Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 22 lipca 2024r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w B. odmówił ubezpieczonej I. W. wznowienia postępowania
w sprawie emerytury w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r., gdyż wyrok ten nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw, a zatem brak jest podstaw
do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z 3 lipca 2009r. Nadto organ rentowy wskazał, że ubezpieczona nie należy do grupy osób, których wyrok dotyczy.

Ubezpieczona w odwołaniu od decyzji domagała się jej zmiany w całości przez wznowienie postępowania zakończonego decyzją z 3 lipca 2009r., przeliczenie przyznanego ubezpieczonej świadczenia, a także o wypłatę stosownego wyrównania. Ubezpieczona zarzuciła decyzji zaskarżonej: naruszenie art.107§1 pkt 4 i 6 k.p.a., błąd w ustaleniach faktycznych mających wpływ na treść wydanej decyzji przez lakoniczne, blankietowe
i nieprawidłowe uznanie, iż ubezpieczona nie należy do grupy osób, których dotyczy orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. ( SK 140/20 ) w sytuacji, w której orzeczenie to dotyczy osób, które przeszły na emeryturę w czerwcu w okresie od 2009r. do 2019r., a zatem obejmuje ono ubezpieczoną, która przeszła na emeryturę w czerwcu 2009r.; naruszenie art.145 §1 pkt 5 k.p.a. i art.147 k.p.a. przez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy organ zobowiązany
był do zbadania przesłanek oraz wznowienia postępowania z urzędu na skutek ujawnienia
się nowych okoliczności faktycznych istniejących w dniu wydania decyzji i nieznanych organowi, który wydał decyzję, czego organ zaniechał ograniczając się jedynie do odmowy wszczęcia postępowania na skutek niespełnienia formalnej przesłanki w postaci braku rozpoczęcia miesięcznego terminu z art.145a§2 k.p.a.; naruszenie art.114 ust.1 pkt 1 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS przez jego niezastosowanie.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko zawarte w uzasadnieniu skarżonej decyzji. Organ rentowy wskazał, że nie zachodzą przesłanki
do wznowienia postępowania w trybie art.145a§1 k.p.a.

Sąd Okręgowy ustalił:

Decyzją z 18 września 2006r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej I. W. ( ur.(...) ) prawo do emerytury na podstawie art.46 w związku
z art.27 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( wobec udowodnienia co najmniej 30 – letniego okresu składkowego
i nieskładkowego ), od 1 lipca 2006r. Wysokość emerytury została obliczona na podstawie
art. 53 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Decyzją z 2 lipca 2009r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury
z powszechnego wieku emerytalnego od 18 czerwca 2009r., to jest od osiągnięcia wieku emerytalnego

Wysokość emerytury została obliczona na podstawie art. 25 i art. 26 ustawy emerytalnej.

Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji, zewidencjonowanego na koncie ubezpieczonej do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 293918,48 zł,

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 247,30 m-cy,

- wyliczona kwota emerytury wynosi 1188,51 zł.

W dniu 2 lipca 2024r. ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o ponowne przeliczenie emerytury z uwagi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego.

Wniosek ten organ rentowy potraktował jako skargę o wznowienie postępowania
i wydał decyzję skarżoną, omówioną na wstępie.

Powyższe Sąd ustalił jako okoliczności bezsporne, jednoznacznie wynikające
z dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej I. W. nie zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia czy w sprawie zachodzą przesłanki do wznowienia postępowania z art.145a§1 k.p.a. z uwagi na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. sygn. SK 140/20. Organ rentowy skarżoną decyzją odmówił takiego wznowienia, gdyż wyrok ten nie został do chwili obecnej ogłoszony i nadto nie dotyczy on ubezpieczonej.

W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że art.190 ust. 4 Konstytucji wskazuje,
iż orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stanowi samodzielną i szczególną podstawę wznowienia postępowania wymienioną expressis verbis w przepisach regulujących postępowanie zarówno sądowe, jak i administracyjne ( art.145a k.p.a.). Stosownie do art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. Dz.U. z 2023r., poz.1251 ) w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w niej stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego chyba, że ustawa stanowi inaczej. Przepisem, który może stanowić podstawę do wzruszenia decyzji organu rentowego wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego
za niezgodny z Konstytucją, jest art.145a k.p.a., w myśl którego można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (§ 1), a w sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie z art.190 ust.1, 2 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne ( ust.1 ). Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski"( ust.2 ). Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie
z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy,
gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego
po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów ( ust.3 ).

W rozpoznawanej sprawie ubezpieczona domaga się wznowienia postępowania
i następnie przeliczenia świadczenia w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego
z 4 czerwca 2024r. sygn. SK 140/20. W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny stwierdził,
że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok ten jednak do chwili obecnej nie został ogłoszony, a zatem słusznie organ rentowy stwierdził, że brak jest podstaw do wznowienia postępowania.

Nadto rację ma organ rentowy, że powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego
nie dotyczy ubezpieczonej. Orzeczeniem tym Trybunał Konstytucyjny uznał
za niekonstytucyjny przepis art.25b ustawy emerytalnej, który nie miał zastosowania
do obliczenia emerytury ubezpieczonej – emerytury z powszechnego wieku emerytalnego.

Przepis powyższy wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2013r. i stanowi, że jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art.26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art.88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. – Karta Nauczyciela ( Dz.U. z 2017r. poz.1189 ), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art.24, ustaloną zgodnie z ust.1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Tymczasem ubezpieczona emeryturę wcześniejszą miała przyznaną w 2006r., natomiast emeryturę z powszechnego wieku emerytalnego w 2009r., a zatem przed wejściem w życie tego przepisu i organ rentowy tego ostatniego świadczenia nie pomniejszył o emerytury wcześniej przyznane, co wprost wynika z decyzji przyznającej to świadczenie z 2 lipca 2009r.

Na marginesie sprawy można tylko dodać, że w orzecznictwie prezentowany jest pogląd, że art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej może stanowić podstawę wzruszenia
(na wniosek lub z urzędu) decyzji wydanej w sprawie emerytalnej również z powodu późniejszego uznania niezgodności z Konstytucją normy prawnej, stanowiącej podstawę rozstrzygnięcia tą decyzją. Zgodnie z powołanym przepisem w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli:
po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Złożenie wniosku w tym trybie, jak i rozstrzygnięcie z urzędu, o ile działa na korzyść ubezpieczonego nie jest ograniczone żadnym terminem i nastąpić może w każdym czasie. W szczególności nie znajduje ono ograniczeń wynikających z art. 145a § 2 k.p.a.,
czy z art. 146 § 1 k.p.a. ( por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 3 czerwca 2020r., III AUa 27/20, Lex nr 3425629 ). W sytuacji jednak, gdy wyrok Trybunału Konstytucyjnego
z 4 czerwca 2024r. nie dotyczy sytuacji ubezpieczonej, o czym mowa powyżej, i stąd nie jest okolicznością mającą wpływ na wysokość ustalonego świadczenia emerytalnego, nie ma także możliwości wzruszenia postępowania w trybie powołanego przepisu art.114 ust.1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Jeśli chodzi o wady decyzji administracyjnej ( zarzut naruszenia art.107 §1 k.p.a. ),
to w judykaturze Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych postępowanie sądowe powinno skupić się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego, a kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania administracyjnego pozostaje w zasadzie poza przedmiotem tego postępowania ( por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 2 sierpnia 2023r. II UZ 45/23, Lex nr 3589311 ).

W konsekwencji Sąd, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne.

(-) Sędzia Grażyna Łazowska