Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lipca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia SA Dariusz Chrapoński (spr.)
Sędziowie:	SA Grzegorz Misina SA Barbara Konińska
Protokolant:	Barbara Franielczyk

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2023 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...)w W.

przeciwko A. W., B. W. (1), L. M. (1) i (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych A. W., B. W. (1), L. M. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 16 listopada 2021 r., sygn. akt V GC 186/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a.  w pkt 1 w ten sposób, że:

-

zasądza od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. na rzecz powoda kwotę 3.509.349,10 zł (trzy miliony pięćset dziewięć tysięcy trzysta czterdzieści dziewięć 10/100) złotych wraz z: ustawowymi maksymalnymi odsetkami za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie (przy czym wysokość ustawowych odsetek za opóźnienie jest równa sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych od kwoty 3.014.500,00 zł (trzy miliony czternaście tysięcy pięćset) złotych od dnia 27 października 2020 r.; ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych od kwoty 484.328,06 zł (czterysta osiemdziesiąt cztery tysiące trzysta dwadzieścia osiem 06/100) złotych od dnia 27 października 2020 r. do dnia 20 stycznia 2021 r. oraz od kwoty 473.807,02 zł (czterysta siedemdziesiąt trzy tysiące osiemset siedem 02/100) złotych od dnia 21 stycznia 2021 r., zastrzegając pozwanej prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jej odpowiedzialności do nieruchomości położonej w (...), dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz do wysokości ustanowionych na tej nieruchomości hipotek umownych łącznych;

-

zasądza od pozwanej L. M. (1) na rzecz powoda kwotę 3.014.500 (trzy miliony czternaście tysięcy pięćset) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 października 2020 r., zastrzegając pozwanej prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jej odpowiedzialności do przedmiotu majątkowego w postaci nieruchomości położonej w (...), dla której Sąd Rejonowy w (...)prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz do wysokości ustanowionych na tej nieruchomości hipotek umownych łącznych;

-

zastrzega, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego do wysokości zapłaconej kwoty, przy czym zastrzeżenie to odnosi się również do spełnienia świadczenia przez pozwanych A. W. i B. W. (1), co do których zobowiązania zostały stwierdzone bankowymi tytułami egzekucyjnymi z dnia 7 sierpnia 2015 r. nr (...) i nr (...), którym Sąd Rejonowy w (...) nadał postanowieniami z dnia 3 września 2015 r. klauzule wykonalności, odpowiednio w sprawach XV Co 4926/15 i XV Co 4929/15;

-

oddala w całości powództwo wobec pozwanych A. W. i B. W. (1) oraz w pozostałej części wobec pozwanej L. M. (1);

-

zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwotę A. W. i B. W. (1) kwotę 15.017 (piętnaście tysięcy siedemnaście) złotych tytułem kosztów procesu;

b.  w pkt 3 w ten sposób, że zasądza od pozwanych L. M. (1) i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. na rzecz powoda kwotę 192.253,31 zł (sto dziewięćdziesiąt dwa tysiące dwieście pięćdziesiąt trzy złote 31/100) złotych tytułem kosztów procesu;

c.  w pkt 4 w ten sposób, że nakazuje pobrać od pozwanych L. M. (1) i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Częstochowie kwotę 43,68 zł (czterdzieści trzy złote 68/100) złotych tytułem nie uiszczonych kosztów sądowych.

2.  oddala w pozostałej części apelację pozwanej L. M. (1);

3.  zasądza od pozwanej L. M. (1) na rzecz powoda kwotę 9.562 (dziewięć tysięcy pięćset sześćdziesiąt dwa) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia;

4.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych A. W. i B. W. (1) kwotę 26.250 (dwadzieścia sześć tysięcy dwieście pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

SSA Barbara Konińska SSA Dariusz Chrapoński SSA Grzegorz Misina

Sygn. akt V AGa 49/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 16 listopada 2021 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie zasądził od A. W., B. W. (1), L. M. (1) i (...) Sp. z o.o. w C. kwotę 3.509.349,10 z ustawowymi maksymalnymi odsetkami za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie (przy czym wysokość ustawowych odsetek za opóźnienie jest równa sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych) od kwoty 3.014.500,00 zł od 27 października 2020 r.; z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych od kwoty 484.328,06 zł od 27 października 2020 r. do 20 stycznia 2021 r. oraz od kwoty 473.807,02 zł od 21 stycznia 2021 r. do zapłaty, z zastrzeżeniem, że spełnianie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego do wysokości zapłaconej kwoty oraz zastrzegając: L. M. (1) prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jej odpowiedzialności do nieruchomości położonej w (...), dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz do wysokości ustanowionych na tej nieruchomości hipotek umownych łącznych; (...) Sp. z o.o. w C. prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie jej odpowiedzialności do nieruchomości położonej w (...), dla której Sąd Rejonowy w (...)prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz do wysokości ustanowionych na tej nieruchomości hipotek umownych łącznych. W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy oddalił powództwo, zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda solidarnie kwotę 192.253,31 zł tytułem kosztów procesu i nakazał pobrać od pozwanych solidarnie kwotę 43,68 zł tytułem nie uiszczonych kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił, że 12 lipca 2012 r. w M. została zawarta pomiędzy A. W. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe (...) a (...) w W. umowa nr (...) o kredyt konsolidacyjny długoterminowy w wysokości 1.900.000,00 zł na okres od 12 lipca 2012 r. do 30 czerwca 2024 r. W § 3 określono, że kredyt przeznaczony jest na sfinansowanie przez kredytobiorcę spłatę kredytów udzielonych przez (...) w P.. W § 15 umowy wskazano, że zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu stanowi m.in hipoteka umowna łączna do kwoty 3.100.000,00 zł na nieruchomości położonej w (...) ul. (...) objętej KW (...), (...), (...). W § 13 umowy zawarto zapisy dotyczące wypowiedzenia umowy, w tym także dotyczące doręczenia, które jak strony ustaliły, uważa się za dokonane również wtedy, gdy pismo wysłane pod ostatni adres wskazany przez kredytobiorcę listem poleconym, za zwrotnym poświadczeniem odbioru zostanie przez adresata przyjęte lub mimo awizo pocztowego nie zostanie odebrane w terminie. Również tego dnia została zawarta pomiędzy (...)w W. a B. W. (1) umowa przystąpienia do długu, na podstawie której ta zobowiązała się spłacić solidarnie z dłużnikiem A. W. należność wynikającą z udzielonego kredytu długoterminowego, na co bank wyraził zgodę. 13 lipca 2012 r. całość środków z kredytu została wypłacona na konto bankowe A. W.. Umowa kredytu nr (...) była kilkukrotnie aneksowana. 19 lutego 2014 r. podpisano pomiędzy tymi samymi stronami kolejną umowę o kredyt konsolidacyjny długoterminowy nr (...)na kwotę 1.300.000,00 zł na okres do 30 czerwca 2022 r. Zgodnie z § 3 umowy otrzymane środki były przeznaczone na sfinansowanie przez kredytobiorcę konsolidacji kredytów w (...) oraz bieżące wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. W § 15 umowy wskazano, że zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu stanowi m.in hipoteka umowna łączna do kwoty 2.210.000,00 zł na nieruchomości położonej w(...) ul. (...) objętej KW (...), (...), (...). Także w tym przypadku B. W. (1) przystąpiła do długu celem zabezpieczenia wierzytelności z tytułu umowy kredytu. Środki z powyższego kredytu zostały wypłacone pozwanemu 20 lutego 2014 r. 22 lipca 2015r. bank złożył pozwanym A. W. i B. W. (1) oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytowej o nr (...). W tym samym dniu nastąpiło również wypowiedzenie umowy kredytowej nr (...). Oświadczenia o wypowiedzeniu umów zostały wysłane na adres wskazany w umowie kredytowej. Korespondencja zawierające oświadczenia o wypowiedzeniu umowy była awizowana i nie została odebrana przez pozwanych. 7 sierpnia 2015 r. bank z uwagi na brak spłaty zadłużenia wynikającego z umowy o nr (...) o kredyt konsolidacyjny długoterminowy z 12 lipca 2012 r. wystawił Bankowy Tytuł Egzekucyjny (dalej: „BTE”) nr (...), któremu Sąd Rejonowy w (...) na podstawie postanowienia z 3 września 2015 r., sygn. akt XV Co 4929/15 nadał klauzulę wykonalności 8 września 2015 r. Na podstawie powyższego tytułu Bank skierował wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko tym pozwanym. Postępowanie to było prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) E. O., a następnie umorzone 6 grudnia 2016 r. Z uwagi na brak spłaty zadłużenia wynikającego z drugiej umowy kredytowej o nr (...) bank wystawił BTE nr (...) z 7 sierpnia 2015 r., któremu Sąd Rejonowy w (...) na podstawie postanowienia z 3 września 2015r., sygn. akt. XV Co 4926/15 nadał klauzulę wykonalności 8 września 2015 r. Na podstawie tego tytułu Bank złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko tym pozwanym. Postępowanie to było prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w W. M. Ż. i zostało umorzone 9 grudnia 2015 r.

17 grudnia 2015 r. Bank zawarł z pozwanymi A. W. i B. W. (1) porozumienie tymczasowe na okres od 17 grudnia 2015 r. do 31 maja 2016 r. w sprawie spłaty zadłużenia wynikającego z umowy nr (...). W § 1 pkt 1 bank i dłużnicy zgodnie oświadczyli, że zadłużenie według stanu na 17 grudnia 2015 r. z umowy kredytowej nr (...) wynosi: kapitał – 1.888.000,00 zł, odsetki – 328 509,30 zł oraz dalsze odsetki liczone od kapitału od 17 grudnia 2015 r. w wysokości 10% w skali roku do całkowitej spłaty zadłużenia, prowizja za administrowanie kredytem – 9.000,00 zł oraz dalsza prowizja w wysokości 500,00 zł naliczana miesięcznie począwszy od stycznia 2016 r. do całkowitej spłaty zadłużenia. W § 1 pkt 2 dłużnicy solidarnie uznali roszczenia banku wymienione w § 1 niniejszego porozumienia jako wymagalne. Porozumienie zostało podpisane przez B. W. (1) zarówno w swoim imieniu, jak i pozwanego A. W. (z upoważnienia). Kolejne porozumienie zostało zawarte odnośnie umowy kredytowej o nr (...) grudnia 2018 r. na okres 1 stycznia 2019 r.- 31 grudnia 2019 r. W § 1 strony wskazały na wysokość istniejącego zadłużenia oraz odsetki wraz z prowizją. W § 1 pkt 2 dłużnicy solidarnie uznali roszczenia banku wymienione w § 1 niniejszego porozumienia jako wymagalne. Porozumienie zostało podpisane zarówno przez A. jak i B. W. (1). 17 grudnia 2015 r. Bank zawarł z pozwanymi A. W. i B. W. (1) porozumienie tymczasowe na okres od 17 grudnia 2015 r. do 31 maja 2016 r. w sprawie spłaty zadłużenia wynikającego z umowy nr (...). W § 1 pkt 1 bank i dłużnicy zgodnie oświadczyli, że zadłużenie według stanu na 17 grudnia 2015r. wynikające z umowy kredytowej nr (...) wynosi: kapitał – 1.297.000,00 zł, odsetki – 132.820,35 zł oraz dalsze odsetki liczone od kapitału od 17 grudnia 2015 r. w wysokości 10% w skali roku do całkowitej spłaty zadłużenia, prowizja za administrowanie kredytem – 9.500,00 zł oraz dalsza prowizja w wysokości 500,00 zł naliczana miesięcznie począwszy od stycznia 2016 r. do całkowitej spłaty zadłużenia. W § 1 pkt 2 dłużniczy solidarnie uznali roszczenia banku wymienione w § 1 niniejszego porozumienia jako wymagalne. Porozumienie zostało podpisane przez B. W. (1) zarówno w swoim imieniu, jak i pozwanego A. W.. Kolejne porozumienie zostało zawarte odnośnie umowy kredytowej o nr (...) grudnia 2018 r. na okres 1 stycznia 2019 r.- 31 grudnia 2019 r. W § 1 strony wskazały na wysokość istniejącego zadłużenia oraz odsetki wraz z prowizją. W § 1 pkt 2 dłużniczy solidarnie uznali roszczenia banku wymienione w § 1 niniejszego porozumienia jako wymagalne. Porozumienie zostało podpisane zarówno przez A. jak i B. W. (1). Pozwani dokonywali częściowych spłat zadłużenia, również z pominięciem harmonogramu spłat ustalonego w porozumieniach.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że postanowieniem z 22 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawa w Warszawie w sprawie X GUp(...)ogłosił upadłość(...) w W.. Po ustanowieniu hipotek umownych łącznych zabezpieczających roszczenia (...) do kwoty 3.100.000,00 zł z tytułu umowy kredytu nr (...) oraz do kwoty 2.210.000,00 zł z tytułu umowy nr (...) na nieruchomościach pozwanych nastąpiły zmiany własnościowe i podział nieruchomości, skutkujące zmianami w księgach wieczystych obejmujących księgi wieczyste o numerach: (...), (...) i (...) w ten sposób, że nieruchomość objęta księgą wieczystą o nr (...) na dzień udzielenia obu kredytów obejmowała działkę ewidencyjną numer (...) o powierzchni 0,9964 ha. W wyniku podziału tej nieruchomości na podstawie decyzji Prezydenta Miasta (...) z 4 stycznia 2019 r. został dokonany podział całego obszaru nieruchomości na trzy mniejsze działki oznaczone numerami (...),(...), (...), przy czym działki o numerach (...) i(...) o łącznej powierzchni 0,8467 ha pozostały w dotychczasowej księdze wieczystej (...), natomiast działka (...) o pow. 0,1497 ha została sprzedana 19 lutego 2020 r. na rzecz pozwanej (...) Sp. z o.o. na podstawie umowy sprzedaży, rep. (...) (...)i została przeniesiona wpisem z 15 maja 2020 r. do nowo założonej księgi wieczystej nr (...), która została współobciążona hipoteką umowną łączną do kwoty 3.100.000,00 zł z tytułu zabezpieczenia umowy nr (...) oraz hipoteką umowną łączną do kwoty 2.210.000,00 zł. Natomiast nieruchomość objęta księgą wieczystą nr (...) na dzień udzielenia obu kredytów obejmowała działki ewidencyjne o numerach (...) i (...) o łącznej powierzchni 2,6406 ha. W wyniku podziału tej nieruchomości na podstawie decyzji Prezydenta Miasta (...) z 4 stycznia 2019r. został dokonany podział całego obszaru nieruchomości na cztery mniejsze działki oznaczone numerami (...),(...), (...), (...), przy czym działki (...) i (...)o łącznej powierzchni 2,5031 ha pozostały w dotychczasowej księdze wieczystej nr (...), natomiast działka (...) o pow. 0,0320 ha i działka nr (...) o pow. 0,1054 ha zostały sprzedane 19 lutego 2020 r. na rzecz pozwanej (...) Sp. z o.o. na podstawie umowy sprzedaży, rep. (...) i została przeniesione wpisem z 15 maja 2020 r. do nowo założonej księgi wieczystej nr (...), która została współobciążona hipoteką umowną łączną do kwoty 3.100.000,00 zł z tytułu umowy kredytu nr (...) oraz do kwoty 2.210.000,00 zł z tytułu umowy nr (...). Także nieruchomość objęta księgą wieczystą nr (...) obejmująca działki (...) o łącznej powierzchni 3,3561 ha została podzielona na podstawie decyzji Prezydenta Miasta (...) z 4 stycznia 2019 r. Działka o numerze (...) o pow. 0,4885 ha wpisem z 24 lutego 2016 r. została przeniesiona do księgi wieczystej nr (...) wraz z hipoteką umowną łączną do kwoty 3.100.000,00 zł z tytułu umowy kredytu nr (...) oraz do kwoty 2.210.000,00 zł z tytułu umowy nr (...). Umową darowizny z 21 października 2016 r. nieruchomość ta została przekazana L. M. (1). Bank wydał 19 grudnia 2018 r. zezwolenie na wykreślenie hipoteki umownej łącznej do kwoty 3.100.000,00 zł z tytułu umowy kredytu nr (...) oraz do kwoty 2.210.000,00 zł z tytułu umowy nr (...), która to po założeniu nowej księgi wieczystej obciążyła ponownie działkę (...). 10 stycznia 2020 r. powód skierował do pozwanych A. i B. W. (1) pismo, w którym upadły bank nie wyraził zgody na zawarcie kolejnej ugody dotyczącej spłaty zadłużenia, z powodu braku spłat należności w całości z poprzednich ugód.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że 26 czerwca 2020 r. na podstawie BTE o nr (...) powód złożył kolejny wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikom A. i B. W. (1). Postępowanie to prowadzi Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym E. O. pod sygn. KM 6821/20. Powód złożył również 3 czerwca 2020 r. na podstawie Bankowego Tytułu Egzekucyjnego o nr (...) wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikom A. i B. W. (1). Postępowanie prowadzi Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym E. O. pod sygn. KM 5913/20. Powód 24 sierpnia 2020 r. wezwał pozwanych A. W. i B. W. (1) do zapłaty należności objętych oboma kredytami, kierując analogiczne wezwanie do dłużników rzeczowych. 23 października 2020 r. powód wystawił wyciąg z ksiąg banku nr (...). Na dzień 31 grudnia 2019 r. pozwani: A. i B. W. (1) z tytułu zadłużenia z umowy kredytowej nr (...) mieli do zapłaty kwotę kapitału 1.804 000,00 zł wraz z kwotą odsetek 376.651,93 zł. Na dzień 31 grudnia 2019 r. z tytułu zadłużenia z umowy kredytowej nr (...) pozwani mieli do zapłaty kwotę kapitału 1.210 500,00 zł wraz z kwotą odsetek 98 164,53 zł. Na 10 maja 2021 r. pozwani A. i B. W. (1) z tytułu zadłużenia z umowy kredytowej nr (...) mieli do zapłaty kwotę kapitału 1.804 000,00 zł wraz z kwotą odsetek karnych 321 887,28 zł oraz kwotą prowizji za administrowanie w wysokości 1.500 zł. Na 10 maja 2021 r. pozwani A. i B. W. (1) z tytułu zadłużenia z umowy kredytowej nr (...) mieli do zapłaty kwotę kapitału 154.940,78 zł wraz z kwotą odsetek karnych 321.887,28 zł oraz kwotą prowizji za administrowanie w wysokości 6 000 zł.

Sąd Okręgowy wskazał, że bezspornym w sprawie pozostawały okoliczności faktyczne dotyczące zawarcia przez Bank i pozwanego A. W. umów kredytowych, do których przystąpiła również B. W. (1) poprzez podpisanie umów przystąpienia do długu. Bezspornym również pozostawało, że zabezpieczenie kredytu stanowiły hipoteki ustanowione na nieruchomościach należących do pozwanych. Spornym pozostawało, czy w świetle zarzutów podnoszonych przez wszystkich pozwanych dotyczących wymagalności roszczenia, jego przedawnienia, wysokości roszczenia oraz kwestii przyjęcia wobec pozwanych odpowiedzialności in solidum. Wbrew twierdzeniom pozwanych, bank dokonał 22 lipca 2015 r. skutecznego wypowiedzenia umów kredytowych. Oświadczenia o wypowiedzeniu umowy zostały wysłane na adres zamieszkania wskazany w umowie kredytowej i umowie przystąpienia do długu tj. ul. (...). Korespondencja zawierające oświadczenia o wypowiedzeniu umowy była awizowana i nie została odebrana przez pozwanych. Zgodnie umową kredytową, doręczenie uważało się dokonane również wtedy, gdy pismo wysłane pod ostatni adres wskazany przez kredytobiorcę listem poleconym, za zwrotnym poświadczeniem odbioru zostanie przez adresata przyjęte lub mimo awizo pocztowego nie zostanie odebrane w terminie (§ 13 pkt 4 umowy). Roszczenie powoda stało się wymagalne w terminie wskazanym zarówno w postanowieniach umowy dotyczących wypowiedzenia zawartych w § 13 jak również w terminie wskazanym w oświadczeniu o wypowiedzeniu, tj. z 11 sierpnia 2015 r. W tym też dniu rozpoczął bieg 3-letni okres przedawnienia. Bieg terminu przedawnienia został przerwany podpisanymi przez pozwanych porozumieniami tymczasowymi dotyczącymi spłaty zadłużenia, gdzie pozwani A. W. i B. W. (1) w § 1 pkt 2 solidarnie uznali roszczenia banku wymienione w § 1 niniejszego porozumienia jako wymagalne. Natomiast okoliczność, że A. W. nie podpisał osobiście porozumienia z 17 grudnia 2015 r. nie ma znaczenia dla uznania, że doszło do przerwania biegu przedawnienia. Uznanie roszczenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 2 k.c. występuje w każdym wypadku wyraźnego oświadczenia woli lub też innego jednoznacznego zachowania się dłużnika wobec wierzyciela, z którego wynika, że dłużnik uważa roszczenie za istniejące. W przypadku porozumienia z 17 grudnia 2015 r. doszło do uznania niewłaściwego po stronie pozwanego A. W.. Pozwany miał świadomość istnienia długu oraz jego wysokości. Ponadto pozwany przystąpił do realizacji przedmiotowych porozumień dokonując częściowej spłaty zadłużenia, co świadczy o co najmniej konkludentnej woli ich zawarcia. Skoro zatem doszło do przerwania biegu przedawnienia zawartymi porozumieniami w latach 2015 i 2018 to pozew, to powództwo zostało wniesione przez upływem terminu przedawnienia.

Sąd Okręgowy wskazał, że wobec pozwanych A. i B. W. (1) toczy się postępowanie egzekucyjne w oparciu o BTE nr (...) celem dochodzenia roszczeń wynikających z umowy kredytu nr (...) oraz BTE nr (...) celem dochodzenia roszczeń wynikających z umowy kredytu nr (...). Wydanie przez Sąd postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nie stwarza stanu powagi rzeczy osadzonej. W postępowaniu o nadanie takiemu tytułowi klauzuli wykonalności nie ma zastosowania art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., ponieważ bankowy tytuł egzekucyjny nie ma mocy wiążącej orzeczenia sądowego i nie stwarza stanu powagi rzeczy osądzonej. Pozwala na egzekwowanie objętego nim roszczenia, ale w istocie dotyczy roszczenia stale jeszcze dochodzonego, które nie zostało osądzone. Dążenie powoda do otrzymania świadczenia wymienionego w BTE nie może być postrzegane w aspekcie zaspokojenia wierzyciela w świadczeniu należnym mu obiektywnie, tj. zgodnie z rzeczywiście istniejącym zobowiązaniem dłużnika i ze skutkiem w postaci wygaśnięcia zobowiązania. Ponadto powód nie ma innej możliwości uzyskania zaspokojenia roszczenia od dłużników rzeczowych jakimi są pozwani L. M. (1) i (...) Sp. z o.o. Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego zostali również wezwani do zapłaty. Umowy kredytowe nie zostały wobec nich wypowiedziane, bowiem nie byli oni stronami tych umów, a jedynie dłużnikami rzeczowymi.

Odnosząc się do charakteru prawnego odpowiedzialności pozwanych Sąd Okręgowy podał, iż odpowiedzialność in solidum występuje wówczas, gdy wierzyciel może dochodzić roszczenia od kilku osób, na podstawie odrębnych stosunków prawnych, jakie go łączą z poszczególnymi podmiotami, zaś spełnienie świadczenia przez jednego z dłużników w całości lub w części zwalnia odpowiednio pozostałych, lecz nie ma podstawy do przyjęcia solidarnego charakteru odpowiedzialności dłużników z uwagi na brak jej ustawowego lub umownego źródła (art. 369 k.c.). Odpowiedzialnością in solidum jest także odpowiedzialność za dług zabezpieczony hipotecznie spoczywająca na dłużniku osobistym i dłużniku rzeczowym. Bezspornym jest, że dłużnikami osobistymi są A. W. z tytułu zawartych umów kredytowych oraz B. W. (1) z tytułu zwartych umów o przystąpienie do długu. Natomiast pozwani L. M. (1) oraz (...) Sp. z o.o. są dłużnikami rzeczowymi z tytułu hipotek zabezpieczających spłatę kredytów, ustanowionych na nieruchomościach, stanowiących obecnie ich własność.

W ocenie Sądu Okręgowego nie były także słuszne zarzuty pozwanych w odniesieniu do wysokości zadłużenia. W tym zakresie Sąd podzielił wnioski płynące z opinii biegłej sądowej I. N.. Ustalając wysokość aktualnego zadłużenia Sąd doliczył do powyższej kwoty sumę 10.521,04 zł, którą biegła zaliczyła na poczet spłaty kredytu nr (...), a która została w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego w sprawie sygn. akt KM 5913/20 umieszczona przez komornika w tzw. depozycie egzekucyjnym, wobec zawieszenia tego postępowania. W konkluzji Sąd uznał, że zadłużenie pozwanych z tytułu obu umów kredytowych wynosi aktualnie 3.509.349,10 zł. Pozwani zaś nie wykazali, stosownie do reguły z art. 6 k.c., że wysokość ich zadłużenia kształtuje się odmiennie.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd podał art. 69 pr.bank. oraz art. 353 § 1 i art. 481 k.c., a w odniesieniu także do pozwanych odpowiadających rzeczowo – art. 319 k.p.c.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

W apelacji pozwani zarzucili:

1.  nieważność postępowania – art. 379 pkt 4 k.p.c., albowiem w wydaniu orzeczenia brała udział osoba wadliwe powołana na urząd sędziego Sądu Okręgowego w Częstochowie i art. 379 pkt 3 k.p.c. wobec okoliczności, że pomiędzy stronami toczy się postępowanie z powództwa o pozbawienie wykonalności tytułów wykonawczych w postaci w/w BTE (sygn. akt V GC 209/20), które zawisło wcześniej, niż niniejszy spór;

2.  naruszenie prawa procesowego, skutkujących nierozpoznaniem istoty sprawy:

-

art. 233 § 1 w zw. z art. 227 k.p.c. i dokonanie oceny dowolnej oceny dowodów poprzez błędne przyjęcie, że: doszło do skutecznego przerwania biegu przedawnienia roszczenia, skutecznie wypowiedziano umowy kredytowe, skutecznie zawarto porozumienia tymczasowe oraz je wypowiedziano; wykazana została wysokość zadłużenia pozwanych;

-

art. 299 § 1 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie wobec oddalenia wniosku o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron;

-

art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, wobec niewyjaśnienia przyczyn, dla których Sąd nie rozpoznał zarzutu spełnienia świadczenia z obu umów kredytowych w odmienny sposób aniżeli wynikający z wyciągów bankowych przedstawionych przez powoda;

-

art. 230 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wobec braku uznania za fakt sporny kwestii skuteczności zawarcia porozumienia tymczasowego w 2015 r., jak również określenia skutków porozumienia tymczasowego z 2018 r. w kontekście bezpodstawnego naliczania odsetek karnych za okres objęty porozumieniem;

3.  naruszenie prawa materialnego – art. 118 k.c. w zw. z art. 69 pr.bank. poprzez uznanie, że dochodzone roszczenie nie jest przedawnione.

Wskazując na te zarzuty pozwani wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w części uwzględniającej powództwo i jego oddalenie i zasądzenie kosztów procesu.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania.

Prawomocnym postanowieniem z 31 maja 2022 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach odrzucił apelację (...) Sp. z o.o. z powodu jej nieopłacenia.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja jedynie częściowo zasługiwała na podzielenie z następujących przyczyn.

Na wstępie Sąd Apelacyjny zaznacza, że w oparciu o art. 378 § 2 zdanie pierwsze k.p.c. rozpoznał apelację na rzecz pozwanego (...) Sp. z o.o. Zobowiązania tego pozwanego są wspólne z odpowiedzialnością pozostałych pozwanych. Tego zapatrywania nie zmienia fakt różnych podstaw odpowiedzialności poszczególnych pozwanych, wyrażająca się więzią prawną o charakterze in solidum. Nie można jednak tracić z pola widzenia, że źródłem odpowiedzialności, a jednocześnie zobowiązań wszystkich pozwanych są analizowane przez Sąd Okręgowy umowy kredytu. W ocenie Sądu Apelacyjnego dłużników odpowiadających na zasadzie solidarności nieprawidłowej winno poczytywać się za współuczestników materialnych w ujęciu art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c., a to umożliwia zastosowania do nich konstrukcji podmiotowego rozszerzenia apelacji, o jakim mowa w art. 378 § 2 k.p.c. Ustalenie nieistnienia zobowiązania z tych tytułów prawnych wobec dłużników osobistych pociągałoby skutek nieistnienia zobowiązania dłużników rzeczowych. Wspólnym zarzutem dłużników rzeczowych jest natomiast zarzut przedawnienia, gdyż w sposób jednolity kształtuje się on do tego typu dłużników, a odmiennie w odniesieniu do dłużników osobistych. W końcu też nie był przeszkodą do rozpoznania apelacji na rzecz (...) Sp. z o.o. fakt jej odrzucenia w odniesieniu do tego pozwanego. W ujęciu art. 378 § 2 k.p.c. jest on traktowany jako podmiot, który nie wniósł apelacji. Powyższe nie oznaczało wszakże słuszności zarzutów apelacji co do pozwanego (...) Sp. o.o., ale tylko konieczność orzeczenia na korzyść tego pozwanego, gdyby ku temu zaistniały przesłanki.

Nie mógł odnieść zamierzonego skutku zarzut naruszenia art. 379 § 4 k.p.c. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110-1/20 stwierdził, że nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. albo sprzeczność składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego w sądzie powszechnym albo wojskowym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3), jeżeli wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ( OSNC 2020 Nr 4, poz. 34). Podobnie Sąd Najwyższy w uchwale z 5 kwietnia 2022 r., III PZP 1/22 uznał, że ocena co do sprzeczności składu sądu z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c., gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana po 23 stycznia 2020 r. na urząd sędziego w sądzie powszechnym na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3), wymaga prowadzenia ustaleń według kryteriów określonych w uzasadnieniu uchwały składu połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110-1/20 (OSNC 2020 Nr 4, poz. 34), czy wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (OSNP 2022, Nr 10, poz. 95). Apelujący okoliczności negatywnych, o jakich mowa w tych judykatach nie wykazali, a co więcej kontekst czasowy, kiedy pozwani podnieśli ów zarzut wskazuje, że został on uczyniony wyłącznie na użytek wywołania skutków apelacyjnych. Bezsprzecznie bowiem pozwani wcześniej nie kontestowali obsady składu orzekającego w pierwszej instancji.

Nie były również poprawny drugi zarzut nieważności postępowania – naruszenia art. 379 pkt 3 k.p.c. Apelujący zdaje się nie dostrzegają dwóch faktów. Pierwszy to taki, że w odniesieniu do dłużników rzeczowych nie istnieje tytuł egzekucyjny, zarówno w postaci orzeczenia sądowego, jaki w formie BTE. Nie sposób w takim razie zarzutu zawisłości sporu odnieść do pozwanych (...) Sp. z o.o. i L. M. (1). Drugi fakt jest taki, że co prawda istnieją dwa tytuły egzekucyjne – BTE wobec dłużników osobistych – A. W. i B. W. (1), nie mniej niniejsze postępowanie nie było prowadzone w warunkach nieważności, o jakiej mowa w art. 379 pkt 3 k.p.c. Przede wszystkim norma zawarta w tym przepisie dotyczy sytuacji, gdy mamy do czynienia z prawomocnie osądzoną sprawą, a zatem dotykać to będzie przypadku, gdy określona sprawa została już prawomocnie osądzona, a mimo tego strona ponownie inicjuje nowy proces sądowy w tym przedmiocie. Taki przypadek nie ma miejsce już z tego, że wystawione przez powodowy Bank BTE nie są sądowymi tytułami egzekucyjnymi. Wniesienie powództwa o zasądzenie należności objętych BTE może być co jedynie oceniane na gruncie przesłanki materialnoprawnej – interesu prawnego do uzyskania orzeczenia sądowego w sytuacji, gdy wierzyciel może ten interes zaspokoić poprzez tytuł egzekucyjny o charakterze pozasądowym. Temu zagadnieniu poświęcone zostaną uwagi w stosownym momencie. Pozwani dla wykazania zawisłości sporu powołują się na uprzednie wniesienie powództwa opozycyjnego w odniesieniu do BTE – przed wniesieniem pozwu w analizowanej sprawie. Pomijając już, że zarzut ten mógłby mieć skutek jedynie w odniesieniu do dłużników osobistych, to jednak i tak nie był on słuszny. Czym innym jest bowiem postępowanie wywołane powództwem przeciwegzekucyjnym, a czym innym postępowanie rozpoznawcze o zasądzenie skonkretyzowanego świadczenia pieniężnego. Powództwo opozycyjne zostało nakierowane na pozbawienie wykonalności tytułu egzekucyjnego w oparciu o przesłanki z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., a niniejsze postępowanie zostało wywołane powództwem o zasądzenie świadczeń wynikających ze zobowiązań kredytowych. Inne są zatem podstawy i przesłanki urzeczywistnienia celu każdego z tych procesów, aczkolwiek niewątpliwie zachodzi pomiędzy nimi zależność faktyczna i prawna. Stan zawisłości, jako podstawa odrzucenia pozwu w oparciu o art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. występowałby, gdyby powódka wcześniej wystąpiła do sądu pozwem o zasądzenie świadczeń tożsamych podmiotowo i przedmiotowo z tymi, które stanowią podstawę żądania pozwu w przedmiotowej sprawie. Tak wszakże nie jest, a to pozbawia słuszności zarzuty apelacji pozwanych w tym zakresie.

Nie można również podzielić twierdzenia apelacji, że uzasadniając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji naruszył art. 327 ¹ k.p.c. Zarzut naruszenia reguł sporządzenia reguł sporządzenia uzasadnienia może być uzasadniony jedynie wyjątkowo, gdy konstrukcja pisemnych motywów orzeczenia sądu niższej instancji jest tak wadliwa, iż nie zawierają one danych pozwalających na przeprowadzenie na ich podstawie kontroli instancyjnej orzeczenia. Taki przypadek nie miał miejsca, a jest wręcz odwrotnie. Sąd pierwszej instancji szczegółowo opisał stan faktyczny przywołując dowody, na których się oparł oraz dokonał subsumpcji ustalonych okoliczności sprawy pod normy prawa materialnego. Sąd ustalił wysokość zadłużenia na podstawie przedłożonych przez powoda stosowanych zaświadczeń i twierdzeń pozwanych, a nade wszystko podzielając opinię biegłej z zakresu finansów, która na podstawie stanu faktycznego sprawy oceniła kwestię zadłużenia pozwanych. Niepodzielenie twierdzeń pozwanych co do zarachowania spełnionych przez nich świadczeń kredytowych jest nie tyle naruszeniem zasad sporządzenia uzasadnienia wyroku, co oceną dowodów w oparciu o art. 233 § 1 k.p.c. Podsumowując, również i ten zarzut apelacji pozbawiony był uzasadnionych podstaw.

Sąd Apelacyjny nie podziela obaw pozwanych co do naruszenia przez Sąd pierwszej instancji zasad swobodnej oceny dowodów, które wyznacza art. 233 § 1 k.p.c. Na podstawie tego przepisu sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, oraz na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Granice tej oceny wyznaczają zasady doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania. Tym samym dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. konieczne jest wskazanie, jakie konkretnie zasady lub przepisy naruszył sąd przy ocenie poszczególnych dowodów oraz jaki wpływ dane uchybienie miało na wynik sprawy. Kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może natomiast polegać jedynie na zaprezentowaniu przez skarżącego ustalonego przez siebie, na podstawie własnej oceny dowodów, stanu faktycznego. Jeśli skarżący nie podważy skutecznie oceny dowodów, jaką przeprowadził sąd pierwszej instancji, to twierdzenia apelanta, iż doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie mogą odnieść zamierzonego skutku procesowego.

Przekładając te uwagi na grunt analizowanej sprawy można stwierdzić, że analiza zarzutów apelacyjnych postawionych w kontekście oceny dowodów stanowi wyłącznie polemikę ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji i nie może prowadzić do wzruszenia tej oceny, a tym samym do obalenia poczynionych na ich podstawie ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które były rezultatem wnikliwej oceny dowodów. Z tych też względów Sąd Apelacyjny podziela te ustalenia, uznając je za swoje. Nie można tracić z pola widzenia faktów, które są bezsporne. Do takich wypada zaliczyć zawarcie umów kredytu przez powodowy bank z A. W. i przystąpienia do długów przez pozwaną B. W. (1). Są oni tym samym dłużnikami osobistymi, odpowiadającymi solidarnie za zobowiązania kredytowe. Nie był sporny fakt ustanowienia zabezpieczeń hipotecznych tych zobowiązań oraz, że ostatecznie niektóre działki z obciążonych nieruchomości – po ustanowieniu na nieruchomościach hipotek – nabyli pozwani L. M. (1) i (...) Sp. z o.o., którzy tym samym stali się dłużnikami rzeczowymi banku, odpowiadającymi z nieruchomości do wysokości ustanowionych hipotek. Fluktuacje związane z wydzieleniem poszczególnych działek, ich zbyciem oraz przeniesieniem do innych ksiąg wieczystych w sposób szczegółowy i prawidłowy opisał Sąd Okręgowy. Fakty te jako wynikające ze stosownych dokumentów i wpisów w księgach wieczystych oraz niekwestionowane przez pozwanych są bezsporne.

Nie można podzielić twierdzenia apelujących, że umowy kredytu nie zostały skutecznie wypowiedziane. Oświadczenia o wypowiedzeniu umów kredytu z 22 lipca 2015 r. zostało skierowane na adres zamieszkania pozwanych, lecz korespondencja mimo dwukrotnego awiza nie została odebrana. Poza sporem pozostaje, że zarówno wtedy jak i obecnie pozwani A. W. i B. W. (1) pod tym adresem zamieszkują. Przyznać wypada Sądowi Okręgowemu rację, że pozwani skutecznie A. W. i B. W. (1) zawarli porozumienia tymczasowe, odpowiednio z 17 grudnia 2015 r. i 6 grudnia 2018 r. Jest faktem, że pozwany A. W. nie podpisał porozumień tymczasowych z pierwszej daty, lecz uczyniła to B. W. (2), która zaznaczyła, że działa z upoważnienia tego pierwszego. Tenże nie kwestionował tego uprawnienia, a co więcej w drugiej dacie zawarł już osobiście porozumienia tymczasowe. Fakty w tym zakresie Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, a apelujący ich skutecznie nie podważyli. W ocenie Sądu Apelacyjnego przyjęcie tezy, że B. W. (2) podpisując w imieniu A. W. porozumienie działała bez jego zgody, w sytuacji gdy jest on jej mężem, z którym zamieszkuje i pozostaje we wspólności ustawowej małżeńskiej sprzeczne byłoby z zasadami logicznego rozumowania, a przede wszystkim ze zdrowym rozsądkiem. Znamienne jest i to, że pozwani wcale nie kontestują faktu istnienia pełnomocnictwa do reprezentowania pozwanego A. W., twierdząc jedynie, że powód nie przedstawił dokumentu pełnomocnictwa, tudzież potwierdzenia przez niego czynności prawnej – porozumienia z 2015 r. Porozumienia tymczasowe zostały zawarte przez pracowników banku, co jest okolicznością bezsporną, natomiast pozostaje faktem, że powód nie przedłożył pełnomocnictw, z którego wynikałoby stosowane umocowanie do reprezentowania banku.

Prawidłowe były ustalenia Sądu pierwszej instancji w odniesieniu do wysokości zadłużenia pozwanych, jakie wynika z obu umów. Przede wszystkim nie można pomijać okoliczności, że zadłużenie to pozwani uznali w opisanych wcześniej porozumieniach tymczasowych. W odniesieniu do wpłaty 500.000 zł na uwzględnienie zasługuje stanowisko powoda zawarte w piśmie z 8 grudnia 2020 r. Z uwagi na zakres czasowy obowiązywania porozumienia z 6 grudnia 2018 r. wpłata z 8 grudnia 2020 r. nie mogła być zaliczona na jego poczet. W odniesieniu do wysokości zadłużenia pozwanych kluczowe znaczenie w sprawie miała opinia biegłej I. N. (wraz z uzupełnieniem), która przy uwzględnieniu materiałów źródłowych, w tym wskazanych przez strony wyliczyła wysokość zadłużenia wynikającego z umów kredytowych, którą to opinię Sąd Okręgowy w całości uwzględnił. O przeprowadzenie takiego dowodu pozwani zresztą wnosili.

W kontekście dowodu z opinii biegłego wypada zauważyć, że tenże dowód, tak jak każdy innych podlega sędziowskiej ocenie na podstawie art. 233 § 1 k.p.c. Zważywszy jednak na jego specyfikę jest ona kontrolowana przez sąd nie posiadający wiadomości specjalnych. Ocena w takiej sytuacji opinii biegłego winna być przeprowadzona na płaszczyźnie jego zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez sąd do tych kryteriów oceny stanowi zatem wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłego za przekonujące ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001, nr 4, poz. 64 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2002 r., V CKN 1354/00). Pozwani nie podważyli opinii biegłej, gdyż nie ma w apelacji żadnych argumentów, które mogłyby uzasadnień nieprzydatność tej opinii dla oceny sprawy na gruncie wiadomości specjalnych. Pierwszą opinię biegła sporządziła 11 maja 2021 r., w stosunku do której wnieśli zarzuty pozwani w piśmie z 2 czerwca 2021 r. Do stanowiska pozwanych biegła odniosła się w opinii uzupełniającej z 20 września 2021 r., ustalając zadłużenie pozwanych w dwóch wariantach: na 31 grudnia 2019 r. i 10 maja 2021 r. Tej opinii pozwani de facto nie zakwestionowali, gdyż ich pismo z 6 października 2021 r. nie tyle odnosi się do jej treści, ale do zagadnienia związanego z oceną prawną stanu faktycznego sprawy. W ocenie Sądu Apelacyjnego opinia biegłej zasługuje ona na pełną aprobatę i podzielenie. Została ona sporządzona w sposób profesjonalny, uwzględniała wszystkie okoliczności związane z zawarciem umów kredytu, ich spłaty, oraz egzekucji. Wnioski wypływające z opinii są spójne i należycie uzasadnione. Dlatego też w ocenie sądu jest ona w pełni wiarygodna dla oceny stanu faktycznego sprawy z punktu widzenia wiadomości specjalnych. Konkludując ten wątek apelacji, Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska apelantów, że Sąd Okręgowy oceniając dowody naruszył art. 233 § 1 k.p.c., a w konsekwencji dokonał błędnych ustaleń sprawy. Z powyższych względów były bezprzedmiotowe były zarzuty naruszenia art. 230 w zw. z art. 227 k.p.c. Skuteczność zawarcia tymczasowych porozumień podlegała ocenie na gruncie art. 233 § 1 k.p.c., gdyż niewątpliwie pozwani kontestowali skuteczność zawarcia porozumienia z 2015 r. w odniesieniu do A. W..

Nie mógł odnieść zamierzonego skutku zarzut naruszenia art. 299 § 1 k.p.c. Dowód z przesłuchania stron ma charakter subsydiarny, czego apelujący zdają się nie dostrzegać. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie było potrzeby przeprowadzania takiego dowodu, gdyż Sąd pierwszej instancji wszystkie dowody niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy zostały przeprowadzone. Jak stanowi art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu mają być fakty istotne dla sprawy i z tego punktu widzenia teza dowodowa wskazana przez pozwanych była na tyle ogólna, że dyskwalifikowała ten wniosek dowody. Jak można mniemać z kontekstu uzasadnienia wniosku dowodowego pozwani mieli tym dowodem wykazać wysokość dokonanych przez nich spłat kredytu. Skoro tak, to wypada powiedzieć, że spłaty, w tym egzekwowane przez komornika przybierają postać stosowanych dokumentów pisemnych, które uwzględniła biegła I. N. przy opinii. Z tej też przyczyny omawiany zarzut naruszenia art. 299 § 1 k.p.c. okazał się niesłuszny.

Choć pozwani w apelacji podnieśli jedynie jeden zarzut naruszenia prawa materialnego, to jednak kontekst apelacji, a w szczególności jej uzasadnienie wskazuje, że pozwani doszukują się również naruszeń innych przepisów prawa materialnego. Wymaga to przeprowadzenia analizy całości ustalonych faktów na gruncie przepisów prawa prywatnego.

Wypada tutaj rozpocząć od umów kredytu, które wiążą pozwanych A. W. i B. W. (1), jako strony ich strony. Skuteczność zawarcia umów kredytu nie jest kwestionowana, a wobec przystąpienia do długu przez pozwaną B. W. (1) obaj ci pozwani są zobowiązani solidarnie do spłaty długów z tych umów wynikających na podstawie art. 68 ust. 1 pr.bank. w zw. z art. 369 k.c. Ma rację Sąd Okręgowy w zakresie w jakim uznał, że powodowy bank skutecznie wypowiedział umowy kredytu, albowiem korespondencja w tym przedmiocie została skierowana na adres zamieszkania pozwanych A. W. i B. W. (1). Nie została przez nich co prawda odebrana, nie mniej jednak znajdzie tutaj zastosowanie art. 61 § 1 k.c. Jak przyjmuje się w orzecznictwie możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia przez adresata nie może być utożsamiana z rzeczywistym zapoznaniem się przez niego z tym oświadczeniem, co oznacza, że skuteczne złożenie oświadczenia woli następuje także w sytuacji, w której co prawda adresat oświadczenia woli nie zna jego treści, ale miał realną możliwość zapoznania się z nią, gdyż doszła ona do niego w taki sposób, że mógł się z nią zapoznać. Na składającym oświadczenie woli spoczywa zatem ciężar dowodu, że doszło ono do adresata w sposób umożliwiający mu – według zasad doświadczenia życiowego – zapoznanie się z jego treścią ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 21 marca 2022 r., I CSK 978/22). Powódka tę okoliczność wykazała, kierując oświadczenie o rozwiązaniu umów kredytowych na adres zamieszkania pozwanych. Ci natomiast nie podnosili, że istniały jakiekolwiek przeszkody do zapoznania się z treścią oświadczeń woli złożonych przez powoda.

Osobnej uwagi wymaga przytoczenie zasad odpowiedzialności pozwanych L. M. (1) i (...) Sp. z o.o. – dłużników rzeczowych, odpowiedzialnych za zobowiązania kredytowe w związku z nabyciem przez nich nieruchomościami obciążonymi hipotekami (art. 65 ust. 1 u.k.w.h.). Poprawnie Sąd pierwszej instancji zdefiniował odpowiedzialność pozwanych za zapłatę długu jako solidarność nieprawidłową – w odniesieniu do dłużników osobistych i rzeczowych, oraz pomiędzy dłużnikami rzeczowymi. Co do wymagalności wierzytelności hipotecznej wobec dłużników rzeczowych zastosowanie ma art. 78 ust. 1 u.k.w.h., którego znaczenie odnosi się wyłącznie do wierzytelności niewymagalnych, a taki przypadek nie miał miejsca w analizowanej sprawie. Obaj pozwani odpowiadający rzeczowo nabyli obciążone nieruchomości po dacie wymagalności zobowiązań kredytowych, wstępując tym samym w pozycję dłużników osobistych – dotychczasowych właścicieli nieruchomości. Innymi słowy, nie było podstaw do wypowiadania przez powoda umów kredytowych w odniesieniu do dłużników rzeczowych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zostały skutecznie zawarte porozumienia tymczasowe odnoszące się do umów kredytowych z 17 grudnia 2015 r. i 6 grudnia 2018 r., zarówno od strony banku, jak i pozwanych. W odniesieniu do powoda jest faktem, że powód nie przedstawił pełnomocnictw, z których wynikałoby umocowanie osób do reprezentacji banku. Nie oznacza to per se, że te porozumienia nie zostały skutecznie zawarte.

Pełnomocnictwo do zawierania porozumień tymczasowych – wobec braku szczególnych wymogów w tym zakresie – może zostać udzielone w formie dowolnej (art. 99 § 1 k.c.). Udzielenie pełnomocnictwa w takiej sytuacji może nastąpić per facta concudentia, o ile okoliczności danego przypadku dają podstawę na wyinterpretowanie stosownej woli mocodawcy (art. 60 k.c.). W orzecznictwie przyjmuje się, że powierzenie komuś stanowiska zwykle związanego z dokonywaniem dla niego czynności danego rodzaju – i to nawet powierzenie jedynie faktyczne – implikuje umocowanie ( por. wyroki Sądu Najwyższego z 23 października 2001 r., I CKN 323/99 i z 8 maja 2003 r., II CKN 46/01). Akceptuje się także stanowisko, że świadome tolerowanie działania innej osoby jako pełnomocnika, przejawiające się wiedzą o takim działaniu i brakiem wobec niego sprzeciwu, może być uznane za konkludentne udzielenie pełnomocnictwa ( por. wyroki Sądu Najwyższego z 29 listopada 2018 r., IV CSK 375/17 i z 20 października 2004 r., I CK 204/04). Powódka zarówno przed procesem, jak i w jego trakcie powoływała się na czynności prawne w postaci porozumień tymczasowych. Między innymi na ich podstawie wytoczyła powództwo w niniejszej sprawie. Prowadzi to do niewątpliwego wniosku, że powódka akceptowała w całości oświadczenia własnych pracowników, które były zawarte w tychże porozumieniach, a to daje asumpt do przyjęcia stanowiska, że udzielił im stosownych pełnomocnictw do przedsięwziętych przez nich czynności prawnych. Analogiczną argumentację należy zastosować do zawarcia pierwszego z porozumień przez B. W. (2) ze skutkiem wobec A. W.. Okoliczności faktyczne, jakie miały miejsce po zawarciu pierwszego porozumienia wskazują, że pełnomocnictwo zostało udzielone przez fakty konkludentne. Pozwany bowiem nigdy nie podniósł, że jego żona działała bez jego wiedzy. Co więcej, już osobiście zawarł kolejne porozumienie. Wbrew twierdzeniom apelacji żadne z tych porozumień nie wymagało wypowiedzenia, czy też rozwiązania. Zapisy zawarte w § 5 ust. 1 porozumień z 2015 r. wręcz stanowią, że brak realizacji zobowiązań przez dłużników powodują ich wypowiedzenie bez potrzeby informowania dłużników. Taki zapis oznacza, że nie było koniecznym składanie stosownych oświadczeń woli ze strony banku. Z kolei w porozumieniach z 2018 r. oznaczono w § 5 ust. 1 skutek wymagalności całej wierzytelności w razie braku spłaty choćby jednej raty kredytu, co upoważniało bank do wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Kolejnym zagadnieniem jest kwestia związana z przedawnieniem i w tym zakresie w części apelacja jest uzasadniona. Wobec braku przepisów szczególnych wierzytelności kredytowe przedawniają się w terminie trzyletnim (art. 118 k.c.). Opisane wcześniej porozumienia tymczasowe doprowadziły do przerwania biegu przedawnienia wierzytelności na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.p.c. Zestawienie dat: wypowiedzenia umów kredytu, porozumień tymczasowych i wniesienia pozwu pozwala na uznanie, że ta ostatnia data miała miejsce przed upływem terminu przedawnienia. Dlatego słuszne było stanowisko Sądu pierwszej instancji, że w odniesieniu do dłużników osobistych wierzytelności objęte pozwem nie były przedawnione. Odmiennie jednak potraktować wypada ten problem w odniesieniu do dłużników rzeczowych, albowiem w tym zakresie znajduje zastosowanie reguła wynikająca z art. 372 k.c. Nie mniej jednak sytuacja prawna każdego z dłużników rzeczowych winna jest odmienna, również w zakresie przedawnienia. Ogólna zasada jest taka, że odpowiedzialność dłużnika rzeczowego i osobistego zachowuje swoją odrębność na gruncie przedawnienia ( por. wyroki Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2011 r., IV CSK 570/10 i z 1 kwietnia 2011 r., III CZP 8/11, OSNC 2011, Nr 12, poz. 130). Pozwana L. M. (1) obciążoną hipoteką nieruchomość nabyła 21 października 2016 r., a wobec czego na podstawie art. 372 k.c. uznanie długu dokonane przez dłużników osobistych, natomiast nastąpiła wobec niej przerwa biegu przedawnienia wywołana pierwszym porozumieniem tymczasowym. W dacie zatem wniesienia pozwu w niniejszej sprawie zabezpieczona wierzytelność była w stosunku do niej przedawniona. Po myśli art. 77 u.k.w.h. przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej nie umniejsza praw wierzyciela do możliwości zaspokojenia się z nieruchomości obciążonej co do należności głównej, z wyłączeniem świadczeń ubocznych. W odniesieniu do odsetek przepis ten dotyczy odsetek za opóźnienie od wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie oraz odsetek kapitałowych. Jak przyjmuje się w orzecznictwie przedawnienie wierzytelności hipotecznej wywołuje skutki tylko w sferze obligacyjnej. Oznacza to, że jeżeli dłużnik jest dłużnikiem rzeczowym i dojdzie do przedawnienia wierzytelności, to będzie odpowiadał tylko rzeczowo. Właściciel nieruchomości, który jest jednocześnie dłużnikiem osobistym, może bronić się przed żądaniem wierzyciela hipotecznego zarzutem przedawnienia wierzytelności głównej w zakresie zaspokojenia z innych składników majątkowych niż obciążona nieruchomość. Skutki przedawnienia wierzytelności hipotecznej polegają na tym, że właściciel przedmiotu hipoteki nie może skutecznie podnieść wobec wierzyciela hipotecznego zarzutu przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Wierzyciel hipoteczny może domagać się zapłaty tytułem zaspokojenia swej wierzytelności m.in. od właściciela przedmiotu obciążonego hipoteką, którego obowiązek, odpowiadający uprawnieniu wierzyciela do zaspokojenia się z przedmiotu hipoteki, polega na zapłacie, a nie na znoszeniu egzekucji kierowanej do tego podmiotu ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2019 r., II CSK 25/19). W orzecznictwie przyjmuje się, że dłużnik odpowiadający rzeczowo, który mimo wezwania nie płaci długu zabezpieczonego hipoteką, popada opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Odpowiada on zatem za spełnienie zobowiązania pieniężnego, zabezpieczonego hipoteką, choć w sposób ograniczony ( zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2019 r., III CZP 66/18, OSNC 2019, Nr 11, poz. 108). Skoro odsetki kredytowe uległy przedawnieniu, to mogą być dochodzone od dłużników rzeczowych jedynie odsetki za opóźnienie w spełnieniu przez nich świadczenia jako dłużników rzeczowych (hipotecznych). Wyłączone pozostaje dochodzenie od nich odsetek umownych wynikających z umowy kredytowej, jak i odsetek za opóźnienie w spłacie kredytu jako wierzytelności osobiste. Roszczenie kierowane do dłużników rzeczowych staje się wymagalne, zgodnie z art. 455 k.c., tj. z chwilą wezwania ich do zapłaty i pozostają oni w opóźnieniu, jeżeli nie spełnią świadczenia niezwłocznie. Odsetki w takim przypadku pozostają w związku z wymagalnością wierzytelności dochodzonej bezpośrednio od dłużników rzeczowych i dotyczą ich opóźnienia ( por. wyroki: Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20 marca 2016 r., I ACa 882/15; Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 stycznia 2012 r., VI ACa 1082/1; Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 7 czerwca 2017 r., I ACa 1583/16 i Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 25 marca 2019 r., V ACa 377/18). Jako że przed niniejszym procesem powód nie wyzwał pozwanej L. M. (1) do spełnienia świadczenia zabezpieczonego hipoteką – jako dłużnika rzeczowego, za wezwanie do zapłaty (art. 455 k.c.) potraktowano wniesienie pozwu. Z tego względu odsetki za opóźnienie należało zasądzić od pozwanego od daty doręczenia im odpisu pozwu. Dlatego ta pozwana odpowiada rzeczowo za zapłatę długu – należności głównej z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od daty doręczenia jej odpisu pozwu. Jeśli chodzi o pozwanego (...) Sp. z o.o., to nabył on obciążone nieruchomości 19 lutego 2020 r., a zatem w stanie nieprzedawnionym i tym samym wstąpił on w pozycję dłużnika osobistego wynikającą z porozumienia z 6 grudnia 2018 r. Jako, że w dacie wniesienia pozwu wierzytelność z umów kredytowych nie była przedawniona tenże pozwany odpowiada w zakresie wynikającym z art. 65 ust. 1 i art. 69 u.k.w.h. Równocześnie na podstawie art. 319 k.p.c. w stosunku do obu dłużników rzeczowych zastrzeżono stosowane ograniczenie ich odpowiedzialności.

Mimo wykazania przez powoda wysokości zadłużenia pozwanych A. W. i B. W. (1) powództwo w stosunku do nich podlegało oddaleniu z następujących przyczyn. Uwzględnienie powództwa jest zależne od wystąpienia w danej sprawie m. in. przesłanki materialnej – normy prawnej indywidualno-konkretnej, na którą powołuje się powód. Materialnoprawną przesłanką zasadności powództwa jest posiadanie przez powoda interesu prawnego w uzyskaniu wyroku zasądzającego świadczenie pieniężne. Interes ten przejawia się potrzebą poszukiwania na drodze procesu cywilnego ochrony prawnej wymagalnego roszczenia. Innymi słowy, interes prawny winien być postrzegany poprzez pryzmat zasadności powództwa. W ocenie Sądu Apelacyjnego interes prawny nie występuje, jeśli w innym postępowaniu urzeczywistniony został już cel, dla którego powód dochodzi na drodze sądowej zasądzenia świadczenia ( por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2019 r., III CZP 55/18, OSNC 2019 Nr 9, poz. 90). Powód uzyskał już ochronę prawną, gdyż posiada dwa tytuły egzekucyjne zaopatrzone w klauzule wykonalności w postaci BTE na podstawie których może prowadzić postępowanie egzekucyjne. Uzyskanie wyroku zasądzającego w stosunku dłużników osobistych prowadziłoby do sytuacji, gdy na te same świadczenia powód dysponuje różnymi tytułami umożliwiającymi mu prowadzenie wobec dłużników postępowania egzekucyjnego. Lektura uzasadnienia pozwu prowadzi do wniosku, że podstawą prawną roszczenia powoda są należności wynikające z umów kredytu. W trakcie postępowania apelacyjnego zobowiązano stronę powodową do wskazania podstawy faktycznej i prawnej dochodzonego roszczenia wobec faktu posiadania przez niego dwóch BTE. Pismo z 20 lutego 2023 r. powiela w zasadzie uzasadnienie pozwu, nic dodatkowego nie wnosząc. Nie cytując już treści tego pisma wypada powiedzieć, że argumenty w nim zawarte nie dotyczą interesu prawnego, a interesu faktycznego. To jednak nie jest wystarczające, albowiem jak już stwierdzono powyżej, powód ma prawo do prowadzenia egzekucji wobec dłużników osobistych na podstawie BTE. Tym samym w okolicznościach niniejszej sprawy powód nie posiadał interesu prawnego w uzyskaniu wyroku uwzględniającego powództwo w stosunku do A. W. i B. W. (2). W odniesieniu do dłużników rzeczowych z uwagi na brak innego tytułu egzekucyjnego powód ma prawo domagania się uzyskania wyroku zasądzającego świadczenie pieniężne.

Podsumowując, apelacja w odniesieniu do pozwanych A. W. i B. W. (2) była zasadna, choć z innych przyczyn, które Sąd Apelacyjny winien był uwzględnić ze własnym zakresie. Dlatego w tym zakresie wyrok podlegał w całości zmianie (art. 386 § 1 k.p.c.). Częściowo apelacja była zasadna co do pozwanej L. M. (1) z powodu trafności apelacji, zarzucającej przedawnienie wierzytelności. Jak już powiedziano ta pozwana odpowiada wyłączenie w sposób ograniczony za zapłatę należności głównej z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. W tym zakresie orzeczono na podstawie art. 386 § 1 i art. 385 k.p.c. Z kolei brak było do uwzględnienia apelacji na korzyść (...) Sp. z o.o. Główny wspólny zarzut wysokości zobowiązania i przedawnienia nie był poprawny w odniesieniu do tego pozwanego.

O kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego co do pozwanych A. W. i B. W. (2) orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Prawidłowe było natomiast rozstrzygnięcie o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego co do pozwanej L. M. (1), gdyż odpowiadało ono art. 100 zdanie drugie k.p.c. Dodać wypada, że ograniczenie odpowiedzialności do jakiej nawiązuje art. 319 k.p.c. dotyczy wyłącznie roszczenia materialnoprawnego będącego podstawą powództwa. Koszty procesu nie mają charakteru materialnoprawnego, lecz powstają w związku z koniecznością szukania przez wierzyciela ochrony na drodze procesu cywilnego. Z tego względu koszty te winno się zasądzić na zasadach ogólnych z wyłączeniem ograniczenia do przedmiotu hipoteki i wysokości tego zabezpieczenia.

O kosztach postępowania apelacyjnego w odniesieniu do pozwanych A. W. i B. W. (2) orzeczono w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Składa się na nią opłata sądowa (15.000 zł) i zastępstwo adwokackie wynoszące 11.250 zł § 2 pkt 8 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800). O kosztach należących powodowi od pozwanej L. M. (2) orzeczono w oparciu o art. 100 zdanie pierwsze k.p.c., zasądzając kwotę 9.562 zł.

SSA Grzegorz Misina SSA Dariusz Chrapoński SSA Barbara Konińska