Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lipca 2024 roku

Sąd Rejonowy w Rybniku, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sonia Lasota-Zawisza

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Izabela Niedobecka-Kępa

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2024 roku w Rybniku

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółki (...) S.A. w B.

przeciwko B. W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej B. W. na rzecz powódki Spółki (...) S.A. w B. kwotę 27.738 zł (dwadzieścia siedem tysięcy siedemset trzydzieści osiem złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 maja 2022r.,

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.077,50 zł (dwa tysiące siedemdziesiąt siedem złotych 50/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

4.  przyznaje ze Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Rybniku) adwokatowi J. L. kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) plus 23% Vat, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu,

Sygn. akt V P 123/22

UZASADNIENIE

Powódka Spółka (...) S.A. w B. wniosła 14 lipca 2022 roku przeciwko pozwanej B. W. pozew o zasądzenie kwoty 35.913,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 lipca 2022 roku oraz o zasądzenie kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazała, że pozwana jest wdową po zmarłym J. W. (1), która miała zasądzoną rentę wyrównawczą od poprzedniczki prawnej powódki (...) S.A. (...) w wysokości po 770,50 zł miesięcznie. Nadto wskazała, że 1 marca 2014 roku pozwana zawarła z poprzedniczką prawną powódki ugodę pozasądową na podstawie której wysokość renty została podniesiona do kwoty 1.018 zł brutto. Po upływie dwóch lat renta wyrównawcza została pozwanej ponownie przeliczona i okazało się, że dotychczas wypłacana pozwanej renta była wyliczona w sposób błędny. Według powódki renta wyrównawcza winna być wyliczona jako różnica między połową potencjalnej emerytury górniczej zmarłego męża pozwanej, a faktycznie wypłaconą jej przez organ rentowy rentą rodzinną po zmarłym mężu. W ten też sposób powódka wskazała, że pozwana nie ponosi szkody w dochodach i zaprzestała wypłaty pozwanej renty wyrównawczej począwszy od 1 października 2016 roku. Dodała, że w 2019 roku toczyło się przeciwko powódce postępowanie egzekucyjne w celu egzekucji zaległych i bieżących rat renty wyrównawczej, w toku tego postępowania komornik wyegzekwował od powódki na rzecz pozwanej kwotę 27.738 zł tytułem renty wyrównawczej za okres od 1 października 2016 roku do 30 września 2019 roku wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości 1.980 zł. Nadto wskazała, że wniosła do tut. Sądu pozew o uchylenie w całości obowiązku zapłaty na rzecz pozwanej renty wyrównawczej. Sprawa ta została zarejestrowana pod sygn. akt V P 249/19 i zakończyła się prawomocnym wyrokiem wydanym na korzyść powódki. Podniosła, że poinformowała pozwaną przed dokonaniem przymusowej zapłaty rat renty wyrównawczej na rachunek bankowy komornika sądowego, że egzekucja tej renty będzie stanowić egzekucję świadczenia nienależnego i pozwana będzie musiała liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu. Dodała, że pozwana nie cofnęła wniosku egzekucyjnego ani nie wniosła o zawieszenie tego postępowania. Wskazała, że wzywała pozwaną do zapłaty wyegzekwowanych świadczeń nienależnych jednakże bezskutecznie.

vide: k. 3-4v

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa. W uzasadnieniu kwestionowała przedłożone przez powódkę pełnomocnictwo, wskazując, że jest ono ograniczone, a przedmiotem niniejszej sprawy nie jest dochodzenie roszczeń z tytułu renty wyrównawczej. Podniosła, że powództwo jest oczywiście bezzasadne powołując się przy tym na klauzulę wykonalności nadaną orzeczeniu stanowiącemu podstawę przyznanej renty. Wskazała, że w spornym okresie utrzymywała się sama, a uzyskane raty renty wyrównawczej w całości przeznaczała na wydatki i opłaty, które nie doprowadziły do wzrostu jej majątku. Nadto wskazała, że jest już w podeszłym wieku, utrzymuje się z renty rodzinnej, a także zaciągnęła pożyczkę, która zaspakaja niezbędne koszty utrzymania. Zarzuciła powódce, że do wypłacenia świadczeń rentowych doszło w wyniku zaniedbania organów finansowych powódki, a uwzględnienie powództwa byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Według pozwanej powództwo jest nieuzasadnione.

vide: k. 84-85

Pismem z 21 marca 2023 roku pozwana wniosła o ustanowienie pełnomocnika z urzędu z uwagi na niemożność poniesienia kosztów wynagrodzenia pełnomocnika bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

vide: k. 88

Postanowieniem z 10 lipca 2023 roku Sąd ustanowił dla pozwanej pełnomocnika z urzędu.

vide: k. 105

Pismem z 28 sierpnia 2023 roku pozwana precyzując swoje roszczenie wniosła o oddalenie powództwa, zasądzenie kosztów procesu i zasądzenie kosztów niepłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu na rzecz adwokata J. L.. W uzasadnieniu dodatkowo wskazała, że żądanie przez powódkę zwrotu świadczenia za okres październik 2016 roku – grudnia 2018 roku uległo przedawnieniu w dniu wytoczenia powództwa w związku z faktem, że termin przedawnienia ostatniego świadczenia okresowego za wrzesień 2019 roku upłynął z dniem 31 grudnia 2022 roku. W dalszej części podtrzymała swoje argumenty, które podniosła w odpowiedzi na pozew.

vide k. 119-121

Pismem z 10 maja 2024 roku strona pozwana wskazała, że nie kwestionuje zestawienia wyliczenia odsetek strony powodowej.

vide: k. 371

Podczas rozprawy z 4 lipca 2024 roku strona pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie wskazując, że otrzymana renta została w całości zużyta na bieżące potrzeby. Nadto roszczenie za okres od października 2016 roku do grudnia 2018 roku jest przedawnione i wniosła o zasądzenie kosztów procesu.

vide k. 372-372v

Sąd ustalił co następuje:

Od 10 sierpnia 1979 roku J. W. (2) (zmarły mąż pozwanej) był zatrudniony w (...). J. W. (1) zajmował stanowiska kolejno: robotnik górniczy pod ziemią, młodszy górnik pod ziemią, a w okresie od 2 kwietnia 1982 roku do 14 stycznia 1997 roku wykonywał obowiązki pracownicze jako górnik pod ziemią. W związku z utratą zdolności do pracy związaną ze stwierdzoną chorobą zawodową, tj. uszkodzeniem słuchu, J. W. (1) pobierał aż do śmierci, tj. do 23 czerwca 1998 roku rentę inwalidzką z ZUS. Nadto, otrzymywał on rentę wyrównawczą.

W wyroku z dnia 29 maja 2003 roku, sygn. akt V P 332/03 Sąd Rejonowy w Rybniku zasądził od (...) S.A. (...) w R. na rzecz B. W. bieżącą rentę wyrównawczą, miesięcznie w kwocie po 770,50 zł netto, z góry, do dnia 10-go każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności, począwszy od 1 kwietnia 2003 roku (pkt 2). Wyrok ten uprawomocnił się 21 czerwca 2003 roku.

Renta została wyliczona jako różnica pomiędzy potencjalnymi dochodami zmarłego męża pozwanej jakie ten osiągałby gdyby nie choroba zawodowa, a jego rzeczywistymi dochodami – rentą z ZUS z tytułu niezdolności do pracy.

Następnie, 1 marca 2014 roku pozwana zawarła z (...) S.A. ugodę pozasądową zgodnie z którą wysokość renty wyrównawczej została podniesiona do kwoty 1.018 zł brutto.

Dowód: akta organu rentowego, akta sprawy V P 332/03: pozew k. 2, odpowiedź na pozew k. 6, wyrok z 29.05.2003 r. k. 9-9v, akta sprawy V P 249/19: ugoda pozasądowa k. 8-8v

(...) S.A. (...) w R. dokonała ponownego przeliczenia wypłaconej pozwanej renty wyrównawczej i ustaliła, że wypłacana dotychczas pozwanej renta wyrównawcza została wyliczona w błędny sposób, gdyż renta wyrównawcza winna być wyliczona jako różnica pomiędzy połową potencjalnej emerytury górniczej zmarłego męża pozwanej, a faktycznie wypłaconą je przez organ rentowy rentą rodzinną po zmarłym mężu (potencjalna emerytura winna stanowić dochód dla dwóch osób nie zaś dla jednej, jak dotychczas liczono). Dokonując w ten sposób wyliczenia renty wyrównawczej powódka zauważyła, że pozwana nie ponosi szkody w dochodach. W związku z czym zaprzestała wypłaty pozwanej niniejszej renty wyrównawczej począwszy od 1 października 2016 roku.

Pismem z 8 marca 2019 roku pozwana wniosła do tut. Sądu o nadanie klauzuli wykonalności wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku z 29 maja 2003 roku wydanego w sprawie o sygn. akt VP 332/03.

Postanowieniem z 11 czerwca 2019 roku, sygn. akt V Po 17/19 Sąd Rejonowy w Rybniku nadał wyrokowi (w zakresie pkt 2) wydanemu przez Sąd Rejonowy w Rybniku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 29 maja 2003 roku, sygn. akt V P 332/03, klauzulę wykonalności na rzecz wierzyciela B. W. przeciwko dłużnikowi Spółce (...) Spółki Akcyjnej w B. jako następcy prawnego (...)Spółki Akcyjnej (...) w R..

Dowód: akta sprawy V Po 17/19: wniosek pozwanej k. 3, postanowienie z 11.06.2019r. k. 21

23 sierpnia 2019r. do komornika sądowego wpłynął wniosek pozwanej o wszczęcie egzekucji. 29 sierpnia 2019 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu Piotr Grochulski wszczął na wniosek pozwanej przeciwko powódce postępowanie egzekucyjne pod sygn. akt Kmp 45/19 w celu egzekucji zaległych i bieżących rat renty wyrównawczej zasądzonych na rzecz pozwanej wyrokiem Sadu Rejonowego w Rybniku z 29 maja 2003 roku (sprawa VP 332/03). W toku postępowania egzekucyjnego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu wyegzekwował od powódki na rzecz pozwanej m.in. należność główną w wysokości 27.738 zł tytułem renty wyrównawczej za okres od 1 października 2016 roku do 30 września 2019 roku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości 1.980 zł.

Dowód: akta sprawy KMP 45/19: wniosek o wszczęcie egzekucji k. 1-1v, upoważnienie, zlecenie k. 3, zawiadomienie o wszczęciu postepowania z 29.08.2019 r. k. 4-5, zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego powódki k. 8-11v, zawiadomienia o aktualnym stanie zadłużenia (KMP) k. 14-15, akta sprawy V P 123/22: pismo powódki z 06.09.2019 r. k. 9, potwierdzenie transakcji z 9 września 2019r., k. 9v

Pismem z 6 września 2019 roku powódka poinformowała pozwaną (przed dokonaniem przymusowej zapłaty renty wyrównawczej na rachunek bankowy komornika sądowego), że egzekucja tej renty wyrównawczej w łącznej kwocie 31.842,35 zł, która już jej się nie należy wskutek zmiany stosunków w rozumieniu art. 907 §2 k.c. będzie stanowić egzekucję świadczenia nienależnego i będzie musiała liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu powódce. Nadto powódka wezwała pozwaną do niezwłocznego cofnięcia wniosku egzekucyjnego i poinformowała, że złożyła do Sądu Rejonowego w Rybniku pozew o uchylenie renty wyrównawczej. Pozwana nie cofnęła wniosku egzekucyjnego i nie wniosła o zawieszenie tego postępowania.

Dowód: akta sprawy V P 123/22: pismo powódki z 06.09.2019 r. k. 10-10v, przesłuchanie pozwanej k. 136v-137v

Powódka wniosła 30 sierpnia 2019 roku do tut. Sądu pozew przeciwko pozwanej o uchylenie w całości (tj. w kwotach po 1.018 zł miesięczne) obowiązku wypłaty przez powódkę na rzecz pozwanej renty wyrównawczej zasądzonej w punkcie 2 wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 29 maja 2003 roku sygn. akt V P 332/03 w kwocie 770,50 zł miesięczne i podwyższonej w § 4 ugody pozasądowej z dnia 23 czerwca 2015 roku zawartej w R. pomiędzy powódką a pozwaną w zakresie wypłaty bieżącej renty wyrównawczej poczynając od dnia 1 października 2016 roku. Powódka złożyła także wniosek o zabezpieczenie powództwa. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt V P 249/19.

Postanowieniem Sądu Rejonowego Rybniku z 25 września 2019 roku na rozprawie (w obecności pozwanej) udzielono zabezpieczenia powódce poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu Piotra Grochulskiego pod sygn. akt Kmp 45/19 do czasu prawomocnego zakończenia tegoż postępowania. Niniejsze postanowienie uprawomocniło się 3 października 2019 roku.

Postanowieniem z 3 października 2019 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu stwierdził zawieszenie przez Sądu Rejonowego Rybniku postępowania egzekucyjnego prowadzonego w sprawie sygn. akt Kmp 45/19 do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Wyrokiem z 12 listopada 2021 roku tut. Sąd uchylił z dniem 1 października 2016 roku obowiązek wypłaty przez powódkę na rzecz pozwanej renty wyrównawczej, tj. w kwotach po 1.018 zł brutto zasądzonej w pkt 2 wyroku Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 29 maja 2003 roku sygn. akt V P 332/03 oraz podwyższonej w § 4 ugody pozasądowej z dnia 23 czerwca 2015 roku. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że pozwana nie jest osobą poszkodowaną, a żadne przepisy ustawowe nie przewidują tego by najbliżsi zmarłego pracownika wprost przejmowali po takim pracowniku rentę wyrównawczą. Nadto Sąd podniósł, że przyznanie w 2003 roku pozwanej takiego świadczenia nastąpiło z inicjatywy strony powodowej i stanowiło jej dobrą wolę. Według Sądu pozwana nie jest wdową po zmarłym pracowniku na skutek wypadku przy pracy, albowiem jej mąż zmarł na raka płuc tj. na schorzenie nie będące konsekwencją ani wypadku przy pracy ani choroby zawodowej. Nadto Sąd wskazał, że pozwanej błędnie od początku wyliczono wysokość przedmiotowej renty wyrównawczej, zaś renta ta powinna być ustalona jako różnica pomiędzy potencjalnymi dochodami zmarłego męża pozwanej, a dochodem rzeczywiście otrzymywanym przez powódkę przy uwzględnieniu zasady proporcjonalności udziału w dochodach zmarłego męża pozwanej. Sąd dodał, że przy ustalaniu wysokości renty wyrównawczej dla pozwanej należało uwzględnić jedynie 50% potencjalnej emerytury jej zmarłego męża, zatem przy tak obliczonej rencie wyrównawczej za przedmiotowy okres nie występuje szkoda po stronie pozwanej, a renta wyrównawcza jest jej nienależna.

Od niniejszego wyroku, pozwana wniosła apelację. Wyrokiem Sądu Okręgowego z 7 kwietnia 2022 roku w sprawie o sygn. akt IV Pa 10/22 Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej. W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że od 01.10.2016r. pozwanej nie przysługuje renta wyrównawcza po zmarłym mężu J. W. (1). Sąd Okręgowy wskazał, że w sprawie nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 907 § 2 k.c. wobec czego renta pozwanej powinna być ustalona jako różnica pomiędzy potencjalnymi dochodami zmarłego męża pozwanej, a dochodem rzeczywistym otrzymywanym przez pozwaną, przy uwzględnieniu zasady proporcjonalności wynikającej z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a nie regulaminów wypłat rent obowiązujących u powódki. W ocenie Sądu Okręgowego uchylenie świadczenia może nastąpić z datą wcześniejszą niż wydanie wyroku. W związku z czym Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną w myśl art.385 k.p.c.

Dowód: akta sprawy V P 249/19: pozew k. 3-5, wniosek o zabezpieczenie powództwa k. 31-34, postanowienie z 25.09.2019 r. k. 51, wyrok SR w Rybniku z 12.11.2021 r. wraz z uzasadnieniem k. 263, k. 273-275, apelacja pozwanej k. 281-282v, akta sprawy IV Pa 10/22: odpowiedź powódki na apelację k. 290-290v, wyrok SO w Rybniku z 07.04.2022 r. wraz z uzasadnieniem k. 293-293v, k. 303-310, sygn. akt Kmp 45/19: postanowienie z 03.10.2019 r. k. 29

Pismem z 27 kwietnia 2022 roku powódka wezwała pozwaną do zwrotu łącznie kwoty 39.512,63 zł. Na powyższą kwotę złożyły się następujące kwoty: 27.738 zł tytułem niesłusznie pobranego świadczenia za okres od października 2016 roku do września 2019 roku, 7.581,63 zł tytułem ustawowych odsetek naliczonych od dnia 10 maja 2022 roku i 4.193 zł tytułem kosztów procesu. Powódka zobowiązała pozwaną do zapłaty ww. kwoty w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pozwanej niniejsze wezwanie zostało doręczone 5 maja 2022 roku.

Dowód: akta sprawy VP 123/22: wezwanie do zapłaty z 27.04.2022 r. k. 14, potwierdzenie odbioru k. 15-15v, przesłuchanie pozwanej k. 136v-137v

W związku z brakiem zwrotu ww. kwot, powódka pismem z 25 maja 2022 roku ponownie wezwała pozwaną do zwrotu łącznie kwoty 35.575,59 zł. Na powyższą kwotę złożyły się następujące kwoty: 27.738 zł tytułem niesłusznie pobranego świadczenia za okres od października 2016 roku do września 2019 roku, 7.837,59 zł tytułem ustawowych odsetek naliczonych od dnia 10 czerwca 2022 roku. Powódka zobowiązała pozwaną do zapłaty ww. kwoty w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pozwanej niniejsze wezwanie zostało doręczone 30 maja 2022 roku.

Dowód: akta sprawy VP 123/22: przedsądowe wezwanie do zapłaty z 25.05.2022 r. k. 16, k. 122, potwierdzenie odbioru k. 17-17v, przesłuchanie pozwanej k. 136v-137v

W związku z prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Rybniku w sprawie o sygn. akt V P 249/19, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu Piotr Grochulski postanowieniem z 20 września 2022 roku m.in. umorzył postępowanie egzekucyjne w sprawie o sygn. akt Kmp 45/19.

Dowód: akta sprawy KMP 45/19: postanowienie z 20.09.2022 r. k. 107

Powódka dokonała wyliczenia, w którym kwota zapłaty wyniosła łączenie 35.913,42 zł. Na niniejszą kwotę składają się: 27.738 zł należności głównej i 8.175,42 zł skapitalizowanych odsetek.

Dowód: akta sprawy VP 123/22: wyliczenie k. 18-18v, k. 364-364v

Pozwana w latach 2016-2020 mieszkała z najmłodszym synem, który był już pełnoletni i pracował. Obecnie syn pozwanej nie pracuje i nie dokłada się do kosztów utrzymania. Pozwana w ww. latach otrzymywała rentę rodzinną z ZUS ok. 2.700 zł brutto. Pozwana poza rentą rodzinną i rentą wyrównawczą nie miała innego dochodu. Od października 2016 roku nie otrzymywała już renty wyrównawczej. Wyegzekwowane należności przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bytomiu zostały zaksięgowane na koncie bankowym pozwanej w dniu 11 września 2019 roku w wysokości 29.758,73 zł. Pozwana po otrzymaniu ww. należności przeznaczyła je w głównej mierze na spłatę zaciągniętych zobowiązań. Ponadto pozwana wypłacała pieniądze z konta bankowego, które wydawała na bieżące potrzeby lub trzymała w gotówce w domu. Pozwana była właścicielem trzech kont bankowych, dwóch w (...)S.A. i jednego w (...). Nadto pozwana miała zawarte umowy kredytów i pożyczek z różnymi bankami. Pozwana 22 lipca 2021 roku zawarła umowę kredytu z (...) S.A. na zakup sprzętu RTV na kwotę 4.253,46 zł. Nadto zawarła umowę o kredyt konsolidacyjny z (...) S.A., na spłatę zobowiązań kredytowych w (...) w kwocie 64.104 zł i przelewu jednorazowej składki ubezpieczeniowej dla (...) S.A. w kwocie 5.787 zł. Ponadto powódka zawarła 30 grudnia 2020 roku umowę kredytu ze (...) w G. w kwocie 80.553 zł.

Dowód: akta sprawy VP 123/22: harmonogram spłat k. 86-87v, umowy kredytów i pożyczek zawartych z pozwaną k. 147-182, historia rachunku bankowego k. 33-70, k. 183-362, przesłuchanie pozwanej k. 136v-137v

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci w/w dokumentów, które Sąd uznał za wiarygodne, wzajemnie ze sobą korelujące i rzeczowe, a także w oparciu o przesłuchanie pozwanej, które wraz z dowodami z dokumentów wzajemnie się uzupełniały tworząc wyrazisty obraz całości sprawy.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wbrew twierdzeniu pozwanej, roszczenie powódki nie jest przedawnione. Przedmiotem sporu nie była bowiem wypłata renty wyrównawczej jako świadczenia okresowego tylko zwrot nienależnie pobranego świadczenia. Należy wskazać, że 7 kwietnia 2022 roku uprawomocnił się wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku w sprawie o sygn. akt V P 249/19, w którym Sąd uchylił z dniem 1 października 2016 roku obowiązek wypłaty przez powódkę na rzecz pozwanej renty wyrównawczej. Tym samym dopiero od wydania wyroku przez Sąd Okręgowy w Rybniku renta wyrównawcza wypłacana pozwanej stała się świadczenie nienależnym i od tej daty należy liczyć 3 letni termin przedawnienia. Powódka wniosła w niniejszej sprawie pozew w dniu 14 lipca 2022 roku, w związku z czym dochodzone roszczenie nie jest przedawnione.

Kolejnym zarzutem pozwanej było kwestionowanie udzielonego pełnomocnictwa przez powódkę, w zakresie jego ograniczenia co do przedmiotu sprawy. Sąd wskazuje, że zarzut ten jest bezzasadny. Z treści pełnomocnictwa (k. 5) wynika wprost, że pełnomocnictwo procesowe zostało udzielone pełnomocnikowi do reprezentowania powódki we wszystkich sprawach z zakresu prawa pracy i windykacji należności związanych ze sprawami z zakresu prawa pracy, w których powódka jest lub będzie stroną, w tym także we wskazanych tam przypadkach. Pełnomocnictwo ma zatem charakter umocowania rodzajowego do spraw z zakresu prawa pracy i związanymi z nimi windykacji. Niewątpliwie niniejsza sprawa mieści się w tym katalogu. Zatem nie można uznać, by pełnomocnik powódki był nienależycie umocowany.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl art. 409 kc obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Przepis art. 410 kc stanowi, że przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Z kolei art. 411 kc zawiera katalog sytuacji gdy nie można się domagać zwrotu świadczenia:

1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;

3) jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

4) jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.

Podkreślić należy, iż jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia 2011 r., V CSK 332/10, LEX nr 1129174, do nienależnych świadczeń należą te wymienione w art. 410 § 2 k.c., a jedno z nich związane jest z taką sytuacją, gdy w chwili spełnienia świadczenia jego prawna podstawa istniała, a odpadła już po spełnieniu go. Pojęcie odpadnięcia prawnej podstawy świadczenia łączy się z konkretną podstawą prawną w ramach wykonania zobowiązania, tworzącego tytuł prawny dla tego działania. Roszczenie o zwrot takiego świadczenia powstaje jedynie w wypadku ostatecznego i trwałego odpadnięcia podstawy prawnej, a nie powstaje w razie przejściowego jej odpadnięcia. W przypadku spełnienia świadczenia na podstawie orzeczenia sądowego, nieprawomocnego lub prawomocnego, następnie uchylonego, nie dochodzi do powstania roszczenia, jeżeli sprawa jest nadal w toku. Dopiero prawomocne zakończenie sprawy i oddalenie powództwa oznacza odpadnięcie podstawy wzbogacenia wobec braku tytułu prawnego wzbogacenia. Następcze odpadnięcie prawnej podstawy świadczenia ma miejsce także w przypadku wadliwości samego zobowiązania lub jego causae.

Podobnie wypowiedział się również Sąd Apelacyjny w Poznaniu stwierdzając w wyroku z dnia 29 grudnia 2005 r., I ACa 1062/05, LEX nr 186167, iż uchylenie lub zmiana prawomocnego wyroku sprawia, że spełnione na jego podstawie świadczenie jest nienależne w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego – art. 410 i następne k.c.

Z przeprowadzonego postępowania wynika, że pozwana, w oparciu o tytuł wykonawczy – prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 29 maja 2003 roku, sygn. akt V P 332/03, zaopatrzony w klauzulę wykonalności, wyegzekwowała na drodze postępowania egzekucyjnego od powódki należność główną w wysokości 27.738 zł tytułem renty wyrównawczej za okres od 1 października 2016 roku do 30 września 2019 roku. Jednakże przed zapłatą należności w pismem z 6 września 2019r. powódka poinformowała pozwaną, że dochodzona renta wyrównawcza ma charakter świadczenia nienależnego i powinna się liczyć z obowiązkiem jego zwrotu. Pozwana nie zareagowała na tę informację tj. nie cofnęła wniosku o egzekucję ani nie wniosła o zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Kilka dni wcześniej tj. 30 sierpnia 2019r. powódka wniosła do tut. Sądu pozew przeciwko pozwanej o uchylenie w całości obowiązku wypłaty przez powódkę na rzecz pozwanej renty wyrównawczej poczynając od dnia 1 października 2016 roku. Prawomocny wyrok w tym zakresie zgodny z żądaniem powódki zapadł 7 kwietnia 2022r. Zauważyć należy, że pozwana brała czynny udział w postępowaniu przed tut. Sądem o uchylenie renty wyrównawczej, była również obecna na rozprawie we wrześniu 2019r. gdy tut. Sąd uwzględnił wniosek o zabezpieczenie powództwa przez zawieszenie postepowania egzekucyjnego. Tym samym pozwana miała pełną wiedzę i świadomość, że jej prawo do renty wyrównawczej jest kwestionowane przez powódkę, a wyegzekwowana w toku postępowania egzekucyjnego należność może być uznana za nienależną i pozwana powinna się liczyć z obowiązkiem jej zwrotu. Tym samym nie powinna wydawać przelanych na jej konto pieniędzy.

Środki finansowe, w wyniku skutecznej egzekucji komorniczej przeprowadzonej w sprawie o sygn. akt Kmp 45/19 zostały przekazane do dyspozycji pozwanej w dniu 11 września 2019 roku., co wynika z wyciągu z rachunku bankowego pozwanej. Powódka jak wskazano poinformowała pozwaną w piśmie z 6 września 2019 roku, że egzekucja renty wyrównawczej, już się pozwanej nie należy i będzie musiała liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu powódce. Pozwana mimo otrzymania niniejszego pisma, nie cofnęła wniosku egzekucyjnego, nie wniosła o zawieszenie postępowania, co więcej nie poczyniła żadnych oszczędności w razie konieczności zwrotu otrzymanych świadczeń. Zdaniem Sądu należy przyjąć, że pozwana już od tego momentu powinna była liczyć się z obowiązkiem zwrotu uzyskanej korzyści, co wyklucza powoływanie się przez pozwaną na zużycie uzyskanej korzyści.

Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego, który wskazał, że przewidywanie przez wzbogaconego powstania obowiązku zwrotu korzyści oznacza zarówno sytuację, w której zobowiązany do zwrotu wiedział, że korzyść mu się nie należy, jak również sytuację, gdy co prawda był subiektywnie przekonany, iż korzyść mu się należy, lecz na podstawie okoliczności sprawy obiektywnie powinien się liczyć z możliwością zwrotu, w tym ze względu na wadliwą podstawę prawną bądź też możliwość jej odpadnięcia (Wyrok SN z 17.02.2022 r., sygn. akt II CSKP 99/22)

Pozwana od września 2019r. miała pełną świadomość, że powódka wystąpiła z powództwem o uchylenie renty wyrównawczej począwszy od października 2016 roku. Następnie powzięła wiedzę, że Sąd Rejonowy w Rybniku w sprawie o uchylenie obowiązku zapłaty renty wyrównawczej udzielił powódce zabezpieczenia poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Tym samym nie ulega jakiejkolwiek wątpliwości, że pozwana miała świadomość obowiązku zwrotu w przyszłości wyegzekwowanych kwot, a co najmniej powinna się była liczyć, że taki obowiązek na nią zostanie w przyszłości nałożony.

Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że o zakresie zwrotu świadczenia nienależnego decyduje powinność przewidywania obowiązku zwrotu. (...) oznacza zarówno sytuację, w której zobowiązany do zwrotu wiedział, że korzyść mu się nie należny, jak również sytuację, gdy, co prawda, był subiektywnie przekonany, iż korzyść mu się należy, lecz na podstawie okoliczności sprawy obiektywnie powinien się liczyć z możliwością obowiązku zwrotu. Uwalnia od konieczności zwrotu tylko takie zużycie, które nie łączy się z uzyskaniem ekwiwalentu czy też innej korzyści dla majątku wzbogaconego. Wszelkie zatem przypadki wyzbycia się ( utraty) korzyści połączone z zaoszczędzeniem sobie wydatków z własnego majątku przesłanki tej nie wyczerpują. Spłata własnego długu, choć prowadzi do wydania części środków pieniężnych składających się na przedmiot nienależnego świadczenia, nie wpływa na umniejszenie stanu wzbogacenia, skoro przez zapłatę długu zmniejszyły się pasywa, a tym samym nastąpił wzrost majątku wzbogaconego. Ciężar dowodu tzw. zużycia konsumpcyjnego uzyskanej korzyści obciąża zobowiązanego do zwrotu – wzbogaconego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2010 r., II PK 272/09, LEX nr 622203, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2008 r., I PK 247/07, OSNP 2009/17-18/223, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 września 2013 r., I ACa 389/13, LEX nr 1392088, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 grudnia 2012 r. , I ACa 666/12, LEX nr 1289570, wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 29 sierpnia 2013 r., II Ca 561/13, wraz z uzasadnieniem, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy stwierdzić należy, iż pozwana nie udowodniła, aby otrzymane przez nią świadczenie nienależne zużyła w całości na cele konsumpcyjne i tym samym ustał w sposób prawnie skuteczny jej stan wzbogacenia, o jakim mowa w zacytowanym powyżej przepisie art. 409 k.c. Nie budzi natomiast wątpliwości, iż obowiązek udowodnienia tych okoliczności, zgodnie z podstawową regułą rozkładu ciężaru dowodowego wyrażoną w art. 6 k.c. w związku z art. 300 k.p., spoczywał na pozwanej, gdyż to ona wywodziła z tego faktu korzystne dla siebie skutki prawne. Ponadto pozwana zużyła uzyskaną korzyść m.in. na spłatę zaciągniętych pożyczek, zapłatę kosztów postępowania, a tym samym nie można mówić o tzw. zużyciu konsumpcyjnym, co jest, w świetle przytoczonego jak wyżej orzecznictwa sądowego, jedną z niezbędnych przesłanek do prawidłowego zastosowania przepisu art. 409 k.c.

Reasumując w ocenie Sądu pozwana nie może się powoływać na zużycie uzyskanej korzyści gdyż od początku powinna liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu jako świadczenia nienależnego. Ponadto nawet w przypadku odmiennej oceny należy stwierdzić, iż pozwana nie wykazała, że dokonała tzw. zużycia konsumpcyjnego.

Na marginesie należy wskazać, że w niniejszej sprawie nie zachodziła żadna z okoliczności wyłączających możliwość domagania się zwrotu z art. 411 kc. Wprawdzie pozwana powoływała się na zasady współżycia społecznego, ale po pierwsze nie wskazała do naruszenia jakich zasad doszło, a po drugie nie sposób uznać, aby w zaistniałej sytuacji faktycznej niniejszej sprawy można było mówić o naruszeniu zasad współżycia społecznego. W sprawie o uchylenie renty wyrównawczej zarówno Sąd Rejonowy w Rybniku jak i rozpoznając apelację Sąd Okręgowy w Rybniku w obszernych uzasadnieniach wskazali, że renta wyrównawcza, którą pozwana wcześniej otrzymywała jest znacznie zawyżona gdyż do wyliczenia szkody należało przyjąć połowę hipotetycznych dochodów zmarłego męża pozwanej, a nie całość jak dotychczas (bez podstawy prawnej) czyniła powódka. Skoro brak było podstawy prawnej, a powódka dokonywała wyższych wypłat jedynie z dobrej woli to nie można mówić o naruszeniu zasad współżycia społecznego. Tym bardziej jak podkreśliły ww. Sądy, że do śmierci męża pozwanej nie doszło wskutek wypadku przy pracy czy choroby zawodowej. Nadto, pozwana już w chwili wyegzekwowania należności w toku postępowania egzekucyjnego miała pełną świadomość, że jej prawo do renty jest kwestionowane i powinna liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu.

Z tych też względów żądanie strony powodowej podlegało na podstawie art. 405 k.c. w związku z art. 410 § 1 i 2 k.c. oraz art. 409 kc w związku z art. 300 k.p. co do zasady uwzględnieniu, niemniej w niższej nich dochodzona przez powódkę wysokości.

Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika bowiem , iż pozwana, w wyniku wszczętej egzekucji w sprawie o sygn. akt Kmp 45/19, otrzymała m.in. tytułem należności głównej kwotę 27.738 zł i kwota ta powinna w całości zostać zwrócona powódce.

Natomiast odnośnie żądania odsetek zdaniem Sądu roszczenie to w znacznej części jest niezasadne. Powódka domagała się zasądzenia skapitalizowanych odsetek na dzień 13 lipca 2022 roku w łącznej kwocie 8.175,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia powództwa. Jednakże jak wskazano na początku części zważeniowej uzasadnienia odnosząc się do zarzutu przedawnienia, wypłacona pozwanej renta wyrównawcza stała się świadczeniem nienależnym dopiero w chwili wydania wyroku oddalającego apelację przez Sąd Okręgowy w Rybniku. Tym samym konieczne było ustalenie terminu wymagalności zwrotu tego świadczenia.

Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W wyroku z dnia 20 lutego 2009 r. , I ACa 1128/08, LEX nr 1120057, Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, że świadczenie z bezpodstawnego wzbogacenia ma charakter bezterminowy, więc do określenia terminu jego spełnienia stosuje się przepis art. 455 k.c. (zob. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 września 2008 r., I ACa 635/08, LEX nr 516553).

Nie jest sporne pomiędzy stronami, że powódka wezwała pozwaną do spełnienia w terminie 7 dni spornego świadczenia swoim pismem z dnia 27 kwietnia 2022 roku (k. 14), a wezwanie to zostało pozwanej doręczone 5 maja 2022 roku (k. 15v) więc tygodniowy termin do zapłaty upłynął z dniem 12 maja 2022 roku. Zatem dopiero od następnego dnia pozwana pozostawała w zwłoce ze spełnieniem tego żądania, a tym samym dopiero od tego dnia zasadnym było zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie.

Mając powyższe na uwadze Sąd w pkt 1, sentencji wyroku zasądził od pozwanej B. W. na rzecz powódki Spółki (...) S.A. w B. kwotę 27.738 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 maja 2022 roku.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 455 k.c., 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p.

W pkt 2 wyroku, Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie, tj. w zakresie żądanych przez powódkę odsetek w wyższym wymiarze.

O kosztach rozstrzygnięto w oparciu o art. 100 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 98 §1 ¹ k.p.c. i art. 99 k.p.c., dokonując ich stosunkowego rozdzielenia stosownie do wyniku postępowania, które powódka wygrała w 77 %. Koszty postępowania w sumie wyniosły 5.396 zł. Na wskazane koszty złożyły się: poniesione przez powoda - opłata od pozwu 1.796 zł i wynagrodzenie pełnomocnika 3.600 zł. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika wynikała z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Pozwana powina ponieść koszty w wysokości 4.154,92 zł (77% z 5.396 zł). Sąd miał jednakże na uwadze, że pozwana działała w sposób lojalny i nie przedłużała postępowania, a także była przekonana o zasadności swoich twierdzeń. Ponadto Sąd wziął pod uwagę sytuację osobistą i majątkową pozwanej, a także okoliczność, że pełnomocnik powódki nie stawiał się na terminach rozpraw, co ograniczyło jego nakład pracy w sprawie. Dlatego też Sąd na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania pozwanej kosztami postępowania w wysokości 50%. Zatem zasądzono od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.077,50 zł (=4.154,92 zł x 50%). (pkt 3 wyroku)

Powódka była reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu – adwokata J. L., któremu należało przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Rybniku wynagrodzenie w kwocie 3.600 zł plus 23% VAT zgodnie z § 15 w zw. z § 8 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu w brzmieniu obowiązującym w dacie wszczęcia postępowania, o czym orzeczono w pkt 4 sentencji wyroku.

Sędzia Sonia Lasota - Zawisza