Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2022 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: protokolant sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2022 roku w Rybniku

sprawy z powództwa C. B., I. B.

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala, nieistnienie pomiędzy powodami C. B. i I. B. a pozwaną (...) Bank (...) Spółką Akcyjną w W. stosunku prawnego Umowy kredytu Własny K. hipoteczny nr 203- (...) zawartej w dniu 12 listopada 2004 roku pomiędzy C. B. i I. B., jako kredytobiorcami a pozwaną (...) Bank (...) Spółką Akcyjną w W. jako kredytodawcą;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 59 319,27 zł (pięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzysta dziewiętnaście złotych dwadzieścia siedem groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 06 maja 2021 roku do dnia zapłaty;

3.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

4.  zasądza od pozwanej na rzecz każdego z powodów kwotę po 3 217 zł (trzy tysiące dwieście siedemnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1420/21

UZASADNIENIE

C. B. i I. B. wnieśli o zasądzenie od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na ich rzecz łącznie kwoty 59 416,94 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 06 maja 2021 roku do dnia zapłaty oraz ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy nr (...) z dnia 12 listopada 2004 roku. Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepianych.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wyjaśniali, że zawarli z pozwaną umowę kredytu Własny K. hipoteczny nr 203- (...) w kwocie 36 560 CHF. Umowa została zawarta na wzorcu umownym stosowanym u pozwanej. Zawierając umowę działali jako konsumenci. Przedstawiając ofertę zawarcia w/w umowy pozwana zdaniem powodów, nie przedstawiła im rzetelnych informacji pozwalających ocenić rozmiar ryzyka związanego z produktem powiązanym z walutą obcą oraz konsekwencjami ekonomicznymi zastosowanych w niej mechanizmów, w tym o historycznej zmienności kursów waluty obcej mającej stanowić miernik denominacji w okresie odpowiadającym przewidywanej długości umowy kredytowej, możliwości nieograniczonego wzrostu kursów waluty obcej w przyszłości i ich konsekwencji w postaci możliwości nieograniczonego wzrostu salda kredytu, zastosowania przez pozwaną dwóch mierników wartości dla celów denominacji kredytu, mimo złotowego charakteru kredytu oraz braku realizowania przez pozwaną na ich rzecz jakichkolwiek transakcji kantorowych, co prowadziło do obciążenia ich dodatkowymi, nie znajdującymi odzwierciedlenia w jakichkolwiek wzajemnych świadczeniach pozwanej kosztami. Oferta została im przedstawiona poprzez wskazanie jedynie korzyści związanych z niższą ratą miesięczną w porównaniu z ratami kredytów pozbawionych odniesienia do walut obcych. Powodowie zarzucili również, że pozwana dokonała wypłaty kredytu przy zastosowaniu korzystniejszego dla niej miernika wartości, o czym również nie wiedzieli, nazwanego „kursem kupna”, co prowadziło z kolei do zaburzenia proporcji pomiędzy ilością środków im wypłaconych w walucie PLN, a ilością odpowiadających im jednostek miernika denominacji oraz denominację ich świadczenia korzystniejszym również dla niej miernikiem wartości nazwanych „kursem sprzedaży”, co prowadziło do bezpodstawnego zawyżenia wysokości świadczeń przez nich spełnianych na rzecz pozwanej. Powodowie dalej wyjaśniali, że pozwana nie poinformowała ich o kosztach związanych z zastosowaniem w umowie mechanizmu denominacji, zwłaszcza powstającym w momencie uruchomienia kredytu zawyżeniem salda zadłużenia w walucie kredytu PLN wskutek zastosowania różnych rodzajów kursu ustalonego przez pozwaną dla wypłaty i spłaty kredytu. Nie zostali również poinformowani przez pozwaną o sposobie ustalenia wartości jednostek miernika denominacji stosowanych na użytek realizacji umowy. W konsekwencji zostali obciążeni przez pozwaną dodatkową opłatą przy każdej dokonanej przez nich spłacie raty, ukrytej pod postacią spreadu walutowego. A zatem postanowienia umowy zawierające klauzule denominacyjne, zdaniem powodów stanowiły w świetle prawa postanowienia abuzywne, zmierzające do zaburzenia równowagi kontraktowej na korzyść pozwanej, która zawierając umowę wykorzystała swoją silniejszą pozycję jako przedsiębiorca względem ich jako konsumentów, osoby niedoświadczone, nie posiadające specjalistycznej wiedzy co do ryzyka związanego z oferowanym im produktem. Tym samym należało je ocenić jako naruszające dobre obyczaje oraz prowadzące do powstania znaczącej nierównowagi praw i obowiązków ze szkoda dla nich, a w konsekwencji bezskuteczne. Bezskuteczność kwestionowanych postanowień z kolei doprowadziła, zdaniem powodów do nieważności całej umowy, ponieważ dalsze jej obowiązywanie w kształcie pozbawionym kwestionowanych postanowień nie było możliwe. Na skutek nieważności umowy całość pobranych przez pozwaną od nich środków stanowiło świadczenie nienależne, którego zwrot mogli dochodzić na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew, pozwany Bank zaprzeczył wszystkim twierdzeniom powodów. Zakwestionował co do zasady, jak i co do wysokości dochodzone przez powodów roszczenie. Zarzucił bezzasadność twierdzeń powodów co do nieważności umowy kredytu w całości i w części oraz możliwości zakwalifikowania wskazanych przez powodów postanowień umownych jako postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. Pozwana zaprzeczyła aby łącząca ją z powodami umowa kredytu zawierała niedozwolone klauzule umowne, aby powodowie przed zawarciem umowy nie uzyskali rzetelnych i wyczerpujących informacji w zakresie postanowień mających istotne znaczenie dla realizacji umowy, zaprzeczyła aby postanowienia umowy w zakresie dotyczącym wypłaty i spłaty kredytu naruszały dobre obyczaje i powodowały rażące naruszenie interesów powodów. Zgodnym zamiarem stron było zawarcie umowy kredytu denominowanego w walucie (...), w której wypłata i spłata kredytu miała następować w walucie złoty polski. Kwota kredytu została wprost wyrażona w umowie i dlatego wbrew stanowisku powodów nie mogła być przez nią zwiększona. W zależności od wahań kursów walut wzrastać mógł jedynie koszt nabycia odpowiedniej ilości (...), potrzebnej do spłaty danej raty. Cel kredytowania wpłynął z kolei na walutę w jakiej kredyt został wypłacony. Cel ten określili przy tym powodowie. Wypłata kredytu w walucie złoty polski zatem została uzgodniona z powodami w sposób indywidulany. Pozwana podniosła zarzut braku interesu prawnego w żądaniu przez powodów ustalenia nieistnienia stosunku prawnego.

Sąd ustalił:

W 2004 roku I. B. była urzędnikiem państwowym, a jej mąż C. B. był kierowcą zawodowym. W ich małżeństwie obowiązywała ustawowa wspólność majątkowa małżeńska. Małżonkowie potrzebowali kredytu z przeznaczeniem na sfinansowanie - wykończenie budowy domu rodzinnego na ich nieruchomości położonej w P.. Oboje w tym czasie mieli przyznany limit kredytowy odnawialny na rachunku bankowym poprowadzonym przez pozwaną w wysokości 1 200 zł. C. B. posiadał także zadłużenie u pozwanej wynikające z zawartej z nią umowy kredytu. Do spłaty kredytu pozostała mu przy tym kwota około 1540 zł. Innych zobowiązań w/w małżonkowie nie posiadali. Zamiarem powodów było otrzymanie kredytu w wysokości 100 000 zł. Powodowie udali się do pozwanej. Tam też pracownik Banku poinformował powodów, że nie mają zdolności kredytowej w złotych polskich i zaoferował im zawarcie umowy kredytu denominowanego w (...). Powodowie wyrazili zgodę na zawarcie umowy kredytu we frankach szwajcarskich. Swoją decyzję podjęli po tym jak pracownik pozwanej poinformował ich o stabilności waluty (...), o opłacalności kredytu w porównaniu do kredytu w złotych polskich. Pracownik pozwanej przedstawił powodom historyczne wahania kursu franka szwajcarskiego. Pracownik pozwanej nie wyjaśnił powodom w jaki sposób pozwana tworzy tabelę kursów i dlaczego przy przeliczeniach będą stasowane kurs kupna i sprzedaży, że istnieje możliwość negocjacji, czy istnieje możliwość zabrania umowy przed jej podpisaniem celem zapoznania się z nią w domu i ewentualnie skonsultowania jej postanowień z prawnikami czy ekonomistami.

W dniu 09 listopada 2004 roku, powodowie złożyli wniosek do (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. o udzielenie kredytu mieszkaniowego w kwocie 100 000 zł w walucie (...), określając datę rozpoczęcia spłaty kredytu na sierpień 2005 roku i okres kredytowania na 25 pełnych lat. Powodowie we wniosku złożyli oświadczenie, że zapłacą jednorazowo w dniu złożenia wniosku o udzielenie kredytu opłatę przygotowawczą w wysokości przewidzianej w Taryfie prowizji opłat bankowych w (...) S.A., przyjęli do wiadomości, że opłata przygotowawcza nie podlega zwrotowi, że niezwłocznie dokonają zabezpieczenia kredytu hipoteką, ponoszą ryzyko zmiany kursów walut, ubezpieczą budowę domu od ryzyk budowlanych, od ognia i innych zdarzeń losowych wraz z cesją praw do odszkodowania na rzecz (...) S.A. z polisy ubezpieczeniowej i będą odnawiać to ubezpieczenie wraz z cesją do czasu całkowitej spłaty kredytu i każdorazowo przedkładać w (...) S.A. nową polisę wraz z cesją, założą rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy. Powodowie wyrazili zgodę na dokonywanie przez pracownika (...) S.A. kontroli przebiegu realizacji inwestycji, informowanie (...) S.A. o każdorazowej zmianie adresu zamieszkania i adresu do korespondencji.

W dniu 12 listopada 2004 roku powodowie zawarli z pozwaną umowę kredytową Własny K. Hipoteczny nr 203- (...)- (...), według przedstawionego im przez Bank wzorca, bez jakichkolwiek zmian w treści tego wzorca. Była to umowa kredytu denominowanego w kwocie 36 560 CHF (§ 2 umowy) na finansowanie budowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego położonego w P. przy ulicy (...). Zgodnie z § 5 umowy, wypłata kredytu powodom miała nastąpić w transzach, w formie przelewu na wskazany przez nich rachunek z zastrzeżeniem, że całkowita wypłata kredytu nastąpi do 36 miesięcy w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w kraju, z zastosowaniem kursu kupna dla dewiz (wg aktualnej Tabeli kursów), obowiązującym w (...) S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego. Przy czym, definicja aktualnej Tabeli kursów została zawarta w § 1 pkt 8 umowy: „Tabela kursów (...) S.A, obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A określonych w umowie przeliczeń kursowych.”. Kolejne transze kredytu miały być stawiane do dyspozycji powodów w wysokości zależnej od stopnia zawansowania robót. Transza nie mogła być wyższa niż 50% aktualnej wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot inwestycji i miała nastąpić po uprzednim udokumentowaniu przez powodów prawidłowego wykorzystania poprzedniej transzy.

Oprocentowanie kredytu zostało odniesione do notowań stawki referencyjnej LIBOR (§ 6 umowy).

Należna Bankowi prowizja od udzielonego kredytu, zgodnie z Taryfą, w wysokości 1,6 % kwoty kredytu, to jest kwota 584,96 CHF, miała zostać zapłacona jednorazowo przez powodów w dniu zawarcia umowy, w walucie polskiej przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia umowy (aktualna Tabela kursów) kursu sprzedaży dla dewiz - w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub kursu sprzedaży dla pieniędzy - w przypadku wpłaty w formie gotówkowej (§ 10). Również zabezpieczenie kredytu w § 11 umowy w postaci hipoteki zwykłej w kwocie 36 560 CHF, tj. 100 002,57 zł, zostało ustalone według kursu kupna dla dewiz z dnia przyjęcia wniosku czyli z dnia 09 listopada 2004 roku, a hipoteki kaucyjnej do kwoty najwyższej 19 505,60 CHF, tj. 27 356,17 zł, według kursu sprzedaży dla dewiz z dnia spisania umowy kredytu, czyli z dnia 12 listopada 2004 roku.

Zgodnie z § 13 umowy spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek następowała w drodze potrącenia przez (...) S.A. swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu, ze wskazaniem rachunku prowadzonego w walucie kredytu, na który Kredytobiorca będzie dokonywał wpłat z tytułu z tytułu udzielonego kredytu w walucie kredytu lub innej walucie niż waluta kredytu. Wpłaty dokonywane w walucie innej niż waluta kredytu będą przeliczane na walutę kredytu przy zastosowaniu kursów kupna/sprzedaży walut. Z dalszych ustępów tego paragrafu umowy wynikało, ze Bank będzie wysyłał Kredytobiorcy co miesiąc zawiadomienie o wysokości należnych spłat. § 13 ust. 7 umowy stanowił, że w przypadku spłat w złotówkach, potrącenie z rachunku w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów).

Zgodnie z § 17 ust. 1 umowy, niespłacenie przez powodów części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zastaje przeliczona na walutę polską według kursu kupna sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązująca w (...) S.A. w dniu terminu zapłaty danej raty. Następnie w § 18 umowy określono, że jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska, to kwota zostanie przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej dla dewiz (aktualna Tabela kursów (...) S.A.) w przypadku spłaty w formie bezgotówkowej, a w formie gotówkowej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów (...) S.A.), obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków.

Dowód: wniosek o udzielenie kredytu mieszkaniowego k. 73-76, umowa kredytu k. 19-22, zeznania powodów na rozprawie w dniu 17 maja 2022 roku

W okresie od 12 listopada 2004 roku do dnia 26 marca 2021 roku powodowie uiścili pozwanej w wykonaniu umowy kredytu mieszkaniowego Własny K. Hipoteczny nr 203- (...)- (...) kwotę 79 390,77 zł tytułem spłaty kapitału oraz kwotę 15 264,33 zł tytułem spłaty odsetek. Powodowie uiszczali raty w złotych polskich. Pozwana wyliczyła, że w/w okresie powodowie uiścili na jej rzecz kwotę 23 539,20 CHF tytułem spłaty kapitału, kwotę 5 534,42 CHF tytułem spłaty odsetek. W okresie od 01 sierpnia 2011 roku do dnia 01 marca 2021 roku łącznie powodowie uiścili w wykonaniu w/w umowy kwotę 59 319,27 zł tytułem spłaty kapitału i odsetek.

Dowód: zaświadczenie k. 23-29, zeznania powodów złożone na rozprawie w dniu 17 maja 2022 roku.

Pismem z dnia 19 kwietnia 2021 roku powodowie wezwali pozwaną do zapłaty na ich rzecz kwoty 94 655,20 zł tytułem nienależnie pobranych od nich świadczeń w wykonaniu nieważnej umowy z dnia 12 listopada 2004 roku o nr 203- (...)- (...) w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania na wskazany w piśmie rachunek bankowy. W odpowiedzi na wezwanie w piśmie z dnia 05 maja 2021 roku pozwana zaprzeczyła aby umowa byłaby realizowana w sposób nieprawidłowy i nie widziała podstaw do uznania roszczeń powodów.

Dowód: pismo z dnia 19 kwietnia 2021 roku k. 40-42, pismo z dnia 05 maja 2021 roku.

Oceniając przedstawiony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał go w zakresie ustalonego stanu faktycznego za wiarygodny i niebudzący wątpliwości.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości finansowej zgłoszony przez stronę powodową na podstawie art 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., jako mający dotyczyć okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie. W związku bowiem z uznaniem przez Sąd nieważności umowy kredytu Własny K. hipoteczny nr 203- (...)- (...) z dnia 12 listopada 2004 roku wszelkie rozliczenia pomiędzy stronami zgodnie z powszechną linią orzeczniczą opierają się o teorię dwu kondykcji. A zatem strony mają obowiązek zwrócić wzajemne świadczenia. Ustalenie wysokości tych świadczeń nie wymagało wiadomości specjalnych i wynikało z zaświadczenia sporządzonego przez pozwaną.

Sąd nie dokonał ustaleń w oparciu o zeznania świadka H. L. albowiem świadek nie znał powodów, nie pamiętał czy brak udział w oferowaniu im w/w umowy, czy podpisał ją w imieniu pozwanej.

Sąd zważył:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w znacznej jego części.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu strony pozwanej co do braku interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia.

W myśl przepisu art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Niewątpliwym jest, co wyraża ugruntowany w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego pogląd, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Wbrew stanowisku strony pozwanej, powodowie nie dysponowali jakimkolwiek innym żądaniem, które chroniłoby ich pełniej niż żądania zawarte w pozwie. Wystąpienie przez powodów jedynie z żądaniem zapłaty oparte na przesłankowym ustaleniu nieważności umowy, mogłoby obejmować jedynie żądanie zwrotu zapłaconych rat kredytu. Nie rozwiązywałoby natomiast kwestii obowiązku zapłaty przyszłych i jeszcze niewymagalnych rat, możliwości wypowiedzenia umowy przez pozwany Bank i negatywnych skutków dla powodów, związanych z tym wypowiedzeniem. Powodowie byliby narażeni na konieczność wytaczania kolejnych powództw o zapłatę dalszych nadpłaconych rat czy spłaconych rat, względnie na bycie pozwanymi w sprawie o zapłatę z powództwa Banku, gdyby zaprzestali spłaty kredytu. Tym samym, to powództwo o ustalenie jest jedynym i najdalej idącym środkiem ochrony powodów, zmierzającym do oceny i ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie związania lub braku związania stron postanowieniami zaskarżonej umowy kredytowej. Specyfika sprawy o nieważności umowy kredytu, która miała trwać oraz nakładać na strony obowiązki i prawa jeszcze przez kilkanaście lat, daje przekonanie o istnieniu interesu prawnego powodów w ustaleniu. Uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewnia powodom ochronę ich interesów i definitywnie kończy spór na tle obowiązywania postanowień umowy, umowy kredytu. Czym innym jest natomiast ewentualne rozliczenie pomiędzy stronami, mające swoją podstawę w uznaniu nieważności umowy.

Na wstępie rozważań prawnych zauważyć należało, że strony podpisały umowę kredytu denominowanego. Kwota kredytu została wyrażona w walucie obcej ( (...)). Powodowie nie wiedzieli, jaka kwota kredytu w złotówkach zostanie im wypłacona z uwagi na różnicę kursu waluty pomiędzy datą zawarcia umowy, a datą wypłaty kredytu. Oprocentowanie kredytu było zależne od stóp procentowych franka szwajcarskiego. Wysokość rat była uzależniona od kursu franka szwajcarskiego.

W tym miejscu należy podkreślić również, że brak możliwości zrozumienia umowy kredytowej nie może obciążać konsumenta, wbrew stanowisku pozwanej. Kredyty i pożyczki są powszechnymi i ogólnie dostępnymi usługami dla konsumentów. Na Banku, jako profesjonaliście, spoczywał obowiązek przygotowania takiej treści umowy, aby była ona zrozumiała dla danego Klienta. Działanie Banku z odpowiednią, podwyższoną starannością profesjonalisty, wymagało, aby jego pracownik potrafił konsumentowi jasno, ale szczegółowo, przedstawić warunki umowy. Wskazać mu nie tylko na korzystności kredytu denominowanego w chwili zawarcia umowy, ale również uświadomić wszystkie ryzyka z tym związane. I nie powinno to ograniczać się do ogólnych formułek o możliwości zmiany kursu waluty, bo to jest wiedza powszechna. Zachęcając konsumenta do zawarcia umowy kredytu denominowanego, pozwana powinna wyjaśnić mu konkretnie na gruncie proponowanych postanowień umowy, wpływ zmiany kursu na wysokość nie tylko rat, ale również pozostałego do spłaty zadłużenia, czy sposobu ustalenia wysokości zadłużenia przeterminowanego.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowne zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały one negocjacjom. Możliwa była więc kontrola incydentalna tych postanowień w zakresie, czy wzorzec zawierał niedozwolone postanowienia umowne. Kwestionowane postanowienia nie wprawdzie dotyczą głównych świadczeń stron ale zostały zdaniem Sądu sformułowane w sposób niejednoznaczny. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku kwestionowanych postanowień użyto pojęcia „stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący” u pozwanej (§ 5 umowy), „kurs sprzedaży dla dewiz obowiązujący” (§1 3 umowy) u pozwanej - aktualna tabela kursów. Również zabezpieczenie kredytu w § 11 umowy w postaci hipoteki zwykłej w kwocie 36 560 CHF, tj. 100 002,57 zł, zostało ustalone według kursu kupna dla dewiz z dnia przyjęcia wniosku, czyli 09 listopada 2004 roku, hipoteki kaucyjnej do kwoty najwyższej 9 505,60 CHF, tj. 27 356,17 zł, według kursu sprzedaży dla dewiz z dnia spisania umowy kredytu, czyli 12 listopada 2004 roku. Zgodnie z § 17 ust. 1 umowy niespłacenie przez Kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zostaje przeliczona na walutę polską według kursu kupna sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) S.A. w dniu terminu zapłaty danej raty. Następnie, w § 18 umowy określono, że jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska, to kwota zostanie przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej dla dewiz (aktualna Tabela kursów (...) S.A.) w przypadku spłaty bezgotówkowej, w formie gotówkowej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów (...) S.A.) obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków. W myśl tych zapisów, na każdym zadłużeniu przeterminowanym miała być dokonywana operacja przeliczania walut. Dodatkowo, przy każdej spłacie zadłużenia przeterminowanego miało dochodzić do przeliczenia walut, jeżeli zadłużenie przeterminowane powodowie spłaciliby we frankach szwajcarskich. Przy czym, wysokość zadłużenia miałaby być przeliczona według wyższego kursu sprzedaży, a spłacane kwoty według niższego kursu kupna. T. przeliczania zadłużenia przeterminowanego i jego spłaty w ukryty sposób podwyższałyby dodatkowo, ponad należne Bankowi odsetki, kwotę zadłużenia powodów i należną Bankowi spłatę z tego tytułu. Również prowizja za udzielenie kredytu zgodnie z § 10 umowy w wysokości 584,96 CHF, miała zostać zapłacona jednorazowo przez powodów w dniu zawarcia umowy, w walucie polskiej przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia umowy (aktualna Tabela kursów) kursu sprzedaży dla dewiz - w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub kursu sprzedaży dla pieniędzy - w przypadku wpłaty w formie gotówkowej. Aktualna tabela kursów została zdefiniowana w sposób nieostry w § 1 pkt. 8 umowy. Nie podano w definicji bowiem żadnego mechanizmu ustalania kursów w tabeli. Powodowie zatem nie mieli jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez pozwaną, to zaś czyniło ww. postanowienia niejednoznacznymi.

Orzekający w niniejszej sprawie Sąd podziela stanowisko powodów, poparte poglądami wyrażonymi w orzecznictwie Sądów Powszechnych, Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, iż wszelkie postanowienia w umowach kredytów denominowanych i indeksowanych do waluty obcej, stosujące zasady spreadu walutowego, ustalające kurs walut tylko na podstawie kursów i tabel opracowywanych przez bank, co do których konsument nie miał dostępu lub nie miał możliwości negocjacji, czy wpływu na ich treść są niedozwolonymi postanowieniami umownymi i nie mogą one wywoływać co do konsumenta jakichkolwiek skutków. Nie budzi wątpliwości fakt, że w niniejszej sprawie powodowie nie mieli wpływu na treść postanowień umowy. Pozwana arbitralnie ustaliła sposób przeliczania walut, który był jednostronnie korzystny dla Banku. Wykorzystanie spreadu walutowego w każdej sytuacji działało na korzyść Banku, podnosiło zadłużenie powodów i podwyższało należne od nich raty. Nawet zabezpieczenie kredytu w postaci hipoteki zwykłej i hipoteki kaucyjnej zostało ustalone w umowie przy użyciu mechanizmu spreadu walutowego na niekorzyść powodów.

Pozwany podniósł, że sytuacja powodów jako konsumentów nie wyglądałaby inaczej, gdyby w umowie nie zawarto postanowień odnoszących się do Tabeli kursów Banku. Powodowie byliby zmuszeni kupować i sprzedawać franki szwajcarskie po kursie rynkowym. Jego zdaniem kursy Banku należy uznać za kursy rynkowe, a powodowie nie próbowali nawet wykazać, że na moment zawarcia umowy kredytu mieli możliwość dokonywania rozliczeń po kursach korzystniejszych. Zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ o abuzywności klauzul umownych świadczy sam fakt braku możliwości wyboru i wpływu na treść umowy, negocjowania jej postanowień, w tym co do sposobu przeliczenia walut.

Okoliczności zawarcia umowy kredytowej z powodami oraz znakomita większość postanowień tej umowy, w tym odnoszących się do Tabeli kursów Banku, naruszały równorzędność stron umowy. Odwołanie się do Tabeli kursów Banku pozwalało pozwanej na jednostronne kształtowanie tego kursu, a tym samym zadłużenia powodów. Przyjęty na potrzeby umowy kredytowej mechanizm ustalania kursu franka szwajcarskiego według nieskonkretyzowanych, nietransparentnych i niezrozumiałych dla konsumenta kryteriów uniemożliwił powodom przewidzenie ryzyk umowy i ich skali. Sposób kształtowania Tabeli kursów Banku w oparciu o czynniki obiektywne oraz fakt, że nie odbiegały one od średniego kursu Narodowego Banku Polskiego, nie ma znaczenia dla oceny postanowień umowy jako abuzywnych. Kursy franka szwajcarskiego były nadal jednostronnie kształtowane przez pozwaną (tak: Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 19 sierpnia 2020 r., I ACa 1002/19, LEX 3102498 i w wyroku z 12 kwietnia 2021 r., I ACa 1026/18, LEX 3191468).

W ocenie Sądu, umowa kredytowa podpisana przez strony jest w całości nieważna. Usunięcie z niej tylko postanowień zawierających klauzule odnoszące się do Tabeli kursów Banku i spreadu walutowego skutkowałoby umową, w której nie zostały określone: kwota kredytu w walucie polskiej do wypłaty dla powodów, wysokość prowizji Banku za udzielenie kredytu (zgodnie z § 10 umowy miała być zapłacona jednorazowo w dniu zawarcia umowy w walucie polskiej przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia – aktualna Tabela kursów – kursu sprzedaży dla dewiz w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub sprzedaży dla pieniędzy w przypadku wpłaty w formie gotówkowej), kwota hipoteki zwykłej i kaucyjnej ustanowionych na zabezpieczenie, kwota zadłużenia i poszczególnych rat, zasady ustalania i spłaty zadłużenia przeterminowanego (w przypadku zadłużenia przeterminowanego § 17 i 18 umowy przewidywały każdorazowo przeliczanie walut według aktualnej Tabeli kursów). Umowa określałaby jedynie kwotę udzielonego kredytu we frankach szwajcarskich (§ 2 umowy) oraz przewidywałaby możliwość spłaty rat kredytu we frankach szwajcarskich (§ 13 umowy).

Wbrew stanowisku pozwanej, zachowanie tych dwóch postanowień umowy nie czyni możliwym jej kontynuowanie. Po pierwsze, powodowie nigdy nie otrzymali od Banku kwoty 36 560 CHF, ani jej równowartości ustalonej według obiektywnych kryteriów. Przy wypłacie kredytu pozwana ustaliła kurs waluty jednostronnie w oparciu o swoją Tabelę kursów przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. Następnie, powodowie spłacali kredyt w walucie polskiej. Wpłacane przez nich raty były przeliczane przez pozwaną w oparciu o jej Tabelę kursów, przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. W tych okolicznościach, przy ustaleniu abuzywności klauzul odwołujących się do Tabeli kursów Banku i spreadu walutowego, nie sposób ustalić kwoty pozostałego do spłaty zadłużenia powodów, skoro zarówno wypłacona powodom kwota kredytu, jak i sposób rozliczania wpłacanych przez nich rat był oparty o niedozwolone klauzule umowne. Zasady współżycia społecznego i dobre obyczaje sprzeciwiają się kontynuowaniu umowy przy przyjęciu, że dług powodów wynosił 36 560 CHF, a obecnie do spłaty pozostaje im kwota kredytu wyrażona we frankach szwajcarskich. Zobowiązanie powodów do spłaty kwoty kredytu ustalonej we frankach szwajcarskich w § 2 umowy w sytuacji, w której na podstawie postanowień tej umowy nie wypłacono im uczciwie przeliczonej na walutę polską kwoty kredytu, rażąco naruszałoby ich interes jako konsumenta oraz zasady współżycia społecznego. Ponadto, powstaje pytanie w jaki sposób miałaby zostać obliczona kwota pozostałego im do spłaty kredytu we frankach szwajcarskich, skoro od 2004 roku powodowie regularnie spłacali kredyt w walucie polskiej. Z całą pewnością nie mogłaby to być kwota obliczona przez Bank według niedozwolonych postanowień umowy, co do tej pory miało miejsce. Poza tym, utrzymanie w mocy umowy wymagałoby nowego ustalenia wysokości rat i terminów zapłaty, albowiem dotychczas przewidziany harmonogram spłaty nie odpowiadałby przecież prawidłowo ustalonemu aktualnemu zadłużeniu powodów z tytułu umowy kredytu.

W tych okolicznościach, powołana przez pozwanego możliwość spłaty kredytu we frankach szwajcarskich od samego początku nie miała znaczenia dla ustalenia nieważności całej umowy. Nie mogła sama w sobie zdecydować o ważności umowy, skoro postanowienia umowy dotyczące ustalenia kwoty kredytu do wypłaty, prowizji za udzielenie kredytu, kwoty zabezpieczenia oraz kwoty zadłużenia przeterminowanego i jego spłaty nie przewidywały wariantu tylko dla franka szwajcarskiego, a w każdej sytuacji opierały się na przeliczeniu kursu waluty według Tabeli kursów Banku i w oparciu o mechanizm spreadu walutowego.

W realiach niniejszej sprawy, choć pozornie wydaje się, że umowa określa zobowiązanie powodów wobec Banku z tytułu zaciągniętego kredytu, nie sposób obliczyć sumy, jaką powodowie są zobowiązani zwrócić pozwanemu. Po wyeliminowaniu z umowy zakwestionowanych postanowień, umowa ta nie spełniałaby wymogów przewidzianych w art. 69 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U.2020.1896 t.j.). Usunięcie z umowy zakwestionowanych klauzul czyni ją dotkniętą nie dającymi się usunąć brakami, skutkującymi jej nieważnością na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.c.

Dlatego też Sąd w pkt. 1 wyroku uznając, że bez niedozwolonych postanowień kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów, ustalił nieważność zawartej pomiędzy stronami umowy, w oparciu o art. 58 § 1 k.c.

Stwierdzenie nieważności umowy uprawniało powodów do wystąpienia z roszczeniem o zwrot świadczeń dokonanych w wykonaniu umowy Własny K. hipoteczny nr 203- (...)- (...) z dnia 12 listopada 2004 roku, jako nienależnych – w oparciu o art. 410§1 i 2 k.c. Tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu Uchwały składu siedmiu Sędziów z dnia 07 maja 2021 roku. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Powodowie domagali się w niniejszej sprawie zasądzenia kwoty 59 416,94 zł, jako zwrotu wpłaconych przez nich środków na rzecz pozwanej w związku z realizacją umowy w okresie od dnia 01 sierpnia 2011 roku do dnia 01 marca 2021 roku. Z zaświadczenia pozwanego Banku z dnia 29 marca 2021 roku wynikało, że do dnia wydania zaświadczenia powodowie uiścili na poczet w/w umowę kwotę 79 390,77 zł tytułem spłaty kapitału oraz kwotę 15 264,33 zł tytułem spłaty odsetek, przy czym w okresie od dnia 01 sierpnia 2011 roku do dnia 01 marca 2021 roku łącznie z w/w tytułów uiścili kwotę 59 319,27 zł (k. 23-29). Żądanie powodów o zasądzenie od pozwanej w/w kwoty tj. kwoty 59 319,27 zł było zatem w pełni zasadne. Dlatego też Sąd w pkt. 2 wyroku zasądził od pozwanej na rzecz powodów w/w kwotę. Ponad zasądzoną kwotę Sąd w pkt. 3 wyroku powództwo oddalił. Oddalenie roszczenia przez Sąd dotyczyło przy tym kwoty 97,67 zł. O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Niezwłoczne spełnienie świadczenia oznacza jego spełnienie bez nieuzasadnionej zwłoki (w normalnym toku rzeczy). O tym, czy świadczenie zostało spełnione niezwłocznie, a zatem należycie, rozstrzygają okoliczności konkretnego przypadku, oceniane zgodnie z ogólną zasadą art. 354 k.c. Termin spełnienia świadczenia dochodzonego przez powodów nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, w związku z czym świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu pozwanego do wykonania. Pozwana została wezwana przez powodów do spełnienia świadczenia w piśmie z 19 kwietnia 2021 roku stanowiącym reklamację i dlatego w ocenie Sądu pozwana pozostaje w zwłoce ze spełnieniem zasądzonego świadczenia od dnia następnego po udzieleniu odpowiedzi powodom pismem z 05 maja 2021 roku tj. 06 maja 2021 roku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w pkt. 4 wyroku na podstawie na podstawie art. 100 k.p.c. zdanie drugie, obciążając nimi w całości stronę pozwaną. Na zasądzoną kwotę od strony pozwanej tj. 3 217 zł wobec każdego z powodów (łącznie: 6 434 zł) składały się następujące kwoty: opłata sądowa od pozwu w wysokości 1000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powodów w wysokości 5400 zł, opłaty skarbowe od pełnomocnictw w wysokości 34 zł.

R., dn. 20 czerwca 2022 roku

1