Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Odwołujący się D. R. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 12 sierpnia 2022 r. znak: 380000/601/MO/108/2022-ZAS-BW, którą odmówiono mu prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 15 czerwca 2022 roku do 04 października 2022 roku. Ubezpieczony podniósł, że organ rentowy w zaskarżonej decyzji wskazał, iż urlop rodzicielski może być udzielony jednorazowo albo nie więcej niż w czterech częściach, będących wielokrotnością tygodnia, z których każda nie może być krótsza niż 8 tygodni oraz że zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego w wymiarze 16 tygodni, nie może zostać wykorzystany w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres poprzedniej części tego urlopu. W takim przypadku zasiłek przysługuje maksymalnie do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Ubezpieczony twierdzi, że spełnia wszystkie przesłanki do przyznania mu prawa do zasiłku macierzyńskiego za wskazany wyżej okres, ponieważ złożył wniosek w odpowiednim terminie, do wykorzystania pozostało 16 tygodni urlopu rodzicielskiego, jest to część, która nie przypada bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres poprzedniej części tego urlopu, a jego córka w tym roku (w roku złożenia wniosku) ukończyła 6 rok życia. Nie zgadza się ze stanowiskiem organu rentowego, że zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli w ciągu 21 dni po porodzie złożony został wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. W ocenie ubezpieczonego przepisy kodeksu pracy nie podają wprost zasady, na którą powołuje się organ rentowy. Odwołujący nie wnosi zastrzeżeń do zebranego w sprawie materiału dowodowego, w zakresie dokumentacji złożonej w niniejszej sprawie. Wyjaśnia, że po urodzeniu córki K., jego żona M. R. pobierała zasiłek macierzyński od 17 sierpnia 2016 roku. Z dniem 26 kwietnia 2017 roku, z przyczyn osobistych, przerwała urlop rodzicielski, wracając do pracy. Odwołujący nie neguje, że M. R., z tytułu urodzenia córki, złożyła wniosek o pełny okres wypłaty zasiłku rodzicielskiego tj. 32 tygodnie, jednakże z przyczyn obiektywnych z niego zrezygnowała. Odwołujący nie zgadza się z zaskarżoną decyzją i wnosi o przyznanie mu prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego.

W odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy podniósł, iż żona odwołującego M. R. w związku z urodzeniem córki dnia 17 sierpnia 2016 roku przebywała na urlopie macierzyńskim w okresie od 17.08.2016r. do 3.01.2017r. (20 tygodni) oraz od 4.01.2017r. do 25.04.2017r. na urlopie rodzicielskim. M. R. złożyła wniosek o pełny wymiar urlopu rodzicielskiego w całości bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Pracownicy M. R. udzielono urlopu w oparciu o art. 179 ¹ kodeksu pracy. W sytuacji rezygnacji z urlopu rodzicielskiego udzielonego na wniosek złożony w ciągu 21 dni po porodzie (czyli na podstawie art. 179 ¹ k.p.) pozostałą część urlopu może przejąć drugi z rodziców. Jeżeli tak się nie stanie, to niewykorzystana część przepadnie. Przepisy przewidują co prawda możliwość wykorzystania części urlopu w wymiarze nie dłuższym niż 16 tygodni nie bezpośrednio po poprzedniej części, ale do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia, lecz nie dotyczy to urlopu wnioskowanego w oparciu o art. 179 ¹ k.p.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 sierpnia 2016 r., żona odwołującego M. R. urodziła córkę K. R.. Po urodzeniu dziecka żona odwołującego złożyła wniosek o wykorzystanie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. M. R. w związku z urodzeniem córki dnia 17 sierpnia 2016 roku przebywała na urlopie macierzyńskim w okresie od 17.08.2016r. do 3.01.2017r. (20 tygodni) oraz od 4.01.2017r. do 25.04.2017r. (16 tygodni) na urlopie rodzicielskim. Z dniem 26 kwietnia 2017 roku, z przyczyn osobistych, przerwała urlop rodzicielski i wróciła do pracy.

W dniu 24 marca 2022r. odwołujący złożył wniosek o udzielenie mu urlopu rodzicielskiego na dziecko K. R. ur. (...) na okres od 15.06.2022r. do 04.10.2022r. Pracodawca wyraził zgodę i udzielił pracownikowi urlop rodzicielski na ww. dziecko.

Decyzją z dnia 12 sierpnia 2022r. organ rentowy odmówił odwołującemu prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres od 15.06.2022r. do 04.10.2022r.

Odwołujący nie zgodził się z wydaną decyzją i zaskarżył ją do sądu.

Powyższy stan faktyczny sprawy Sąd ustalił na podstawie akt sprawy, w tym akt zasiłkowych oraz niespornych oświadczeń stron.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Stan faktyczny sprawy jest niesporny. Niespornym jest, że żonie odwołującego M. R. udzielono urlopu rodzicielskiego w związku z urodzeniem córki K. w oparciu o art. 179 ¹ § 1 kodeksu pracy (urlop udzielony z góry). Spornym w niniejszej sprawie jest, czy niewykorzystana część urlopu rodzicielskiego udzielonego „z góry” bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego na zasadzie art. 179 ¹ § 1 kodeksu pracy przepada, czy też podlega wykorzystaniu w późniejszym okresie.

Zgodnie z art. 29a. ust.1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 2022.1732 t.j.) zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego.

Zgodnie z art. 31 ust.3 pkt 1 ww. ustawy miesięczny zasiłek macierzyński w przypadku ubezpieczonej będącej pracownicą, która złożyła wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, o którym mowa w art. 179 ¹ Kodeksu pracy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego.

Zgodnie z art. 179 ¹§1 kodeksu pracy pracownica nie później niż 21 dni po porodzie może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze wynikającym z art. 182 ^1a § 1 kodeksu pracy (urlop udzielony z góry). § 2 stanowi, iż w przypadku złożenia wniosku, o którym mowa w § 1, pracownica może dzielić się z pracownikiem - ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym - ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu, zgodnie z zasadami określonymi w art. 182 ^1c § 2 i 4.

Z kolei w myśl art. 182 ^1a § 1 kodeksu pracy po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 32 tygodni w przypadku pracownicy, która urodziła jedno dziecko.

Natomiast art. 182 ^1d § 1 kodeksu pracy stanowi, iż urlop rodzicielski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem z korzystania z urlopu. Do wniosku dołącza się stosowne dokumenty. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. § 2 stanowi, iż liczbę części urlopu ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu. W liczbie wykorzystanych części urlopu uwzględnia się także liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części, złożonych przez ubezpieczoną – matkę dziecka lub ubezpieczonego – ojca dziecka. Natomiast zgodnie z § 3 pracownik może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy i powrócić do pracy (urlop udzielony z dołu).

Zgodnie z art. 182 ^1c § 1 urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. § 2 stanowi, iż urlop rodzicielski jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia. Do wniosku dołącza się dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186 ^8a. Z kolei według § 3 urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu. Liczba wykorzystanych w tym trybie części urlopu pomniejsza liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego. W myśl § 4 żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, z wyjątkiem:

1) pierwszej części urlopu rodzicielskiego, która w przypadku:

a) urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż 6 tygodni,

b) przyjęcia przez pracownika, o którym mowa w art. 183 § 1, na wychowanie dziecka w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, nie może być krótsza niż 3 tygodnie;

2) sytuacji, gdy pozostała do wykorzystania część urlopu jest krótsza niż 8 tygodni.

Powołane wyżej regulacje dotyczą dwóch całkowicie odmiennych trybów udzielania urlopu rodzicielskiego, albowiem ustawodawca przewidział dwa sposoby udzielenia tego urlopu.

W pierwszym przypadku (art. 179 ¹ kodeksu pracy – urlop udzielany „z góry”) urlop rodzicielski jest udzielany z góry na wniosek pracownicy, złożony w ciągu 21 dni po porodzie, po zakończeniu urlopu macierzyńskiego i wykorzystywany jest w całości bez żadnej przerwy. Urlop udzielony „z góry” ma charakter ciągły.

W drugim przypadku ( art. 182 ^1d § 1 kodeksu pracy – urlop udzielany „z dołu”) urlop rodzicielski jest udzielany na wniosek złożony w terminie 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego, pracownica może wykorzystać go w częściach, w tym jedna część tzw. luźna w wymiarze do 16 tygodni nie musi przypadać bezpośrednio po poprzedniej części.

Niezależnie od zastosowanego trybu udzielonego urlopu rodzicielskiego, w każdym przypadku pracownicy przysługuje prawo do rezygnacji z niego. Warunki i procedura rezygnacji są jednak zróżnicowane, w zależności od tego, jaki tryb udzielenia urlopu został zastosowany.

W przypadku rezygnacji z urlopu udzielonego w trybie art. 179 ¹ § 1 kodeksu pracy, może ona nastąpić bez zgody pracodawcy, jednakże pracownica obowiązana jest w takim przypadku do złożenia wniosku w sprawie rezygnacji z urlopu rodzicielskiego, który powinien zawierać imię i nazwisko pracownicy oraz wskazanie daty przystąpienia do pracy. Po rezygnacji z urlopu przez matkę dziecka, ojciec dziecka może zawnioskować o pozostałą jego część. Następstwem rezygnacji z urlopu rodzicielskiego udzielonego w trybie art. 179 ¹ Kodeksu pracy jest przepadek niewykorzystanej części tego urlopu, chyba że ojciec dziecka przejął pozostałą część urlopu rodzicielskiego. Podkreślić należy, iż cechą charakterystyczną dla urlopu udzielanego z góry, jest jego ciągłość. A to oznacza, iż nawet w przypadku przejęcia przez ojca pozostałej części urlopu rodzicielskiego – musi to nastąpić w ciągłości tzn. bez jednego dnia przerwy.

W przypadku rezygnacji z urlopu w trybie art. 182 ^1d § 1 kodeksu pracy, pracownica może zawnioskować o pozostałą część urlopu, jednak nie może wykorzystać więcej niż maksymalny wymiar tej części, tj. 16 tygodni urlopu – nawet jeśli wymiar niewykorzystanego urlopu jest większy. Celem rozwiązań w tym zakresie jest stworzenie alternatywnej ścieżki pozwalającej na wykorzystanie części urlopu rodzicielskiego nie w ciągu pierwszego roku życia dziecka, ale w okresie późniejszym (maksymalnie do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia) oraz proporcjonalne wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego w przypadku łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą u pracodawcy, który go udzielił. Możliwość skorzystania z urlopu rodzicielskiego udzielonego z dołu pozwala rodzicom zdecydować, czy chcą osobiście sprawować opiekę nad dzieckiem do ukończenia przez nie pierwszego roku życia, czy też wolą wcześniej wrócić do pracy ze świadomością, że gdy zaistnieje taka potrzeba, będą mogli – w późniejszym okresie – skorzystać z płatnego urlopu rodzicielskiego.

Uelastycznienie urlopów wymagało pogodzenia słusznych interesów pracodawcy i pracownika. Ustawodawca, oprócz wyżej wspomnianych dwóch trybów korzystania z urlopu rodzicielskiego, przewidział szereg instrumentów pozwalających pracodawcy właściwie zaplanować organizację pracy. W przypadku urlopu udzielanego z dołu należą do nich: wydłużenie do 21 dni terminu do złożenia wniosku o udzielenie urlopu albo jego części, określenie minimalnej długości części urlopu zasadniczo na poziomie 8 tygodni, umożliwienie rezygnacji z urlopu przed terminem jego zakończenia wskazanym we wniosku i wcześniejszy powrót do pracy, jedynie za zgodą pracodawcy.

Z powyższego w sposób wyraźny wynika, że kodeks pracy przewiduje dwa niezależne tryby udzielania urlopów rodzicielskich, które różnią się charakterem (ciągły bądź z przerwami), zasadami na jakich są udzielane, skutkami w przypadku rezygnacji z urlopu, a także wymaganiami odnośnie uzyskania zgody pracodawcy na rezygnację z urlopu i wcześniejszy powrót pracownika do pracy. Podkreślić należy, iż nie można stosować reguł ustalonych przez ustawodawcę dla urlopu rodzicielskiego udzielonego „z dołu” do urlopu rodzicielskiego udzielonego „z góry”, chyba że ustawodawca wprost na to zezwala. Z taką sytuacją mamy do czynienia w art. 179 ¹ § 2 kodeksu pracy, który odwołuje się do zasad określonych w art. 182 ^1c § 2 i 4 Kodeksu pracy, a więc pozwala do urlopu udzielonego „z góry” stosować reguły urlopu udzielonego „z dołu”. W sytuacji naprzemiennego wykorzystania urlopu rodzicielskiego przez pracownicę - matkę i pracownika – ojca, przepis odsyła do rozwiązań przewidzianych dla urlopu udzielonego „z dołu”. Należy w tym miejscu zauważyć, że ustawodawca nie przewiduje w tym zakresie odesłania do art. 182 ^1c § 3 kodeksu pracy, który stanowi o tym, iż urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu.

W odniesieniu do powyższych rozważań stwierdzić należy, iż w przypadku rezygnacji z urlopu udzielonego z góry ( (...) §1 k.p.) nie można zawnioskować o tzw. luźną część urlopu rodzicielskiego. Należy zauważyć, że aby wystąpiła luźna część urlopu rodzicielskiego uprzednio musi zostać wykorzystana chociaż jedna standardowa część tego urlopu. Takiego warunku nie spełnia urlop rodzicielski udzielany z góry, ponieważ jest on udzielany w pełnym wymiarze, bez możliwości podziału go na części. Raz jeszcze podkreślić należy, że cechą charakterystyczną urlopu udzielanego z góry jest jego ciągłość. Stąd też w przypadku rezygnacji z tego urlopu i nieprzejęciu go przez pracownika – ojca dziecka, urlop ten definitywnie przepada. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w przypadku rezygnacji z części urlopu rodzicielskiego udzielonego w trybie art. 179 ¹ § 1 k.p. i nieprzejęcia tego urlopu przez drugiego z rodziców, nie jest możliwe wykorzystanie pozostałej części urlopu w terminie późniejszym. W takim przypadku nie ma zastosowania art. 182 ^1c § 3 k.p., umożliwiający wykorzystanie części urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu (stanowisko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 lutego 2016 r.).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż żona odwołującego M. R. złożyła wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego „z góry” w trybie art. 179 ¹ kodeksu pracy, a ponieważ w tym trybie nie ma możliwości wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni nieprzypadający bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu, niewykorzystana część urlopu udzielonego „z góry” przepada.

W związku z powyższym, na podstawie wyżej cytowanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie należało oddalić.

Sędzia Alina Kołakowska

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować;

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowemu, z pouczeniem o możliwości wniesienia apelacji w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem,

3.  kal. 21 dni.

C., dnia 13 marca 2023 r.

Sędzia Alina Kołakowska