Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia Sądu Okręgowego Katarzyna Banko

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2025 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. G. (1), A. G. (2)

przeciwko (...) w B.

o naprawienie szkody

1.  zasądza od pozwanej (...) w B. na rzecz powodów A. G. (2) i A. G. (1) łącznie kwotę 135.816,59 (sto trzydzieści pięć tysięcy osiemset szesnaście 59/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a)  od kwoty 18.000,00 (osiemnaście tysięcy) złotych od dnia 3 sierpnia 2024r.,

b)  od kwoty 117.816,59 (sto siedemnaście tysięcy osiemset szesnaście 59/100) złotych od dnia 17 października 2024r.;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 29.539,14 (dwadzieścia dziewięć tysięcy pięćset trzydzieści dziewięć 14/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a)  od kwoty 2.000,00 (dwa tysiące) złotych od dnia 3 sierpnia 2024r.,

c)  od kwoty 27.539,14 (dwadzieścia siedem tysięcy pięćset trzydzieści dziewięć 14/100) złotych od dnia 17 października 2024r.;

3.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 3.600,00 (trzy tysiące sześćset) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

5.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach kwotę 21.001,65 (dwadzieścia jeden tysięcy jeden 65/100) złoty tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt I Cgg 72/24

UZASADNIENIE

Powodowie A. G. (2) i A. G. (1) domagali się zasądzenia od pozwanej (...) z siedzibą w K. kwoty 18.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa tytułem odszkodowania za szkodę spowodowaną ruchem zakładu górniczego oraz kwoty 2.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa tytułem odszkodowania za utratę wartości budynku mieszkalnego ze względu na jego wychylenie. Nadto wnieśli o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu podali, że w budynku mieszkalnym i otoczeniu wystąpiły szkody spowodowane ruchem zakładu górniczego. Powodowie wystąpili do pozwanej z wnioskiem o naprawę szkód górniczych, jednakże pozwana nie odniosła się do wniosku powodów.

Pozwana (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z uwzględnieniem opłaty od udzielonego pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana podała, że nie kwestionuje, iż nieruchomość powodów znajduje się w zasięgu wpływów eksploatacji górniczej pozwanej oraz, że powodowie złożyli wniosek o naprawienie szkód górniczych z dnia 2 czerwca 2020r. Pozwana zaprzeczyła, że szkody pochodzenia górniczego na nieruchomości powodów mogły powstać w roku 2018 i powstawały nadal; szkody zgłoszone w pozwie były wynikiem prowadzonej eksploatacji górniczej (brak związku przyczynowego) oraz, że do sprawy zastosowanie ma obecnie obwiązująca ustawa prawo górnicze i geologiczne. Pozwana podniosła zarzut przedawnienia. Podała także, iż powodowie zdawali sobie sprawę ze stanu nieruchomości i pomimo tego zdecydowali się na jej zakup. W takim jednak przypadku roszczenie ewentualnego poprzednika prawnego nie przechodzi na nabywcę. Stąd też w ocenie pozwanej zachodzi konieczność zweryfikowania aktu notarialnego na podstawie, którego nabyli oni nieruchomość albowiem fakt wystąpienia szkód górniczych przed 2010r. mógł mieć wpływ na wysokość ceny, co dodatkowo potwierdzi niezasadność powództwa. W dalszej kolejności pozwana zakwestionowała datę początkową naliczania ustawowych odsetek za opóźnienie.

W piśmie procesowym z dnia 14 marca 2022r. pozwana podała, że w dniu 3 marca 2022r. pomiędzy (...) z siedzibą w K. a (...) została zawarta umowa nieodpłatnego zbycia zakładu górniczego na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007r. o funkcjonowaniu węgla kamiennego (Dz. U. 2019.1821 j.t. z późniejszymi zmianami). Zgodnie z § 1 w zw. z § 6 aktu notarialnego przedmiotem umowy jest nieodpłatne zbycie (...) (...) w (...). Toczące się postępowanie dotyczy działalności ruchu zakładu (...). Następstwo (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. ma charakter sukcesji generalnej – ogólnej sukcesji procesowej, co skutkuje tym, iż zmiana strony procesowej w sprawie cywilnej następuje z mocy prawa. W związku z powyższym pozwana wniosła o zawieszenie postępowania, zgłosiła zarzut braku legitymacji procesowej biernej, wniosła o ustalenie, iż z dniem 3 marca 2022r. strona pozwaną stała się (...) z siedzibą w B. i wniosła o jej wezwanie w charakterze strony pozwanej.

Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2022r. zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c., a następnie podjął postępowanie przeciwko (...) w B. jako następcy prawnemu (...) w K..

Pozwana (...) z siedzibą w B. w piśmie procesowym z dnia 1 września 2022r. podała, ze podtrzymuje dotychczasowe stanowisko prezentowane przez (...) S.A., w całości podzielając twierdzenia i wnioski zawarte w treści odpowiedzi na pozew, jak również kolejnych pismach procesowych.

W piśmie procesowym z dnia 29 sierpnia 2024r. powodowie zmienili żądanie pozwu i wnieśli o:

1.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwoty 135.816,59 złotych tytułem odszkodowania za szkodę spowodowaną ruchem zakładu górniczego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

a)  18.000,00 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia modyfikacji żądania,

b)  135.816,59 zł od dnia następnego po dniu modyfikacji do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwoty 29.539,14 złotych tytułem odszkodowania za utratę wartości budynku mieszkalnego ze względu na jego wychylenie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

c)  2.000,00 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia modyfikacji żądania,

d)  29.539,14 zł od dnia następnego po dniu modyfikacji do dnia zapłaty.

Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

Powodowie są właścicielami nieruchomości położonej w (...), dla której Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Powyższą nieruchomość powodowie nabyli na podstawie umowy sprzedaży z dnia 8 marca 2018r. dowód: wydruk księgi wieczystej (...) k. 6 – 11

W dniu 2 czerwca 2020r. powodowie złożyli wniosek o naprawę szkód pochodzenia górniczego. dowód: wniosek k. 12

Nieruchomość powodów usytuowana jest w granicach obszaru i terenu górniczego (...). w którym prawo do prowadzenia działalności górniczej posiadała (...) S.A. W granicach obszaru górniczego (...) eksploatację prowadzi obecnie (...) P. należący do (...) (...). Najbliższe czynne obszary górnicze (...), (...), (...) usytuowane są w odległości 700 – 1000 m od posesji powodów, stąd należy wykluczyć możliwość oddziaływania eksploatacji w nich prowadzonej na budynek powodów. (...) S.A. prowadziła eksploatację górniczą, która oddziaływała na rejon usytuowania nieruchomości powodów w okresie po jego wybudowaniu od 1985r. do 2021r. w pokładach: (...) Obliczone na podstawie reprognozy deformacje w rejonie nieruchomości powodów na skutek eksploatacji dokonanej w całym okresie (lata 1985 -2021) jej prowadzenia sumarycznie osiągnęły wskaźniki III kategorii terenu górniczego przy obniżeniach ok. 4 m. Z analizy oddziaływania drgań gruntu na skutek wstrząsów generowanych eksploatacją pozwanej zaistniałych w okresie od stycznia 2018r. wynika, że na budynek powodów oddziaływały drgania (na skutek wstrząsu w dniu 28 kwietnia 2018r.) kwalifikowane do „0” stopnia intensywności drgań wg skali GSIS – 2017, tj. drgania całkowicie nieszkodliwe dla wszystkich elementów konstrukcyjnych oraz niekonstrukcyjnych budynków. W rejonie budynku powodów występują krawędzie parcel wyeksploatowanych w pokładach (...) (2004r.), (...) (1988r.), (...) (1989r.), (...) (1996r.). Z uwagi na upływ czasu od powyższej eksploatacji, brak stref uskokowych na stropie karbonu i występowanie nadkładu czwartorzędowego oraz niewielkie wpływy ciągle występujące w powyższym rejonie po roku 2015 należy wykluczyć po nabyciu nieruchomości przez powodów prawdopodobieństwo aktywacji krawędzi i ujawniania się w tym rejonie liniowych deformacji nieciągłych, które mogły by spowodować uszkodzenia budynku. Ujawniające się po 2015r. deformacje występowały na skutek eksploatacji prowadzonej przez pozwaną na granicy zasięgu wpływów na budynek powodów, w pokładach (...) i nie przyczyniły się do powstania nowych uszkodzeń budynku, jednakże mogły w niewielkim stopniu spowodować powiększenie istniejących uszkodzeń. Wyniki pomiarów geodezyjnych obniżenia reperów zastabilizowanych na budynku szeregowym przy ulicy (...) (segment powodów jest elementem budynku), potwierdzają, że górnicze uspokojenie się terenu nastąpiło w roku 2016, przy czym pomiary nie uwzględniają deformacji powstałych w wyniku ostatnio prowadzonej w tym rejonie eksploatacji ściany (...) w pokładzie (...). Ostatnia oddziaływująca na rejon położenia nieruchomości powodów eksploatacja prowadzona w pokładzie (...) (ściana (...)) zakończona została w lutym 2021r. i spowodowała niewielki przyrost deformacji (I kategoria obniżenia ok. 4 cm), co mogło spowodować niewielkie uszkodzenia wtórne. dowód: opinia biegłego sądowego W. K. k. 50 – 90, 118 – 129, (...) - 151

Biegła sądowa z zakresu szkód górniczych i kosztorysowania budowlanego K. T. w opinii z lipca 2022r. wskazała szkody występujące w budynku powodów, które nie zostały spowodowane wpływem eksploatacji górniczej oraz szkody spowodowane powyższą eksploatację. Te ostatnie szkody, które ujawniły się około 2021r. obejmują:

- pęknięcia i odspojenie dwóch płytek w pomieszczeniu pralni w rejonie wpustu wody w podłodze,

- zarysowania pionowe w zejściu do piwnicy pod schodami.

W opinii biegła wskazała następujący sposób naprawy szkód spowodowanych wpływem eksploatacji górniczej:

- rozebranie posadzki z płytek w pralni i odtworzenie po naprawie podłoża,

- odkucie pasami zarysowanych tynków w zejściu do piwnicy i ponowne wykonanie ze starannie połączeniem ze starymi tynkami,

- wykonanie robót malarskich, porządkowych, i innych towarzyszących.

Koszt remontu szkód górniczych na poziomie cen z II kwartału 2022r. biegła określiła na kwotę 3.568,03 zł brutto. dowód: opinia biegłej sądowej K. T. k. 208 – 227

Po opinii biegłej sądowej K. T. zlecono biegłemu sądowemu W. K. wydanie opinii na okoliczność ustalenia stopnia wychylenia budynku mieszkalnego powodów od pionu i ustalenia czy wychylenie to pozostaje w związku z ruchem zakładu pozwanej. Pomiary wychylenia budynku zostały wykonane w dniu 24 marca 2023r. Jak wynika z wykonanych pomiarów średnie wypadkowe wychylenie bryły budynku mieszkalnego powodów, ustalone na podstawie odchylenia od pionu krawędzi budynku w dwóch prostopadłych kierunkach (dostępnych do pomiaru) wynosi 10,5 mm/m w kierunku południowo – wschodnim. Wychylenie budynku mieszkalnego powodów jest na granicy uciążliwości nieodczuwalnej i uciążliwości małej, tj. jest to wychylenie praktycznie nieistotne dla normalnego użytkowania budynku. Ewentualna naprawa może być wykonana poprzez poziomowanie podłóg i posadzek w trakcie bieżących remontów. Wychylenie budynku jest skutkiem prowadzonej eksploatacji górniczej i ustabilizowało się na obecnym poziomie w roku 2015. Ujawniające się po 2015 deformacje na skutek eksploatacji prowadzonej przez pozwaną na granicy zasięgu wpływów na budynek powodów w pokładach (...) nie przyczyniły się do zmiany wychylenia budynku. dowód: opinia biegłego sądowego W. K. k.264 – 272

W opinii uzupełniającej z lipca 2023r. biegła sądowa K. T. podała, że wartość prac remontowych wskazanych w opinii głównej na poziomie cen II kwartału 2023r. wynosi 4.225,00 zł brutto. dowód: opinia biegłej sądowej K. T. k. 295 – 302

W kolejnej opinii uzupełniającej z września 2023r. biegła wskazała metody obliczania utraty wartości nieruchomości w związku z pochyleniem budynku. Do wyliczenia utraty wartości przyjęła jedną z metod (formułę T. K.) i dla opiniowanego budynku o wychylonej konstrukcji średnio 10,5 mm/m wyliczyła utratę wartości na 5,3 %. Podała także, ze dla wyliczenia odszkodowania na podstawie wartości odtworzeniowej pomniejszonej o stopień naturalnego zużycia niezbędne jest udostępnienie projektu budowalnego lub jego szczegółowej inwentaryzacji. dowód: opinia biegłej sądowej K. T. k. 321 – 323

Opiniowany budynek mieszkalny został wzniesiony w latach 80 – tych XX wieku. Na dzień dokonywania oględzin przez biegłego W. P. (1) budynek był w dobrym stanie technicznym z wyjątkiem wad i uszkodzeń w postaci wyczuwalnego pochylenia podłóg wewnętrznych. Budynek wymaga wykonania poziomowania posadzek wraz z pracami towarzyszącymi i koniecznymi. Koszt przywrócenia nieruchomości powodów do stanu poprzedniego biegły ustalił na kwotę 125.756,10 zł netto. Powyższa kalkulacja została sporządzona na poziomie cen z II kwartału 2024r. Natomiast koszt odtworzenia budynku na poziomie tych samych cen biegły ustalił na kwotę 657.052,49 zł netto. Wartość odtworzeniową budynku biegły ustalił na kwotę 527.473,85 zł. Utratę wartości budynku biegły wyliczył na kwotę 27.351,06 zł netto, 29.539,14 zł brutto. dowód: opinia biegłego sądowego W. P. (2) k. 352 - 460

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd oparł się na załączonych do akt sprawy dokumentach, których autentyczność i prawdziwość nie była kwestionowana w toku procesu przez strony. Ich prawdziwość, rzetelność i autentyczność nie budziła też wątpliwości Sądu, dlatego też Sąd uznał je w całości za wiarygodne i uwzględnił dokonując rekonstrukcji istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych.

Sąd przeprowadził dowody z opinii biegłych sądowych z zakresu budownictwa W. P. (2), z zakresu szkód górniczych i kosztorysowania budowlanego K. T., oceny oddziaływania podziemnej i odkrywkowej eksploatacji górniczej na powierzchnię i górotwór, miernictwa górniczego, szkód górniczych i ochrony powierzchni W. K..

Nie ulega wątpliwości, że dowód z opinii biegłych podlega ocenie przy zastosowaniu art. 233 § 1 k.p.c. - na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (por. postanowienie SN z 7.11.2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 4/2001, poz. 64).

Sporządzone w rozpoznawanej sprawie opinie wydane zostały zgodnie ze zleceniem Sądu, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności istotnych dla poczynienia niezbędnych ustaleń faktycznych. Opinie zostały sporządzone w sposób rzetelny, wszechstronny i były poparte specjalistyczną literaturą, oględzinami nieruchomości oraz wykonanymi pomiarami. Są one spójne, zrozumiałe, stanowcze i weryfikowalna z uwagi na jasność zawartych w nich treści. Nie istniały też wątpliwości co do wiedzy, fachowości lub bezstronności biegłych. Wiedza i doświadczenie zawodowe opiniujących oraz stanowczy charakter opinii przekonują, że zasadnym było poczynienie ustaleń na podstawie tych opinii. Biegli K. T. i W. K. sporządzili uzupełniające opinie, w których odnosząc się do zarzutów stron podtrzymali stanowiska zawarte w opiniach zasadniczych.

W przypadku usuwania skutków wychylenia budynku od pionu (...) w K. podaje stopnie uciążliwości z uwagi na trwałe wychylenie (T) oraz niezbędne prace naprawcze.

Z uwagi na uciążliwość użytkowania wychylonych budynków na terenach górniczych ustalono następujące uciążliwości:

1.  T równe lub mniejsze niż 10 mm/m – wychylenie o nieodczuwalnej uciążliwości – nie występuje potrzeba wykonania prac naprawczych,

2.  T większe niż 10 mm/m i mniejsze lub równe niż 15 mm/m – wychylenie o małej uciążliwości – może wystąpić potrzeba wykonania prac naprawczych mających na celu zmniejszenie uciążliwości użytkowania budynku, przy czym prace te polegają na poziomowaniu podłóg, przywracaniu właściwych spadków posadzek, tarasów i rynien oraz wyregulowaniu stolarki,

3.  T większe niż 15 mm/m i mniejsze lub równe 20 mm/m – wychylenie o średniej uciążliwości – możliwa jest naprawa według zaleceń dla budynków o małej uciążliwości lub rektyfikacja,

4.  T większe niż 20 mm/m i mniejsze lub równe 25 mm/m – wychylenie o dużej uciążliwości - możliwa jest naprawa według zaleceń dla budynków o średniej uciążliwości, jednakże preferuje się rektyfikację budynków,

5.  T większe niż 25 mm/m – wychylenie niedopuszczalne – niezbędna jest rektyfikacja budynku.

Natomiast z Instrukcji nr (...) (...) wynika, że wypłata odszkodowania za utratę wartości budynku spowodowaną jego wychyleniem jest możliwa przy wychyleniu wypadkowym równym 10mm/m lub większym. Wypłata odszkodowania za utratę wartości wychylonego budynku nie zwalnia zakładu górniczego z odpowiedzialności za uszkodzenie elementów konstrukcji i wykończenia, powstałe w wyniku prowadzenie eksploatacji. Powinny one zostać usunięte niezależnie od występującego wychylenia, przez naprawę szkody lub wypłatę odszkodowania.

Sąd zważył, co następuje:

W ustalonym stanie faktycznym powództwo zasługuje na uwzględnienie.

W dniu 3 marca 2022r. pomiędzy (...) z siedzibą w K. a (...) z siedzibą w B. została zawarta umowa nieodpłatnego zbycia zakładu górniczego na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007r. o funkcjonowaniu węgla kamiennego (Dz. U. 2019.1821 j.t. z późniejszymi zmianami). Zgodnie z § 1 w zw. z § 6 aktu notarialnego przedmiotem umowy jest nieodpłatne zbycie zakładu górniczego, tj. (...) (...) w (...). Toczące się postępowanie dotyczy działalności ruchu zakładu (...). Następstwo (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. ma charakter sukcesji generalnej – ogólnej sukcesji procesowej, co skutkuje tym, iż zmiana strony procesowej w sprawie cywilnej następuje z mocy prawa. Zgodnie z treścią art. 8c ust.2 ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego z 2007r. z dniem nabycia, o którym mowa w art. 8a ust.1 przedsiębiorstwo, o którym mowa w art. 8 ust. 1 przejmuje zobowiązania z tytułu szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego, w tym szkód powstałych w wyniku reaktywacji starych zrobów.

Akt notarialny w § 11ust. 1 pkt a) oraz c) stanowi, że (...) S.A. z dniem podpisania umowy nieodpłatnego zbycia wstępuje w prawa i obowiązki nabytego zakładu (...), wynikające z ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. – Prawo geologiczne i górnicze oraz innych ustaw w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do prowadzenia zakładu górniczego oraz wstępuje w prawa i obowiązki wynikające z decyzji wydanych na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. – Prawo geologiczne i górnicze. Ponadto (...) przejmuje zobowiązania z tytułu szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego w przestrzeni przynależnej do nabytej (...), w tym szkód spowodowanych w wyniku reaktywacji starych zrobów.

Przepisy ustawy o funkcjonowaniu górnictwa stanowią lex specialis do art. 55 ⁴ k.c. co uzasadnia wyłączną legitymację procesową (...) z siedzibą w B..

Dochodzone przez powodów roszczenia wynikały z faktu wystąpienia szkody na ich nieruchomości, spowodowanej ruchem zakładu górniczego pozwanej, a ponieważ (...) ten prowadzony był zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze, to do naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody zastosowanie miały przepisy regulujące tę szczególną materię.

Roszczenia powodów mają oparcie w przepisach aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.2024.1290 j.t.).

Podstawę dla ustalenia odpowiedzialności za powstałą szkodę w nieruchomości powodów stanowi art. 144 cyt. ustawy. Po myśli ust. 1 tego przepisu właściciel nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, który jest prowadzony zgodnie z ustawą. Może on jednak żądać naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody, na zasadach określonych ustawą. Ustęp 2 stanowi, że przepis powyższy stosuje się odpowiednio do innych podmiotów, których prawa majątkowe są zagrożone ruchem zakładu górniczego. Natomiast z kolejnego ustępu (ust. 3) wynika, że jeżeli nie zachodzą okoliczności przewidziane w ustępach 1 i 2, przedsiębiorca odpowiada za szkodę według zasad określonych w Kodeksie cywilnym. Innymi słowy zastosowanie znajdują przepisy ogólne kodeksu cywilnego regulujące kwestię naprawienia szkody.

Przepis art. 145 powyższej ustawy stanowi, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do naprawiania szkód, o których mowa w art. 144 ust. 1 i 2, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

Odpowiedzialność pozwanego przedsiębiorcy opiera się więc na podstawie art. 435 kodeksu cywilnego, który to przepis stanowi, że prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w (...) za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez (...) przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności (§ 1).

Zgodnie więc z art. 363 k.c., który znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie, naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego (restytucja naturalna), bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Z kolei w § 2 wskazano, że jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Regulacje art. 363 § 1 k.c. w zw. z art. 145 pgg, przyznają poszkodowanym uprawnienie do dokonania wyboru sposobu naprawienia szkody, który to wybór jest dla sądu wiążący.

Podkreślić należy, że aby przejść do etapu postępowania sądowego dochodzenia przywrócenia stanu poprzedniego w związku z ruchem zakładu górniczego, to najpierw przeprowadzone musi zostać postępowanie ugodowe między stronami. Zgodnie z art. 151 ust. 1 cyt. ustawy sądowe dochodzenie roszczeń jest możliwe po wyczerpaniu postępowania ugodowego. Natomiast w ustępie 2 przepisu wskazano, że warunek wyczerpania postępowania ugodowego jest spełniony, jeżeli przedsiębiorca odmówił zawarcia ugody lub jeżeli od skierowania przez poszkodowanego roszczenia wobec przedsiębiorcy upłynęło 30 dni, chyba że poszkodowany, zgłaszając żądanie zawarcia ugody, wyznaczy dłuższy termin.

Zgodnie z ustalonym stanem faktycznym powodowie zgłosili szkodę pozwanej pismem z dnia 2 czerwca 2020r., jednakże pozwana nie odniosła się do powyższego wniosku. Pozwana miała od tego momentu 30 dni na to, by wskazane przez powodów szkody naprawić lub dokonać ugodowego załatwienia sprawy, do czego jednak ostatecznie nie doszło. Zatem tryb ugodowy przewidziany niniejszą ustawą uznać należy za wyczerpany.

Biegły sądowy W. K. w opinii z dnia 21 sierpnia 2021r. (k. 121) podał, że w wyniku analizy zmian wysokości reperów w okresie wykonywania pomiarów w okresie 1988 -2020 można wyróżnić okresy uspokojenia się terenu (obniżenia pomiędzy kolejnymi cyklami poniżej 10 mmm) na przełomie lat 1999-2000, następnie w latach 2003-2004, 2011-2012, i ostatni w latach 2016 – 2020. Okresów uspokojenia się ruchów górotworu wywołanych przerwami w prowadzonej eksploatacji, przy jej kontynuowaniu w przyszłości nie można utożsamiać z uspokojeniem się terenu górniczego po zakończeniu eksploatacji w danym rejonie (zaniechanie eksploatacji w przyszłości). Pomiędzy tymi okresami uspokojenia terenu, a na skutek wpływów kontynuowanej eksploatacji górniczej, powierzchnia terenu obniżała się: w latach 2000-2003 o ok. 40 cm, w latach 2004 -2011 o ok. 40 cm, w latach 2012 – 2016 o ok. 15 cm. Stąd biegły podtrzymał wnioski z opinii zasadniczej, że na podstawie wykonanych pomiarów można uznać, że uspokojenie terenu nastąpiło w roku 2016. Jednocześnie po 2016 roku eksploatacja prowadzona przez pozwaną w latach 2018 – 2021 w pokładach (...) w zasięgu wpływów na rejon posadowienia nieruchomości powodów spowodowała deformacje I kategorii terenu górniczego, przy obniżeniach ok. 6 cm (tabela nr 2 opinii zasadniczej).

W opinii uzupełniającej z 21 listopada 2021r. biegły W. K. (k. 149) ponownie wskazał, że ostatnia oddziaływująca na rejon położenia nieruchomości powodów eksploatacja prowadzona w pokładzie (...) (ściana (...)) zakończona została w lutym 2021 i spowodowała niewielki przyrost deformacji, co w dalszej kolejności mogło spowodować niewielkie uszkodzenia wtórne.

Powyższe opinie świadczą o tym, że na nieruchomość powodów negatywne wpływy eksploatacji oddziaływały do lutego 2021r., a więc już po nabyciu nieruchomości przez powodów (marzec 2018r.). Jednocześnie wnioski opinii wskazują, że niezasadny jest zarzut przedawnienia. Zgodnie z art. 149 ustawy p.g.g. roszczenia o naprawienie szkód pochodzenia górniczego przedawniają się z upływem 5 lat od dnia dowiedzenia się o szkodzie. Pozew w rozpoznawanej sprawie wpłynął w dniu 7 października 2020r., a więc w okresie eksploatacji prowadzonej przez pozwaną w latach 2018 – 2021 w pokładach (...), (...) w zasięgu wpływów na rejon posadowienia nieruchomości powodów.

Wydana w niniejszej sprawie opinia biegłego sądowego W. P. (2) nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, że niektóre występujące na nieruchomości powodów szkody są szkodami pochodzenia górniczego i pozostają w związku przyczynowym z działalnością pozwanej. Wychylenie budynku mieszkalnego wynosi 10,5 mm/m. Jest to wychylenie w dolnej granicy tzw. „małej uciążliwości”. Zgodnie z opinią biegłego W. P. (2) budynek wymaga wykonania poziomowania posadzek wraz z pracami towarzyszącymi i koniecznymi. Koszt przywrócenia nieruchomości powodów do stanu poprzedniego biegły ustalił na kwotę 125.756,10 zł netto, 135.816,59 zł brutto. Powyższa kalkulacja została sporządzona na poziomie cen z II kwartału 2024r. Utratę wartości budynku biegły wyliczył na kwotę 27.351,06 zł netto, 29.539,14 zł brutto. (k. 457).

Jak już wcześniej podano z Instrukcji nr 24 (...) wynika, że wypłata odszkodowania za utratę wartości budynku spowodowaną jego wychyleniem jest możliwa przy wychyleniu wypadkowym równym 10mm/m lub większym. Wypłata odszkodowania za utratę wartości wychylonego budynku nie zwalnia zakładu górniczego z odpowiedzialności za uszkodzenie elementów konstrukcji i wykończenia, powstałe w wyniku prowadzenie eksploatacji. Powinny one zostać usunięte niezależnie od występującego wychylenia, przez naprawę szkody lub wypłatę odszkodowania.

Zatem Sąd zasądził od pozwanej (...) w B. na rzecz powodów łącznie kwotę:

1.  135.816,59 złotych tytułem odszkodowania za szkodę spowodowaną ruchem zakładu górniczego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

a)  18.000,00 zł od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanej odpisu opinii biegłego W. P. (2),

b)  117.816,59 zł od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanej pisma procesowego pełnomocnika powódki zawierającego rozszerzenie żądania pozwu;

2.  29.539,14 złotych tytułem odszkodowania za utratę wartości budynku mieszkalnego ze względu na jego wychylenie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

a)  2.000,00 zł od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanej odpisu opinii biegłego W. P. (2),

b)  27.539,14 od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanej pisma procesowego pełnomocnika powódki zawierającego rozszerzenie żądania pozwu.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że chwilą wymagalności roszczenia, którego wysokość zostaje ustalona według cen z chwili orzekania jest dzień wyrokowania. Od chwili ustalenia odszkodowania w konkretnej kwocie można mówić o opóźnieniu się dłużnika z zapłatą odszkodowania określonego według cen z tej chwili i w konsekwencji, dopiero od tej chwili można zasądzić od niego odsetki za opóźnienie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2009r. I CSK 524/2008 OSNC 2009/D poz. 106 oraz z dnia 7 lipca 2011 r. II CSK 635/2010 i cyt. tam orzecznictwo).

Próbę pogodzenia stanowiska o wymagalności roszczenia pieniężnego z chwilą wezwania dłużnika do zapłaty oraz określenia tej wymagalności z chwilą wyrokowania i z tym połączoną chwilę, od której można domagać się odsetek za opóźnienie stanowi wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010r. I CSK 262/2009. W uzasadnieniu tego orzeczenia, przyjmując jako zasadę wymagalność roszczenia odszkodowawczego w przypadku zobowiązania bezterminowego od wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia i wynikający z tego początek terminu, od którego można obliczać odsetki, za wyjątek od tej zasady uznana została sytuacja, w której pomiędzy dniem wymagalności a dniem wyrokowania doszło do istotnej zmiany wysokości odszkodowania, która zostaje określona przez sąd na chwilę wyrokowania. Stanowisko to zakłada więc rozdzielenie wymagalności i początkowej daty, od której można liczyć odsetki za opóźnienie, motywując to ekonomicznie i według zasad słuszności (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 2003r. II CK 235/2002 Monitor Prawniczy 2006/2).

Odsetki spełniają nie tylko funkcję waloryzacyjną, ale także odszkodowawczą (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29 maja 2000r. III CKN 823/98; z dnia 16 kwietnia 2009 r. I CSK 524/2008 OSNC 2009/D poz. 106 i z dnia 7 lipca 2011r. II CSK 635/2010), zatem wraz z kwotą zasądzonego odszkodowania nie mogą przewyższać wysokości wyrządzonej szkody. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 września 2012r. V CSK 379/2011 wskazał, że „za chwilę wymagalności roszczenia pieniężnego, w przypadku szkód górniczych, uważa się dzień ustalenia jego wysokości przez sąd w wyroku. Przyjęcie stanowiska wskazującego jako chwilę wymagalności roszczenia pieniężnego, w przypadku szkód górniczych, dzień ustalenia jego wysokości przez sąd w wyroku przekonuje dodatkowo z kolejnych przyczyn. Po pierwsze, odpowiada ono istocie wymagalności roszczenia oraz obowiązku naprawienia szkód górniczych na podstawie przepisów prawa górniczego. Po drugie, wymagalność roszczenia jako prawa podmiotowego może dotyczyć tylko żądania przez wierzyciela od dłużnika konkretnego zachowania. Po trzecie, z ekonomicznego punktu widzenia pozwala ono na sprawiedliwsze rozłożenie między stronami ryzyka prowadzenia sporu o naprawienie szkody, zwłaszcza w okolicznościach, kiedy nie wiadomo od początku, czy zasadne będzie przywrócenie do stanu poprzedniego, czy też odszkodowanie pieniężne, a wybór rodzaju świadczenia nie zależy od wierzyciela. Po czwarte, co jest wnioskiem ogólniejszym, w razie uznania wymagalności zobowiązania pieniężnego dłużnika z chwilą wyrokowania unika się, w razie zasądzenia odsetek, że zasądzone odszkodowanie wraz z odsetkami przewyższy wysokość wyrządzonej szkody.” Orzeczenie to wydane zostało pod rządami poprzedniej ustawy Prawo górnicze i geologiczne, jednakże wypływające z niego wnioski zachowują swoją aktualność.

W rozpoznawanej sprawie wysokość kosztów napraw została obliczona przez biegłego sądowego W. P. (2) według cen z II kwartału 2024r., zatem Sąd uznał, że ustawowe odsetki za opóźnienie co do pierwotnego żądania pozwu winny zostać zasądzone od dnia następującego po dniu doręczenia stronie pozwanej opinii biegłego sądowego W. P. (2), gdyż powyższa opinia wskazywała na sposób naprawienia szkody, a jednocześnie określała wysokość należnego powodom odszkodowania. Natomiast w zakresie rozszerzonego żądania pozwu ustawowe odsetki za opóźnienie zasądzono dnia następującego po dniu doręczenia pozwanej pisma procesowego zawierającego powyższe żądanie. W pozostałym zakresie Sąd oddalił żądanie odnośnie ustawowych odsetek za opóźnienie.

Mając powyższe ustalenia i rozważania na względzie na podstawie art. 144 § 1 i 2, 145 ustawy Prawo geologiczne i górnicze z 2011r. w związku art. 435 k.c. oraz art. 481 § 1 k.c. orzeczono jak w sentencji.

Strony były reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników. O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 2 pkt 5, § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Zgodnie z art. 96 ust. pkt 12 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005r. (Dz.U.2023.1144 t.j.z późniejszymi zmianami) strona dochodząca naprawienia szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego, nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 83 i 113 ust. 1 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych – Sąd nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach kwotę 21.001,65 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, na kwotę tę złożyły się opłata sądowa w wysokości 8.268,00 zł oraz koszty opinii biegłego sądowego w wysokości 12.733,65 zł.

Gliwice, dnia 31 marca 2025r.

SSO Katarzyna Banko