Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 14 grudnia 2016r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VI Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący-Sędzia SSO Karol Kołodziejczyk

Sędziowie SSO Hanna Morejska

SSO Halina Garus (spr.)

Protokolant Ilona Idzikowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 grudnia 2016r.

sprawy z wniosku Banku (...) S.A. w W.

z udziałem D. D., E. D., J. D. (1), P. D. (1), S. D., P. D. (2)

o stwierdzenie nabycia spadku po R. D.

na skutek apelacji uczestników postępowania E. D. i J. D. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 16 czerwca 2016r.

sygn. akt II Ns 3113/15

postanawia: oddalić obie apelacje.

Sygn. akt VI Ca 834/16

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 14 lipca 2015 roku wnioskodawca Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po R. D. zmarłym dnia 11 września 2012 roku, którego ostatnim miejscem zwykłego pobytu była C., na mocy dziedziczenia ustawowego na rzecz rodziców J. D. (1) i E. D. oraz rodzeństwa D. D., P. D. (2) P. D. (1) i S. D..

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, że posiada wierzytelność wynikającą z tytułu umowy pożyczki nr (...) zawartej w dniu 24 listopada 2011 roku.

Na rozprawie dnia 24 listopada 2015 roku uczestnik postępowania oświadczył, że chce złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawcy i oświadczył, iż uchyla się od skutków niezłożenia tego oświadczenia w terminie. (k.49)

Postanowieniem z dnia 16 czerwca 2016 roku Sąd Rejonowy w Częstochowie

1)  Oddalił wniosek w zakresie zatwierdzenia J. D. (1) uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia w terminie ;

2)  Stwierdził ,że spadek po R. D. synu J. i E. zmarłym w dniu 11 września 2012 roku w C. , którego ostatnim miejscem zwykłego pobytu była C. , na podstawie ustawy nabyli rodzice J. D. (1) i E. D. po połowie

3)  Oddalił wniosek wnioskodawcy o zasądzenie kosztów postępowania .

Orzekając w sprawie Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny: Spadkodawca R. D. zmarł dnia 11 września 2012 roku w C., gdzie ostatnio stale zamieszkiwał. Był kawalerem. Nie miał dzieci własnych, ani przysposobionych. Jego rodzice to J. D. (1) i E. D.. Testamentu nie sporządziła. Nikt w terminie 6 miesięcy od daty śmierci spadkodawcy nie składał oświadczeń o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku, nie zrzekał się dziedziczenia. Nikt nie był uznany za niegodnego dziedziczenia. Aktu poświadczenia dziedziczenia nie sporządzono. W dniu 24 listopada 2015 roku ojciec spadkodawcy J. D. (1) złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po R. D.. Spadkodawca R. D. w sierpniu 2002 roku uległ wypadkowi. Od tego czasu poruszał się na wózku inwalidzkim, był inwalidą I grupy. W życiu codziennym korzystał z pomocy ojca. Spadkodawca zamieszkiwał wraz z rodzicami. R. D. miał założony rachunek bankowy w Banku (...), na który przelewana była uzyskiwana przez niego renta socjalna w wysokości około 800 złotych. Pełnomocnictwo do rachunku miał ojciec spadkodawcy. Po śmierci spadkodawcy J. D. (1) wypłacił w całości zgromadzone na rachunku syna środki pieniężne. W dniu 24 listopada 2011 roku między Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., a R. D. zawarta została umowa pożyczki w kwocie 13.244 złotych. Termin spłaty pożyczki ustalono do dnia 25 listopada 2016 roku. Przy zawieraniu umowy posłużono się dowodem osobistym (...), który został wydany spadkodawcy w 2003 roku. Około dwa miesiące po śmierci spadkodawcy J. D. (1) odebrał zawiadomienie z Banku o zaleganiu przez R. D. z zapłatą raty. J. D. (1) udał się do Banku w celu wyjaśnienia kwestii związanych z odebranym zawiadomieniem. Pracownik banku poinformował J. D. (1), że spłata pożyczki została ubezpieczona. J. D. (1) poprzestał na uzyskanej informacji i do chwili obecnej nie wie, w jakiej wysokości zadłużenie obciąża masę spadkową.

Spadkodawca R. D. nie sporządził testamentu. Podstawę dziedziczenia po nim stanowi zatem ustawa (art. 926 par 1 i 2 kc). W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych (art. 932 par 3 kc. Spadkodawca zmarł jako kawaler. Dzieci własnych ani przysposobionych nie posiadał. Do spadku po nim, w myśl powołanego wyżej przepisu, powołani są zatem rodzice J. D. (1) i E. D., którzy dziedziczą spadek po synu w częściach równych.

Sąd Rejonowy podniósł , że godnie z treścią art. 1012 kodeksu cywilnego spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. (art. 1015 § 1 kc) Ustalony w art. 1015 § 1 k.c. termin do złożenia oświadczenia woli ma charakter terminu zawitego z zakresu prawa materialnego, uprawnienie spadkobiercy wygasa wraz z jego upływem, w żadnym więc przypadku nie może on zostać przywrócony. Bieg terminu do złożenia oświadczenia rozpoczyna się od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do dziedziczenia po spadkodawcy. Spadkodawca R. D. zmarł dnia 11 września 2012 roku. Początkiem biegu terminu do złożenia oświadczenia dla jego rodziców jest data, w której dowiedzieli się o śmierci spadkodawcy, a zatem data jego śmierci. J. D. (1) i E. D. w terminie określonym w wyżej wskazanych przepisach nie złożyli oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku po spadkodawcy.

Sąd zważył ,że spadkobierca ma możliwość uchylenia się od skutków prawnych braku oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, o ile brak oświadczenia (milczenie spadkobiercy) spowodowany był błędem lub groźbą (art. 1019 § 2 k.c.). Podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić błąd prawnie doniosły (art. 1019 § 2 w zw. z art. 84 § 1 zd. 1 i § 2 k.c.). Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego .

Sąd wskazał, że J. D. (1) domagając się zatwierdzenia uchylenia się przez niego od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po R. D. kwestionował możliwość zawarcia przez jego syna załączonej do wniosku umowy pożyczki powołując się na stan jego zdrowia. Jednocześnie J. D. (1) podał, że o pożyczce dowiedział się około 2 miesiące po śmierci syna, a próbując wyjaśnić zaistniałą sytuację uzyskał wiadomość, że spłata pożyczki została ubezpieczona. Jednakże , nie znajduje potwierdzenia okoliczność zgodnie z którą wskazany w treści umowy pożyczki numer dowodu osobistego syna jest niezgodny z rzeczywistym numerem tego dokumentu, którego jak wskazał, był jedynym dysponentem. Przy zawarciu umowy posłużono się dokumentem w postaci dowodu osobistego nr (...), którego odbioru spadkodawca dokonał w 2003 roku. Fakt zaginięcia tego dokumentu nie został zgłoszony. Spadkodawca faktycznie utracił dowód osobisty, jednak zdarzyło się do w 1999 roku i nie był to dowód, którym posłużono się przy zawarciu umowy. Zaznaczenia wymaga także, że umowa pożyczki nie została zawarta z przypadkowym bankiem bądź instytucją kredytową, lecz z bankiem w którym spadkodawca miał założony rachunek. J. D. (1) nie podjął także żadnych działań mających na celu wyjaśnienie kwestii, czy rzeczywiście pod umową pożyczki z dnia 24 listopada 2011 roku znajduje się podpis jego syna. Nie złożył zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i nie podjął żadnych innych kroków zmierzających do stwierdzenia nieważności umowy, a kwestie te pozostają poza zakresem kognicji Sądu w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy zważył ,iż J. D. (1) już dwa miesiące po śmierci syna wiedział o zawartej umowie pożyczki. Wobec podniesionych przez wnioskodawcę okoliczności zgodnie z którymi możliwość zawarcia umowy przez syna była jego zdaniem wykluczona, nie sposób podjętych po uzyskaniu tej informacji działań traktować jako przejaw należytej staranności. Jak już wskazano wyżej J. D. (1), będąc przekonanym o niemożliwości zawarcia umowy przez syna, nie podjął żadnych działań zmierzających do wyjaśnienia przedmiotowej kwestii. Ojciec spadkodawcy w zakresie podjętych czynności zmierzających do uzyskania informacji o ewentualnym zadłużeniu obciążającym masę spadkową po synu ograniczył się wyłącznie do uzyskania od pracownika banku informacji o fakcie ubezpieczenia umowy. J. D. (1) poprzestał na uzyskanej informacji i nie zainteresował się, czy pożyczka ostatecznie została spłacona, czy ubezpieczyciel nie odmówił wypłaty sumy ubezpieczenia. Do chwili obecnej J. D. (1) nie zna wysokości obciążającego masę spadkową zadłużenia. Niewiedza uczestnika pozostawała w bezpośrednim związku przyczynowym z niedołożeniem przez niego należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku. J. D. (1) miał świadomość istniejącego długu. Do dnia dzisiejszego nie ma świadomości, co do jego wysokości. Okoliczność ta, pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez niego należytej staranności nie jest błędem prawnie doniosłym mogącym stanowić podstawę uchylenia się przez niego od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po spadkodawcy.

Mając na uwadze treść przytoczonych wyżej przepisów Sąd Rejonowy oddalił wniosek w zakresie zatwierdzenia J. D. (1) uchylenia się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku i stwierdził, że spadek po R. D. synu J. i E., zmarłym dnia 11 września 2012 roku w C., którego ostatnim miejscem zwykłego pobytu była C., na podstawie ustawy nabyli rodzice: J. D. (1) i E. D. po połowie.

Apelacje na przedmiotowe orzeczenie odnośnie stwierdzenia nabycia spadku po R. D. wnieśli uczestnicy postępowania J. D. (1) i E. D. . Apelacje te są tożsame w treści i zarzucają sądowi błędne przyjęcie ,że jako spadkobiercy nie złożyli oświadczeń o odrzuceniu spadku z własnej winy , a nie pod wpływem błędu co doprowadziło do stwierdzenia przez Sąd nabycia spadku po spadkodawcy R. D. zgodnie z ustawowym porządkiem dziedziczenia na ich rzecz , jako jego rodziców .

W oparciu o powyższe domagali się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji ewentualnie zmianę postanowienia przy przyjęciu skutecznego oświadczenia o uchyleniu się przez nich od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po spadkodawcy R. D. .

Sąd Okręgowy zważył , co następuje: Zdaniem Sądu Okręgowego zarzuty apelacji są bezzasadne i sprawiają ,że podlegają one oddaleniu .

W ocenie Sądu Okręgowego ,Sąd Rejonowy przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe , a zebrany w sprawie materiał dowodowy poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 par 1 kpc .

Na tej podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne , które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy ,że uczestniczka postępowania E. D. nie zajęła stanowisko odnośnie wniosku .Nie przedstawiła także żadnego dowodu potwierdzającego złożenie przez nią oświadczenia o odrzuceniu spadku po spadkodawcy R. D. . Prawidłowo informowana o terminie rozpraw nie stawiał się i nie złożyła w sprawie żadnych wniosków dowodowych np. w postaci przeprowadzenia dowodu z jej przesłuchania w miejscu zamieszkania z uwagi na znaczny stan niepełnosprawności ograniczający swobodę poruszania (k -122) . Nie może budzić natomiast wątpliwości stan świadomości B. D. , gdyż na tę okoliczność Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z akt sprawy III K 779/14 Sądu Rejonowego w której to sprawie uczestniczka postępowania zeznawała w charakterze świadka, a jej zeznania były obszerne , rzeczowe i precyzyjne (vide : karta 32-33,143-145 sprawy o sygn. akt III K 779/14 Sądu Rejonowego w Częstochowie).

Oświadczenie natomiast o odrzuceniu spadku po spadkodawcy R. D. złożył jego ojciec J. D. (1) przed Sądem Rejonowym w Częstochowie w niniejszej sprawie w dniu 24 listopada 2015 roku . Z oświadczenia tego wynika że spadkobiercy R. J. D. znany jest skład masy spadkowej po spadkodawcy i że spadek po nim odrzuca (k -49) . Sąd Rejonowy oddalił wniosek J. D. (1) w zakresie zatwierdzenia uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia świadczenia przez J. D. (1) w terminie gdyż nie budzi wątpliwości , że dowiedział się on o tytule powołania do spadku w dacie otwarcia spadku po spadkodawcy R. D. , który był jego dzieckiem zmarłym w dniu 11 września 2012 roku (art. 1012 k.c., art. 1015 par 1 k.c.) Spadkobierca ma możliwość uchylenia się od skutków prawnych braku oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku o ile brak oświadczenia ( milczenie w tym przedmiocie spadkobiercy) spowodowany był błędem lub groźbą(art. 1019 par 2 kc) Podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić błąd prawnie doniosły (art. 1019 par 2 w zw. z art 84 par 1 zd 1 i par 2 kc). Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustaleniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego (vide : post SN z dnia 30 czerwca 2005 roku IV CK 799/04 OSNC 2006 nr 5 poz. 94 ,post SN z dnia 18 marca 2010 roku V CSK 337/09 Lex nr 677786) . W podanych wyżej okolicznościach trudno nie przyznać racji Sądowi Rejonowemu , który w zachowaniu uczestnika postępowania J. D. (1) dopatrzył się niestaranności w zakresie ustalenia stanu majątku spadkowego spadkodawcy R. D.. J. D. (1) sprawował opiekę nad synem , był osobą upoważnioną do dysponowania środkami finansowymi zgromadzonymi na jego koncie w Banku (...) . Nie jest do przyjęcia stanowisko uczestnika postępowania z którego wynika , że działał pod wpływem błędu co do składu spadku na skutek informacji pozyskanej od pracownika banku odnośnie ubezpieczenia pożyczki zawartej pomiędzy wnioskodawcą a spadkodawcą. Budzi bowiem wątpliwości zachowanie uczestnika postępowania , który kwestionując podpis syna pod umową oraz możliwość zawarcia przez niego tej mowy z uwagi na stan zdrowia , nie podejmuje żadnych racjonalnych kroków w celu wyjaśnienia wszystkich okoliczności dotyczących faktu zawarcia pożyczki. Nie zawiadamia organów ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa , nie podejmuje kroków zmierzających do stwierdzenia nieważności umowy , nie wyjaśnia bliższych przesłanek ubezpieczenia pożyczki , wysokości zobowiązania na dzień otwarcia spadku . Jego milczenie w tym zakresie zatem nie może być usprawiedliwione i świadczy niewątpliwe o niezachowaniu należytej staranności w ustaleniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego . Wyjaśnienie bowiem bulwersującego na pewno dla rodziców faktu , kto zaciągnął pożyczkę posługując się danymi syna, fałszując jego podpis , zdaje się być potrzebą oczywistą i naturalną tym bardziej, że spadkodawca był osobą poszkodowaną na skutek ciężkiego wypadku i poruszał się na wózku przez kilka lat. Wszystkie te okoliczności prowadzą do wniosku, że błąd na który powołuje się skarżący J. D. (2) nie jest błędem prawnie doniosłym mogącym stanowić podstawę uchylenia się przez niego od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po spadkodawcy. Prawidłowe zatem jest orzeczenie Sądu , który w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy stwierdził , że spadek po R. D. , zmarłym w dniu 11 września 2012 roku w C. na podstawie ustawy w częściach równych nabyli jego rodzice E. D. i J. D. (1).

Podstawę wydanego orzeczenia stanowi art. 385 kpc.