Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Katowicach XXIV Wydział Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący : Sędzia Magdalena Nowińska

Protokolant : protokolant sądowy Kamila Chudzińska-Wiench

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2023 r. w Katowicach na rozprawie

sprawy z powództwa J. P.

przeciwko(...)w N.

o zapłatę

1)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5.600 zł (pięć tysięcy sześćset złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.217 zł (dwa tysiące dwieście siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia Magdalena Nowińska

Sygn. akt XXIV GW 450/22

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 31 marca 2023 r.

Powódka J. P. wniosła o:

1.  zasądzenie od pozwanego – (...) w N. na jej rzecz kwoty 5.600 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie, liczonymi od dnia odpowiedzi pozwanego z dnia 17.06.2019 r. na wezwanie uprawnionego z wiarygodną wiadomością o naruszaniu autorskich praw majątkowych powódki przez rozpowszechnianie stworzonego przez nią utworu przedstawiającego M. T. w publikacji z 2015 roku na stronie internetowej międzynarodowego Festiwalu pod adresem: (...), prowadzonej przez pozwanego (organizatora);

2.  zasądzenie od pozwanego (...) w N. na rzecz powódki wszystkich kosztów postępowania [w przypadku zastępstwa procesowego kosztów pełnomocnika].

Pozwany (...) w N. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z kosztem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powódka J. P. zajmuje się wykonywaniem artystycznych fotografii portretowych osób powszechnie znanych (zrzut ekranu plików na komputerze powódki – k. 6, dane na stronie internetowej powódki o domenie (...) – fakty, o których informacje są powszechnie dostępne w rozumieniu art. 228 § 2 k.p.c.).

W 2001 roku powódka wykonała następującą fotografię przedstawiającą M. T. (2):. Fotografia ta została wykonana podczas sesji fotograficznej przeprowadzonej przez powódkę w roku 2001 (zrzut ekranu plików na komputerze powódki – k. 6, fotografia – k. 7).

Pozwany (...) w N. jest posiadającą osobowość prawną instytucją kultury, której organizatorem jest Samorząd (...). Widnieje w rejestrze instytucji kultury prowadzonym przez Marszałka (...) (wydruk z bazy internetowej REGON Głównego Urzędu Statystycznego – k. 14).

Pozwany organizuje odbywający się corocznie (...)w N.. W roku 2015 M. T. (2) brał udział w w/w festiwalu prowadząc jako dyrygent występ Chóru Solistów (...)w K.. W roku 2015 na stronie internetowej poświęconej w/w festiwalowi ((...) została umieszczona sporna fotografia. Fotografia ta widniała na stronie o domenie (...) w roku 2019 w zakładce promującej występ M. T. (2) pt. (...). Obok niej umieszczono życiorys M. T. (2) oraz informację o treści ,,fot. J. P.” (wydruk strony o domenie (...) – k. 8, 10, wydruk wyników wyszukiwania grafiki w wyszukiwarce G. – k. 9, pismo pozwanego skierowane do J. G. – k. 15 oraz pismo radcy prawnego C. Z. skierowane do J. G. – k. 17 – fakty przyznane przez pozwanego w rozumieniu art. 229 k.p.c.).

Powódka w dniu 9 maja 2022 r. zawarła z (...) umowę licencyjną, na mocy której udzieliła licencji na wystawienie 1 egzemplarza wydrukowanej i oprawionej czarno-białej fotografii przedstawiającej C. M. w celu wystawienia jej w siedzibie (...) w ramach działań polegających na popularyzacji literatury i czytelnictwa (§ 1). Licencja została udzielona do dnia 16 listopada 2025 r. (§ 3). Wynagrodzenia na mocy § 4 ust. 1 umowy wynosiło 3.060 zł. Dnia 1 lipca 2022 r. powódka udzieliła instytucji kultury licencji na publiczne rozpowszechnianie fotografii przedstawiającej C. M., w tym w sieci internet do dnia 30 czerwca 2024 r. Na mocy § 4 ust. 1 umowy wynagrodzenie wynosiło 3.000 zł (umowa licencyjna z dnia 9 maja 2022 r. – k. 20-21, umowa licencyjna z dnia 1 lipca 2022 r. – k. 22).

Powódka w dniu 23 maja 2022 r. zawarła z jedną z filharmonii umowę licencyjną, na mocy której udzieliła jej zezwolenia na korzystanie na stronie internetowej przez nią prowadzonej z fotografii portretowej M. T. (2) (§ 1 ust. 1). Licencja obejmowała okres od dnia 3 marca 2014 r. do dnia 20 maja 2022 r. (§ 2 ust. 1), natomiast wynagrodzenie z tytułu jej udzielenia, zgodnie z § 3 umowy, opiewało na kwotę 5.902 zł (umowa licencyjna z dnia 25 maja 2022 r. – k. 77-78).

Powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 5.000 zł pismem doręczonym pozwanemu w dniu 12 czerwca 2019 r. Pozwany w dniu 17 czerwca 2019 r. odmówił spełnienia żądania powódki twierdząc, że jego zdaniem nie doszło do nieuprawnionego wykorzystania zdjęcia powódki (pismo (...) z dnia 17 czerwca 2019 r. – k. 15, potwierdzenie odbioru korespondencji – k. 16).

Powódka wystąpiła o zawezwanie do próby ugodowej. Na rozprawie w dniu 20 stycznia 2020 r. ze strony pozwanego nikt się nie stawił i do zawarcia ugody nie doszło (protokół rozprawy z dnia 20 stycznia 2020 r., która odbyła się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie, sygn. akt I Co 1129/19/S – k. 18).

Ustalając powyższy stan faktyczny, Sąd oparł się na dokumentach szczegółowo wskazanych przy każdej z okoliczności. Dokumentom tym należało w zdecydowanej większości przypisać walor wiarygodności, ponieważ ich autentyczność, prawdziwość i treść nie zostały podważone, zaś na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału Sąd nie uznał, aby ujawniły się jakiekolwiek okoliczności mogące z urzędu budzić co do nich wątpliwości. Należy podkreślić, że zaoferowane przez pozwanego oświadczenie M. T. (2) nie zasługuje na zawierzenie. Stanowi ono jedynie dokument prywatny potwierdzający, że M. T. (2) złożył oświadczenie o treści w nim wskazanej, co nie tworzy domniemania jego zgodności z rzeczywistością. Należy podkreślić, że brak jest jakichkolwiek innych dowodów wskazujących na fakt udzielenia przez powódkę ustnego upoważnienia do posługiwania się przez niego zdjęciem na potrzeby promocji jego osoby, a co więcej brak pisemnej umowy o przeniesieniu autorskich praw majątkowych czy chociaż umowy licencji niewyłącznej w tym zakresie, co przy oświadczeniu powódki, że takiej zgody nie wyrażała czyni ten dokument prywatny niewiarygodnym. Dlatego Sąd nie dał wiary oświadczeniu M. T. (2) i dał wiarę twierdzeniom powódki zamieszczonym w pozwie.

Podkreślić należy, że sąd nie jest zobligowany do wskazania w uzasadnieniu orzeczenia przyczyn niewzięcia pod uwagę dowodów, które nie dotyczyły faktów istotnych dla rozstrzygnięcia i z tego względu nie stanowiły i nie mogły stanowić podstawy dla ustalenia stanu faktycznego sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2000 r., sygn. akt IV CKN 109/00, LEX nr 532102).

Należało mieć też na uwadze, że Sąd, dokonując oceny zgromadzonego materiału po myśli art. 233 § 1 k.p.c., ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, w tym wyjaśnień informacyjnych stron, oświadczeń, zarzutów przez nie zgłaszanych, jak i ich zachowania się w trakcie procesu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 marca 1999 r., sygn. akt I PKN 632/98, OSNP z 2000 r., nr 10, poz. 382).

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. 2022 poz. 2509, dalej jako: ,,p.a.p.p.”) przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Jednocześnie art. 1 ust. 2 p.a.p.p. wymienia utwory fotograficzne jako przykładowe przedmioty prawa autorskiego.

Dla zakwalifikowania danego dobra niematerialnego jako przedmiotu prawa autorskiego należy wykazać, że jest po pierwsze – rezultatem pracy człowieka, po drugie – przejawem działalności twórczej jako uzewnętrznionego rezultatu procesu intelektualnego, po trzecie – ma indywidualny charakter, po czwarte – jest ustalony. Poprzez ustalenie utworu rozumie się przy tym nie utrwalenie poprzez nadanie postaci materialnej, tylko uzewnętrznienie umożliwiające jego identyfikację oraz poznanie przez inne jak autor osoby. Utwory spełniające te cechy podlegają ochronie niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Nieistotne są także zamiar ich stworzenia, przeznaczenie oraz ewentualna użyteczność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2020 r., sygn. akt I CSK 513/18, LEX nr 3044356).

Za przedmiot prawa autorskiego uznaje się tylko taki przejaw ludzkiej aktywności, który choćby w minimalnym stopniu odróżnia się od innych rezultatów takiego samego działania. Przedmiot zatem praw autorskich posiada cechę nowości (oryginalności), której stopień nie ma zasadniczego znaczenia. Warunkiem uznania określonego rezultatu za utwór w ujęciu cytowanego powyżej przepisu jest samodzielne stworzenie przez jego twórcę oznaczonego bytu niematerialnego utrwalonego w dowolny sposób. Jednocześnie wypada zaznaczyć, że nie każdy przejaw działalności twórczej może być uznany za utwór, a jedynie tylko taki przejaw, który posiada cechę go indywidualizującą. Indywidualny charakter utworu występuje, gdy jest w nim odciśnięte osobiste piętno twórcy, w taki sposób, że jest on niepowtarzalny. Innymi słowy utwór cechuje się indywidualnym charakterem jedynie wtedy, kiedy wyróżnia się od innych takich samych przejawów działalności twórczej, w sposób świadczący o jego swoistości, w taki sposób, że nie posiada on swojego odpowiednika w przeszłości i równocześnie znikome jest prawdopodobieństwo stworzenia takiego samego dzieła w przyszłości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 grudnia 2020 r., sygn. akt V AGa 652/18, Legalis, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 listopada 2022 r., V ACa 519/21, LEX nr 3450528).

Jednocześnie należy podkreślić, że wykreowanie utworu jest rezultatem jedynie takiego procesu intelektualnego, który jest subiektywnie nowy dla samego twórcy. Proces twórczy powinien być wynikiem samodzielnego wysiłku umysłowego człowieka, brać początek w umyśle twórcy, zaś rezultat działalności twórczej powinien być dla niego poprzednio nieznany (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 czerwca 2017 r., I ACa 1298/16, LEX nr 2672999). Także na gruncie prawa unijnego, na potrzeby dokonania prounijnej wykładni prawa krajowego, wskazuje się, że cechą konstytuującą określone działanie jako twórcze jest fakt wykreowania nowego wytworu intelektu w warunkach swobody wyboru co do formy dzieła, co też zachodzi w sytuacji samodzielnego kształtowania przez twórcę formy w drodze własnych wyborów (Z. Okoń, Prounijna wykładnia przesłanki twórczości i indywidualności utworu, ZNUJ. PPWI 2022, nr 3, s. 18-45.).

W odniesieniu do fotografii jako utworu elementem twórczym jest wybór, albowiem to w jego wyniku dochodzi do nadania mu niepowtarzalnego piętna osobowości autora. Wspomniany wybór może dotyczyć uporządkowania i aranżacji przedmiotu fotografowania, kompozycji kadru, momentu fotografowania, przedstawienia perspektywy, ostrości obrazu, jego głębi, a także przyjętej skali natężenia światła, jasności, zastosowania efektów specjalnych oraz zabiegów zmierzających do nadania fotografii określonego charakteru. Fotografię, aby mogła być uznana za utwór podlegający ochronie, musi cechować inwencja twórcza autora, wynikająca z jego samodzielności artystycznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2002 r., sygn. akt III CKN 1096/00, LEX nr 81369, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 12 września 2016 r., I ACa 942/15, LEX nr 2209926).

Poza przypadkami skrajnymi bardzo trudno jest wśród przeprowadzić rozgraniczenie na fotografie chronione i niechronione (por. J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak, A. Niewęgłowski, M. Poźniak-Niedzielska [w:] J. Barta, System Prawa Prywatnego, t. 13, Warszawa 2017, s. 49).

Przypadek rozpoznawany w niniejszej sprawie uznać należało za należący do tych, które bez wątpienia są utworami i podlegają ochronie wyznaczonej przez granice p.a.p.p. Sporna fotografia przedstawiająca wizerunek M. T. (2) jest bowiem ustalonym i utrwalonym rezultatem pracy człowieka. Zdjęcie to ma także charakter twórczy i indywidualny. Nie wykonano go przy zachowaniu kadrowania typowego dla fotografii portretowej o charakterze rejestracyjnym, a także posłużono się zróżnicowaną głębią ostrości w celu nadania zdjęciu perspektywy; nadto kolorystyka fotografii nie jest typowym rozwiązaniem w fotografii portretowej. Co więcej ustawienie fotografowanego wskazuje, że powódka zabiegała o przybranie przez niego określonej pozycji dla polepszenia efektów zdjęcia, nadto umieszczenie głowy i dłoni w obszarze fotografii wskazuje na fakt konieczności specyficznego ustawienia aparatu.

Według art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b p.a.p.p. uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

Legitymację czynną do wystąpienia z powództwem o naruszenie autorskich praw majątkowych ma twórca, jego następca prawny (nabywca praw autorskich majątkowych, spadkobierca) lub podmiot pierwotnie nabywający prawa autorskie (pracodawca w przypadku oprogramowania komputerowego – art. 74 ust. 3 pr.aut.), jak również licencjobiorca wyłączny (w zakresie objętym umową licencyjną), chyba że umowa licencyjna stanowi inaczej (art. 67 ust. 4 pr.aut.) P. Podrecki [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Warszawa 2015, art. 79, LEX; J. Błeszyński [w:] Prawo autorskie. System Prawa Prywatnego, tom 13, red. J. Barta, Warszawa 2017, art. 79, Legalis; J. Barta, R. Markiewicz [w:] M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, K. Felchner, E. Traple, J. Barta, R. Markiewicz, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2011, art. 79, LEX).

W okolicznościach niniejszej sprawy nie budziło wątpliwości, że to powódka jest autorką spornej fotografii.

Na autorstwo powódki wskazuje niewątpliwie umieszczenie zdjęcia na dysku twardym jej komputera, co potwierdza załączony przez nią zrzut ekranu, a także fakt opatrzenia jej nazwiskiem fotografii umieszczonej na stronie pozwanego. Ponadto autorstwo powódki było okolicznością bezsporną przyznaną wprost przez pozwanego, dlatego też brak jest potrzeby dogłębnego pochylania się nad tą kwestią.

Zgodnie z art. 17 p.a.p.p., jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Najbardziej typową odpowiedzią na pytanie, co oznacza naruszenie autorskich praw majątkowych, byłoby stwierdzenie, że jest to korzystanie z utworu (elementów twórczych utworu) bez zgody uprawnionego lub bez możliwości powołania się na podstawę ustawową (znajdującą się w ramach przepisów o dozwolonym użytku). Inaczej mówiąc, naruszenie występuje w przypadku, gdy dochodzi do korzystania z elementów twórczych utworu bez zgody uprawnionego, jeśli równocześnie korzystający nie może powołać się na podstawę ustawową legitymizującą takie korzystanie (por. A. Matlak, T. Targosz, E. Traple [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 79, uwaga 2, LEX).

W przełożeniu powyższych rozważań na stan faktyczny niniejszej sprawy należało uznać, że pozwany umieszczając całość fotografii powódki, a więc wykorzystując wszystkie jej elementy twórcze, na swojej stronie internetowej dla promocji organizowanego przez siebie festiwalu dopuścił się rozpowszechniania utworu w celu zawodowym. Jednocześnie nie uzyskał on zgody powódki na rozpowszechnianie utworu.

Nie istnieje też żadna podstawa ustawowa w ramach przepisów o dozwolonym użytku, która pozwalałaby pozwanemu na korzystanie z utworu powódki.

Zgodnie z art. 27 p.a.p.p., instytucje oświatowe oraz podmioty, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, mogą na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia działalności naukowej korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz zwielokrotniać w tym celu rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów.

Według art. 6 ust. 1 pkt 13 p.a.p.p., instytucją oświatową są jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 910 i 1378 oraz z 2021 r. poz. 4, 619 i 762), a także szkoły, zespoły szkół oraz szkoły polskie, o których mowa w art. 4 pkt 29d tej ustawy, oraz szkoły podoficerskie i ośrodki szkolenia, o których mowa w art. 127 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 860, 2112 i 2320 oraz z 2021 r. poz. 159).

Zgodnie z art. 2 ustawy Prawo oświatowe, system oświaty obejmuje przedszkola, szkoły, placówki oświatowo-wychowawcze, placówki kształcenia ustawicznego oraz centra kształcenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych, placówki artystyczne – ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 36 ust. 17 tej ustawy, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, realizację odpowiednio obowiązku, o którym mowa w art. 31 ust. 4 tej ustawy, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, placówki doskonalenia nauczycieli, biblioteki pedagogiczne, kolegia pracowników służb społecznych.

Z kolei podmioty, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce to uczelnie, federacje podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki, instytuty naukowe PAN, instytuty badawcze, międzynarodowe instytuty naukowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw działające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Centrum Łukasiewicz, instytuty działające w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, Polska Akademia Umiejętności i inne podmioty prowadzące głównie działalność naukową w sposób samodzielny i ciągły.

Przepis art. 27 p.a.p.p. tworzy zamknięty katalog instytucji oświatowych i naukowych, które są uprawnione do korzystania z dozwolonego użytku edukacyjnego i naukowego (por. B. Błońska [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, R. M. Sarbiński, Warszawa 2019, art. 27, uwaga 5, LEX). Nie ulega przy tym wątpliwości, że pozwany jako instytucja kultury nie należy do podmiotów wskazanych w art. 27 p.a.p.p., a zatem nie mógł on korzystać z utworu powódki z powołaniem na ten przepis p.a.p.p. Możliwości takiej nie przewidywał również art. 27 p.a.p.p. w brzmieniu sprzed nowelizacji z dnia 11 września 2015 r., który stwierdzał, że instytucje oświatowe, uczelnie oraz jednostki naukowe w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. z 2014 r. poz. 1620 oraz z 2015 r. poz. 249 i 1268) mogą na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia badań naukowych, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz zwielokrotniać w tym celu rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów.

Zgodnie z art. 29 p.a.p.p. wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.

Należy podkreślić, że sposób redakcji w/w przepisu jednoznacznie wskazuje, że z tzw. prawa cytatu można skorzystać posługując się całością cudzego rozpowszechnionego utworu fotograficznego jedynie w celu dokonania wyjaśnienia, polemiki, analizy krytycznej lub naukowej jako elementem tworzonego przez siebie utworu. W realiach niniejszej sprawy sposób wykorzystania zdjęcia nie był aktem kreacji utworu i nie miał na celu wyjaśnienia, polemiki, analizy krytycznej lub naukowej, a jedynie promocję własnego wydarzenia kulturalnego, stąd też Sąd uznał, że działanie pozwanego nie mieściło się w granicach dopuszczalnego użytku w ramach prawa cytatu.

Zupełnie bez znaczenia jest fakt umieszczenia pod fotografią informacji, że została ona wykonana przez powódkę, albowiem niniejsza sprawa nie dotyczy sporu o autorstwo zdjęcia i naruszenie autorskich praw osobistych. Brak zamieszczenia informacji o autorstwie powódki naruszałby przewidziane przez art. 16 pkt 2 p.a.p.p. prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępnienia go anonimowo, które to przynależy do grona autorskich praw osobistych, które ze swojej istoty chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się zbyciu więź twórcy z utworem. W ten sposób pozwany uchronił się przez naruszeniem autorskich praw osobistych powódki, co jednak nie ma związku z będącym przedmiotem niniejszego postępowania autorskich praw majątkowych.

Powyższe prowadzi do uznania, że pozwany dopuścił się naruszenia praw autorskich majątkowych powódki, w związku z czym roszczenie odszkodowawcze uznać należało za zasługujące na uwzględnienie co do jego zasady.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr. aut., uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa, naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. (sygn. akt SK 32/14, Dz.U.2015/932) oraz wyroku Trybunału Sprawiedliwości Europejskiej z dnia 25 stycznia 2017 r. (C-367/15, ZOTSiS 2017/1/I-36) i wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 listopada 2019 r. (sygn. akt P 14/19, Dz.U.2019/2193) naprawienie szkody na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b p.a.p.p. następuje na zasadach ogólnych odpowiedzialności cywilnej albo przez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które byłoby należne z tytułu udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie utworu.

Jednocześnie należy podkreślić, że przy ustalaniu stosownego wynagrodzenia w pierwszej kolejności należy odwołać się do opłat licencyjnych pobieranych w podobnych sprawach przez powódkę. Dopiero w sytuacji braku odpowiednich umów z innymi podmiotami lub niewiarygodności tych umów należało by sięgnąć po inne podstawy ustalenia stosownego wynagrodzenia, w tym np. stawki stosowane w obrocie w odniesieniu do danej kategorii utworów. Jest oczywistym, że stawki wynikające z zatwierdzonych tabel wynagrodzeń stosuje się wprost tylko do umów, których stroną jest organizacja zarządzania zbiorowego. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby te tabele mogły być odpowiednio stosowane również przy ustalaniu stosownego wynagrodzenia w sporach bez udziału organizacji zbiorowego zarządzania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2 września 2020 r., I AGa 164/19, LEX nr 3187426).

Charakterystyczne dla roszczenia o zapłatę dwukrotności stosownego wynagrodzenia jest to, że uprawniony nie musi udowadniać ani winy naruszyciela ani szkody. Ustawodawca, przyznając poszkodowanemu roszczenie o zapłatę dwukrotności stosownego wynagrodzenia, nie wymienia winy wśród przesłanek powstania takiego roszczenia, a także nie podaje żadnych przesłanek egzoneracyjnych, które by je unicestwiały, dlatego też należy przyjąć jako zasadę odpowiedzialności zasadę bezprawności (tak A. Matlak, T. Targosz, E. Traple [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 79, uwaga 105, LEX).

Powódka należycie wykazała zasadność roszczenia także co do wysokości. Z zaoferowanych przez nią umów licencyjnych w oczywisty sposób wynika, że za upoważnienie do posługiwania się fotografiami C. M. udzielanymi na okres 2 lat uzyskała kwotę 3000 zł, zaś na okres 3 lat kwotę 3.060 zł. Ponadto powódka zdołała wykazać, że tytułem udzielenia licencji na używanie fotografii M. T. (2) przez okres 8 lat uzyskała kwotę 5.902 zł.

W związku z powyższym za oczywiste uznać należy, że dochodzona przez powódkę kwota 5600 zł jest niższa niż dwukrotność każdej ze wskazanych powyżej kwot, co też nakazuje stwierdzić, że roszczenie zawarte w pkt. 1 pozwu jest w pełni zasadne.

Z tych też powodów Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku.

O odsetkach ustawowych od odszkodowania orzeczono zgodnie z żądaniem na podstawie art. 481 § 1 i 2 zd. 1 k.c., według której jeśli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, a jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Wymagalność tego roszczenia należało ocenić w świetle treści art. 455 k.c., zgodnie z którym, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Po upływie terminu do spełnienia świadczenia odszkodowawczego wyrażonego w pieniądzu aktualne stają się ,także roszczenia odsetkowe za opóźnienie, o jakich mowa w art. 481 k.c. W przypadku roszczeń z art. 79 ust. 1 pkt 3 b p.a.p.p. istotne jest, według jakich kryteriów ekonomicznych uprawniony określa należne mu odszkodowanie. Jeżeli jest ono dochodzone według cen obowiązujących w okresie naruszania praw autorskich (sprzed wezwania do zapłaty odszkodowania), to termin wymagalności świadczenia oraz początku biegu roszczeń odsetkowych wyznacza data wezwania do spełnienia świadczenia, wystosowanego na podstawie art. 455 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 września 2018 r., sygn. akt I ACa 612/17, LEX nr 2553168). Powódka wezwała pozwanego do zapłaty na jego rzecz odszkodowania jeszcze przed wszczęciem procesu co najmniej przed dniem 17 czerwca 2019 r., w którym to piśmie pozwany odmówił zaspokojenia roszczeń powódki jako bezzasadnych co do zasady, Sąd uznał zatem, że w tym terminie pozwany popadł w opóźnienie, co uzasadnia zasądzenie odszkodowania z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 czerwca 2019 r.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty postępowania obciążające pozwanego w łącznej kwocie 2.217 zł składały się opłata od pozwu w wysokości 400 zł, kwota 1.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z § 2 pkt. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa zgodnie art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1923 z późn. zm.).

Sędzia Magdalena Nowińska