Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 29 sierpnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Grzegorz Misina

Protokolant : Anna Fic - Bojdoł

po rozpoznaniu w dniu 25 sierpnia 2022 roku w Katowicach

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) w S.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

o stwierdzenie wykonalności zagranicznego wyroku sądu polubownego

postanawia:

1)  nadać klauzulę wykonalności wyrokowi sądu polubownego – ostatecznej decyzji Trybunału Arbitrażowego(...)z dnia 5 listopada 2021, roku numer (...) (...)- (...), w zakresie punktów 71-71.2.3 tego wyroku;

2)  zasądzić od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. na rzecz (...) w S. kwotę 7469,11 (siedem tysięcy czterysta sześćdziesiąt dziewięć 11/100) złotych tytułem kosztów postępowania.

SSA Grzegorz Misina

Sygn. V AGo 29/22

UZASADNIENIE

Wierzyciel - (...) w S. we wniosku skierowanym przeciwko dłużnikowi – (...) sp. z o.o. w C. domagał się stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego – ostatecznej decyzji wydanej przez Trybunał Arbitrażowy (...) z dnia 5 listopada 2021 r. w sprawie
o numerze (...) (...)- (...), a także zasądzenia na jego rzecz kosztów postępowania.
Dłużnik wniósł o oddalenie wniosku i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania zarzucając brak zapisu na sąd polubowny. Ponadto dłużnik podniósł, że do wniosku nie został załączony oryginał zapisu na sąd polubowny.

Sąd Apelacyjny ustalił, co następuje:

Trybunał Arbitrażowy(...) (dalej Trybunał) w sprawie o numerze (...) (...)- (...) rozstrzygał spór pomiędzy powodami (ad 1) - (...)w S. (Korea Południowa), (ad 2) -(...)
w C. (Wielka Brytania) i pozwanym (...) sp. z o.o. w C.. Sprawa zakończyła się wydaniem w dniu 5 listopada 2021 r. wyroku – ostatecznej decyzji, w której zasądzona została od pozwanego na rzecz powoda ad 1 – wierzyciela w niniejszej sprawie, kwota 44975 USD z odsetkami 6% w skali roku i kosztami postępowania. Zasądzona kwota stanowiła cenę za towary zakupione przez pozwanego od powoda w wykonaniu łączącej strony umowy sprzedaży. Powództwo pozwanego ad 2 zostało oddalone.

Przedmiotem badania przez Trybunał był w pierwszej kolejności zarzut pozwanego wskazujący na brak właściwości Trybunału oparty na twierdzeniu, że nie było zapisu na sąd polubowny. W tej kwestii Trybunał przedstawił przytoczone niżej stanowisko, obejmujące również przedstawienie argumentacji stron i bezsporne fakty.

Powód ad 2 i pozwany zawarli umowę ramową na dostawę O. w dniu 14 sierpnia 2017 r. W związku z tą umową pozwany złożył powodowi ad 2 zamówienie zakupowe w dniu 18 października 2017 r. (pierwsze zamówienie zakupowe), jednak w wyniku dyskusji pomiędzy powodem ad 2 a pozwanym, pozwany anulował pierwsze zamówienie zakupowe i w dniu 25 października 2017 r. złożył nowe zamówienie zakupowe z datą wsteczną na dzień 8 października 2017 r. skierowane do powoda ad 1 (zamówienie zakupowe). W ramach tego zamówienia zakupowego, powód ad 1 wyraził zgodę na dostarczenie określonych w nim produktów do pozwanego z zakładu w S.. Pozwany zgodził się zapłacić za produkty łącznie 129.950,00 $ (cena zakupu). Bezsporne jest, że powód ad 1 wysłał produkty do pozwanego w lutym 2018 r. - zgodnie z zamówieniem zakupowym, a także że pozwany otrzymał te produkty w maju 2018 r. Bezsporne jest również to, że pozwany zapłacił powodowi ad1 kwotę 84.975 $ tytułem ceny zakupu, a kwota 44.975 $ tytułem ceny zakupu (saldo), nie została uiszczona przez pozwanego. M. K. - prezes zarządu pozwanego wielokrotnie obiecywał powodowi ad 1 zapłatę salda. Według protokołu arbitrażowego, pierwszy raz, kiedy pan K. obiecał spłatę salda, miał miejsce w dniu 8 października 2018 r. Ostateczna obietnica spłaty salda miała miejsce w dniu 9 kwietnia 2019 r. Powód ad 1 wysłał w dniu 7 marca 2018 r. do pozwanego pismo z wypowiedzeniem umowy. Pismo to zawierało informację, że umowa między stronami wygasła oraz że (...) Sp. z o.o. przejmie funkcję przyszłego dostawcy dla pozwanego. Powodowie złożyli Wniosek o przeprowadzenie arbitrażu przeciwko pozwanemu w dniu 13 listopada 2020 r. (...) przesłała wniosek do pozwanego i został on doręczony w dniu 23 listopada 2020 r. Strony zostały powiadomione o powołaniu arbitra W dniu 31 marca 2021 r. pełnomocnik pozwanego skontaktował się z Trybunałem i przedłożył dokument pełnomocnictwa, a w dniu 11 czerwca 2021 r. pozwany złożył odpowiedź na pozew.

Powodowie twierdzili, że w dniu 24 października 2017 r. doszło do nowacji umowy,
a „stanowisko umowne” powoda ad 2 zostało przeniesione na powoda ad 1. Powodowie uważali, że pozwany zgodził się na nowację anulując pierwsze zamówienie zakupowe
i ponownie dokonując zamówienia zakupowego w stosunku do powoda ad 1, a także poprzez dokonanie częściowej zapłaty za produkty na rzecz powoda ad 1. Według powodów, powód
ad 1 stał się stroną umowy oraz stroną zapisu na sąd polubowny. Ze względu na fakt, że zamówienie zakupowe wyraźnie odnosi się do umowy, powodowie twierdzili, że nowe zamówienie zakupowe podlega „przepisom umowy”. W związku z tym powodowie uważają, że powód ad 1 i pozwany muszą być związani klauzulą arbitrażową wskazaną w umowie.

Powodowie twierdzili, że prawem właściwym dla umowy powinno być prawo koreańskie, ponieważ umowa wyraźnie stanowi, że Korea Południowa jest miejscem arbitrażu i intencją stron było, aby prawem właściwym było prawo miejsca arbitrażu, a krajem o najbliższym związku z przedmiotem sporu jest Korea Południowa. Powód ad 1, który zastąpił powoda ad 2 w umowie, jest koreańską firmą, a produkty zostały wyprodukowane, wysłane i dostarczone w Korei. Ponieważ prawem obowiązującym jest prawo koreańskie, powodowie twierdzili, że w przypadku omawianego sporu winien mieć zastosowanie koreański trzyletni okres przedawnienia w stosunku do sprzedaży i zakupu towarów.

Pozwany sprzeciwiał się włączeniu powoda ad 1 jako strony arbitrażu, zaprzeczając zgodzie na umowę nowacji z powodem ad 1, jako że nowacja jest konsensualnym zastąpieniem umowy przenoszącej zobowiązania umowne jednej strony na stronę trzecią i ważne jest, aby obie strony wyraziły zgodę na takie przeniesienie. Pozwany twierdził, że zgoda na ponowne wystawienie zamówienia zakupowego nie stanowiła przejawu nowacji umowy. Pozwany powołał się na art. 17 umowy, który wskazuje, że wszelkie zmiany w umowie muszą być dokonywane wyłącznie na piśmie lub w inny sposób „pod rygorem nieważności” . W związku z tym, nowacja umowy z powoda ad 2 na powoda ad 1 nie nastąpiła, gdyż strony nigdy wyraźnie nie stwierdziły na piśmie, że doszło do nowacji. Pozwany twierdzi, że nie mógł wiedzieć, że umowa została odnowiona lub zgodzić się na nowację. Ze względu na fakt, że nowacja nie miała miejsca, a powód ad 2 został rozwiązany, nie występuje ważna umowa, która zawierałaby klauzulę arbitrażową pomiędzy powodami a pozwanym i Trybunał nie ma jurysdykcji nad tym sporem. Pozwany twierdził, że prawem obowiązującym powinno być albo prawo Wielkiej Brytanii albo prawo Polski, ponieważ umowa została zawarta pomiędzy powodem ad 2 (spółką prawa w Wielkiej Brytanii) oraz pozwanym (spółką prawa polskiego). Zgoda na przeprowadzenie arbitrażu w S. nie jest równoznaczna z wyrażeniem zgody na uznanie prawa koreańskiego jako prawa właściwego dla umowy.

Trybunał w kwestii własnej jurysdykcji wskazał, że jest władny wydać orzeczenie
w przedmiocie zarzutów co do jego właściwości i stwierdził, że posiada tą jurysdykcję
w oparciu o przytoczone niżej argumenty.

Zgodnie z umową, „jakakolwiek umowa sprzedaży dotycząca produktów zawarta przez powoda ad 2 i pozwanego, jest umowa sprzedaży. Umowa stanowi, że „wszystkie umowy sprzedaży będą zawierane na podstawie umowy i podlegają postanowieniom niniejszej umowy”. Strony są zgodne co do tego, że pierwsze zamówienie zakupowe oraz zamówienie zakupowe są „umowami sprzedaż w ramach umowy. Pierwsze zamówienie zakupowe oraz zamówienie zakupowe wyraźnie odwołują się do umowy, w tym literalnie „w związku z umową", a także „niniejszym zamawiamy na podstawie umowy”. Pozwany anulował pierwsze zamówienie zakupowe z dnia 18 października 2017 r. i złożył zamówienie zakupowe w dniu 25 października 2017 r. Zamówienie zakupowe miało moc wsteczną na dzień 18 października 2017 r. Zgodnie z zamówieniem zakupowym, pozwany zgodził się zapłacić powodowi ad 1 cenę zakupu. Pomiędzy pozwanym a powodem ad 1 została zawarta umowa sprzedaży i umowa ta została zawarta na podstawie i z zastrzeżeniem postanowień umowy. Powód ad 1 posiada zatem legitymację do wystąpienia z roszczeniem przeciwko pozwanemu przed Trybunałem.

W rozważaniach na temat umowy arbitrażowej Trybunał wskazał, że zgodnie z prawem koreańskim, umowa arbitrażowa musi mieć formę pisemną i może przybrać formę klauzuli arbitrażowej lub odrębnej umowy o przeprowadzenie arbitrażu. Umowa arbitrażowa istnieje, gdy umowa powołuje się na dokumenty zawierające klauzulę arbitrażową. Zgodnie z prawem polskim, zapis na sąd polubowny (w formie klauzuli lub odrębnej umowy) musi mieć formę pisemną. Umowa arbitrażowa przyjmuje formę pisemną, gdy umowa odnosi się do dokumentu zawierającego klauzulę arbitrażową, a odniesienie jest takie, że klauzula staje się częścią umowy. Bezsporne jest, że pierwsze zamówienie zakupowe oraz zamówienie zakupowe są „umowami sprzedaży” w ramach umowy. Zamówienie zakupowe pomiędzy pozwanym a powodem ad 1 wyraźnie odwołuje się do umowy. Umowa zawiera klauzulę arbitrażową stanowiącą, że spory wynikające z umowy muszą być kierowane do rozstrzygnięcia przez (...). Pozwany i powód ad 1 zgodzili się zatem na rozstrzygnięcie przedmiotowego sporu przed (...). Zamówienie zakupowe powołuje się na umowę zawierającą klauzulę arbitrażową. Występuje wystarczający związek pomiędzy zamówieniem zakupowym a umową dla stwierdzenia, że pozwany i powód ad 1 wyrazili zgodę na rozstrzygnięcie niniejszego sporu przez (...). Trybunał odmówił zajęcia się kwestią dyskutowaną przez strony, czy doszło do nowacji umowy, stwierdzając, że umowa o arbitraż zobowiązuje strony do rozstrzygnięcia sporu na ww. podstawach.

W przedmiocie prawa właściwego Trybunał wskazał, że koreańska ustawa arbitrażowa ma zastosowanie do spraw, w których miejsce arbitrażu znajduje się na terytorium Korei Południowej. Jeżeli umowa o arbitraż nie określa prawa właściwego, trybunał arbitrażowy musi wybrać prawo państwa, które ma najbliższy związek z przedmiotem sporu. Zgodnie z prawem polskim, umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwa, w którym sprzedawca i/lub dystrybutor ma miejsce prowadzenia działalności. Strony wybrały Koreę na miejsce lub siedzibę arbitrażu i nie określiły wyboru prawa regulującego ten spór. Zgodnie z prawem koreańskim, jak i prawem polskim, w kwestii wyboru prawa właściwego, spór ten podlega prawu koreańskiemu, skoro produkty zostały wyprodukowane w Korei, a strony ustaliły, że dostawa produktów będzie miała miejsce na terenie Korei. Siedziba powoda ad 1 znajduje się w Korei, a jego obowiązki jako sprzedawcy i dystrybutora produktów były realizowane na terytorium Korei.

Po rozważeniu stanowisk obu stron i argumentów przedstawionych przez Trybunał
w kwestii jego jurysdykcji, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że zarzuty dłużnika nie zasługują na uwzględnienie, a wyrok sądu polubownego podlega wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W kwestii formalnej, jaką jest wymóg złożenia oryginału zapisu na sąd polubowny, Sąd Apelacyjny stwierdził, że zarzut dłużnika nie jest uzasadniony. Do wniosku załączone zostały takie oryginały dokumentów, jakimi wnioskodawca dysponował, przy uwzględnieniu faktu, że strony wymieniały się dokumentami przy wykorzystaniu poczty elektronicznej. Jeśli zatem wierzyciel nie dysponuje dokumentem z własnoręcznym oryginalnym podpisem dłużnika, to nie stoi to na przeszkodzie uznaniu, że zapis na sąd polubowny dokonany został w formie pisemnej. W tym zakresie zastosowanie znajduje powszechnie akceptowana wykładnia postanowień art. II ust. 2 Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych sporządzonej w Nowym Jorku 10 czerwca 1958 r., który stanowi, że określenie „umowa pisemna" oznacza zarówno klauzulę arbitrażową zamieszczoną w kontrakcie, jak i kompromis - zarówno podpisane przez strony, jak i zawarte w wymianie listów lub telegramów. Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia 4 kwietnia 2019 r. sygn. III CSK 81/17, „rozwój środków komunikowania się na odległość skłania do zaakceptowania stanowiska, iż zamysł art. II ust. 2 zd. 2 Konwencji nowojorskiej zostaje zrealizowany także w razie złożenia oświadczeń woli za pomocą nowych metod technicznych, w tym w drodze wymiany listów elektronicznych czy faksów”. W takich przypadkach siłą rzeczy strony mogą nie dysponować oryginałami dokumentów w tradycyjnym znaczeniu słów. Istnienie oryginałów przesyłanych drogą elektroniczną w formie skanów nie było między stronami sporne i kwestia ta była przedmiotem wyjaśniania na rozprawie.

Trybunał Arbitrażowy powołując się na koreańską ustawę arbitrażową stwierdził, że klauzula arbitrażowa wiązała strony poprzez odniesienie się do umowy ramowej zawierającej tą klauzulę w treści zamówienia, które dłużnik skierował do wnioskodawcy. Zdaniem tego Trybunału, istnieje wystarczający związek pomiędzy zmówieniem zakupowym a umową dla stwierdzenia, że dłużnik i wierzyciel wyrazili zgodę na rozstrzygnięcie sporu w drodze arbitrażu, czyli że dokonały zapisu na sąd polubowny.

Sąd Apelacyjny stanowisko to akceptuje, o ile poza pisemnym zamówieniem złożonym przez dłużnika z odwołaniem się do umowy ramowej, również i wierzyciel na piśmie potwierdził to zamówienie, godząc się na związanie klauzulą arbitrażową. W takim przypadku można byłoby stwierdzić, że strony de facto zawarły umowę arbitrażową z zachowaniem formy pisemnej.

Argumentacja na poparcie tezy, że strony związane były klauzulą arbitrażową zawartą w umowie ramowej, pomimo że wierzyciel nie był jej stroną, może być też inna – uzasadniona swoistym następstwem prawnym pomiędzy obiema spółkami występującymi po stronie powodowej w postępowaniu arbitrażowym.

Faktem jest to, że pozwany zawarł z (...) Ltd w C. umowę ramową z dnia 14 sierpnia 2017 r. „na dostawę O.”. W punktach 20 – 23 umowy zawarta została klauzula arbitrażowa, zgodnie z którą wszelkie spory wynikające z umowy poddane zostały pod rozstrzygnięcie koreańskiego sądu polubownego w S.. Zapis na sąd polubowny spełnia wymóg zachowania formy pisemnej, skoro do zawarcia umowy doszło przez wymianę pism. Sporne w rozpoznawanej sprawie jest zatem nie to, czy doszło do skutecznego zapisu na sąd polubowny w ogóle, lecz to, czy zapis na sąd polubowny wiąże dłużnika jako kupującego w sytuacji, w której umowa sprzedaży O. ostatecznie wykonana została przez inny podmiot, niż sprzedawca określony w umowie ramowej.

Bezsporne było to, że pozwany złożył zamówienie na konkretną dostawę O. i że zamówienie to zostało zrealizowane. Pomiędzy pozwanym i (...)w C. doszło do porozumienia bez zachowania formy pisemnej, że pierwotne zamówienie zostanie wycofane, a następnie zostanie złożone bezpośrednio do spółki „matki” sprzedawcy - (...) w S.. Pozwany w dniu 10 października 2017 r. złożył zamówienie zgodnie z tym porozumieniem, kierując je do „siedziby” głównej w S. i wyraźnie wskazując, że zamówienie pozostaje w związku z umową ramową. Zamówienie to zostało potwierdzone i wykonane. Nie ma żadnych logicznych argumentów pozwalających na uznanie, że w tej sytuacji między stronami doszło do zawarcia umowy sprzedaży O. z pominięciem postanowień umowy ramowej z dnia 14 sierpnia 2017 r., skoro obie strony czuły się związane jej postanowieniami. Nie ma sporu co do tego, że pomimo istnienia ścisłego powiązania pomiędzy (...)w C. i (...) w S., były to odrębne podmioty prawa oraz że (...) w S. nie była stroną umowy ramowej, a zatem nie była również stroną porozumienia arbitrażowego.

W związku z powyższym, zadaniem Sądu było rozstrzygnięcie, czy na skutek swoistego „podstawienia” jednej ze stron umowy sprzedaży doszło do związania klauzulą arbitrażową stron ostatecznie wykonanej umowy sprzedaży.

Należy przyznać rację dłużnikowi w argumentacji wskazującej, że skoro wszelkie zmiany umowy ramowej dnia 14 sierpnia 2017 r. wymagały z woli jej stron formy pisemnej pod rygorem nieważności, to oznacza że nie doszło do skutecznej zmiany treści tej umowy. Rzecz jednak w tym, że podstawienie jednej ze stron stosunku prawnego nie w każdym przypadku musi nastąpić w drodze zmiany umowy. Przykładowo - w przypadku dokonania przelewu wierzytelności, której źródłem jest umowa, zmienia się osoba wierzyciela, który wstępuje w sytuację prawną cedenta, pomimo że treść umowy kształtującej prawa i obowiązki jej stron pozostaje niezmieniona. Zastrzeżenie formy pisemnej dla zmian umowy nie stoi na przeszkodzie cesji wierzytelności, która nie wymaga zachowania formy szczególnej. Podobna sytuacja zachodzi w przypadku dojścia do skutku umowy o przejęcie długu, która może dotyczyć zarówno długu pieniężnego jak i niepieniężnego. Podobna sytuacja miała miejsce
w rozpoznawanym przypadku, w którym za wyraźną zgodą dłużnika, spółka (...) w S. przejęła dług niepieniężny zależnej od niej spółki (...) w C.. Sąd Apelacyjny zdaje sobie sprawę z tego, że rozważania w omawianej kwestii czynione są w sytuacji, w której między stronami nie ma zgody co do tego, jakie prawo ma zastosowanie do oceny łączącego je stosunku prawnego, w tym również do oceny kwestii związania stron klauzulą arbitrażową na skutek zmiany jednej ze stron umowy sprzedaży. W sprawie o stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego sąd powszechny nie jest jednak uprawniony do kontrolowania, czy sąd polubowny zastosował właściwe przepisy prawa materialnego lub procesowego i ta kwestia pozostawała poza sferą zainteresowania Sądu. Kontrola taka jest uzasadniona jedynie wówczas, gdy zachodzi potrzeba zbadania, czy zaistniały przesłanki negatywne stwierdzenia wykonalności orzeczenia arbitrażowego. Trzeba zaznaczyć, że tryb stwierdzania wykonalności orzeczeń arbitrażowych przy zastosowaniu przepisów art. 1214 i 1215 k.p.c. ma zastosowanie jedynie wówczas, gdy wyrok został wydany w kraju, który nie jest stroną Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych sporządzonej w Nowym Jorku 10.06.1958 r. (Dz.U. z 1962 r. Nr 9, poz. 41, zał.). W Konwencji tej kwestia uznawania i wykonalności orzeczeń arbitrażowych oraz podstaw odmowy uznania i wykonania jest uregulowana w art. III–V. Artykuł IV konwencji przewiduje wymagania formalne dla uzyskania uznania i wykonalności orzeczenia arbitrażowego. Jeśli chodzi o tryb uznania lub wykonania zagranicznego orzeczenia arbitrażowego, Konwencja odsyła do prawa wewnętrznego państwa, w którym dochodzi się uznania i wykonania (czyli odpowiednio do art. 1215 k.p.c.). Przedmiotem rozprawy przed sądem polskim jest zatem ustalenie, czy istnieją przesłanki do odmowy uznania lub wykonania orzeczenia. Ponieważ w konwencji uregulowano w sposób wyczerpujący kwestię przesłanek uznania i wykonania orzeczenia, sąd polski nie może stosować art. 1215 § 2 k.p.c., chociaż przesłanki z obu tych przepisów są do siebie zbliżone. Podkreślenia wymaga, że zarówno Polska jak i Republika Korei są sygnatariuszami Konwencji, zatem jej zastosowanie w tej sprawie nie budzi wątpliwości.

Artykuł V Konwencji stanowi, że:

1. Na wniosek strony, przeciwko której orzeczenie jest skierowane, nastąpi odmowa uznania
i wykonania orzeczenia tylko wówczas, jeżeli strona ta dostarczy właściwej władzy, do której skierowano żądanie uznania i wykonania, dowodów:

a) że stronom wspomnianej w art. II umowy - według prawa odnoszącego się do nich - brak było zdolności albo, że wspomniana umowa jest nieważna według prawa, którego strony umowę tę poddały, a - w razie braku wzmianki w tym względzie - według prawa kraju, w którym orzeczenie zostało wydane, lub

b) że strona, przeciwko której orzeczenie jest skierowane, nie była należycie powiadomiona o wyznaczeniu arbitra lub o procedurze arbitrażowej albo że z innego powodu nie mogła przedstawić swojej sprawy, lub

c) że orzeczenie odnosi się do sporu nie wymienionego w kompromisie lub nie podpadającego pod zakres klauzuli arbitrażowej albo że zawiera rozstrzygnięcia przekraczające granice kompromisu lub klauzuli arbitrażowej, jeżeli jednak rozstrzygnięcie spraw, które zostały poddane arbitrażowi, da się oddzielić od rozstrzygnięcia spraw nie poddanych arbitrażowi, to ta część orzeczenia, która zawiera rozstrzygnięcie spraw poddanych arbitrażowi, może zostać uznana i wykonana, lub

d) że bądź to skład sądu arbitrażowego, bądź też procedura arbitrażowa nie były zgodne z umową stron, lub - w razie braku takiej umowy - że nie były zgodne z prawem kraju, w którym odbył się arbitraż, lub

e) że orzeczenie nie stało się jeszcze dla stron wiążące albo że właściwa władza kraju, w którym lub według praw którego orzeczenie zostało wydane, uchyliła je lub wstrzymała jego wykonalność.

2. Odmowa uznania i wykonania orzeczenia arbitrażowego może nastąpić również i wówczas, jeżeli właściwa władza kraju, w którym postawiono żądanie uznania i wykonania stwierdzi:

a) że według prawa tego kraju przedmiot sporu nie może być rozstrzygany w drodze arbitrażu, lub

b) że uznanie lub wykonanie orzeczenia byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym tego kraju.

Jak już wcześniej zostało naprowadzone, fakt zawarcia ważnej umowy o arbitraż pomiędzy (...) sp. z o.o. w C. i (...) w C. nie budził kontrowersji, podobnie jak i to, że spór ze stosunku sprzedaży mógł zostać poddany pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Treść zarzutów dłużnika winna zatem skłaniać do rozważenia zarzutu zaistnienia przesłanki z art. V ust 1 pkt c, a to wobec twierdzenia, że spór między stronami nie podpadał pod jurysdykcję sądu polubownego.

W art. V ust. 1 lit. a in fine Konwencji zawarta została norma kolizyjna, pozwalająca na ustalenie prawa właściwego dla ważności umowy o arbitraż. Wskazuje ona w pierwszej kolejności na właściwość prawa wybranego przez strony, a dopiero w braku porozumienia - prawa państwa wydania orzeczenia arbitrażowego. W braku dokonania przez strony umowy
o arbitraż wyboru prawa właściwego dla umowy o arbitraż, zastosowanie znajduje prawo państwa, w którym orzeczenie arbitrażowe zostało wydane, co w przedmiotowej sprawie oznacza konieczność zastosowania prawa koreańskiego, niezależnie od stwierdzenia Trybunału, że strony umowy ramowej z dnia 14 sierpnia 2017 r. w sposób dorozumiany dokonały wyboru prawa koreańskiego dla oceny całości łączącego je stosunku prawnego.

Gdyby stosunek prawny między stronami miał być oceniany według prawa polskiego, jak chce tego dłużnik, kwestia związania dłużnika zapisem na sąd polubowny w stosunkach
z wnioskodawcą nie mogłaby zostać rozstrzygnięta na korzyść dłużnika. Uzasadnione wydaje się przyjęcie założenia, że dłużnik, zawierając umowę arbitrażową, wyraża wolę poddania sporów z umowy „głównej” ocenie sądu arbitrażowego bez względu na to, kto okaże się ostatecznie jego wierzycielem. Wyjątek dotyczy takich przypadków, w których z całokształtu okoliczności towarzyszących lub z treści umowy arbitrażowej wyraźnie wynika, że jej strony wyrażały wolę rozstrzygania w postępowaniu arbitrażowym wyłącznie sporów między sobą. Przyjęcie powyższego założenia pozwala doszukiwać się w oświadczeniu dłużnika woli zawarcia umowy arbitrażowej z każdym podmiotem, który będzie uprawniony z umowy głównej. Jeżeli np. cesjonariusz lub inna osoba, której „podstawienie” nastąpiło już po zawarciu umowy zawierającej klauzulę arbitrażową, wie o istnieniu porozumienia arbitrażowego, także w jego oświadczeniu można doszukiwać się dorozumianej woli poddania sporów dotyczących nabywanej wierzytelności ocenie sądu arbitrażowego. Pomimo zgodnej woli obu podmiotów najczęściej okaże się jednak, że pomiędzy dłużnikiem i następcą prawnym wierzyciela nie doszło do zawarcia umowy arbitrażowej, skoro zawarcie takiej umowy wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. W przypadku przelewu wierzytelności wynikającej z umowy zawierającej klauzulę arbitrażową, zarówno dłużnik, jak i cesjonariusz nie składają oświadczeń woli jeden drugiemu, gdyż każdy z nich zawiera umowę z cedentem. W literaturze i orzecznictwie dominuje jednak pogląd, zgodnie z którym cesjonariusz związany jest zapisem na sąd polubowny. Szczegółowe rozważania dotyczące tej kwestii, przedstawiające orzecznictwo przedwojenne znaleźć można w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 września1998 r. I CKN 822/97, publ. w OSNC 1999, Nr 2, poz. 39. W wyroku tym Sąd Najwyższy wskazał, że „cesjonariusz wstępuje w pozycję prawną cedenta (…). Dłużnik wierzytelności z umowy zawierającej zapis na sąd polubowny, pozwany przed sąd powszechny, może więc podnieść zarzut zapisu na sąd polubowny (art. 697 § 2 w zw. z art. 202 k.p.c.) także przeciwko cesjonariuszowi. Skuteczność zapisu na sąd polubowny wobec cesjonariusza wyklucza możliwość powoływania się na brak zapisu na sąd polubowny, gdy powód występuje jako cesjonariusz, który nabył wierzytelność objętą zapisem”. Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym tą sprawę jest zwolennikiem koncepcji uznania zapisu na sąd polubowny za element współkształtujący wierzytelność objętą umową, a to powoduje, że zmiany podmiotowe w stosunku cywilnoprawnym będącym podłożem sporu nie skutkują wygaśnięciem klauzuli arbitrażowej. Niezależnie zatem od oceny słuszności rozbieżnych poglądów na temat możliwości dokonania cesji uprawnień i obowiązków wynikających z umowy arbitrażowej, zmiana wierzyciela stosunku zobowiązaniowego objętego zapisem na sąd polubowny nie powinna powodować wygaśnięcia kompetencji sądu arbitrażowego do rozstrzygania sporów zaistniałych na jego tle. Z materiału dowodowego wynika, że w rozpoznawanej sprawie wnioskodawca przejął za zgodą dłużnika obowiązki wynikające z umowy ramowej z dnia 14 sierpnia 2017 r. i wywiązał się z nich. W konsekwencji, strony przy wykonywaniu wzajemnych zobowiązań były związane nie tylko postanowieniami umowy ramowej określającymi elementy istotne zawieranych w jej ramach umów sprzedaży, ale również zamieszczoną w niej klauzulą arbitrażową. W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie ma uzasadnionych argumentów, by kwestię tą postrzegać inaczej w świetle norm prawa koreańskiego.

Przedstawione argumenty legły u podstaw uznania, że wniosek wierzyciela zasługuje na uwzględnienie na podstawie art. 1214 § 1 i 2 k.p.c.

SSA Grzegorz Misina