Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Balion - Hajduk

Protokolant Renata Krzysteczko

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2021 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa K. D. (D.)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Jastrzębiu-Zdroju

z dnia 10 października 2019 r., sygn. akt I C 1021/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 2.028,43 zł (dwa tysiące dwadzieścia osiem złotych czterdzieści trzy grosze) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 21 lutego 2017 r.;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 743,13 (siedemset czterdzieści trzy złote trzynaście groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 279,50 (dwieście siedemdziesiąt dziewięć złotych pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów postepowania odwoławczego.

SSO Magdalena Balion-Hajduk

Sygn. akt: III Ca 413/20

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju wyrokiem z 10 października 2019 r. zasądził od pozwanego (...) SA w W. na rzecz powoda K. D. 2400 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 21 lutego 2017 r. oraz 1037 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powód wniósł o zasądzenie od pozwanego 2.400 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 21 lutego 2017 r. w związku z nieważnością umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym zawartej w dniu 08 lutego 2010 r. z uwagi na okoliczność, iż zawarcie umowy miało na celu obejście prawa ( art. 58 k.c. ) a to ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz ustawy o funduszach inwestycyjnych, a także ukształtowanie zobowiązania ubezpieczyciela sprzecznie z właściwością stosunku zobowiązaniowego lub zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 2.400 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 lutego 2017 r. i unieważnienie w/w umowy z uwagi na stosowanie przez pozwanego nieuczciwych praktyk rynkowych poprzez wprowadzenie powoda w błąd w myśl art. 12 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2, art. 5 i 6 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Powód ewentualnie wniósł o uznanie za bezskuteczne postanowień OWU na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką podstawową opłacaną regularnie (...) o oznaczeniu (...)/07/08/10 tj. § 40 ust.1 pkt. 4 i 5, § 44, § 45 OWU wraz z punktem 11 i 12 tabeli opłat i limitów jako niedozwolonych, gdyż zapisy te stanowią w rzeczywistości ukrytą opłatę likwidacyjną i zarówno warunki jej pobierania jak i jej wysokość nie były uzgodnione indywidualnie z powodem i nie wiążą go, ponieważ kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy, i w związku z tym zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 2028.43 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od 21 lutego 2017 r. do dnia zapłaty.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód w 2010 r. postanowił zacząć oszczędzać środki pieniężne na mieszkanie. Kolega powoda skontaktował go z pracownikiem pozwanego. W ocenie powoda oferowany mu produkt miał stanowić formę lokaty i miał być bezpieczny. Przed zawarciem umowy zaprezentowano powodowi wykresy i symulacje, z których wynikało, że środki albo stoją albo rosną. Powód przed podpisaniem umowy zapoznał się z jej treścią. Przed zawarciem umowy z pozwanym nie posiadał żadnej wiedzy na temat ryzyka kapitałowego oraz rynku kapitałowego. W ocenie powoda wpłacane co miesiąc pieniądze miały być przekazywane na portfele, które miały co jakiś czas ulegać zmianie. 8 lutego 2010 r. zawarł z pozwanym (...) S.A. w W. umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, na podstawie OWU na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką podstawową opłacaną regularnie (...) o oznaczeniu (...)/07/08/10 potwierdzoną polisa nr (...). Powód płacił miesięczną w wysokości 200 zł, natomiast suma ubezpieczenia wynosiła 100 zł. Kiedy powód zorientował się, iż środki zgromadzone na jego koncie nie rosną a wręcz przeciwnie - maleją - zdecydował się zlikwidować polecenie przelewu do pozwanego. Umowa uległa rozwiązaniu 12 sierpnia 2011 r. W sumie powód wpłacił 2.400 zł., natomiast pozwany wycenił wartość rachunku na kwotę 2028,43 zł. Po rozwiązaniu umowy pozwany nie wypłacił powodowi żadnej należności, potrącając tytułem opłaty likwidacyjnej i opłaty za wykup kwotę 2028,43 zł.

W dniu 2 listopada 2015 roku Prezes Urzędu Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję nr (...) w związku z uprawdopodobnieniem stosowania przez (...) S.A. w W. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i nakazał pozwanemu (...) S.A. podjąć działania w celu ograniczenia kwot pobieranych w wyniku zastosowania opłaty likwidacyjnej lub wskaźnika wykupu. Dla produktów z wskaźnikiem wykupu, wartość wskaźnika wykupu po zmianie powinna się kształtować w ten sposób, iż wartość wykupu powinna wynieść : w 1 roku polisy 75% wartości rachunku, w 2 roku polisy 75%, w 3 roku polisy 80%, w 4 roku polisy 85%, w 5 roku polisy 88%, w 6 roku polisy 90%, w 7 roku polisy 91%, w 8 roku polisy 92%, w 9 roku polisy 93%, w 10 roku polisy 94%, od 11 do 19 roku polisy 100%.

Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości.

Wskazał, że roszczenie nie uległo przedawnieniu, gdyż przy ocenie zasadności podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia należy zastosować art. 118 k.c., który wskazuje na ogólny dziesięcioletni termin przedawnienia, a nie przewidziany w art. 819 §1 kc termin szczególny trzyletni. Dochodzone pozwem roszczenie zapłaty nie jest bowiem, jak twierdzi pozwany roszczeniem wynikającym z umowy ubezpieczenia, lecz roszczeniem o zapłatę kwoty wynikającej z umowy mieszanej, gdzie oczekiwanym przez klienta świadczeniem pozwanego jest kwota zarobiona, oszczędzona i zainwestowana, a nie kwota wypłacana w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego.

Umowa z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ma charakter umowy mieszanej z elementami klasycznego modelu ubezpieczenia na życie oraz umowy, której celem jest inwestowanie kapitału. Wykładnia postanowień przedmiotowej umowy oraz stanowiących jej integralną część OWU doprowadziła Sąd Rejonowy do wniosku, że głównym jej elementem jest element inwestycyjny, czyli alokowanie składek wpłacanych przez powoda na ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe, a przewidziana umową ochrona ubezpieczeniowa ma symboliczny charakter, biorąc pod uwagę sumę ubezpieczenia, wypłacaną w wypadku śmierci ubezpieczonego.

Najdalej idącym żądaniem powoda było uznanie za bezskuteczne postanowień Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (OWU) na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką podstawową opłacaną regularnie (...) o oznaczeniu (...)/07/08/10 tj. § 36 ust. 3 i § 39 ust. 1 OWU stanowiących, że ryzyko inwestycyjne ponosi ubezpieczający, albowiem przytoczone przepisy są sprzeczne z treścią art. 385 § 2 ab initio k.c. oraz art. 13 ust. 4 pkt. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej, a w konsekwencji stwierdzenie nieważności całej umowy z uwagi na niemożność zastąpienia abuzywnego zapisu jakimkolwiek innym zapisem i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 2.400 zł.

Zgodnie z § 36 ust. 3 ryzyko inwestycyjne związane z inwestowaniem środków pochodzących ze składek podstawowych oraz składek podstawowych oraz składek dodatkowych w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych ponosi ubezpieczająca. Art. 385 § 2 k.c. nakazuje formułowanie wzorców umownych w sposób jednoznaczny i zrozumiały dla nieprofesjonalnego uczestnika obrotu gospodarczego. Bezspornym było, że umowa ubezpieczenia łącząca strony niniejszego postępowania została zawarta przez przedsiębiorcę (pozwanego) z konsumentem (powodem), gdyż umowy zawierane z pozwanym powód zawierał we własnym imieniu, jako osoba fizyczna (art. 22 ¹ k.c.) a nie jako przedsiębiorca.

Jednocześnie fakt, iż powód zapoznał się z postanowieniami Ogólnych Warunków Ubezpieczenia nie oznacza, że miał on rzeczywisty wpływ na kształtowanie treści ww. postanowień, a co za tym idzie nie zostały one z nim „uzgodnione indywidualnie”. Zawarcie umowy stanowiło jedynie akceptację postanowień umowy wynikających z wzorca zaproponowanego przez pozwanego. Sąd Rejonowy ocenił postanowienia umowy pod kątem ich abuzywności i uznał, że powód jako konsument winien zostać poinformowany przez pozwanego o ryzyku związanym z zawieraną umową ubezpieczenia oraz o tym jakie są rozmiary tego ryzyka. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści takiego stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Rażące będą wszystkie te wypadki, w których dojdzie do szczególnie odczuwalnego odbiegania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron. Znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi.

Konsekwencją uznania abuzywności przepisu § 36 ust. 3 OWU jest to, że owa klauzula nie wiąże konsumenta, zaś umowa w pozostałej części obowiązuje, chyba że nie jest możliwe po wyłączeniu nieuczciwych zapisów. W ocenie Sądu Rejonowego ryzyko jest warunkiem sine qua non umowy związanej z inwestowanie kapitału. Umowa ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ma na celu przede wszystkim inwestowanie kapitału. W umowie stron dominował aspekt inwestycyjny. Wyeliminowanie ze stosunku łączącego strony zapisów dotyczących ryzyka powoduje nieważność całej umowy, albowiem w polskim systemie prawnym brak jest aktualnie przepisów o charakterze dyspozytywnym regulujących problematykę ryzyka w umowach z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Pozwany przerzucił ryzyko inwestycyjne tylko i wyłącznie na powoda, który występował w charakterze konsumenta.

Nadto Sąd Rejonowy podzielił stanowisko strony powodowej, iż abuzywny charakter mają postanowienia uregulowane w § 39 ust. 1 OWU zgodnie z którym w okresie obowiązywania umowy ubezpieczenia Towarzystwo jest uprawnione do likwidacji oferowanych ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych oraz do wprowadzenia do oferty innych funduszy. Likwidacja ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych oraz wprowadzenie do oferty innych funduszy nie stanowią zmiany umowy ubezpieczenia. Powyższy paragraf rażąco narusza równowagę stron, albowiem w okresie obowiązywania długoterminowej umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym daje możliwość pozwanemu tworzenia nowych oraz likwidowania funduszów. Ocena powyższego artykułu w ocenie Sądu I instancji winna zostać dokonana w związku z art. 385 (3) pkt 9, zgodnie z którym za niedozwolone postanowienia umowne są te, które przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy. W ocenie Sądu § 39 ust. 1 OWU stanowi zapis o charakterze abuzywnym.

Pozwany w apelacji zarzucił:

- nierozpoznanie istoty sprawy przez brak poczynienia ustaleń w zakresie konsekwencji wykreślenia postanowienia § 36 ust. 3 OWU, a w szczególności w przypadku braku wskazanego postanowienia ryzyko inwestycyjne nie będzie obciążało powoda,

- pominięcie przepisów powszechnie obowiązujących, w szczególności przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej z 22 maja 2003r., mającej zastosowanie do umowy, która łączyła strony, który wprost wskazuje, że dopuszczalne jest zawieranie umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, gdzie ryzyko inwestycyjne ponosi ubezpieczający , a także, a rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji z 12 kwietnia 2016 r., które nakłada na zakład ubezpieczeń obowiązek zarządzania ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, w tym możliwość likwidacji funduszy oraz wprowadzenia do oferty nowych funduszy,

- brak poczynienia rozważań w jaki sposób uprawnienie pozwanego do likwidacji ubezpieczeniowych funduszy oraz wprowadzenie nowych funduszy do oferty narusza dobre obyczaje, a także interesy powoda w sposób rażący,

-pominięcie, iż powód decydował w jakie ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe zostaną zainwestowane środki pochodzące ze składek,

- pominięcie faktu, że powód był w pełni świadomy ryzyka związanego z inwestowaniem w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe i niedokonanie kontroli incydentalnej wzorca, a więc kontroli wzorca umownego odnoszącego się do konkretnej sytuacji faktycznej i dokonanie kontroli abstrakcyjnej wzorca w zakresie § 39 ust. 1 OWU, który nie miał zastosowania w przypadku umowy zawartej między stronami, czyli dokonanie kontroli, do której sąd I instancji nie był uprawniony,

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów przez bezpodstawne ustalenie, jakoby kontrahent konsumenta traktującego w sposób sprawiedliwy i słuszny nie mógłby racjonalnie się spodziewać się, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będąca źródłem tej nierównowagi,

- naruszenie art. 58 § 2 k.c. przez błędne zastosowanie i uznanie, że sporna umowa jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego albowiem nierównomiernie rozkłada ryzyko inwestycyjne pomiędzy stronami, podczas gdy naturalną konsekwencją zawartej przez powoda umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest ponoszenie ryzyka inwestycyjnego, który immanentnie związany jest tego typu umową,

- naruszenie art. 353 ¹ k.c. w związku z 58 k.c. przez błędne zastosowanie i stwierdzenie nieważności umowy ubezpieczenia w związku z uznaniem, że pozwany nierównomiernie ustalił rozkład ryzyka inwestycyjnego,

- naruszenie w art. 385 ¹ § 1 k.c. w przez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że postanowienie § 36 ust. 3 OWU jest abuzywne, a jego wykreślenie z umowy skutkuje nieważnością umowy, podczas gdy postanowienie to ma jedynie charakter informacyjny, natomiast wyeliminowanie tego postanowienia z treści umowy nie powoduje wyeliminowania ryzyka inwestycyjnego po stronie powoda, albowiem ryzyko to jest istotą umowy, którą zawarł powód oraz uznanie, że postanowienie § 39 ust. 1 OWU jest abuzywne przy jednoczesnym pominięciu, iż w incydentalnej sprawie powoda postanowienie to nie miało zastosowania.

Skarżący wniósł o zmianę wyroku przez oddalenie powództwa ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz o zmianę rozstrzygnięcia o kosztach.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania, podtrzymując swoje stanowisko w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja w części zasługiwała na uwzględnienie.

W ustalonym przez Sąd Rejonowy stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał za zasadne roszczenie ewentualne i na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił wyroki i zasądził na rzecz powoda kwotę 2028,43zł zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, natomiast żądanie główne pozwu oddalił w oparciu o treść art. 805 § 1 k.c. oraz art. 384 § 1 k.c., art. 385 ¹ § 1 k.c. i definicję konsumenta zawartą w art. 22 ¹ k.c.

W dacie zawarcia umowy obowiązywała ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej. W załączniku I do tej ustawy ustawodawca wprost przewidział możliwość zawarcia umowy na życie związanej z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.

Natomiast definicja ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego znalazła się w art. 2 ust. 13 ww ustawy. Zgodnie z tym przepisem w ubezpieczeniu, o którym mowa w dziale I grupa 3 załącznika do ustawy, wydzielony fundusz aktywów, stanowiący rezerwę tworzoną ze składek ubezpieczeniowych, inwestowany jest w sposób określony w umowie ubezpieczenia. Już powyższe kwestie wskazują, że obowiązujące w czasie zawarcia przez strony umowy przepisy dopuszczały zawieranie umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami inwestycyjnymi (kapitałowymi), przy czym brak było normatywnego określenia proporcji elementów klasycznego ubezpieczenia na życie i elementów inwestycyjnych .

Nie ma racji Sąd Rejonowyi powód twierdząc, iż zawarcie tego typu umów jest w istocie czynnością prawną nieważną (art. 58 k.c.).

Umowa zawarta przez powoda z pozwanym zawierała wszelkie elementy określone przez art. 13 ust. 4 obowiązującej wówczas ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Zatem umowa ta jako przewidziana przez przepisy powszechnie obowiązującego prawa i zawierająca wszelkie elementy przewidziane przez ustawodawcę nie jest czynnością prawną sprzeczną z naturą stosunku zobowiązaniowego, czy też zasadami współżycia społecznego. Treść wiążącego strony stosunku umownego ma charakter nieco bardziej złożony. Nie ulega wątpliwości, że zawarta umowa, co do zasady miała charakter długoterminowy i właśnie w tej długoterminowej pespektywie zostały określone prawa i obowiązki każdej ze stron. W szczególności zwrócić należy uwagę, że powód złożył oświadczenia, iż OWU jak i postanowienie umowne są mu znane, zrozumiał je oraz je akceptuje.

Nie oznacza to jednak, że część postanowień zawartych w takiej umowie nie może być sprzeczna z dobrymi obyczajami (abuzywna) i w tym zakresie nie wiązać konsumenta art. 385 ^1’ §1 k.c. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie.

W świetle materiału sprawy oraz brzmienia art. 385 ¹ § 4 k.c. to pozwanego a nie powoda obciążał ciężar udowodnienia, że postanowienia OWU dotyczące opłat likwidacyjnych zostały z powodem indywidualnie uzgodnione. Pozwana nie przedstawiła na tę okoliczność dowodu. Potwierdzenie zapoznania się przez powoda z ogólnymi warunkami ubezpieczenia nie świadczy o indywidualnym uzgadnianiu z nim tych postanowień.

Sposób konieczności poniesienia oraz przeznaczenia opłaty likwidacyjnej na pokrycie kosztów we wskazanej przez pozwanego wysokości nie była przytoczona w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Nadmienić przy tym należy, odnosząc się do charakteru umowy łączącej strony, że wymieniona w niej suma ubezpieczenia była nadzwyczaj niska - 100 zł, a zatem ryzyko ubezpieczeniowe pozwanego było w przypadku tej umowy minimalne, zaś przeważającym elementem zawartej przez strony umowy był jej charakter inwestycyjny.

Wskazanie dokładne wysokości opłaty likwidacyjnej w treści ogólnych warunków oraz okoliczności jej pobierania nie jest wystarczające dla uznania, że nie jest to postanowienie niedozwolone w rozumieniu art. 385'§1 k.c.

Zgodnie z tym przepisem, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Oceniane postanowienie umowne nie zostało indywidualnie uzgodnione z powodem, nie stanowi także głównego świadczenia strony, bowiem nie można przyjąć, aby umowa została zawarta celem jej przedterminowego rozwiązania i pobrania przez pozwanego od powoda opłaty likwidacyjnej. Przewidziana w ogólnych warunkach ubezpieczenia opłata likwidacyjna miała zgodnie z wolą pozwanego zastosowanie w sytuacji nie stanowiącej celu umowy i nieoczekiwanej przez jej strony przy zawieraniu umowy.

Ustawodawca nałożył na ubezpieczyciela szereg obowiązków o charakterze informacyjnym, jakie winien ona realizować przy zawieraniu umowy ubezpieczenia, w tym umowy ubezpieczenia z funduszem kapitałowym. Zgodnie z art. 13 ust.4 pkt 5 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124, poz. 1151, z późn. zm.) pozwany winien określić w umowie zasady ustalania wysokości kosztów oraz wszelkich innych obciążeń potrącanych ze składek ubezpieczeniowych lub z ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego. W umowie pomiędzy stronami nie wskazano, że opłata likwidacyjna ma pokrywać ponoszone koszty, jednocześnie nie określając podstaw jej wyliczenia oraz nie określając bliżej jej charakteru, co więcej powód ponosił opłaty administracyjne i opłaty o zarządzanie.

Wobec tego, że umowa stron nie określała charakteru opłaty likwidacyjnej jako stanowiącej pokrycie kosztów i nie wymieniała tychże kosztów, powód jako konsument nie miał możliwości dokonania realnej oceny warunków umowy w tej części wobec braku odpowiednich postanowień przedstawionych mu ogólnych warunków ubezpieczenia.

W tych okolicznościach należy traktować zawarte w OWU postanowienie o opłacie likwidacyjnej jako sankcję za wcześniejsze rozwiązanie umowy. Takie jej rozumienie, przy uwzględnieniu stosunku wysokości tej opłaty do świadczeń powoda uznać należy za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2015 roku, sygn. I CSK 945/14, przez działanie wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - należy rozumieć wprowadzanie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron tego stosunku; rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków stron, wynikających z umowy, na niekorzyść konsumenta.

Ponadto sposób obliczenia świadczenia wykupu polega na automatycznym, oderwanym od jakichkolwiek realnych kosztów poniesionych przez pozwanego, wskaźnikowym pomniejszeniu wysokości zgromadzonych środków, co ma miejsce w pierwszych 10 latach trwania umowy.

Sąd Okręgowy uznał, że postanowienie umowne OWU zawartej pomiędzy stronami umowy dotyczące opłat likwidacyjnych ma charakter klauzuli abuzywnej (niedozwolonego postanowienia umownego) i jako takie, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienie takie nie wiąże konsumenta.

Odnosząc się do poruszanej przez powoda kwestii związanej ze sposobem wyceny wartości jednostek ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego wskazać należy, że zgodnie z art. 13 ust.4 pkt.4 powołanej wyżej ustawy 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń zobowiązany był do określenia lub zawarcia w umowie ubezpieczenia zasad i terminów wyceny jednostek ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego, co wskazane zostało szczegółowo w Regulaminie (...) stanowiącego integralną część OWU.

Zasadny jest także zarzut apelacji naruszenie art. 385 ¹ § 1 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że postanowienie § 39 ust. 1 OWU jest abuzywne, który w niniejszej sprawie nie miał zastosowania, a zatem niedopuszczalna była abstrakcyjna kontrola abuzywności tego postanowienia,

Podsumowując, powód jest zatem uprawniony do uzyskania całości świadczenia wykupu bez pomniejszenia go w oparciu o niedozwolone postanowienia zawarte w OWU dotyczące opłaty likwidacyjnej i opłaty za wykup. W konsekwencji zasądził Sąd na rzecz powoda kwotę 2028,43zł złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 lutego 2017r. , a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

O kosztach procesu orzeczono na podst. art. 100 k.p.c., uznając, że powód utrzymał się ze swoim roszczeniem w 84,5%. Koszty te wyniosły 1037 zł (opłata od pozwu 120zł, koszty zastępstwa procesowego z opłatą skarbową po 917zł) . (...) 84,5% = 1651,13zł, które winien ponieść pozwany. Poniósł do tej pory 917zł, winien zwrócić powodowi jeszcze 743,13zł.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono po myśli art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. stosując rozkład tych kosztów wskazany powyżej. Do kosztów tych zaliczono opłatę od apelacji 200 zł oraz wynagrodzenie pełnomocników po 450 zł, co daje łącznie 1100zł x 84,5% = 929,50zł, które ponosi pozwany, poniósł do tej pory 650zł, winien zwrócić powodowi jeszcze 279,50zł ( 929,50 – 650).

SSO Magdalena Balion – Hajduk