określałaby jedynie kwotę udzielonego kredytu we frankach szwajcarskich (§ 2 umowy) oraz przewidywałaby możliwość spłaty rat kredytu we frankach szwajcarskich (§ 13 umowy).

Wbrew stanowisku pozwanego, zachowanie tych dwóch postanowień umowy nie czyni możliwym jej kontynuowanie. Po pierwsze, powodowie nigdy nie otrzymali od Banku kwoty 67 280 CHF, ani jej równowartości ustalonej według obiektywnych kryteriów. Przy wypłacie kredytu pozwana ustaliła kurs waluty jednostronnie w oparciu o swoją Tabelę kursów przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. Następnie, powodowie spłacali kredyt w walucie polskiej. Wpłacane przez nich raty były przeliczane przez pozwaną w oparciu o jej Tabelę kursów, przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. W tych okolicznościach, przy ustaleniu abuzywności klauzul odwołujących się do Tabeli kursów Banku i spreadu walutowego, nie sposób ustalić kwoty pozostałego do spłaty zadłużenia powodów, skoro zarówno wypłacona powodom kwota kredytu, jak i sposób rozliczania wpłacanych przez nich rat był oparty o niedozwolone klauzule umowne. Zasady współżycia społecznego i dobre obyczaje sprzeciwiają się kontynuowaniu umowy przy przyjęciu, że dług powodów wynosił 67 280 CHF, a obecnie do spłaty pozostaje im kwota kredytu wyrażona we frankach szwajcarskich. Zobowiązanie powodów do spłaty kwoty kredytu ustalonej we frankach szwajcarskich w § 2 umowy w sytuacji, w której na podstawie postanowień tej umowy nie wypłacono im uczciwie przeliczonej na walutę polską kwoty kredytu, rażąco naruszałoby ich interes jako konsumenta oraz zasady współżycia społecznego. Ponadto, powstaje pytanie w jaki sposób miałaby zostać obliczona kwota pozostałego im do spłaty kredytu we frankach szwajcarskich, skoro od 2004 roku powodowie regularnie spłacali kredyt w walucie polskiej. Z całą pewnością nie mogłaby to być kwota obliczona przez Bank według niedozwolonych postanowień umowy, co do tej pory miało miejsce. Poza tym, utrzymanie w mocy umowy wymagałoby nowego ustalenia wysokości rat i terminów zapłaty, albowiem dotychczas przewidziany harmonogram spłaty nie odpowiadałby przecież prawidłowo ustalonemu aktualnemu zadłużeniu powodów z tytułu umowy kredytu.

W tych okolicznościach, powołana przez pozwanego możliwość spłaty kredytu we frankach szwajcarskich od samego początku nie miała znaczenia dla ustalenia nieważności całej umowy. Nie mogła sama w sobie zdecydować o ważności umowy, skoro postanowienia umowy dotyczące ustalenia kwoty kredytu do wypłaty, prowizji za udzielenie kredytu, kwoty zabezpieczenia oraz kwoty zadłużenia przeterminowanego i jego spłaty nie przewidywały wariantu tylko dla franka szwajcarskiego, a w każdej sytuacji opierały się na przeliczeniu kursu waluty według Tabeli kursów Banku i w oparciu o mechanizm spreadu walutowego.

W realiach niniejszej sprawy, choć pozornie wydaje się, że umowa określa zobowiązanie powodów wobec Banku z tytułu zaciągniętego kredytu, nie sposób obliczyć sumy, jaką powodowie są zobowiązani zwrócić pozwanemu. Po wyeliminowaniu z umowy zakwestionowanych postanowień, umowa ta nie spełniałaby wymogów przewidzianych w art. 69 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U.2020.1896 t.j.). Usunięcie z umowy zakwestionowanych klauzul czyni ją dotkniętą nie dającymi się usunąć brakami, skutkującymi jej nieważnością na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.c.

Dlatego też Sąd w pkt. 1 wyroku oddalił powództwo w zakresie ustalenia bezskuteczności szczegółowo określonych w pozwie postanowień umowy i w pkt. 2 wyroku uznając, że bez niedozwolonych postanowień kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów, ustalił nieważność zawartej pomiędzy stronami umowy, w oparciu o art. 58 § 1 k.c. Na uwzględnienie nie zasługiwał przy tym zarzut pozwanej, że problematyka udostępnienia powodom kwoty kredytu dotyczy wykonania umowy i jakiekolwiek nieprawidłowości na tym etapie nie mogą skutkować jej nieważnością. Teoretycznie stanowisko pozwanego jest słuszne. Jednakże w okolicznościach niniejszej sprawy nie mamy do czynienia z problematyką wykonania umowy. Problematyka wykonania umowy występuje w sytuacji, kiedy umowa jest ważna, a strona umowy zarzuca, że druga strona nie wykonała jej zgodnie z umówionymi postanowieniami. W niniejszej sprawie przedmiotem sporu nie jest samo wykonanie umowy, bo ze strony powodów nie padł zarzut niewykonania umowy przez Bank lub wykonania jej niezgodnie z postanowieniami. Wręcz przeciwnie, pozwana wykonywała umowę kredytu zgodnie z jej postanowieniami. Przedmiotem sporu były zaś same postanowienia umowy, które rażąco naruszają interesy konsumenta. Oczywistym jest, że do realnego naruszenia interesów konsumenta dochodzi dopiero na etapie wykonywania umowy. Sposób wykonywania umowy miał jednak swoje źródło w niedozwolonych postanowieniach umownych.

Stwierdzenie nieważności umowy uprawniało powodów do wystąpienia z roszczeniem o zwrot świadczeń dokonanych w wykonaniu umowy W. K. h.nr 203- (...)- (...) z dnia 25 czerwca 2004 roku, jako nienależnych – w oparciu o art. 410§1 i 2 k.c. Tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu Uchwały składu siedmiu Sędziów z dnia 07 maja 2021 roku. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Powodowie domagali się w niniejszej sprawie zasądzenia kwoty 43 900 CHF i kwoty 25 486,90 zł, jako zwrotu wpłaconych przez nich środków na rzecz pozwanej w związku z realizacją umowy. Z zaświadczenia pozwanego Banku z dnia 24 czerwca 2021 roku wynikało, że do dnia wydania zaświadczenia powodowie uiścili na poczet w/w umowy kwotę 71 349,91 CHF tytułem spłaty kapitału, kwotę 16 046,69 CHF tytułem spłaty odsetek, kwotę 80 998,58 zł tytułem spłaty kapitału oraz kwotę 33 658,41 zł tytułem spłaty odsetek (k. 245-250). Żądanie powodów o zasądzenie od pozwanej w/w kwot było zatem w pełni zasadne i nie uległo przedawnieniu (zarzut pozwanej). Sąd w pełni podziela w zakresie liczenia biegu terminu przedawnienia stanowisko wyrażone w uzasadnieniu uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III Czp 6/21 przez Sąd Najwyższy, który stwierdził, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Kredytobiorca - konsument nie może zakładać, iż roszczenie Banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (tak w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 roku w sprawie III CZP 11/20 Sąd Najwyższy). Termin przedawnienia roszczenia powodów o zapłatę wynosił lat 10. Do roszczeń powodów o zapłatę ma bowiem zastosowanie 10 – letni termin przedawnienia, jako roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia (art. 118 k.c.). Dodatkowo zmiany okresów przedawnienia nie mogą dotknąć konsumenta, którym są powodowie, na co wskazuje art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018, poz. 1104) stanowiący, że do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 k.c. i art. 125 § 1 k.c., stosuje się przepisy ustawy kodeks cywilny, w brzmieniu dotychczasowym. Mając na uwadze, że powodowie mogli dowiedzieć o niedozwolonych postanowieniach zawartych w umowie kredytu W. K. h.nr 203- (...)- (...) z dnia 25 czerwca 2004 roku w okresie ostatnich dwóch lat – wówczas zaczęły pojawiać się doniesienia medialne w tym zakresie – uznać należało podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczeń powodów o zapłatę za bezzasadny.

Sąd w niewielkim zakresie oddalił roszczenie powodów o zapłatę, tj. w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonych kwot za okres dnia 10 czerwca 2020 roku do dnia 16 września 2020 roku (pkt. 5 wyroku). W wezwaniu powodów z dnia 08 maja 2020 roku (k. 55) bowiem skierowanym do pozwanej z żądaniem unieważnienia umowy nie zostało sprecyzowane żądanie zapłaty. Dlatego też Sąd uznał, iż odsetki należne powodom powinny zostać zasądzone od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanej tj. w dniu 17 września 2020 roku.

W pkt. 6 wyroku Sąd zniósł pomiędzy stronami koszty procesu albowiem oddalił żądanie główne i uwzględnił żądanie ewentualne.

W związku z oddaleniem żądania głównego powstał obowiązek uiszczenia opłaty sądowej od żądania ewentualnego w wysokości 1 000 zł - żądanie ustalenia nieważności łączącej strony umowy oraz w wysokości 1 000 zł żądanie zapłaty. Ponieważ żądanie ewentualne Sąd uwzględnił niemalże w całości pozwaną należało uznać za stronę, która w całości przegrała sprawę po myśli art. 100 zdanie 2 k.p.c. Dlatego też Sąd w pkt. 7 wyroku nakazał pobrać w/w opłaty sądowe na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Rybniku.

Z koeli w pkt. 8 wyroku należało pobrać od powodów kwotę 1 000 zł tytułem brakującej opłaty sądowej. Powodów należało uznać za stronę, która przegrała sprawę wobec oddalenia żądania głównego po myśli 98 k.p.c. Ponieważ powodowie uiścili jedynie opłatę sądową w wysokości 1 000 zł od żądania uznania za bezskuteczne, należało od nich pobrać brakującą opłatę sądową w wysokości 1 000 zł od żądanie zapłaty.

R., dn. 29 października 2021 roku

1