Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2023 roku w Rybniku

sprawy z powództwa P. K.

przeciwko Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę i ustalenie

ustala, że umowa kredytu budowlano - hipotecznego nr (...)- (...) zawarta pomiędzy powodem a pozwaną jako poprzednikiem prawnym Banku (...) Spółki Akcyjnej jest nieważna,

zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 159 583,92 zł (sto pięćdziesiąt dziewięć tysięcy pięćset osiemdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt dwa grosze) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 listopada 2023 roku do dnia zapłaty;

w pozostałym zakresie powództwo oddala;

zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 6 417 zł (sześć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1641/22

UZASADNIENIE

Powód P. K. wniósł ostatecznie (pozew i modyfikacja k. 191) o zasądzenie od strony pozwanej Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. na jego rzecz kwoty 159 583,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 lipca 2022 roku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu części świadczeń spełnionych przez niego na rzecz strony pozwanej w okresie od 17 października 2005 roku do dnia 15 marca 2022 roku na podstawie umowy o kredyt budowlano-hipoteczny nr (...)- (...) z dnia 17 października 2005 roku oraz o ustalenie, że w/w umowa kredytu budowlano-hipotecznego zawarta pomiędzy nim a Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. jako poprzednikiem prawnym (...) Spółki Akcyjnej, jest nieważna. W przypadku nie uwzględnienia żądania głównego wniósł powództwo ewentualne.

W uzasadnieniu pozwu powód wyjaśniał, że istotą sporu pomiędzy stronami w niniejszej sprawie pozostawała kwestia treści zawartej umowy, a zwłaszcza te postanowienia, które tyczyły się procesu indeksacji (waloryzacji) kwoty kredytu, wyrażonej w złotówkach, do waluty obcej, a to do franka szwajcarskiego. W ocenie powoda niedopuszczalnym było by postanowienia umowne przyznawały jednej ze stron uprawnienie do kształtowania, według swojej woli, zakresu obowiązków drugiej strony. W konsekwencji, według powoda, strony nie umówiły się co do głównych świadczeń umowy. Zarówno indeksacja, jak i odesłanie do tabel kursowych stanowiły przedmiot główny umowy, jednakże nie zostały one sformułowane jednoznacznie, albowiem nie wskazano zasad ustalania kursów, nie dokonano rzetelnej informacji o ryzyku walutowym, przy jednoczesnym wykreowaniu poprzez indeksację takiego ryzyka oraz rodzaje kursów prowadzące do dalszych niejednoznaczności. Brak określenia w umowie głównych świadczeń umowy spowodowało, że umowa zawarta pomiędzy stronami jest nieważna w całości. W zawartej umowie strony uzgodniły co prawda kwotę kredytu i wpisały ją do umowy, nie doszło jednak do uzgodnienia wysokości świadczenia kredytobiorcy. Nieokreślenie tego świadczenia wynikało z pozostawienia Bankowi swobody w określaniu kursów waluty, do której kredyt był indeksowany i braku ustalenia wysokości części kapitałowej w poszczególnych ratach, co uniemożliwiało wyliczenie wysokości każdej z rat. Nie tylko wysokość kapitału kredytu była jednostronnie ustalona przez stronę pozwaną, ale również przez cały czas trwania kredytu Bank naliczał odsetki od kapitału wyrażonego w (...), a następnie przeliczanego go po dowolnie ustalonym kursie, na walutę w której następowała spłata kredytu (§ 9 ust. 9 umowy). Umowa stron nie określała w należyty sposób warunków i sposobów zmiany wysokości oprocentowania kredytu, wysokość rat zależała nie jedynie od wysokości oprocentowania, ale też pozostawała zależna od kursu przyjętego przez Bank do przeliczenia spłat, a zatem była zależna od zastosowanego przez Bank spreadu, który to powiększał wysokość oprocentowania. Powyższe oznaczało, że strony nie określiły w umowie wzajemnych głównych świadczeń stron. Powód podnosił, iż umowa kredytu zawarta z poprzednikiem prawnym pozwanej jest nieważna również ze względu na treść postanowień umowy zawartych w §9 ust. 9 umowy i ust. 2 tiret 2 i 4 załącznika nr 7 do umowy. Reasumując przedmiotowa umowa jest nieważna z uwagi na dwie istotne wady prawne. Po pierwsze w umowie brak było określenia wysokości świadczenia, do spełniania którego zobowiązany był kredytobiorca, to jest nie określono kwot rat, w których miał być spłacany kredyt, ani obiektywnego i weryfikowalnego sposobu ich ustalenia. Po drugie treść umowy była sprzeczna z art. 69 prawa bankowego w tym aspekcie, że zastosowany w umowie sposób indeksacji powodował, że kredytobiorca mógł być - i w okolicznościach sprawy był - zobowiązany do zwrócenia bankowi kwoty innej niż kwota przekazanego mu wcześniej kredytu. W/w postanowienia umowy, zdaniem powoda należało ocenić jako naruszające dobre obyczaje oraz prowadzące do powstania znaczącej nierównowagi praw i obowiązków ze szkodą dla konsumenta, a w konsekwencji bezskuteczne. Na skutek nieważności umowy łączącej strony całość środków pobranych od powoda przez pozwaną w wykonaniu w/w umowy kredytu stanowiło świadczenia nienależne, którego zwrotu domagał się na podstawie treści art. 405 k.c. w zw. z treścią art. 410 k.c. w wysokości jak w pkt. 1 i 2 pozwu.

W odpowiedzi na pozew Bank (...) Spółka Akcyjna w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości (zarówno głównego jak i ewentualnego) i wniosła o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczeń powoda z uwagi na to, że wypłata kredytu i jego przeliczenie z (...) na PLN miały miejsca ponad 10 lat przed wytoczeniem powództwa, ewentualnie w zakresie w jakim powód dochodził zwrotu uiszczonych rat kredytowych (kapitałowo-odsetkowych, ewentualnie odsetkowych) na trzy lata przed wniesieniem pozwu. Podniosła zarzut braku interesu prawnego powoda w żądaniu roszczenia o ustalenie. Pozwana ponadto zakwestionowała w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew aby istniały podstawy do stwierdzenia nieważności umowy kredytu z uwagi na jej sprzeczność z treścią art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo Bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy, aby umowa kredytu pozostawała czynnością naruszającą granicę swobody umów art. 353 ¹ k.c. i jako taka była sprzeczna z istotą stosunku zobowiązaniowego, aby postanowienia umowy kredytu nie stanowiły wyniku indywidulanych negocjacji, aby umowa kredytu zawierała niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i w jakimkolwiek zakresie nie wiązały powoda, w przypadku stwierdzenia abuzywności postanowień umownych składających się na tzw. klauzulę przeliczeniową/denominacyjną aby umowy kredyty nie dało się nadal wykonywać, a w konsekwencji aby istniały podstawy do stwierdzenia jej nieważności, aby postanowienia umowy kredytu nie spełniały wymogu jasności i jednoznaczności, aby postanowienia umowy kredytu kształtowały interes powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, aby w jakimkolwiek zakresie pozostawała bezpodstawnie wzbogacona względem powoda, aby powodowi przysługiwało jakiekolwiek roszczenie o zapłatę oraz aby Bank ustalał kursy walut publikowane w Tabeli Kursów Walut Obcych w sposób dowolny.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

W 2005 roku powód chciał zaciągnąć kredyt na budowę domu jednorodzinnego w R. przy ul. (...). Udał się do (...) Spółki Akcyjnej w K., gdzie miał założone rachunek bankowy. Zapoznawał się także z ofertami innych banków. Dostał dwie propozycje od Banku (...) Spółki Akcyjnej w K. tj. pierwszą w jenach, a drugą w (...) i zdecydował się na kredyt w (...). Był to kredyt dla niego najkorzystniejszy i bezpieczny. Nikt nie informował powoda, że po zawarciu umowy kredytu w (...) wyplata środków nastąpi w PLN. Powód nie mógł negocjować zapisów umowy. Pracownicy Banku zapewnili go, że (...) jest stabilny, nie przedstawili symulacji kursu (...) co do przeszłości i przyszłości, nie poinformowano powoda o możliwości przewalutowania kredytu. Powód nie wiedział czym jest kredyt denominowany i jakie jest jego ryzyko. Kredyt został przedstawiony mu przy tym korzystnie w porównaniu z kredytem w jenach. Powód nie wiedział, że w przypadku wzrostu kursu (...) wzrośnie rata jego kredytu. Działał w zaufaniu do pracowników Banku.

Dowód: zeznania powoda na rozprawie w dniu 14 września 2023 roku, wniosek o kredyt k. 124-125.

W dniu 7 października 2005 roku powód uznając, iż zaoferowany mu kredyt jest dla niego korzystny i bezpieczny na przygotowanym przez Bank (...) Spółkę Akcyjną w K. wzorze złożył w/w Bankowi wniosek o udzielenie kredytu w (...) kwocie 160 000 zł na okres 380 miesięcy. Wraz z wnioskiem powód złożył Bankowi dokumenty z informacjami o swych dochodach.

W związku z wpływem wniosku powoda o udzielenie kredytu zostały podjęte przez pracownika Banku czynności mające na celu ustalenie jego zdolności kredytowej. W dniu 11 października 2005 roku została podjęta decyzja pozytywna w zakresie w/w wniosku o udzielenie kredytu.

Dowód: wniosek o udzielenie kredytu k. 124-125, zaświadczenie ZUS k. 126-127, informacje o dochodach k. 128-137, raport BIK k.138-144, arkusz oceny zdolności kredytowej k. 145-146, formularz k. 147-149, decyzja k.150.

W dniu 13 października 2005 roku powód zawarł z Bankiem (...) Spółka Akcyjną w K. umowę kredytu hipotecznego Nr (...)- (...) według przedstawionego mu przez Bank wzorca, bez jakichkolwiek zmian w treści tego wzorca.

Na jej podstawie w/w Bank miał udzielić kredytobiorcy kredytu w wysokości 65 400 CHF na okres od dnia 13 października 2005 roku do 15 maja 2037 roku, a kredytobiorca zobowiązał się wykorzystania kredytu i jego zwrotu wraz z odsetkami zgodnie z umową. Kwota kredytu miała zostać przeznaczona na sfinansowanie budowy domu jednorodzinnego położonego w R. przy ulicy (...). Okres wykorzystania kredytu przez kredytobiorcę wynosić miał 13 miesięcy. W tym okresie oraz w kolejnych 6 miesiącach Bank udzielił kredytobiorcy karencji w spłacie kredytu. Spłata rat odsetkowych lub kapitałowo – odsetkowych przypadać miała na 15-ty dzień każdego miesiąca.

Kredytobiorca był zobowiązany do zapłaty na rzecz Banku prowizji bankowej od kwoty przyznanego kredytu w wysokości 654 CHF, co stanowiło 1,00% kwoty kredytu. Prowizja bankowa płatna miała być jednorazowo i nie podlegała zwrotowi. Prowizję tą Bank miał potrącić z udzielonego kredytobiorcy kredytu w dniu uruchomienia pierwszej transzy kredytu w walucie w której został udzielony kredyt.

Do umowy miało mieć zastosowanie zmienne oprocentowanie w całym okresie kredytowania. W dniu sporządzenia umowy wynosiło 3,50% w stosunku rocznym. Oprocentowanie w całym okresie kredytowania miało stanowić sumę stawki LIBOR dla terminów 6 miesięcznych i marży w wysokości 2,60%, która miała być stała w całym okresie kredytowania. Kwota kredytu lub jego transzy miała zostać wypłacona na podstawie wniosku kredytobiorcy (§ 5 ust. 1 umowy).

Jako prawnym zabezpieczenie spłaty kredytu miała zostać wpisana na pierwszym miejscu hipoteka zwykła w wysokości 65 400 CHF z tytułu udzielonego kredytu i hipoteka kaucyjna w wysokości kwoty 38 300 CHF z tytułu odsetek umownych i kosztów udzielonego kredytu, które miały zostać ustanowione na finansowanej kredytem nieruchomości położonej w R., cesja praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i zdarzeń losowych oraz wpływy na wskazany rachunek bankowy prowadzony przez Bank wraz z udzieleniem Bankowi pełnomocnictwa do pobierania środków z tego rachunku na spłatę zadłużenia (§ 7 umowy).

W okresie karencji w spłacie kapitału kredytobiorca zobowiązał się do spłaty bieżących odsetek. Bank mógł na pisemny wniosek kredytobiorcy dokonać zmiany warunków spłaty kredytu, w tym zmiany waluty udzielonego kredytu. Swoją decyzję Bank uzależniać miał od pozytywnej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy. Jeżeli w okresie spłaty kredytu nastąpiłaby istotna zmiana kursu waluty kredytu, co w ocenie Banku skutkowałoby poważnym zagrożeniem spłaty kredytu, Bank został uprawniony do wystąpienia do kredytobiorcy z wnioskiem o dokonanie przewalutowania kredytu na inną walutę, zgodnie z obowiązująca wówczas ofertą walut w Banku lub ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu. W/w zmiany wymagały zawarcia przez strony aneksu do umowy. Bank miał nie wyrażać zgody na przewalutowanie kredytu w przypadku, gdy kwota aktualnego zadłużenia byłby niższa niż 10 000 zł lub równowartość tej kwoty w walucie (§ 11 umowy).

Integralną częścią zawartej umowy były załączniki od nr 1 do nr 6. Załącznik nr 6 stanowił oświadczenie Kredytobiorcy, że było mu znane i wyjaśnione przez Bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnął zobowiązanie kredytowe i był świadomy ponoszonego przez siebie ryzyka. Jednocześnie kredytobiorca przyjął do wiadomości, że prowizja bankowa od kredytu walutowego naliczana będzie i pobrana będzie w walucie udzielonego kredytu, kwota kredytu lub transzy wypłacona będzie w złotych po przeliczeniu według kursu kupna waluty kredytu obowiązującego w Banku w dniu wypłaty kredytu lub transzy kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów walut Banku (...) S.A. ogłoszoną w siedzibie Banku z zastosowaniem zasad udzielania kursów walut obowiązujących w Banku, ewentualna nadwyżka wynikająca z różnic kursowych miała zostać wypłacona przelewem na rachunek bankowy kredytobiorców wskazany we wniosku o wypłatę kredytu, kwota spłaty podlegać miała przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w Banku w dniu dokonywania spłaty, zgodnie z Tabelą kursów walut Banku (...) S.A. ogłoszoną w siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w Banku.

Dowód: umowa k. 15-22, regulamin k. 93-4, cennik k. 95, harmonogram spłaty kredytu k. 24-27.

Środki z kredytu zostały wypłacone powodowi w trzech transzach tj.: I transza w dniu 17 października 2005 roku w wysokości 38 758,13 zł, II transza w dniu 10 kwietnia 2006 roku w wysokości 70 445,61 zł oraz III transza w dniu 21 lipca 2006 roku w wysokości 50 163,03 zł. Z kwoty udzielonego kredytu zgodnie z umową Bank pobrał prowizję z tytułu udzielonego kredytu w wysokości 654 CHF, co stanowiło 1 614,92 zł wg kursu 2,4693 zł.

Dowód: zaświadczenie k. 30-34, wniosek o wypłatę transzy k. 154, zestawienie transakcji k. 160.

Pismem z 18 października 2007r. pozwana zawiadomiła powoda o zmianie oprocentowania kredytu od dnia 18 października 2007 roku do wysokości 4,60 % w stosunku rocznym.

Dowód: pismo k. 23.

W okresie od 17 października 2005 roku do dnia 15 marca 2022 roku powód P. K. w wykonaniu umowy kredytu z 13 października 2005 roku uiścił na rzecz pozwanej łącznie kwotę 159 583,92 zł.

Dowód: zaświadczenie k. 30-34, zeznania powoda na rozprawie w dniu 14 września 2023 roku.

W dniu 30 czerwca 2022 roku powód skierował do pozwanej pismo, w którym wskazując na nieważność umowy z powodu abuzywności klauzul opisanych w § 2 ust. 1 oraz § 5 ust. 2 umowy w związku z ust. 2 tiret drugi załącznika nr 6 do umowy oraz § 9 ust. 1 i ust. 9 w związku z ust. 2 tiret czwarty załącznika nr 6 do umowy wniósł o zwrot nienależnie pobranych od niego środków od dnia 13 października 2005 roku do dnia 15 marca 2022 roku w kwocie 159 583,92 zł. W odpowiedzi na wezwanie, pozwana w piśmie skierowanym do powoda z dnia 15 września 2022 roku nie uznała jego żądania.

Dowód: pismo k. 35, k. 41-42.

W toku procesu powód został poinformowany przez Sąd o ewentualnych skutkach uznania przez Sąd nieważności łączącej go z pozwaną umowy kredytu. Powód w grudniu 2022 roku złożył oświadczenie, że akceptuje skutki uznania przez Sąd nieważności umowy kredytu z dnia 13 października 2005 roku. Oświadczenie powoda zostało odebrane przez stronę pozwaną w dniu 12 stycznia 2023 roku.

Dowód: oświadczenie k. 54, potwierdzenie otrzymania oświadczenia k. 61.

Pozwana jest następcą prawnym Banku (...) Spółki Akcyjnej w K..

Bezsporne.

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd poczynił głównie w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty wymienione w stanie faktycznym. Sąd ocenił dowody z dokumentów jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie podważały ich prawdziwości i autentyczności. Sąd nie miał podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Dołączone do akt sprawy dokumenty w postaci raportu A. K. z Komisji Nadzoru Finansowego z 2013 roku k. 96-99, wydruk z portalu (...)k.100, wydruki ze strony NBP k.101-105, raport k. 106-112, opinia k.113-116, opinia k.117-121 nie przyczyniły się do dokonania ustaleń faktycznych w sprawie. z powyższych dokumentów nie wynikało, aby strona pozwana w sposób należyty poinformowała kredytobiorcę o wiążących się z zawartą umową ryzykach, w jaki sposób tworzone były kursy walut u pozwanej. Okoliczności te nie zmieniają bowiem faktu, że kursy walut były kształtowane jednostronnie przez pozwany Bank. Przedmiotem sprawy były przede wszystkim zapisy łączącej strony umowy pod kątem jej ważności, a te ocenia się w dniu zawarcia umowy.

Zeznania powoda Sąd ocenił jako wiarygodne – choć – podobnie jak w innych sprawach tego rodzaju – akcentował on zaufanie do Banku. Częściowo znalazły one potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd nie znalazł podstaw, aby nie dać wiary zeznaniom powoda dotyczących okoliczności zawarcia umowy kredytu, zasad spłaty przez nich kredytu, tym bardziej, że z dowodów przedstawionych przez pozwany Bank nie wynikały odmienne fakty. Powód wprawdzie podpisał oświadczenie – stanowiące załącznik nr 6 do umowy kredytu, że było mu znane i wyjaśnione przez Bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnął zobowiązanie kredytowe i był świadomy ponoszonego przez siebie ryzyka. Nie oznaczało to jednak, że powód został o tych ryzykach w sposób prawidłowy poinformowany czy tylko złożył pod tym oświadczeniem podpis, co było konieczne dla udzielenia mu kredytu. Treść oświadczenia została przygotowana przez pozwaną. Powód podpisując umowę działał jako konsument, był zatem stroną słabszą niż Bank, zarówno pod względem siły negocjacyjnej, jak i ze względu na stopień poinformowania, i w związku z tym godził się na postanowienia sformułowane wcześniej przez Bank, nie mając wpływu na ich treść. W praktyce informacje takie jak podpisał powód stanowiły dla Banku formę zabezpieczenia przed zarzutem nienależnego wywiązywania się z obowiązków informacyjnych, ale zdaniem Sądu nie można z tych informacji wnioskować, że podpisując je powód zdawał sobie sprawę z ryzyka, które ponosi zawierając umowę na tak długi okres czasu oraz tego, że Bank przed własnym ryzykiem skutecznie się zabezpieczył, poprzez dokonywanie transakcji na rynku międzybankowym.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego wnioskowany przez stronę pozwaną. W związku bowiem z uznaniem przez Sąd nieważności umowy łączącej strony wszelkie rozliczenia pomiędzy stronami zgodnie z powszechną linią orzeczniczą opierają się o teorię dwóch kondykcji. A zatem strony mają obowiązek zwrócić wzajemne świadczenia. Ustalenie wysokości tych świadczeń nie wymagało wiadomości specjalnych. Wysokość tych świadczeń wynikała z zaświadczenia wydanego przez samą pozwaną w dniu 14 kwietnia 2022 roku k. 30-34.

Sąd zważył:

Powództwo w zasadniczej części zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej jednak kolejności należało odnieść się do zarzutu strony pozwanej co do braku interesu prawnego powoda w żądaniu ustalenia nieważności umowy kredytu z dnia 13 października 2005 roku.

W myśl przepisu art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Niewątpliwym jest, co wyraża ugruntowany w orzecznictwie Sądów Powszechnych i Sądu Najwyższego pogląd, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Wbrew stanowisku strony pozwanej, powód nie dysponował jakimkolwiek innym żądaniem, które chroniłoby go pełniej niż żądania zawarte w pozwie. Wystąpienie przez powoda jedynie z żądaniem zapłaty oparte na przesłankowym ustaleniu nieważności umowy, mogłoby obejmować jedynie żądanie zwrotu zapłaconych rat kredytu. Nie rozwiązywałoby natomiast kwestii obowiązku zapłaty przyszłych i jeszcze niewymagalnych rat, możliwości wypowiedzenia umowy przez pozwany Bank i negatywnych skutków dla powoda, związanych z tym wypowiedzeniem. Powód byłby narażony na konieczność wytaczania kolejnych powództw o zapłatę dalszych spłaconych rat, względnie na bycie pozwanym w sprawie o zapłatę z powództwa Banku, gdyby zaprzestał spłaty kredytu. Tym samym, to powództwo o ustalenie nieważności umowy jest jedynym i najdalej idącym środkiem ochrony powoda, zmierzającym do oceny i ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie związania lub braku związania stron postanowieniami zaskarżonej umowy kredytowej. Specyfika sprawy o ustalenie nieważności umowy kredytu, która miała trwać oraz nakładać na strony obowiązki i prawa jeszcze przez kilkanaście lat, daje przekonanie o istnieniu interesu prawnego powoda w ustaleniu. Uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewnia powodowi ochronę jego interesów i definitywnie kończy spór na tle obowiązywania postanowień umowy kredytu. Czym innym jest natomiast ewentualne rozliczenie pomiędzy stronami, mające swoją podstawę w uznaniu nieważności umowy.

Powód wniósł o ustalenie przez Sąd nieważności zwartej umowy między innymi w związku z zamieszczeniem w umowie postanowień niedozwolonych, a to w § 2 ust. 1 oraz § 5 ust. 2 umowy w związku z ust. 2 tiret drugi załącznika nr 6 do umowy oraz § 9 ust. 1 i ust. 9 w związku z ust. 2 tiret czwarty załącznika nr 6 do umowy, których eliminacja jego zdaniem powoduje nieważność całego stosunku prawnego. Sąd podzielił w tym zakresie stanowisko powoda. Zdaniem Sądu w treści umowy znajdowały się niedozwolone postanowienia umowne w załączniku nr 6 do umowy kredytu – w jego ust. 2 pkt 2 i 4.

Na wstępie rozważań prawnych zauważyć należało, że strony podpisały umowę kredytu denominowanego. Kwota kredytu została wyrażona w walucie obcej - (...). Powód nie wiedział jaka kwota kredytu w złotówkach zostanie mu wypłacona z uwagi na różnicę kursu waluty pomiędzy datą zawarcia umowy, a datą wypłaty kredytu. Oprocentowanie kredytu było zależne od stóp procentowych franka szwajcarskiego. Wysokość rat była uzależniona od kursu franka szwajcarskiego.

W tym miejscu należy podkreślić również, że brak możliwości zrozumienia umowy kredytowej nie może obciążać konsumenta. Kredyty i pożyczki są powszechnymi i ogólnie dostępnymi usługami dla konsumentów. Na Banku, jako profesjonaliście, spoczywał obowiązek przygotowania takiej treści umowy, aby była ona zrozumiała dla danego Klienta. Działanie Banku z odpowiednią, podwyższoną starannością profesjonalisty, wymagało, aby jego pracownik potrafił konsumentowi jasno, ale szczegółowo, przedstawić warunki umowy. Wskazać mu nie tylko na korzystności kredytu denominowanego w chwili zawarcia umowy, ale również uświadomić wszystkie ryzyka z tym związane. I nie powinno to ograniczać się do ogólnych formułek o możliwości zmiany kursu waluty, bo to jest wiedza powszechna. Zachęcając konsumenta do zawarcia umowy kredytu denominowanego, pozwana powinna wyjaśnić mu konkretnie na gruncie proponowanych postanowień umowy, wpływ zmiany kursu na wysokość nie tylko rat, ale również pozostałego do spłaty zadłużenia, czy sposobu ustalenia wysokości zadłużenia przeterminowanego.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

Postanowienia umowne dotyczące klauzuli denominacyjnej w załączniku nr 6 do umowy kredytu w ust. 2 pkt. 2 i 4 zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały one negocjacjom. W/w postanowienia w zakresie klauzuli denominacyjnej dotyczyły wprawdzie głównych świadczeń stron ale nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Możliwa była więc kontrola incydentalna tych postanowień w zakresie, czy wzorzec zawierał niedozwolone postanowienia umowne. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku kwestionowanych postanowień użyto pojęcia „Kwota wypłacanej transzy wypłacana jest w złotych po przeliczeniu według kursu kupna waluty kredytu obowiązującego w Banku w dniu wypłaty transzy kredytu zgodnie z tabelą kursów walut Banku (...) Spółką Akcyjną ogłoszoną w siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w Banku”, oraz „kwota spłaty podlega przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w Banku w dniu dokonywania spłaty, zgodnie z tabelą kursów walut Banku (...) Spółki Akcyjnej ogłoszoną w siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w Banku (załącznik nr 6 do umowy kredytu k. 20). W umowie nie podano definicji tabeli kursów walut Banku (...) Spółką Akcyjną, mechanizmu jej tworzenia. Powód zatem nie miał jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez pozwaną, to zaś czyniło w/w postanowienia niejednoznacznymi.

Orzekający w niniejszej sprawie Sąd podziela stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądów Powszechnych, Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, że wszelkie postanowienia w umowach kredytów denominowanych i indeksowanych do waluty obcej, stosujące zasady spreadu walutowego, ustalające kurs walut tylko na podstawie kursów i tabel opracowywanych przez bank, co do których konsument nie miał dostępu lub nie miał możliwości negocjacji, czy wpływu na ich treść są niedozwolonymi postanowieniami umownymi i nie mogą one wywoływać co do konsumenta jakichkolwiek skutków. Nie budzi wątpliwości fakt, że w niniejszej sprawie powód nie miał wpływu na treść postanowień umowy. Pozwana arbitralnie ustaliła sposób przeliczania walut, który był jednostronnie korzystny dla Banku. Wykorzystanie spreadu walutowego w każdej sytuacji działało na korzyść Banku, podnosiło zadłużenie powoda i podwyższało należne od niego raty.

Okoliczności zawarcia umowy kredytowej z powodem oraz postanowienia umowy odnoszące się do tabeli kursów Banku, naruszały równorzędność stron umowy. Odwołanie się do tabeli kursów Banku pozwalało pozwanej na jednostronne kształtowanie tego kursu, a tym samym zadłużenia powoda. Przyjęty na potrzeby umowy kredytowej mechanizm ustalania kursu franka szwajcarskiego według nieskonkretyzowanych, nietransparentnych i niezrozumiałych dla konsumenta kryteriów uniemożliwił powodowi przewidzenie ryzyk umowy i ich skali. Sposób kształtowania tabeli kursów Banku w oparciu o czynniki obiektywne oraz fakt, że nie odbiegały one od średniego kursu Narodowego Banku Polskiego, nie miał znaczenia dla oceny postanowień umowy jako abuzywnych. Kursy franka szwajcarskiego były nadal jednostronnie kształtowane przez pozwaną (tak: Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 19 sierpnia 2020 r., I ACa 1002/19, LEX 3102498 i w wyroku z 12 kwietnia 2021 r., I ACa 1026/18, LEX 3191468).

W ocenie Sądu, umowa kredytowa podpisana przez strony jest w całości nieważna. Usunięcie z niej tylko postanowień zawierających klauzule odnoszące się do tabeli kursów Banku i spreadu walutowego skutkowałoby umową, w której nie została określona kwota kredytu w walucie polskiej do wypłaty dla powoda. Umowa określałaby jedynie kwotę udzielonego kredytu we frankach szwajcarskich oraz przewidywałaby możliwość spłaty rat kredytu we frankach szwajcarskich. Zachowanie tych dwóch postanowień umowy nie czyni możliwym jej kontynuowanie. Po pierwsze, powód nigdy nie otrzymał od Banku kwoty
65 400 CHF, ani jej równowartości ustalonej według obiektywnych kryteriów. Przy wypłacie kredytu pozwana ustaliła kurs waluty jednostronnie w oparciu o swoją tabelę kursów przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. Następnie, powód spłacał kredyt w walucie polskiej. Wpłacane przez niego raty były przeliczane przez pozwaną w oparciu o jej tabelę kursów, przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. W tych okolicznościach, przy ustaleniu abuzywności klauzul odwołujących się do tabeli kursów Banku i spreadu walutowego, nie sposób ustalić kwoty pozostałego do spłaty zadłużenia powoda, skoro zarówno wypłacona powodowi kwota kredytu, jak i sposób rozliczania wpłacanych przez niego rat był oparty o niedozwolone klauzule umowne. Zasady współżycia społecznego i dobre obyczaje sprzeciwiają się kontynuowaniu umowy przy przyjęciu, że do spłaty pozostaje powodowi kwota kredytu wyrażona we frankach szwajcarskich. Zobowiązanie powoda do spłaty kwoty kredytu ustalonej we frankach szwajcarskich w § 2 umowy w sytuacji, w której na podstawie postanowień tej umowy nie wypłacono mu uczciwie przeliczonej na walutę polską kwoty kredytu, rażąco naruszałoby jego interes jako konsumenta oraz zasady współżycia społecznego. Ponadto, powstaje pytanie w jaki sposób miałaby zostać obliczona kwota pozostałego mu do spłaty kredytu we frankach szwajcarskich, skoro od 2005 roku powód regularnie spłacał kredyt w walucie polskiej. Z całą pewnością nie mogłaby to być kwota obliczona przez Bank według niedozwolonych postanowień umowy, co do tej pory miało miejsce. Poza tym, utrzymanie w mocy umowy wymagałoby nowego ustalenia wysokości rat i terminów zapłaty, albowiem dotychczas przewidziany harmonogram spłaty nie odpowiadałby przecież prawidłowo ustalonemu aktualnemu zadłużeniu powoda z tytułu umowy kredytu.

Dlatego też Sąd w pkt. 1 wyroku uznał, że bez niedozwolonych postanowień kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów i ustalił jej nieważność, w oparciu o art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 Prawa Bankowego.

Stwierdzenie nieważności umowy kredytu uprawniało powoda do wystąpienia z roszczeniem o zwrot świadczeń dokonanych w wykonaniu w/w nieważnej umowy, jako nienależnych – w oparciu o art. 410 § 1 i 2 k.c. Tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu Uchwały składu siedmiu Sędziów z dnia 07 maja 2021 roku. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Powód domagał się w niniejszej sprawie zasądzenia kwoty 159 583,92 zł tytułem zapłaty uiszczonych przez niego rat w wyniku wykonania umowy. W/w kwota wynika z zaświadczenia wystawionego przez pozwaną z dnia 14 kwietnia 2022 roku k. 30-34. Dlatego też Sąd w pkt. 2 zasądził od pozwanej w/w kwotę na rzecz powoda wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 listopada 2023 roku do dnia zapłaty.

Zasądzając na rzecz powoda dochodzone przez niego roszczenie jak w pkt. 2 wyroku Sąd uznał zgłoszony przez pozwaną zarzut przedawnienia za bezzasadny. Sąd w pełni podziela w zakresie liczenia biegu terminu przedawnienia stanowisko wyrażone w uzasadnieniu uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III Czp 6/21 przez Sąd Najwyższy, który stwierdził, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Kredytobiorca - konsument nie może zakładać, iż roszczenie Banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (tak w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 roku w sprawie III CZP 11/20 Sąd Najwyższy). Termin przedawnienia roszczenia powoda o zapłatę wynosił lat 10. Do roszczeń powoda o zapłatę ma bowiem zastosowanie 10 – letni termin przedawnienia, jako roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia (art. 118 k.c.). Dodatkowo zmiany okresów przedawnienia nie mogą dotknąć konsumenta, którym jest powód, na co wskazuje art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018, poz. 1104) stanowiący, że do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 k.c. i art. 125 § 1 k.c., stosuje się przepisy ustawy kodeks cywilny, w brzmieniu dotychczasowym. Przy tym zdaniem Sądu termin przedawnienia w stosunku do powoda rozpoczął bieg od grudnia 2022 roku, o czym była mowa we wcześniejszej części uzasadnienia, albowiem wówczas złożył świadomą, wyraźną i swobodną decyzję co do nieważności umowy kredytu z dnia 13 października 2005 roku.

Sąd w niewielkim zakresie oddalił roszczenie powoda o zapłatę, tj. w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie w pkt. 3 wyroku. Powód domagał się odsetek ustawowych za opóźnienie od żądanej kwoty od dnia 26 lipca 2022 roku. W ocenie Sądu wymagalność roszczenia o zapłatę należało wiązać z momentem złożenia przez powoda pisma modyfikującego powództwo w sprawie, to jest w piśmie z 20 września 2023r. Odpis pisma powoda doręczono stronie pozwanej w dniu 10 listopada 2023 roku. Dlatego też Sąd uznał, iż odsetki ustawowe za opóźnienie należne powodowi powinny zostać zasądzone od dnia następnego roboczego od doręczenia pozwanej pisma zawierającego zmianę powództwa tj. od 12 listopada 2023 roku.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął w oparciu o art. 100 zdanie drugie k.p.c. tj. Sąd włożył na pozwaną obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, gdyż powód uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania. Na zasądzone od pozwanej na rzecz powoda koszty procesu w pkt. 4 wyroku złożyła się opłata sądowa od pozwu w wysokości 1 000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 5 400 zł.

R., dn. 10 stycznia 2024 roku