Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 marca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: protokolant sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2022 roku w Rybniku

sprawy z powództwa P. M., K. M.

przeciwko R. Bank (...) w W. Oddział w Polsce z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  oddala wniosek pozwanej z dnia 15 grudnia 2021 roku o odrzucenie pozwu;

2.  oddala wniosek pozwanej z dnia 15 grudnia 2021 roku o zwrot pisma z dnia 3 listopada 2021 roku zawierającego rozszerzenie powództwa;

3.  ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) zawarta w dniu 04 lipca 2008 roku przez powodów P. M. i K. M. z (...) S.A. Spółkę Akcyjną Oddział w Polsce z siedzibą w W., którego następcą prawnym jest pozwana R. Bank (...) w W. Oddział w Polsce z siedzibą w W., jest nieważna;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 19 460,71 CHF (dziewiętnaście tysięcy czterysta sześćdziesiąt franków szwajcarskich siedemdziesiąt jeden centymów) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 kwietnia 2020 roku do dnia zapłaty,

5.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 3 916,67 CHF (trzy tysiące dziewięćset szesnaście franków szwajcarskich sześćdziesiąt siedem centymów) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty,

6.  zasądza od pozwanej na rzecz każdego z powodów po 3217 zł (trzy tysiące dwieście siedemnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1631/20

UZASADNIENIE

W ostatecznie sprecyzowanym stanowisku w piśmie z dnia 28 grudnia 2021 roku powodowie P. M. i K. M. wnieśli o ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny zawarta w dniu 4 lipca 2008 r. nr (...) z poprzednikiem prawnym pozwanego - (...) S.A. Oddział w Polsce, jest nieważna. Powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce na rzecz powodów P. M. i K. M. łącznie (ewentualnie solidarnie) kwoty 19 460,71 CHF tytułem zwrotu świadczeń nienależnych - rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych przez powodów w okresie 5 października 2012 r. do 10 marca 2020 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty; zasądzenie od pozwanego R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce na rzecz powodów łącznie (ewentualnie solidarnie) dalszej kwoty 3 916,67 CHF tytułem zwrotu świadczeń nienależnych - rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych przez powodów w okresie 10 kwietnia 2020 r. do 5 października 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia zmienionego powództwa do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powodowie wyjaśniali, że nie mogli zaciągnąć kredytu w złotych polskich, bowiem nie mieli zdolności kredytowej, dlatego zaciągnęli kredyt we frankach szwajcarskich. Powodowie nie byli informowani o ryzyku walutowym. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania umowy. Od 5 września 2008 r. do 5 września 2012 r. powodowie spłacali kredyt w złotówkach, które pozwany przeliczał na (...) według tabeli kursów. Od 9 czerwca 2012 r. powodowie kupowali walutę (...) na portalu internetowym i spłacali kredyt w (...). Od 5 października 2012 r. do 10 marca 2020 r. wpłacili kwotę 4938,85 CHF, która została zaliczona na odsetki oraz kwotę 14476,86 CHF, która została zaliczona na spłatę kapitału. Powodowie łącznie wpłacili kwotę 19 460,71 CHF. Powodowie kwestionowali postanowienia umowy i regulaminu, które nie określały precyzyjnie rzeczywistej wysokości świadczenia banku, jak też świadczeń powodów, w sposób możliwy do ustalenia bez decyzji banku.

Po wniesieniu pozwu, powodowie, działając z ostrożności w niepewnej sytuacji prawnej nadal uiszczali pozwanemu raty kredytu i w okresie od 10 kwietnia 2020 r. do 5 października 2021 r. wpłacili pozwanemu w ten sposób dalszą kwotę 3 916,67 CHF.

Powodowie wskazali, że w punkcie 3 pozwu omyłkowo nie został zgłoszony wniosek o zasądzenie kosztów procesu innych niż koszty zastępstwa procesowego, co w konsekwencji także wymagało rozszerzenia powództwa w tym zakresie. Jako wartość przedmiotu sporu powodowie w pozwie podali wartość świadczenia ustalonego i wypłaconego przez bank w spornej umowie - a to wobec żądania ustalenia nieważności całej umowy. W ocenie powodów nie znajdują także jakiegokolwiek oparcia twierdzenia pozwanego wskazujące na świadomość ryzyka kursowego po stronie powodów w chwili zaciągania zobowiązania - w szczególności takiej świadomości nie dowodzą ani wyniki przeprowadzonego dotychczas postępowania dowodowego ani załączone od odpowiedzi na pozew dokumenty - w tym zawierające formalne oświadczenia powodów o zapoznaniu się z ryzykiem kursowym. W konsekwencji także nie sposób uznać za zasadne twierdzeń pozwanego odnośnie wypełniania przez bank wobec powodów obowiązków informacyjnych w powyższym zakresie. W istocie bank nie tylko nie przedstawił powodom rzetelnych informacji, ale wzbudził w powodach przekonanie, że ryzyko walutowe jest niewielkie, a sam kredyt indeksowany jest dla powodów rozwiązaniem najkorzystniejszym. Przekazanie powodom informacji, że nie mają wystarczającej zdolności kredytowej w złotych polskich, a mają ją we frankach szwajcarskich oddziaływało na nich podwójnie. Po pierwsze, stwarzało wybór pozorny. Okazywało się bowiem, że zapotrzebowanie kredytowe konsumenta bank zaspokoi tylko w przypadku zaciągnięcia kredytu indeksowanego. Po drugie, utwierdzało powodów w przekonaniu, że to kredyt indeksowany jest dla nich rozwiązaniem korzystniejszym. Tymczasem wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności pozwanego Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń więżących się z oferowanym kredytem, tak by powodowie mieli pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. W ocenie powodów, pozwany zapewnił sobie znaczną dowolność przy określaniu kursu (...) na potrzeby obliczenia raty kredytu - zastosowany bowiem w umowie mechanizm spreadu walutowego pozwalał bankowi na sztuczne zaniżanie kursu kupna oraz podwyższanie kursu sprzedaży we własnej tabeli, a tym samym prowadził do uzyskiwania nieuzasadnionych korzyści kosztem powodów. Powodowie przytoczyli argumenty i orzecznictwo sądów na poparcie swojego żądania.

W odpowiedzi na pozew R. Bank (...) w W., prowadzący w Polsce działalność za pośrednictwem Oddziału R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce w W. wniósł o oddalenie pozwu oraz o zasadzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania. Z kolei w związku z modyfikacją pozwu przez powodów w ich piśmie z dnia 3 listopada 2021 r. wniósł o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt. 3 k.p.c., z uwagi na brak zdolności sądowej pozwanego oraz o zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych. W przypadku nieuwzględnienia przez Sąd powyższego wniosku, pozwany wniósł o zwrot w/w pisma strony powodowej na podstawie art. 130 ² § 1 k.p.c. w zw. z art. 25a u.k.s.c.. Na wypadek nieuwzględnienia powyższego wniosku, pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, w tym również w zakresie wynikającym z pisma z dnia 3 listopada 2021 r. zawierającego modyfikację żądań pozwu. Pozwany wniósł o zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych. Pozwany podniósł zarzut braku solidarności po stronie powodowej.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew i odpowiedzi na modyfikację powództwa, pozwany zaprzeczył twierdzeniom powodów. Pozwany zaprzeczył brak możliwości negocjowania przez stronę powodową warunków umowy w trakcie trwania procedury kredytowej czy też wpływania na jej treść, uchybieniu przez pozwanego standardom jakości i obsługi powodów jako konsumentów, w tym niewypełnienia obowiązku informacyjnego przez pozwanego zarówno w toku czynności poprzedzających zawarcie umowy kredytu jak i w trakcie jej zawierania w zakresie dotyczącym ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego, zmian kursu walutowego i związaną z tym zmianą wysokości kwoty zaciągniętego zobowiązania i rat kapitałowo-odsetkowych, braku indywidualnego uzgodnienia między stronami postanowień umownych dotyczących klauzul indeksacyjnych; braku możliwości zapoznania się z umową i regulaminem w trakcie trwania procedury kredytowej, ukształtowania treści umowy w sposób niejednoznaczny a także sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający interesy powodów oraz dowolności pozwanego w kształtowaniu tabeli kursowej. Pozwany wskazał, że oddział zagranicznego przedsiębiorcy nie posiada osobowości prawnej, bowiem wpis oddziału do rejestru przedsiębiorców upoważnia tego przedsiębiorcę jedynie do rozpoczęcia działalności, nie nadając oddziałowi osobowości prawnej. Oddział w istocie stanowi jedynie część działalności gospodarczej przedsiębiorcy zagranicznego - jego jednostkę organizacyjną. Jako taki nie ma on osobowości prawnej, a jest wyodrębnioną jedynie w oparciu o kryterium lokalizacji częścią działalności gospodarczej przedsiębiorcy. Pozwany podkreślił, że strona powodowa nie uiściła opłaty od rozszerzonego powództwa w wysokości 30 złotych. W ocenie pozwanego brak uiszczenia wskazanej opłaty od pisma obejmującego rozszerzenie powództwa jest brakiem fiskalnym powodującym zwrot pisma bez wzywania do usunięcia tego braku. Pozwany podtrzymał stanowisko, iż stronie powodowej nie przysługuje interes prawny w zakresie powództwa o ustalenie. Podkreślił, że skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie, wynikające z błędnego przekonania co do przysługiwania powodowi określonych uprawnień, ryzyko naruszenia w przyszłości jego praw. W przypadku gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym powodowi służy roszczenie o świadczenie, wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. W ocenie pozwanego strona powodowa wskazała, że domaga się zasądzenia (ewentualnie) solidarnie na rzecz powodów zgłaszanych w pozwie roszczeń, nie uzasadniając bliżej tej kwestii. Pozwany wskazał, że zasądzenie jakichkolwiek kwot solidarnie na rzecz powodów nie jest możliwe, bowiem o solidarnym charakterze zobowiązania decyduje formalne ustanowienie solidarności, nie wystarczy zaś stwierdzenie wspólnego celu zobowiązania. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powodów (k. 48).

Na rozprawie w dniu 30 listopada 2021 roku pozwany w przypadku uwzględnienia przez Sąd roszczenia powodów w zakresie ustalenia nieważności umowy na podstawie art. 496 k.p.c. w zw. 497 k.p.c. złożył oświadczenie w zakresie ewentualnego skorzystania z prawa zatrzymania, dopóki druga strona nie zaoferuje zwrotu otrzymanego jej świadczenia tj. zwrotu wypłaconego kredytu w wysokości 160 000 zł albo ewentualne zabezpieczenie roszczenia poprzez skorzystanie z prawa zatrzymania.

Sąd ustalił:

Na wypełnionym formularzu Banku (...) wniosku kredytowym z 29 kwietnia 2008 r. powodowie wskazali, że wnioskują o kredyt w wysokości 160 000 zł. Zaznaczyli, iż walutą kredytu ma być (...), a okres kredytowania ma wynosić 480 rat. W 2008 roku P. M. był listonoszem, a jego żona K. M. była referentem w L. Banku. Powodowie potrzebowali kredytu z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym w kwocie 150 000 zł oraz refinansowanie poniesionych wydatków na cele mieszkalne w kwocie 10 000 zł. Oboje zaciągnęli wcześniej kredyty ratalne w kwocie 6000 zł (miesięczna rata wynosiła 142 zł), 8000 zł (miesięczna rata wynosiła 382 zł) oraz 20 000 zł (miesięczna rata wynosiła 490 zł). Innych zobowiązań małżonkowie nie posiadali.

Pracownik pozwanej przedstawiła ofertę zawarcia umowy kredytu w walucie (...), informując powodów, że nie posiadają zdolności kredytowej do zawarcia umowy w PLN. W dniu 9 lipca 2008 r. powodowie ponownie stawili się w siedzibie pozwanego, gdzie czekały na powodów gotowe dokumenty do podpisania. Powodowie podpisali decyzję kredytową oraz umowę kredytu wraz z załącznikami. Powodom nie została przedstawiona żadna symulacja obrazująca zmianę wysokości raty kredytu, oprocentowania w przypadku wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Pracownik pozwanej również nie poinformował powodów w jaki sposób tworzone są tabele Kursowe Banku. W celu zawarcia umowy kredytu powodowie nie udali się do innych Banków. Powodowie zdecydowali się na wzięcie kredytu zaoferowanego przez pracownika pozwanej z uwagi na brak możliwości zaciągnięcia kredytu złotówkowego i przeświadczeniem o stabilności kursu franka szwajcarskiego.

W dniu 9 lipca 2008 roku powodowie zawarli z pozwaną umowę o kredyt hipoteczny nr (...), datowaną na dzień 4 lipca 2008 r. według przedstawionego im przez Bank wzorca, bez jakichkolwiek zmian w treści tego wzorca. Była to umowa kredytu indeksowanego w kwocie 160 000 (§ 2 umowy) na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym tj. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w R.; refinansowanie poniesionych wydatków na cele mieszkaniowe oraz modernizację. Zgodnie z § 5 umowy, wypłata kredytu powodom miała nastąpić w transzach, w formie przelewu na wskazany przez nich rachunek z zastrzeżeniem, że całkowita wypłata kredytu nastąpi do 24 miesięcy od dnia zawarcia umowy, a termin złożenia pierwszej dyspozycji wypłaty nie może przekraczać 60 dni od dnia jej zawarcia.

Należna Bankowi prowizja od udzielonego kredytu wynosiła 1 440 zł (§ 2 umowy). Wskazano, że jako zabezpieczenie kredytu wraz z odsetkami i innymi należnościami wynikającymi z umowy ustanowiono zabezpieczenia: pierwszą hipotekę kaucyjną do kwoty 320 000 zł na zabezpieczenie spłaty kredytu ustanowioną na rzecz Banku oraz cesję praw na rzecz Banku z polisy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych (§ 7). Zgodnie z § 6 umowy spłata zadłużenia z tytułu kredytu następowała w terminach i wysokościach określonych w Umowie, w równych miesięcznych ratach. Zaznaczono, że kredyt podlega spłacie w 480 ratach. W § 4 umowy wskazano, że kredytobiorca został zwolniony z zapłaty prowizji od wcześniejszej spłaty kredytu dokonanej po pierwszych trzech latach okresu kredytowania.

Zgodnie z § 8 umowy od zadłużenia przeterminowanego Bank pobiera odsetki o charakterze zmiennym, które w dniu sporządzenia umowy wynosiły 16% w stosunku rocznym.

Powodowie złożyli również oświadczenie o wyborze waluty obcej, gdzie potwierdzili że zapoznali się z występującym ryzykiem walutowym oraz zostali poinformowani, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach Banku.

Aneksem nr (...) do umowy kredytu hipotecznego nr (...) wskazano, że na mocy art. 42e ust. 2 ustawy Prawo Bankowe, (...) Spółka Akcyjna jako bank krajowy z dniem 19 września 2011 r. wstąpiła z mocy prawa we wszystkie prawa i obowiązki (...) S.A. związane z działalnością Oddziału, w tym prawa i obowiązki wynikające z tytułu zmienianej niniejszym aneksem umowy. Strony postanowiły, że spłata udzielonego kredytu indeksowanego do waluty obcej będzie następować w walucie obcej (...), do której kredyt jest indeksowany. Kredytobiorca zobowiązał się do posiadania rachunku bankowego w walucie obcej, do której indeksowany jest kredyt prowadzonego przez Bank, służącego do obsługi kredytu przez cały okres, w którym obowiązuje spłata rat kredytu w walucie obcej (...).

Pismem z dnia 6 kwietnia 2020 roku powodowie wezwali pozwanego do uznania, że w związku ze wskazanymi postanowieniami umowy, stanowiącymi klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ kc, umowa ta jest w całości nieważna oraz do zapłaty kwoty 19 460 CHF tytułem zwrotu świadczenia nienależnego na podstawie nieważnej umowy.

Pismem z dnia 18 kwietnia 2020 r. pozwany wskazał, że kwestionuje wszystkie zarzuty i roszczenia przedstawione w piśmie, ponieważ pozbawione są podstaw faktycznych i prawnych. Przedmiotowy kredyt jest kredytem udzielonym w złotych polskich, indeksowanym do waluty obcej (...), a zawarta umowa jest ważna i powinna być wykonywana przez strony zgodnie z jej treścią.

Dowód: umowa o kredyt hipoteczny nr (...) k. 17-19, regulamin kredytu hipotecznego k. 20-24, zaświadczenie k. 25-31, odpis z księgi wieczystej k. 32-33, wezwanie przedsądowe wraz z potwierdzeniem nadania k. 34-35, odpowiedź na wezwanie k. 36, odpis KRS K. 78-85, wniosek o kredyt hipoteczny k. 91-95, oświadczenie związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej k. 97, decyzja kredytowa k. 99, oświadczenie kredytobiorcy zw. z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką k. 117, aneks nr (...) sporządzony w dniu 11 września 2012 r. k. 119-122, zarządzenie nr 92 k. 128, zarządzenie nr 60 k. 130-138, pismo k. 144-145, zmiany do umowy k. 147-153,155-159, zestawienie kursów sprzedaży w bankach k. 188-191, zeznania świadka A. S. na piśmie k. 227-231, historia transakcji k. 261-264, zeznania powoda na rozprawie 30 listopada 2021 r. k. 303v-304, zeznania powódki na rozprawie 30 listopada 2021 r. k. 304-304v

Oceniając przedstawiony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał go w zakresie ustalonego stanu faktycznego za wiarygodny i niebudzący wątpliwości. Sąd nie oparł ustaleń na podstawie zeznań złożonych przez świadka na piśmie A. S. albowiem świadek nie znał powodów, nie był obecny przy oferowaniu im kredytu, przy podpisywaniu umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do (...), a jego zeznania miały nadto charakter czysto teoretyczny.

Sąd zważył:

W pkt. 1 wyroku Sąd oddalił wniosek pozwanej o odrzucenie pozwu. Uzasadniając wniosek o odrzucenie pozwu – modyfikacji powództwa pozwany powołał się na treść art. 14 ust 1 ustawy o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tj. z dnia 18 czerwca 2020 r. Dz.U. z 2020 r. poz. 1252) wskazując, że dla wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorcy zagraniczni z państw członkowskich mogą tworzyć oddziały z siedzibą na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie zagraniczny przedsiębiorca może rozpocząć działalność w ramach oddziału po uzyskaniu wpisu oddziału do rejestru przedsiębiorców (art. 17). Pozwany podkreślał przy tym, iż w uzasadnieniu do rzeczonej ustawy zaznaczono, iż oddział jest jedynie formą, w jakiej działa przedsiębiorca zagraniczny. Jednocześnie pomimo definicji legalnej oddziału jako wyodrębnionej i samodzielnej organizacyjnie części działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę poza jego siedzibą, w przedmiotowej sprawie zdaniem pozwanego zachodzi brak osobowości prawnej pozwanego oddziału. Pozwany zaznaczył również, że w praktyce orzeczniczej sądów powszechnych ukształtował się pogląd, zgodnie z którym oznaczenie jako strony oddziału przedsiębiorcy zagranicznego nie podlega konwalidacji i stanowi podstawę do odrzucenia pozwu.

Wbrew stanowisku pozwanego w judykaturze wypracowane zostało, co do zasady jednoznaczne stanowisko, w świetle którego mylne oznaczenie w pozwie strony pozwanej nie daje samo przez się podstawy do odrzucenia pozwu, gdy z uzasadnienia zawartego w pozwie żądania wynika kogo strona powodowa ma zamiar pozwać. Posłużenie się firmą oddziału osoby prawnej nie oznacza bowiem, iż strona czynności procesowej jest oddział. W tym wypadku w postępowaniu sądowym występuje osoba prawna, której oddział został wskazany i z którego działalnością wiąże się przedmiot postępowania przed sądem (vide. post SN z 4 października 2018 roku, sygn. akt II CSK 232/18, legalis, post. SN z dnia 16 stycznia 2015 roku, sygn. akt III CSK 72/14, legalis, postanowienie Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 23 października 2020 r. I C 717/20). Konstatacją powyższego winno być więc stwierdzenie, iż w przypadku wskazania w pozwie, w piśmie zawierającym modyfikację powództwa jako strony pozwanej oddziału osoby prawnej w miejsce samej osoby prawnej, nie może rzutować dla strony wszczynającej postępowanie sądowe negatywną konsekwencją w postaci odrzucenia pozwu (art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c.), z powodu braku zdolności sądowej osoby prawnej, w tym oddziału zagranicznej osoby prawnej. Zagraniczny przedsiębiorca, prowadzący działalność w formie spółki akcyjnej a działający na terenie Polski w ramach oddziału ujawnionego w odpowiednim rejestrze ma bowiem zdolność sądową stanowiącą emanację przysłuchującej mu jako osobie prawnej zdolności prawnej. Analogicznie, obowiązek posługiwania się przez zagraniczne banki działające na terenie Polski oznaczeniem oddziału mającego siedzibę na terenie kraju nie oznacza, że stroną czynności bankowej jest oddział banku zagranicznego traktowany jako samodzielny podmiot prawny (por z post SN z dnia 27 października 2010 roku, sygn. akt V CSK 96/10, legalis). Tym bardziej więc niewłaściwe określenie wyłącznie siedziby osoby prawnej, przez wskazanie siedziby jej oddziału utworzonego w Polsce i wpisanego do rejestru przedsiębiorców nie uzasadnia uznania, że stroną pozwaną jest oddział osoby prawnej, nie mający zdolności sądowej (art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c.). Tym samym w realiach niniejszej sprawy nie zachodziła przyczyna skutkująca obowiązkiem odrzucenia pozwu.

Pozwany w odpowiedzi na pozew podniósł zarzut przedawnienia dochodzonego przez powodów roszczenia. Zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem, jest bezzasadny. Roszczenie strony powodowej nie mogło zostać uznane za przedawnione, gdyż każde miesięczne świadczenie, którego dotyczy miało swój niezależny byt prawny, przez co nie może zostać uznane za okresowe. Wymusza to zatem zastosowanie do kwestii przedawnienia terminu podstawowego z art. 118 k.c. (10 i 6 letniego) z tym zastrzeżeniem, że z orzecznictwa (...) wynika, iż bieg terminu przedawnienia roszczeń konsumenta nie może rozpocząć się wcześniej, aniżeli od dnia, w którym mógł dowiedzieć się o całości swoich praw wynikających z tej dyrektywy 93/13. Roszczenie o ustalenie nieważności umowy jest zaś nieprzedawnialne.

Z uwagi na konstrukcję żądania, Sąd w pierwszej kolejności rozważył kwestię dotyczącą ważności zawartej umowy z dnia 4 lipca 2008 r. Jednocześnie, nie ustosunkowywał się do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony w licznych i obszernych pismach, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1998 r. II UKN 282/98).

Odnosząc się do wniosku pozwanej w przedmiocie zwrotu pisma procesowego strony powodowej z dnia 3 listopada 2021 r., wskazać należy, iż wniosek ten podlegał oddaleniu – pkt. 2 wyroku, mając na uwadze uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2022 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 38/22, zgodnie z którą od powoda będącego konsumentem, dochodzącego w jednym pozwie kilku roszczeń wynikających z czynności bankowych, pobiera się na podstawie art. 13a ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 755 z późn. zm.) jedną opłatę stałą, jeżeli wartość przedmiotu sporu dla tych roszczeń, ustalona na podstawie art. 21 k.p.c., przewyższa kwotę 20 000 zł.

Powództwo w zakresie ustalenia jak w pkt. 1 pozwu zasługiwało na uwzględnienie. W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu strony pozwanej co do braku interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia.

W myśl przepisu art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Niewątpliwym jest, co wyraża ugruntowany w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego pogląd, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Wbrew stanowisku strony pozwanej, powodowie nie dysponowali jakimkolwiek innym żądaniem, które chroniłoby ich pełniej niż żądania zawarte w pozwie. Wystąpienie przez powodów jedynie z żądaniem zapłaty oparte na przesłankowym ustaleniu bezskuteczności niektórych postanowień umowy czy na nieważności umowy, mogłoby obejmować jedynie żądanie zwrotu w pierwszym przypadku nadpłaconych przez powodów rat kredytu, w drugim zapłaconych rat kredytu. Nie rozwiązywałoby natomiast kwestii obowiązku zapłaty przyszłych i jeszcze niewymagalnych rat, możliwości wypowiedzenia umowy przez pozwany Bank i negatywnych skutków dla powodów, związanych z tym wypowiedzeniem. Powodowie byliby narażeni na konieczność wytaczania kolejnych powództw o zapłatę dalszych nadpłaconych rat czy spłaconych rat, względnie na bycie pozwanymi w sprawie o zapłatę z powództwa Banku, gdyby zaprzestali spłaty kredytu. Tym samym, to powództwo o ustalenie jest jedynym i najdalej idącym środkiem ochrony powodów, zmierzającym do oceny i ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie związania lub braku związania stron postanowieniami zaskarżonej umowy kredytowej. Specyfika sprawy o ustalenie bezskuteczności postanowień umowy, czy o nieważności umowy kredytu, która miała trwać oraz nakładać na strony obowiązki i prawa jeszcze przez kilkanaście lat, daje przekonanie o istnieniu interesu prawnego powodów w ustaleniu. Uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewnia powodom ochronę ich interesów i definitywnie kończy spór na tle obowiązywania postanowień umowy, umowy kredytu. Czym innym jest natomiast ewentualne rozliczenie pomiędzy stronami, mające swoją podstawę w uznaniu niektórych postanowień zawartej umowy za bezskuteczne czy mające swoją podstawę w uznaniu nieważności umowy.

Powodowie wnieśli o ustalenie przez Sąd nieważności umowy wobec bezskuteczności szczegółowo określonych w uzasadnieniu pozwu postanowień umowy twierdząc, że powołane przez nich postanowienia umowy stanowią niedozwolone klauzule umowne. Niedozwolone klauzule umowne przy tym dotyczyły w szczególności zastosowanego w umowie mechanizmu waloryzacji. Powodowie wskazali, że eliminacja abuzywnych postanowień spowoduje nieważność całego stosunku prawnego albowiem bez tych postanowień umowa nie zostałaby zawarta, powodowie wnieśli o zasądzenie łącznie (ewentualnie solidarnie) kwoty 19 460,71 CHF tytułem zwrotu świadczeń nienależnych - rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych przez powodów w okresie 5 października 2012 r. do 10 marca 2020 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty; zasądzenie od pozwanego R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce na rzecz powodów łącznie (ewentualnie solidarnie) dalszej kwoty 3 916,67 CHF tytułem zwrotu świadczeń nienależnych - rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych przez powodów w okresie 10 kwietnia 2020 r. do 5 października 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia zmienionego powództwa do dnia zapłaty.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowne zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały one negocjacjom. Możliwa byłaby więc kontrola incydentalna tych postanowień w zakresie, czy wzorzec zawierał niedozwolone postanowienia umowne. Kwestionowane postanowienia nie dotyczą głównych świadczeń stron.

Zdaniem Sądu klauzule indeksacyjne zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku kwestionowanych postanowień użyto pojęcia tabeli kursów. Nie podano jednak żadnego mechanizmu ustalania kursów w tabeli. Powodowie zatem nie mieli jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez pozwaną, to zaś czyniło ww. postanowienia niejednoznacznymi.

Z przepisu art. 358 ¹ k.c. wynika, że uznanie konkretnej klauzuli za niedozwolone postanowienie umowne, wymaga łącznego stwierdzenia obu wymienionych tam przesłanek, tj. „sprzeczności z dobrymi obyczajami” oraz „rażącego naruszenia interesów konsumenta” (por. wyrok SN z 27.10.2016 r., I CSK 173/06), przy czym ocena czy zaistniały te przesłanki należało dokonać na chwilę zawierania umowy.

W tym miejscu przywołać należy stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku w sprawie V CSK 347/18, które Sąd Okręgowy w całości podziela. „ Postanowienia umowy lub wzorca, ustalone jednostronnie przez bank, i przyznające mu uprawnienie do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży (...) w stosunku do PLN bez wskazania reguł kształtowania tego kursu stanowią postanowienia naruszające dobre obyczaje, godzą bowiem w istotę równowagi kontraktowej stron. Polityka kursowa banku i decyzje władz banku nie mogą w sposób nie poddany kontroli kontraktowej wpływać na obowiązki kredytobiorców. Ocena taka jest wystarczająca do podjęcia przez sąd meriti ustaleń co do tego, czy w konkretnej sprawie doszło w konsekwencji stosowania takiego postanowienia do rażącego naruszenia interesu konsumenta jako strony umowy kredytowej, nawet wówczas, gdy - w ocenie sądu - sam konsument w toku postępowania nie przedstawił dowodów wskazujących na takie naruszenie. Wynika to z nakazu wykładni przepisów prawa konsumenckiego (w niniejszej sprawie Kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych) w sposób zgodny z wymaganiami prawodawstwa europejskiego, w sposób ukształtowany m.in. w orzecznictwie (...), a także mając na uwadze zasadniczy cel tych regulacji, jakim jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumentów. Ten kierunek wykładni potwierdzał także art. 76 Konstytucji RP, zgodnie z którym ochrona przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jest konstytucyjnym zadaniem władzy publicznej (art. 76 Konstytucji). Nakaz wynikający z tego przepisu jest kierowany przede wszystkim do ustawodawcy, którego obowiązkiem jest zapewnienie odpowiedniego, minimalnego poziomu ochrony słabszego uczestnika rynku. Nie oznacza to jednak, iż art. 76 Konstytucji pozostaje bez wpływu na wykładnię przepisów prawa materialnego i procesowego; w procesie jego stosowania przez sądy. Przeciwnie, także sądy jako organy władzy publicznej, powinny w odniesieniu do przepisów mających na celu ochronę konsumentów stosować ich wykładnię, która umożliwi jak najpełniejsze urzeczywistnienie tej ochrony.”

W doktrynie i orzecznictwie powszechnie już przyjmuje się, że odwołanie się do kursów walut zawartych w tabeli kursów i ogłaszanych w siedzibie banku narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego oraz, że prawo banku do ustalania kursu waluty nieograniczone skonkretyzowanymi, obiektywnymi kryteriami zmian stosowanych kursów walutowych świadczy o braku właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, które uniemożliwia konsumentowi przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikających dla niego z umowy konsekwencji ekonomicznych. A. charakteru tych klauzul nie ujmuje twierdzenie pozwanej, że stosowane przez nią kursy walut kalkulowane były w oparciu o czynniki obiektywne, ani ustalenie, że kursy (...) stosowane przez pozwaną nie odbiegały istotnie od kursów stosowanych przez inne Banki komercyjne i od średniego kursu NBP, ani nawet ustalenie, że ogólny koszt kredytu udzielonego na warunkach przewidzianych w umowie nie odbiegał od kosztów kredytu w tożsamej wysokości, który udzielony byłby według warunków przewidzianych dla kredytów złotówkowych. Okoliczności te nie zmieniają bowiem faktu, że kursy walut były kształtowane jednostronnie przez pozwany Bank.

Nie można też zgodzić się z argumentami pozwanej, że zawarte w umowie klauzule indeksacyjne zostały indywidualnie uzgodnione z powodami. Za indywidualnie uzgodnione można uznać bowiem jedynie te postanowienia, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody co do ich zastosowania. Te zaś okoliczności nie zostały wykazane. W wyrokach z 29 października 2019r., IV CSK 309/18 i z 27 listopada 2019r., II CSK 438/18 Sąd Najwyższy stwierdził, że wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, mającej daleko idące konsekwencje dla egzystencji konsumenta, mechanizmu działania kursowego wymaga szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy w związku z czym obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywanych regularnych spłat. Obowiązek informacyjny określany jest nawet jako "ponadstandardowy", mający dać konsumentowi pełne rozeznanie co do istoty transakcji.

W tym miejscu należy podkreślić również, że brak możliwości zrozumienia umowy kredytowej nie może obciążać konsumenta, wbrew stanowisku pozwanej. Kredyty i pożyczki są powszechnymi i ogólnie dostępnymi usługami dla konsumentów. Na Banku, jako profesjonaliście, spoczywał obowiązek przygotowania takiej treści umowy, aby była ona zrozumiała dla danego Klienta. Działanie Banku z odpowiednią, podwyższoną starannością profesjonalisty, wymagało, aby jego pracownik potrafił konsumentowi jasno, ale szczegółowo, przedstawić warunki umowy. Wskazać nie tylko na korzystności kredytu indeksowanego w chwili zawarcia umowy, ale również uświadomić wszystkie ryzyka z tym związane. I nie powinno to ograniczać się do ogólnych formułek o możliwości zmiany kursu waluty, bo to jest wiedza powszechna. Zachęcając konsumenta do zawarcia umowy kredytu indeksowanego, pozwana powinna wyjaśnić mu konkretnie na gruncie proponowanych postanowień umowy, wpływ zmiany kursu na wysokość nie tylko rat, ale również pozostałego do spłaty zadłużenia, czy sposobu ustalenia wysokości zadłużenia przeterminowanego.

Konstatacje te są równoznaczne ze stwierdzeniem, że ukształtowana przez pozwany Bank treść łączącej strony umowy kredytu i niepełne wypełnienie przez Bank obowiązków informacyjnych o możliwej rażącej dysproporcji świadczeń przemawia za przyjęciem abuzywnego charakteru zawartych w umowie klauzul indeksacyjnych – z uwagi na ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów powodów.

Zgodnie z art. 385 ¹§1 k.c. konsekwencją uznania za abuzywne klauzul indeksacyjnych zawartych w umowie stron jest, stan niezwiązania powodów (kredytobiorców - konsumentów) zakwestionowanymi postanowieniami.

Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z jego § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Po usunięciu z umowy zawartej przez strony niedozwolonych postanowień obowiązywanie jej w dalszym ciągu nie jest możliwe. Wyłączenie mechanizmu waloryzacji i pominięcie odesłania do gotówkowego kursu kupna franka czyni niemożliwym określenie w walucie obcej równowartości kwoty kredytu udzielonego w złotych kredytobiorcy, tym samym odpada realizacja funkcji umowy o kredyt w złotych indeksowany kursem franka. Bez zastosowania przewidzianego w umowie narzędzia indeksacji i gotówkowego kursu sprzedaży franka nie da się też określić wysokości zobowiązań kredytobiorcy płatnych w złotych jako równowartość raty w walucie obcej, ani ustalić salda jego zobowiązań wobec banku w przypadku przewalutowania kredytu. Powodowie nie wyrazili zgody na zastąpienie niedozwolonych klauzul umownych innymi postanowieniami. Dlatego też Sąd w pkt. 3 wyroku ustalił nieważność zawartej pomiędzy stronami umowy, w oparciu o art. 58 § 1 k.c.

W przypadku ustalenia przez Sąd nieważności umowy, pozwany złożył ewentualny zarzut zatrzymania. Rozważając skuteczność tego zarzutu należało zauważyć, że stosownie do art. 496 i 497 k.c., prawo zatrzymania powstaje m.in. w przypadku nieważności umowy wzajemnej, kiedy to każda ze stron zobowiązana jest do zwrotu otrzymanego świadczenia drugiej. Zostało ono pomyślane jako środek zabezpieczenia służący do uzyskania pewności, że druga strona również dokona zwrotu świadczenia. W wyroku z 24 listopada 1999 r. (sygn. akt I CKN 225/98) Sąd Najwyższy stwierdził, że zarzut zatrzymania nie prowadzi do zniweczenia prawa powoda i oddalenia powództwa, a jedynie do odroczenia jego realizacji. Realizacja prawa zatrzymania następuje przez jednostronne oświadczenie woli, które prowadzi do zahamowania skuteczności roszczenia strony przeciwnej (wyrok Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2003 r., sygn. akt V CKN 417/01). Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy nie mogło ujść uwadze Sądu, że pozwany zgłaszając zarzut zatrzymania uczynił to warunkowo, a mianowicie zaznaczył, że czyni to na wypadek uznania umowy za nieważną. Warunkowy charakter zarzutu zatrzymania wynikał z faktu, że pozwany twierdził stanowczo, że umowa zawarta z powodami była ważna i tym samym nie służyło mu wobec powodów żadne roszczenie o zwrot spełnionych świadczeń w postaci wypłaconego kredytu. Tymczasem przyjmuje się, że niedopuszczalne jest zastrzeganie warunku w przypadku składania jednostronnych oświadczeń woli o charakterze prawnokształtującym. Zastrzeżenie warunku powoduje w przypadku takiej czynności jej nieważność z uwagi na sprzeczność z prawem, co wynika z art. 89 k.c. umożliwiającego zastrzeganie warunku tylko w przypadku czynności prawnych, których właściwość na to pozwala. Oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania ma zaś charakter jednostronnej czynności prawnej, której charakter nie pozwala na dokonywanie jej warunkowo. Przemawiało to za uznaniem, że zgłoszony zarzut był bezskuteczny.

Stwierdzenie nieważności umowy uprawniało powodów do wystąpienia z roszczeniem o zwrot świadczeń dokonanych w wykonaniu umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...), jako nienależnych – w oparciu o art. 410§1 i 2 k.c. Tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu Uchwały składu siedmiu Sędziów z dnia 07 maja 2021 roku. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Powodowie domagali się w niniejszej sprawie zasądzenia kwoty im łącznie 19 460,71 CHF tytułem zwrotu świadczeń nienależnych - rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych przez powodów w okresie 5 października 2012 r. do 10 marca 2020 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty oraz łącznie kwoty 3 916,67 CHF tytułem zwrotu świadczeń nienależnych - rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych przez powodów w okresie 10 kwietnia 2020 r. do 5 października 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia zmienionego powództwa do dnia zapłaty. Powodowie żądali zwrotu wpłaconych przez nich środków na rzecz pozwanej w związku z realizacją umowy. Pozwana przyznała, że w okresie od 5 września 2008 r. do 5 września 2012 r. strona powodowa wpłaciła na rzecz pozwanego kwotę 40 209,11 zł oraz w okresie od 5 października 2012 r. do 10 marca 2020 r. kwotę 19 460,71 CHF. Żądanie powodów o zasądzenie od pozwanej kwoty 19 460,71 CHF było zatem w pełni zasadne. W zakresie natomiast kwoty 3 916,67 CHF powodowie wykazali poprzez dołączenie historii transakcji k. 261-264, że w okresie od 10 kwietnia 2020 r. do 5 października 2021 r. uiścili tytułem spłaty rat na poczet umowy w/w kwotę. Mając na uwadze powyższe, Sąd zasadził od pozwanego na rzecz powodów łącznie w/w kwoty odpowiednio w pkt. 4 i 5 wyroku. W tym miejscu zauważyć należy, że powodowie jedynie ewentualnie żądali zasądzenia w/w kwot solidarnie. Sąd zasądził od pozwanej w/w kwoty na rzecz powodów łącznie ze względu na istniejącą po stronie powodów ustawową wspólność majątkową małżeńską.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie od dochodzonych kwot rozstrzygnięto na podstawie art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c. Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 19 460,71 CHF od dnia 23 kwietnia 2020 roku albowiem zgodnie z wezwaniem z dnia 6 kwietnia 2020 r. powodowie żądali w/w kwoty w związku z uznaniem łączącej strony umowy za nieważną w nieprzekraczalnym terminie do dnia 22 kwietnia 2020 r. (k. 34-35). W przypadku z kolei odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 3 916,67 CHF, Sąd zasądził je od dnia doręczenia modyfikacji powództwa pozwanemu tj. od dnia 27 stycznia 2022 r.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., obciążając nimi w całości przegrywającą sprawę stronę pozwaną. Na zasądzoną od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów łączną kwotę składały się: opłata sądowa od pozwu w wysokość 1000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powodów, będącego radcą prawnym, w wysokości 5 400 zł (zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z 22 października 2015 r., Dz.U. z 2015 roku, poz. 1804) oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictwa w wysokości 34 zł.

R., dn. 23 marca 2022 roku