Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2023r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia SA Barbara Konińska
Protokolant:	Anna Fic-Bojdoł

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2023r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w D. (Niemcy)

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 9 listopada 2021r., sygn. akt X GC 403/20

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 8.100 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Barbara Konińska

Sygn. akt V AGa 12/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 września 2020 r. powód S. R. wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. kwoty 235 021,57 euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od kwot szczegółowo wskazanych w pozwie wraz z kosztami procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w którym zostaną zasądzone do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że kupował we własnym imieniu u różnych kontrahentów urządzenia do klimatyzacji i potem odsprzedawał je pozwanej. Dodał, że
w wykonaniu umowy dostarczył i przeniósł na pozwaną własność towaru na kwotę
235 021,57 euro, pozwana jednak nie wykonała ciążącego na niej obowiązku zapłaty ceny, co skutkowało powstaniem roszczenia o zapłatę wskazanych w pozwie kwot.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym Sąd Okręgowy orzekł zgodnie
z żądaniem pozwu.

Pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosła o oddalenie powództwa w całości
i zgłosiła zarzut braku legitymacji czynnej powoda na skutek dokonania w dniu 01 września 2020 r. outsourcingu w celu włączenia, tj. przejęcia prowadzonej przez powoda jednoosobowej działalności gospodarczej przez (...) D., Niemcy w oparciu o treść § 152 (...) ((...)), co skutkuje przejęciem przez (...) D., Niemcy w drodze sukcesji uniwersalnej wierzytelności objętych przedmiotem powództwa; zarzut nie wykazania dochodzonego roszczenia, co do wysokości dochodzonej należności; zarzut nieistnienia zobowiązania w skutek złożonego przez pozwaną pismem z dnia 27 sierpnia 2020 r. oświadczenia o potrąceniu należności przysługującej pozwanej z tytułu kary umownej w kwocie 1 000 000 zł, tj. 226 757,37 euro z należnością objętą przedmiotem sporu; zarzut nieistnienia zobowiązania w skutek złożonego przez pozwaną pismem z dnia 27 sierpnia 2020 r. oświadczenia o potrąceniu należności przysługującej pozwanej z tytułu wynagrodzenia za świadczone usługi w kwocie 11 000 euro z należnością objętą przedmiotem sporu; zarzut potrącenia należności objętej przedmiotem sporu z wierzytelnością strony pozwanej w kwocie 19 150 euro wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 10 sierpnia 2020 r.; faktury VAT nr (...) z dnia 10 sierpnia 2020 r.; faktury VAT nr (...) z dnia 18 sierpnia 2020 r.; faktury VAT nr (...) z dnia 02 września 2020 r. Wniosła też o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania.

Na podstawie art. 196 § 1 k.p.c. powód wniósł o zawiadomienie o toczącym się procesie spółki (...) z siedzibą w D., w celu wstąpienia do sprawy
w charakterze powoda.

Postanowieniem z dnia 11 grudnia 2020 r. Sąd Okręgowy zawiadomił o toczącym się postepowaniu (...) w D..

Pismem z dnia 25 stycznia 2021 r. (...) wstąpiła do sprawy w charakterze powoda, wnosząc o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kwoty 235 021,57 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od kwot: 39 800 euro od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, 42 110,00 euro od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, 18 000 euro od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, 46 250 euro od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, 4075 euro od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, 4200 euro od dnia 11 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty, 35 150 euro od dnia 11 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty, 45 436,57 euro od dnia 11 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty, wraz z kosztami procesu wg norm przepisanych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w którym zostaną zasądzone do dnia zapłaty, zgodnie z dyspozycją art. 98 § l ¹ k.p.c.

Sąd Okręgowy w Gliwicach postanowieniem z dnia 19 marca 2021 r. dopuścił za zgodą pozwanej w miejsce powodaS. R. (...), a powoda zwolnił od udziału w sprawie, obciążając go jednocześnie dotychczasowymi kosztami procesu
w kwocie 10 800 zł.

Wyrokiem z dnia 9 listopada 2021 r., sygn. akt X GC 403/20 Sąd Okręgowy
w Gliwicach w sprawie z powództwa (...) w D. (Niemcy) przeciwko (...) Spółce z o.o. w Z. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 39 070 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 31 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, kwotę 40 295,20 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
w transakcjach handlowych od dnia 7 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty, kwotę 17 075,89 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 27 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty, kwotę 42 556,56 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
w transakcjach handlowych od dnia 9 września 2020 r. do dnia zapłaty, kwotę 29 026,13 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 30 października 2020 r. do dnia zapłaty, kwotę 3550 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie
w transakcjach handlowych od dnia 30 października 2020 r. do dnia zapłaty, kwotę 35 114,54 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 30 października 2020 r. do dnia zapłaty (punkt 1.); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (punkt 2.); zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 54 704,04 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu (punkt 3.).

Sąd Okręgowy ustalił następujące fakty:

Strony postępowania pozostawały w relacjach gospodarczych, na podstawie których powód sprzedawał pozwanej urządzenia do klimatyzacji, natomiast pozwana płaciła powodowi ich cenę.

Powód współpracował z dostawcami (...) od marca 2017 r., a także z (...) Sp. j. Osobami upoważnionymi do kontaktu byli powód, D. R., P. R.
i P. N.. Powód sprowadzał urządzenia takich marek jak (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...). Sprzedawany towar był pełnowartościowy, dostarczany najczęściej do Niemiec.

Pozwana Spółka została zarejestrowana w dniu 11 czerwca 2019 r., prezesem jest brat powoda S. R.– D. R., który wówczas był także pracownikiem powoda i zajmował się rozwojem strony internetowej, programów informatycznych, korespondował z dostawcami, zamawiał towar.

Pozwana oferuje urządzenia nowe, pochodzące od dostawców marki(...)
i (...), m.in. (...), (...) i (...), a jej pracownicy zajmowali się także tworzeniem ofert dla klientów (...) oraz przez krótki czas obsługą reklamacji i zwrotów, na mocy umowy z dnia 2 marca 2020 r.

Pracowników szkoliła J. K. (1), zajmująca się reklamacjami oraz P. N.. Pozwana składała zamówienia w imieniu powoda u dostawców (...), (...) i (...), wówczas towary te trafiały bezpośrednio do magazynu pozwanej za pośrednictwem przewoźnika (...).

Pracownicy zajmowali się również obsługą sprzedaży telefonicznej i mailowej na rzecz (...), zajmującej się montażem urządzeń na terenie Niemiec, a której
w połowie 2020 r. J. K. (1) została prezesem i odeszła z firmy powoda. Do firmy (...) przeszedł później również P. N.. Wcześniej w/w firma należała do E. R., przez pewien okres czasu prezesem był również S. R.. Pozwana korzystała z danych zawartych na serwerze, który udostępnił pozwanej powód,
w wyniku konfliktu powód zabrał serwer, jednakże pozwana wcześniej przeniosła dane handlowe.

Pozwana posiada lokal biurowy i powierzchnię magazynową w B. przy ul. (...), którą najmuje od (...) sp. z o.o. w B. od dnia 30 stycznia 2020 r., za którą ponosi również opłaty za najem i media, a także zatrudnia pracowników. Umowa przedwstępna w tym zakresie została zawarta w dniu 18 grudnia 2019 r. Pozwana użyczała powodowi powierzchnię magazynową, z uwagi na fakt, iż przed siedzibą powoda zamontowano słupki blokujące rozładunek pojazdów wielkogabarytowych, dostarczających towar dla powoda.

Na podstawie umowy z dnia 5 czerwca 2020 r. S. R. wniósł prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo S. R. (...) do spółki prawa niemieckiego (...) w zamian za udziały w podwyższonym kapitale zakładowym spółki. W wyniku wniesienia przedsiębiorstwa do spółki, na (...) przeszły wszystkie prawa, w tym wierzytelności przysługujące S. R.. Zmiana została zarejestrowana w Rejestrze Handlowym dotyczącym spółki (...) prowadzonym przez Sąd Rejonowy w Duisburgu w dniu 1 września 2020 r. Powód poinformował pozwaną o przejęciu pismem z dnia 15 października 2020 r.

W dniu 2 marca 2020 r. strony podpisały umowę o świadczenie usług obsługi sprzedaży telefonicznej i mailowej w języku niemieckim, do której sporządzono aneks nr (...)
w dniu 1 maja 2020 r. Na mocy umowy, pozwana zobowiązała się świadczyć na rzecz powoda w/w usługę odpłatnie za wynagrodzeniem w kwocie 11 000 euro miesięcznie. Pracowników pozwanej w tym zakresie szkoliła J. K. (1), później również P. N. i P. R.. Mieli się oni zajmować przygotowywaniem ofert, odbieraniem telefonów, doradztwem klientom, obsługiwać reklamacje i zwroty.

W dniu 3 kwietnia 2020 r. strony zawarły umowę o współpracy handlowej. Na mocy tej umowy strona powodowa zobowiązała się od pozwanej nabywać towary z aktualnej oferty sprzedażowej (...) Sp. z o.o. z/s w Z.. W ramach współpracy powód zobowiązał się do nabywania na zasadach wyłączności od pozwanej klimatyzatory marki (...)
i marki (...). Jednocześnie celem zabezpieczenia interesów pozwanej, strony ustaliły, że powód zapłaci karę umowną w kwocie 500 000 zł w przypadku naruszenia wskazanego wyżej zobowiązania wynikającego z przyznanego mu prawa wyłączności w sprzedaży opisanych klimatyzatorów na rzecz powoda. Umowa została zawarta na 3 lata, w praktyce nie była realizowana.

Przed zawarciem umów pozwanej z powodem z 2 marca i 3 kwietnia 2020 r., pozwana sprowadzała w własnym imieniu urządzenia do klimatyzacji marek (...) i (...), których to firm jest autoryzowanym przedstawicielem od lipca 2019 r.

W ramach współpracy z firmą (...) powód zakupił w dniu 11 marca 2020 r. urządzenia do klimatyzacji, do którego wystawiono fakturę proforma nr 758 na łączną kwotę 13 987,85 euro. Urządzenia zostały dostarczone pozwanej do siedziby w B.. Z tytułu dokonanej transakcji powód wystawił dokument zlecenia o nr (...) oraz fakturę nr (...) na kwotę 14 527,83 euro. Pozwana uiściła tę kwotę w dniu 4 czerwca 2020 r.

W dniu 31 marca 2020 r. powód złożył zamówienie w spółce (...) sp.j.
w W. na zakup urządzeń do klimatyzacji marki (...). Korespondencję prowadził
z ramienia powoda D. R.. Urządzenia zostały objęte wystawioną przez (...) sp.j. fakturą o nr (...) z dnia 31 marca 2020 r. na łączną kwotę 40 295,20 euro i przygotowane do wysyłki. Powód uiścił należność względem dostawcy w dniu 31 marca 2020 r. Pozwana zorganizowała transport przewoźnikiem (...) i odebrała urządzenia
z siedziby dostawcy (...) sp. j. do magazynu przy ul. (...) w B.. Zamówienie zostało dostarczone w dniu 10 kwietnia 2020 r. W dniu 6 maja 2020 r. powód wystawił pozwanej zlecenie o nr (...) i następnie fakturę o nr (...) na kwotę 42 110 euro, w związku z dokonaną sprzedażą powyższych urządzeń.

W dniu 21 kwietnia 2020 r. powód złożył w firmie (...) M. K.dwa zamówienia, tj.: zamówienie nr (...) dotyczące urządzeń do klimatyzacji marki (...) oraz (...), zamówienie (...) dotyczące urządzeń do klimatyzacji marki (...). W dniu 23 kwietnia 2020 r. przedstawiciel firmy (...)- D. M. poinformowała pracowników powoda, że zamówione urządzenia są gotowe do odbioru oraz poprosiła o zorganizowanie transportu w następnym dniu. Powyższa wiadomość została przesłana również do przedstawiciela spółki(...) G. Ż. za pośrednictwem komunikatora M. T. C.. Dostawa została zrealizowana z magazynu (...)
w P. do magazynu pozwanej do B. za pośrednictwem firmy spedycyjnej (...) sp. z o.o. w T.. Zamówienie zostało dostarczone w dniu 28 kwietnia 2020 r.
Z tytułu sprzedaży firma (...) wystawiła w dniu 23 kwietnia 2020 r. dwie faktury: fakturę (...) na kwotę 176 600 zł oraz fakturę nr (...) na kwotę 3550 euro, obie z terminem płatności do dnia 23 maja 2020 r. Powód uiścił należność wynikającą
z powyższych faktur w dniach 8 maja 2020 r., 28 maja 2020 r. oraz 4 czerwca 2020 r.,
w międzyczasie wystawiając zlecenia o nr (...), (...) oraz (...), a także faktury sprzedażowe o nr (...) z dnia 27 kwietnia 2020 r. na kwotę 39 800 euro oraz nr (...) z dnia 29 lipca 2020 r. na kwotę 4200 euro.

W dniu 24 kwietnia 2020 r. w firmie (...), zamówienie o nr (...)
w imieniu powoda złożył D. R.. Zamówienie dotyczyło urządzeń do klimatyzacji marki (...). Z tytułu zamówienia firma (...) wystawiła fakturę o nr (...) na kwotę 154 504 zł, która została opłacona przez powoda w dniu
3 czerwca 2020 r. Urządzenia zostały dostarczone do siedziby pozwanej w B.
z magazynu firmy (...) przewoźnikiem (...). Z tytułu sprzedaży powód wystawił w dniu 29 lipca 2020 r. zlecenie o nr (...) oraz fakturę nr (...) na łączną kwotę 45 436,57 euro.

W dniu 5 maja 2020 r. przedstawiciel pozwanej prowadził korespondencję z J. K. (2) za pośrednictwem M. T. dotyczącą urządzeń (...). Zamówione urządzenia zostały doręczone pozwanej za pośrednictwem przewoźnika (...) w dniu 11 maja 2020 r. Powód z tytułu sprzedaży wystawił w dniu 18 maja 2020 r. dokument zamówienia o nr (...) i następnie w dniu 23 lipca 2020 r. fakturę o nr (...) na kwotę 4075 euro.

W dniu 8 maja 2020 r. powód złożył w spółce (...) sp. z o.o. z K. zamówienie na zakup urządzeń do klimatyzacji marki (...). Z tytułu złożonego zamówienia została wystawiona faktura proforma nr(...) na kwotę 3476,60 euro. Urządzenia dostarczono z magazynu (...) do magazynu pozwanej, za pośrednictwem firmy spedycyjnej (...) w dniu 15 maja 2020 r. W związku ze sprzedażą powód wystawił pozwanej dokument zlecenia o nr (...) z dnia 11 maja 2020 r., a w dniu 14 maja 2020 r. - fakturę nr (...) na kwotę 3600 euro. Pozwana w dniu 4 czerwca 2020 r. dokonała zapłaty na rzecz powoda.

W dniu 22 maja 2020 r. D. R., działając w imieniu powoda złożył
w firmie (...) zamówienie na urządzenia do klimatyzacji marki (...). Zamówienie zostało oznaczone numerem (...), a z tytułu sprzedaży firma (...) wystawiła w dniu 25 maja 2020 r. fakturę o nr (...) na kwotę 76 500 zł, która została opłacona przez powoda w dniu 18 czerwca 2020 r. Urządzenia zostały dostarczone do siedziby pozwanej z magazynu (...) za pośrednictwem firmy spedycyjnej (...) w dniu 28 maja 2020 r. Powód z tytułu sprzedaży w dniu 26 maja 2020 r. wystawił zlecenie o nr (...) oraz fakturę o nr (...) na kwotę 18 000 euro.

W dniach 28 maja 2020 r. i 1 czerwca 2020 r. D. R., działając w imieniu powoda, złożył w firmie (...) zamówienie na urządzenia do klimatyzacji marki (...) oraz (...). Zamówienie zostało oznaczone przez firmę (...) nr (...) (4 szt. urządzeń (...) i 2 szt. (...)) oraz (...) (urządzenia (...)).
Z tytułu sprzedaży firma (...) wystawiła w dniu 5 czerwca 2020 r. fakturę nr (...) na kwotę 188 100 zł, dotycząca zamówienia nr (...)
z terminem płatności do dnia 5 lipca 2020 r. oraz w dniu 8 czerwca 2020 roku fakturę nr (...) na kwotę 127 715 zł, dotyczącą zamówienia nr (...)
z terminem płatności do dnia 8 lipca 2020 r. Należności wynikające z pierwszej faktury, tj.
o nr (...) zostały uiszczone przez powoda w dniach 15 i 27 lipca 2020 r.,
a z drugiej faktury – w dniu 6 lipca 2020 r. Po otrzymaniu informacji od D. M.
o gotowości zamówienia do odbioru, powód powiadomił o tym fakcie przedstawiciela pozwanej za pośrednictwem komunikatora M. T. C.. Urządzenia zostały dostarczone do pozwanej bezpośrednio z magazynu (...) za pośrednictwem firmy spedycyjnej (...). Realizacja zamówień została podzielona i była dokonywana w 2 turach, tj. w dniach 4-9 czerwca 2020 r. oraz 10-12 czerwca 2020 r. W dniu 8 czerwca 2020 r. powód wystawił pozwanej do pierwszego zamówienia zlecenie o nr (...), a także fakturę o nr (...) na kwotę 46 250 euro. Następnie w dniu 29 lipca 2020 r. powód wystawił pozwanej, w związku z realizacją drugiego zamówienia, zlecenie (...) i fakturę nr (...) na kwotę 35 150 euro.

W dniu 3 czerwca 2020 r. powód dokonał zakupu urządzeń do klimatyzacji marki (...) w firmie (...). Zamówienie zostało oznaczone nr (...),
a z tytułu sprzedaży firma (...) wystawiła fakturę nr (...) na kwotę 101 025 zł z terminem zapłaty do dnia 2 sierpnia 2020 r. Urządzenia objęte zamówieniem zostały dostarczone do siedziby pozwanej w B. bezpośrednio z magazynu (...) za pośrednictwem firmy spedycyjnej (...) w dniu 16 czerwca 2020 r. W związku ze sprzedażą powód wystawił pozwanej zlecenie o nr (...) z dnia 4 czerwca 2020 r. oraz fakturę o nr (...) na kwotę 24 335 euro. Należność została uiszczona przez pozwaną w dniu
9 czerwca 2020 r.

Powód kilkukrotnie nabywał w miesiącach czerwiec-lipiec 2020 r. w firmie (...) urządzenia do klimatyzacji różnych marek, w tym (...), (...), (...) oraz (...).

W dniach 23 lipca 2020 r. oraz 3 sierpnia 2020 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwot z zaległych faktur o nr (...), (...), (...),(...), (...), (...), (...) i (...)w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, wskazując jednocześnie, że brak płatności spowoduje skierowanie sprawy na drogę sądową.

W dniu 10 sierpnia 2020 r. pozwana przesłała powodowi przedsądowe (ostateczne) wezwanie do zapłaty kwoty 11 000 euro. Była to łączna kwota za wystawione w miesiącu lipcu 2020 r., dwie faktury VAT ewidencjonujące usługę z umowy o świadczenie usług obsługi sprzedaży telefonicznej i mailowej w języku niemieckim z dnia 2 marca 2020 r., tj. fakturę VAT nr (...) na kwotę 5500 euro oraz fakturę VAT nr (...) na kwotę 5500 euro. Również w dniu 10 sierpnia 2020 r. pozwana przesłała powodowi wezwanie do zapłaty kwoty 500 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w terminie 3 dni od dnia otrzymania pisma tytułem kary umownej za ponowne złamanie postanowień umowy z dnia 3 kwietnia 2020 r., tj. zaopatrywanie się
w klimatyzatory marki (...) i (...)od innych podmiotów, z pominięciem pozwanej.

W dniu 10 sierpnia 2020 r. w związku z brakiem realizacji umowy z 2 marca 2020 r., S. R. wypowiedział umowę w trybie natychmiastowym, jako przyczyny wypowiedzenia umowy wskazując: brak realizacji przez spółkę (...) od lipca 2020 r. usług w zakresie obsługi reklamacji i zwrotów, tj. niewykonywanie kluczowego zakresu umowy; brak dostatecznej wiedzy pracowników realizujących umowę po stronie spółki (...) na temat produktów firmy (...), co dotychczas skutkowało wykonywaniem obowiązków przez spółkę (...) na poziomie niesatysfakcjonującym firmy (...); wykonywanie przez spółkę (...) świadczeń o tożsamym charakterze, jak obowiązki wynikające z umowy z dnia 2 marca 2020 r. na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną względem działalności firmy (...), tj. (...); utratę zaufania do spółki (...) skutkująca brakiem możliwości dalszego powierzania spółce (...) obsługi sprzedaży produktów, w tym obsługi reklamacji i zwrotów.

Pismem z dnia 27 sierpnia 2020 r. pozwana dokonała potrącenia części należności dochodzonej przez powoda w ramach niniejszego postępowania z karą umową nałożoną na powoda przez pozwaną na podstawie umowy o współpracy handlowej z dnia 3 kwietnia 2020 r. oraz z należnościami wynikającymi z umowy o świadczenie usług obsługi telefonicznej
i mailowej z dnia 2 marca 2020 r. Pismo to zostało przesłane powodowi również drogą mailową.

W sierpniu oraz wrześniu 2020 r. pozwana wystawiła powodowi następujące faktury VAT: nr (...) z dnia 10 sierpnia 2020 r. na kwotę 2650 euro dotyczącą poniesionych kosztów związanych z transportem urządzeń objętych współpracą handlową; nr (...) z dnia 10 sierpnia 2020 r. na kwotę 5500 euro obejmującą wynagrodzenie pozwanej z tytułu kosztów usługi za okres 16 lipca 2020 – 31 lipca 2020 r.; nr (...) z dnia 18 sierpnia 2020 r. wystawioną na kwotę 5500 euro obejmującą wynagrodzenie pozwanej z tytułu kosztów usługi za okres 1 sierpnia 2020 – 15 sierpnia 2020 r.; nr (...) z dnia 02 września 2020 r. wystawioną na kwotę 5500 euro obejmującą wynagrodzenie pozwanej z tytułu kosztów usługi za okres 16 sierpnia 2020 – 31 sierpnia 2020 r.

W dniu 1 października 2020 r. powód wezwał pozwaną do wydanie w terminie 7 dni serwera, z którego pozwana korzystała przy okazji składania zamówień, zawierającego także bazę danych powoda. Serwer umożliwiał pozwanej dostęp do systemów informatycznych oraz informacji handlowych powoda, włącznie z przetwarzaniem danych. Miało to związek
z przejęciem danych handlowych powoda przez pozwaną, a tym samym pozwana stała się konkurencją dla powoda. Serwer został powodowi wydany w dniu 13 listopada 2020 r.

Na wstępie rozważań prawnych Sąd Okręgowy wyjaśnił, że sprawa została na wniosek powoda rozpoznana z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych (art. 458 ⁶ k.p.c.). Dodał, że mimo nie wydania formalnego postanowienia
w tym zakresie, w dniu 11 grudnia 2020 r. dokonano zawiadomienia w trybie art. 196 k.p.c.
a następnie, za zgodą strony pozwanej postanowieniem z dnia 19 marca 2021 r. stwierdzono wstąpienie do procesu nowego powoda w miejsce poprzedniego. Wskazał także Sąd Okręgowy, że postanowienie o rozpoznaniu sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych zostało wydane w dniu 21 października 2021 r.

Sąd Okręgowy omówił także następstwo prawne (...) w D. wobec S. R.. W tym zakresie, jak wskazał, powód S. R. złożył akt notarialny z dnia 5 czerwca 2020 r. na mocy którego wniósł majątek prowadzonego przedsiębiorstwa ze wszystkimi aktywami i pasywami do spółki (...)
w D. w trybie § 123 ust. 3 i § 152 niemieckiej ustawy o przekształceniach na GmbH. Wskazał, że dlatego postanowieniem, z dnia 11 grudnia 2020 r. dokonano zawiadomienia
w trybie art. 196 k.p.c. a następnie, za zgodą strony pozwanej postanowieniem z dnia 19 marca 2021 r. stwierdzono wstąpienie do procesu nowego powoda w miejsce poprzedniego.

Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwana zarzucała, że powód nie wykazał zasadności dochodzonego roszczenia, że nie uzgodniła z powodem ceny sprzedaży, że powód nie wykazał w jaki sposób dokonał przeliczenia zapłaconej ceny w złotych na euro i że strony nie uzgadniały płatności w euro a cena miała być równa cenie zakupu urządzenia u dostawcy powoda.

Sąd Okręgowy wskazał, że powód dochodził zapłaty kwoty 39 800 euro i kwoty 4200 euro z tytułu faktur (...) i (...) oraz że pozwana przyjmując średni kurs euro na dzień wystawienia faktury wskazała, że może zostać obciążona z pierwszej faktury do kwoty 39 070 euro i uznała zobowiązanie z drugiej faktury do kwoty 3 550 euro. Sąd Okręgowy wskazał dalej, że powód dochodził zapłaty kwoty 42 110 euro z tytułu faktury nr (...) oraz że pozwana uznała zobowiązanie z tej faktury do kwoty 40 295,20 euro. Sąd Okręgowy wskazał także, że powód dochodził zapłaty kwoty 45 436,57 euro z tytułu faktury (...)
i że pozwana przyjmując średni kurs euro na dzień wystawienia faktury wskazała, że może zostać obciążona z tej faktury do kwoty 35 114,54 euro. Sąd Okręgowy wskazał dalej, że powód dochodził zapłaty kwoty 18 000 euro z tytułu faktur RE (...) oraz że pozwana przyjmując średni kurs euro na dzień wystawienia faktury wskazała, że może zostać obciążona z tej faktury do kwoty 17 075,89 euro. Sąd Okręgowy wskazał również, że powód dochodził zapłaty kwoty 46 250 euro i kwoty 35 150 euro z tytułu faktur (...) i (...) oraz że pozwana przyjmując średni kurs euro na dzień wystawienia faktury wskazała, że może zostać obciążona z pierwszej faktury do kwoty 42 556,56 euro i z drugiej faktury do kwoty 29 026,13 euro. Dalej Sąd Okręgowy wskazał, ze powód dochodził zapłaty kwoty 4075 euro z tytułu faktur (...) i w tym zakresie pozwana w całości zakwestionowała roszczenie wskazując, ze przedstawione dokumenty nie wykazują jego zasadności roszczenia.

Sąd Okręgowy przywołał ogólną regułę dowodową z art. 6 k.c. zgodnie z którą to na powodzie spoczywał w całości obowiązek wykazania istnienia i wysokości dochodzonych roszczeń. Sąd Okręgowy stwierdził, że realnych dowodów w tym zakresie nie zastąpią twierdzenia powoda o wzajemnym zaufaniu i o tym, że pozwana musiała wiedzieć
o wytworzonych dokumentach. Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwana zakwestionowała konkretne fakty, które winien wykazać powód a tymi faktami było ustalenie o wysokości marży stosowanej w rozliczeniach stron i zasadności oraz sposobu przeliczenia tych należności na euro i wskazane przez powoda terminy wymagalności. Dodał, że pozwana zakwestionowała również pozwany zakup ujęty w jednej ze wskazanych przez powoda faktur.

Sąd Okręgowy podkreślił, że w tym zakresie powód sam przyznał, że ustalenia stron odnośnie marży nie zostały w żaden sposób udokumentowane i że poza zeznaniami własnymi i członka rodziny nie przedstawił powód żadnych dowodów na potwierdzenie istnienia takich ustaleń. Dlatego w tym zakresie Sąd Okręgowy podzielił stanowisko pozwanej.

Sąd Okręgowy ocenił, biorąc pod uwagę charakter współpracy stron i fakt, że współpraca ta miała przede wszystkim na celu zapewnienie powodowi powierzchni magazynowych, za uzasadnione twierdzenia strony pozwanej o braku podstaw do naliczania marży.

Sąd Okręgowy podkreślił odnośnie waluty w jakiej wystawiono faktury, że powód jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność na terenie Niemiec. Stąd nie ma podstaw w ocenie tego Sądu do kwestionowania wystawiania faktur w walucie tam obowiązującej. Sąd
I instancji stwierdził, że jeśli chodzi o zasady przeliczania należności z waluty polskiej na euro to powód w sposób przekonujący nie uzasadnił stosowanego kursu. Stąd i w tym zakresie Sąd Okręgowy podzielił stanowisko pozwanej. Sąd Okręgowy uznał, że powód wykazał istnienie dochodzonych wierzytelności w zakresie faktur (...) i (...) do kwoty 39 070 euro i do kwoty 3550 euro, faktury (...) do kwoty 40 295,20 euro, faktury (...) do kwoty 35 114,54 euro, faktury (...) do kwoty 17 075,89 euro, faktur (...) i (...) do kwoty 42 556,56 euro i do kwoty 29 026,13 euro. Sąd Okręgowy stwierdził, że w pozostałym zakresie powód nie wykazał istnienia i wysokości swego roszczenia.

Sąd Okręgowy wskazał dalej, że jeżeli chodzi o terminy wymagalności poszczególnych należności, to jak wynikało z zeznań S. R. termin płatności ustalony przez strony wynosił 60 dni a pozwana wskazywała, że termin ustalono na 90 dni.

Sąd Okręgowy ocenił, że było w zasadzie niesporne między stronami, że obowiązywał przedłużony termin płatności. Sąd Okręgowy wskazał, że biorąc pod uwagę charakter współpracy stron i fakt, że jak zeznał pozwany, sprzedawany towar tak czy siak miał wrócić do klientów powoda za uzasadnione należy uznać twierdzenia pozwanej o 90 dniowym terminie płatności. Sąd I instancji wskazał, że skoro niesporne było, że obowiązywał przedłużony termin płatności a powód nie wykazał konkretnych ustaleń stron w tym zakresie to, biorąc pod uwagę charakter ówczesnej współpracy stron, oparł się w tym zakresie na stanowisku pozwanej. Sąd Okręgowy ustalił, że terminy wymagalności poszczególnych faktur winny wynosić: faktura (...) na dzień 27 lipca 2020 r., faktura(...)na dzień
6 sierpnia 2020 r., faktura (...) na dzień 26 sierpnia 2020 r., faktura(...) na dzień 8 września 2020 r., faktura (...) na dzień 23 października 2020 r., faktura (...) na dzień 29 października 2020 r., faktura (...) na dzień 29 października 2020 r., faktura (...) na dzień 29 października 2020 r.

Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powoda jest uzasadnione z faktury(...) do kwoty 39 070 euro wymagalnej na dzień 27 lipca 2020 r., z faktury (...)do kwoty 40 295,20 euro wymagalnej na dzień 6 sierpnia 2020 r., z faktury (...) do kwoty 17 075,89 euro wymagalnej na dzień 26 sierpnia 2020 r., z faktury(...) 42 556,56 euro wymagalnej na dzień 8 września 2020 r., z faktury (...) 026,13 euro wymagalnej na dzień 29 października 2020 r., z faktury (...) 3550 euro wymagalnej na dzień 29 października 2020 r., z faktury (...) do kwoty 35 114,54 euro wymagalnej na dzień 29 października 2020 r.

Sąd Okręgowy wskazał dalej, że zgodnie z art. 203 ¹ k.p.c. podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanej z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanej jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanej.

Sąd I instancji odnosząc się do zarzutu potrącenia należności z tytułu kary umownej naliczonej na podstawie umowy z dnia 3 kwietnia 2020 r. za naruszenie nabywania na zasadach wyłączności od pozwanej klimatyzatorów marki (...)i (...), wskazał że formalnie wierzytelność ta spełniała warunki z art. 203 ^{( 1)} k.p.c., gdyż została uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanej. Sąd Okręgowy uznał, że pozwana nie złożyła dokumentu wykazującego obciążenie powoda karami umownymi przedstawionymi do potrącenia a złożyła jedynie wezwanie do zapłaty obejmujące jedną z tych kar a wezwanie to nie precyzuje za jakie konkretne zdarzenie nałożono karę. Sąd Okręgowy stwierdził, że nie sposób uznać, że pozwana wykazała skuteczne nałożenie kary na powoda. Sąd Okręgowy podkreślił, że pozwana nie wykazała, aby obciążenie karami lub wskazane wezwanie doręczono powodowi przed doręczeniem mu oświadczenia o potrąceniu. Jak wskazał Sąd I instancji wątpliwości więc budzi to, czy do potrącenia pozwana przedstawiła wymagalne należności.

Niezależnie od tego Sąd Okręgowy wskazał, że oświadczenie o potrąceniu nie obejmowało wszystkich wierzytelności powoda objętych pozwem i w części jedynie sygnalizowało przyszłe potrącenie. Jak ocenił Sąd Okręgowy w końcu sporne między stronami było również i to czy zaistniały podstawy do obciążenia powoda karami. Sąd Okręgowy podkreślił, że powód w piśmie z dnia 30 listopada 2020 r. wskazywał na wadliwość zapisów umowy dotyczących naliczenia kar oraz podnosił, że wola stron umowy nie było określenie zasad współpracy ale udzielenie swoistych referencji pozwanemu przez powoda.

Sąd Okręgowy podzielił zarzuty powoda. Uznał, że słusznie powód wskazywał na fakt uczestniczenia D. R. w działalności gospodarczej powoda i specyfikę ich relacji i że prawidłowo zidentyfikował wadliwości zapisów umownych dotyczących naliczenia kary umownej.

Sąd Okręgowy wskazał dalej, że gdyby nawet pozwana skutecznie obciążyła powoda karą umowną, to wymagałaby ona miarkowania zgodnie z art. 484 § 2 k.c. jako rażąco wygórowana w stosunku do ewentualnie poniesionej przez pozwaną szkody. Stwierdził, że ewentualną szkodą pozwanej byłby utracony zysk ze sprzedaży, który w zakresie transakcji wykazanych przez pozwaną pozostaje w rażącej dysproporcji do naliczonej kary. Sąd Okręgowy wskazał dalej, że w przypadku gdyby uznał, że istniały podstawy do naliczenia kar, winny one ulec miarkowaniu do kwoty nie wyższej niż 50 000 zł. Stwierdził, że kwota ta pozostaje w odpowiednim stosunku do ewentualnie poniesionej szkody i wypełnia inne funkcje kary umownej.

Sąd Okręgowy odnosząc się do zarzutu potrącenia z należnościami
z tytułu wynagrodzenia za świadczone usługi w kwocie 11 000 euro ocenił, że przedstawiona do potrącenia wierzytelność nie wynikała z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, ani nie była wierzytelnością niesporną. Sąd Okręgowy ocenił, że formalnie wierzytelność ta spełniała warunki z art. 203 ¹ k.p.c. gdyż została uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanej. Sąd Okręgowy uznał, że pozwana nie wykazała jednakże istnienia tej wierzytelności. Wskazał, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że przynajmniej od połowy czerwca 2020 r. proces współpracy stron ulegał rozkładowi. Dodał dalej Sąd I instancji, że na skutek nieporozumień pomiędzy S. i D. R., pracownicy pozwanej zaprzestali na przełomie czerwca i lipca świadczenia usług na rzecz powoda. Wskazał także Sąd Okręgowy, że z zaświadczenia sporządzonego przez pozwaną nie wynika aby pracownicy zatrudnieni do obsługi umowy otrzymali wynagrodzenia za okres po czerwcu 2020 r. Jak ocenił Sąd I instancji, nie zostało wykazane do kiedy pozwana faktycznie wykonywała umowę i za jaki konkretnie okres pozwanej należało się jeszcze wynagrodzenie z umowy, a ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pozwanej. Dlatego w tym zakresie uznał Sąd Okręgowy, że pozwana nie wykazała istnienia wierzytelności przedstawionych do potrącenia. Niezależnie od tego Sąd Okręgowy wskazał, że oświadczenie o potraceniu nie obejmowało wszystkich wierzytelności powoda objętych pozwem a w części jedynie sygnalizowało przyszłe potrącenie.

Sąd Okręgowy wskazał także, że pozwana podniosła zarzut potrącenia z należnością objętą sporem swej wzajemnej należności w kwocie 19 150 euro wynikającej z faktur nr (...) z dnia 10 sierpnia 2020 r., (...) z dnia 10 sierpnia 2020 r., (...)/ (...) z dnia 18 sierpnia 2020 r. i faktury nr (...) z dnia 2 września 2020 r. Sąd Okręgowy ocenił, że tak sformułowany zarzut potracenia nie spełniał warunków z art. 203 ¹ § 1 k.p.c. Wskazał, że przedstawiona do potrącenia wierzytelność nie wynikała z tego samego stosunku prawnej co wierzytelność dochodzona przez powoda, ani nie była wierzytelnością niesporną, ani nie było podstaw do przyjęcia, że została uprawdopodobniona dokumentem nie pochodzącym wyłącznie od pozwanej. Sąd Okręgowy wskazał dalej, że w tym zakresie przedstawiła pozwana jedynie wystawione przez siebie faktury. Dodał, że faktury te dotyczyły w części usługi sprzedaży telefonicznej i mailowej za okres po dokonaniu przez powoda wypowiedzenia umowy a w części innych usług. Sąd Okręgowy stwierdził, że niezależnie więc od faktu, że omawiany zarzut potracenia nie spełniał warunków z art. 203 ¹ § 1 k.p.c. to pozwana nie wykazała istnienia przedstawionych do potracenia wierzytelności.

Sąd Okręgowy opierając się na treści art. 535 k.c. orzekł jak w punkcie 1. wyroku.
O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z art. 481 k.c. oraz art. 7 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.
W pozostałej części powództwo jako nieuzasadnione oddalił. O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z art. 100 k.p.c. rozkładając je między stronami.

W apelacji od powyższego wyroku pozwana zaskarżyła go w części dotyczącej pkt 1.
i 3. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie:

1.  art. 203 ¹ § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że treść tej normy stoi na przeszkodzie uwzględnieniu zarzutów odnoszących się do wykazania nieistnienia roszczenia powódki na skutek oświadczenia z dnia 27 sierpnia 2020 r. o potrąceniu należności przysługującej pozwanej z tytułu kary umownej w kwocie 1 000 000 zł, tj. 226 757,37 euro i z tytułu wynagrodzenia za świadczone usługi w kwocie 11 000 euro i pominięciu, że zarzut potrącenia został zgłoszony w sprzeciwie od nakazu zapłaty a do wzajemnego skompensowania należności doszło najpóźniej z dniem doręczenia stronie powodowej tego sprzeciwu;

2.  art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie dowolnej i wybiórczej a nie swobodnej
i wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego przejawiającej się
w przyjęciu, że pozwana nie wykazała istnienia wierzytelności w postaci kary umownej w kwocie 1 000 000 zł, tj. 226 757,37 euro i z tytułu wynagrodzenia za świadczone usługi w kwocie 11 000 euro;

3.  art. 484 § 2 k.c. poprzez uznanie, że zachodzą podstawy do miarkowania ustalonej pomiędzy stronami kary umownej.

Mając na uwadze powyższe zarzuty pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje. Ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania.

Powódka w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja pozwanej podlegała oddaleniu.

Wbrew zarzutom apelacji pozwanej, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił fakty niezbędne dla wydania rozstrzygnięcia w sprawie. Ustalenia te w całości Sąd Apelacyjny podzielił, co czyni zbędnym ich powtarzanie.

Ustalając stan faktyczny Sąd Okręgowy nie dopuścił się zarzucanego mu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Skuteczne postawienie zarzutu obrazy tego przepisu polega na wykazaniu, że Sąd I instancji rażąco naruszył ustanowione w tym przepisie zasady oceny wiarygodności
i mocy dowodów, a także, że naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2000 r., I CKN 1169/99 i z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CK 17/00). Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów opartej na własnym przekonaniu. Nie oznacza to wszakże dowolności. Dokonując tej oceny Sąd związany jest zasadami logiki
i doświadczenia, a wyciągnięte wnioski muszą wynikać z materiału dowodowego. Takiej oceny Sąd Okręgowy dokonał. Wbrew zarzutom skarżącej Sąd Okręgowy nie przekroczył wyznaczonej w ten sposób granic swobody oceny dowodów, ani nie zaniechał dokonania wszechstronnego rozważenia okoliczności sprawy. Przy tym, jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd pierwszej instancji wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne
z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów
i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko bowiem w przypadku, gdy brak jest logiki
w wiązaniu wniosków z dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00).

Jak wynikało z zeznań świadka P. R. pracownicy pozwanej mieli obsługiwać telefonicznie klientów firmy (...), odbierać telefony, doradzać klientom
i obsługiwać reklamacje i zwroty. Świadek zeznała, że ponieważ pracownicy pozwanej nie wykonywali faktycznie obsługi reklamacji i zdarzało się bardzo dużo błędów, to pracownicy strony powodowej musieli dokonywać korekty rachunków klientom. W efekcie zasadnie Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwana nie wykazała zakresu realizacji umowy w ramach której wystawiła faktury, co czyni niewykazaną co do zasady przedstawioną z tego tytułu należność do potrącenia. Przywołane zaś przez pozwaną w treści apelacji zeznania świadków nie przeczą powyższemu stwierdzeniu Sądu Okręgowego, przeciwnie potwierdzają, że pracownicy pozwanej nie realizowali zwrotów i reklamacji odsyłając je do realizacji pracownikom powoda.

W konsekwencji reguły określające swobodną ocenę dowodów, o której mowa w art. 233 § 1 k.p.c., nie zostały naruszone przez Sąd I instancji. Wyprowadzone przezeń wnioski są logiczne, nie stoją sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego i mają podstawy
w zebranym materiale dowodowym. Czyni to nieuprawnionym zarzut błędnych ustaleń faktycznych.

Niezasadnymi okazały się także zarzuty apelacji dotyczące naruszenia art. 203 ¹ k.p.c. sprowadzające się do braku uwzględnienia przez Sąd Okręgowy zarzutu potrącenia zgłoszonego przez pozwaną. Przepis art. 203 ¹ k.p.c. w aktualnie obowiązującym brzmieniu dopuszcza zgłoszenie zarzutu potrącenia, które wynika z tego samego stosunku prawnego. Przepis ten dopuszcza także zgłoszenie zarzutu potrącenia z innego stosunku prawnego, jednakże pod warunkiem, że roszczenie to nie jest sporne albo zostało uprawdopodobnione dokumentem nie pochodzącym wyłącznie od pozwanego.

Zarzut potrącenia należy do środków obrony pozwanego i stanowi zarzut
o charakterze merytorycznym (materialnym) (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2005 r., sygn. III CZP 56/05, OSNC 2006/7-8, poz. 119). Celem tego zarzutu jest w rzeczywistości zgłoszenie twierdzenia, że na skutek zdarzenia w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości niższej).

W aktualnym stanie prawnym przepis art. 203 ¹ k.p.c. normuje procesową możliwość badania zarzutu potrącenia i to niezalenie od tego, czy oświadczenie o charakterze materialnoprawnym zostało zgłoszone jednocześnie z zarzutem procesowym, czy też wcześniej. W konsekwencji może okazać się, że w konkretnej sytuacji zarzut ten nie wywoła skutku procesowego, gdyż nie będzie w ogóle podlegał rozpoznaniu, pomimo że samo oświadczenie o potrąceniu będzie złożone skutecznie i wywoła skutki materialnoprawne. Taką sytuację ustawodawca wprost dopuszcza co wynika z treści art. 203 ¹ k.p.c. w zw. z art. art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Zatem zarzut ten w zakresie, w jakim nie może być rozpoznany zgodnie z art. 203 ¹ k.p.c., może być wyłącznie przedmiotem odrębnego powództwa wytoczonego na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Zarzut dotyczący potrącenia kary umownej w kwocie 100 000 zł pozwana wywodziła z umowy o współpracy handlowej z dnia 3 kwietnia 2020 r. dotyczącej zaopatrywania się przez przedsiębiorstwo S. R. w klimatyzatory marki (...) i (...) wyłącznie od pozwanej. Zarzut zaś potrącenia kwoty 11 000 euro z umowy z dnia 2 marca 2020 r. o świadczenie usług obsługi sprzedaży telefonicznej i mailowej. Pozew zaś dotyczył współpracy w ramach której S. R. sprzedawał pozwanej urządzenia do klimatyzacji a pozwana miała zapłacić jej cenę, czyli umów sprzedaży, w których sprzedawcą był powód a kupującym pozwana. Tym samym wierzytelność dochodzona przez powoda,
a następnie przez jego następcę prawnego, dotyczyła innego stosunku prawnego niż wierzytelności przedstawione przez pozwaną do potrącenia, które to wierzytelności dotyczyły dwóch odmiennych i odrębnie uregulowanych w przeciwieństwie do stosunku prawnego objętego pozwem umów. Wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, która może być podstawą zarzutu potrącenia, to wierzytelność, której źródłem jest bowiem dokładnie ten sam stosunek prawny, tj. ta sama umowa, to samo zdarzenie wywołujące szkodę (O. M. Piaskowska, K. Panfil [w:] M. Kuchnio, A. Majchrowska, J. Parafianowicz, A. Partyk, A. Rutkowska, D. Rutkowski, A. Turczyn, O. M. Piaskowska, K. Panfil, Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023, art. 203 ^{( 1)}).

Nie ulega wątpliwości, że wierzytelności zgłoszone do potrącenia przez pozwaną były sporne, skoro strona powodowa kwestionowała je zarówno co do zasady, jak i co do wysokości.

W przypadku wierzytelności wynikających z umowy z dnia 2 marca 2020 r.
o świadczenie usług obsługi sprzedaży telefonicznej i mailowej wierzytelność pozwanej objęta zarzutem potrącenia nie została wykazana przez pozwaną obciążoną w tym zakresie ciężarem dowodu wynikającym z art. 6 k.c. co do zasady i wysokości, o czym już mowa była wcześniej. Sąd Apelacyjny w całości w tym zakresie podzielił ocenę prawną Sądu Okręgowego, co czyni zbytecznym jej ponowne przywoływanie.

Przedstawienie do potrącenia kary umownej wynikającej z umowy o współpracy handlowej z dnia 3 kwietnia 2020 r. dotyczącej zaopatrywania się przez przedsiębiorstwo S. R. w klimatyzatory marki (...) i (...) wyłącznie od pozwanej również nie mogło odnieść oczekiwanego skutku.

Strona powodowa zarzuciła, że pozwana nie posiadała na stanie urządzeń marki (...) i (...) i dlatego nie mogła od niej dokonać ich zakupu. Pozwana nie wykazała zaś okoliczności przeciwnej. Jak wynika przy tym z zeznań świadka M. M. zamówienia w firmie (...) składał także D. R. w okresie od marca do czerwca 2020 r. Jak natomiast wynika ze zgormadzonych w aktach sprawy dokumentów, D. R. w imieniu powoda złożył także zamówienie na urządzenia marek, których miała dotyczyć umowa o współpracy handlowej z dnia 3 kwietnia 2020 r. /k. 98 akt/. Co prawda D. R. zaprzeczył, by dokonywał w imieniu powoda takich zamówień, jednakże jego zeznania w tej materii uznać należy za gołosłowne. Nie sposób uznać, jak wskazują to zasady doświadczenia życiowego, by przy pomocy adresu e-mail D. R. ktokolwiek inny miał za jego pośrednictwem dokonywać zamówień, w sytuacji gdy dostęp do imiennego adresu e-mail winien być zabezpieczony. W tej sytuacji uznać należy roszczenie
z tytułu kary umownej za sprzeczne z art. 5 k.c. jako naruszające zasady współżycia społecznego, rozumiane jako zasady uczciwego obrotu skoro ta sama osoba w imieniu powoda dokonała zamówienia urządzeń z obejściem umowy o współpracy handlowej
a obecnie działając w imieniu pozwanej domaga się z tytułu naruszeń umowy zapłaty kary umownej i skoro pozwana nie wykazała by dysponowała urządzeniami, które mógłby u niej zakupić powód.

Strony umowy o współpracy handlowej z dnia 3 kwietnia 2020 r. postanowiły w § 3 tej umowy, że w przypadku niewykonania przedmiotu umowy opisanego w § 1 powód miał zapłacić na rzecz pozwanej karę umowna w wysokości 500 000 zł. Umowa ta została zawarta na czas określony 36 miesięcy co wynika z § 2 umowy. Strony przy tym nie wskazały
w treści umowy czy podstawę do naliczenia kary w pełnej wysokości ma stanowić jednorazowa transakcja obejmująca zakup kilku klimatyzatorów, czy też kara ma być naliczana za zakup jednego klimatyzatora, bądź dotyczyć wszystkich zakupów z okresu umowy.

W tym zakresie sposobu rozumienia umowy nie wyjaśniły zgodne zeznania stron. Świadek S. R. wskazywał wręcz, że umowa miała na celu pomoc pozwanej
w stosunkach gospodarczych z innymi podmiotami a pozwana, o czym już mowa było wyżej, nie posiadała na stanie urządzeń będących przedmiotem umowy, wobec czego umowa nie mogła być wykonywana.

Zgodnie z treścią art. 65 § 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W myśl zaś art. 65 § 2 k.c. w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Norma art. 65 k.c. zawiera zatem ogólne reguły wykładni oświadczeń woli (umów). Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95 (OSNC 1995, nr 5, poz. 168) przyjął na tle tego przepisu tzw. kombinowaną metodę wykładni. Kombinowana metoda wykładni przyznaje pierwszeństwo - w wypadku oświadczeń woli składanych innej osobie - temu znaczeniu oświadczenia woli, które rzeczywiście nadały mu obie strony w chwili jego złożenia (subiektywny wzorzec wykładni). Podstawą tego pierwszeństwa jest zawarty w art. 65 § 2 nakaz badania raczej, jaki był zgodny zamiar stron umowy, aniżeli opierania się na dosłownym brzmieniu umowy. To, jak strony, składając oświadczenie woli, rozumiały je można wykazywać zarówno za pomocą dowodu
z przesłuchania stron, jak i innych środków dowodowych (zob. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 5 marca 2008 r., sygn. akt V CSK 418/17).

W niniejszej sprawie strony umowy różnie rozumiały treść złożonego oświadczenia dotyczącego kary umownej. W takiej sytuacji za prawnie wiążące - zgodnie
z kombinowaną metodą wykładni - należy uznać znaczenie oświadczenia woli ustalone według wzorca obiektywnego.

Ustalając powyższe znaczenie oświadczenia woli należy zacząć od sensu wynikającego z reguł językowych. Odwołując się do tych reguł trzeba wskazać, iż w § 3 umowy z dnia 3 kwietnia 2020 r. strony przewidziały zapłatę kary umownej a nie kar umownych, stosując liczbę pojedynczą słowa kara a nie liczbę mnogą. Skoro zaś umowa była zgodnie z jej § 2 zawarta na okres 36 miesięcy należy uznać, że kara umowna w wysokości 500 000 zł dotyczyć może jedynie całego okresu wykonywania umowy a nie poszczególnych zakupów dokonanych z uchybieniem § 1 umowy. Takiemu rozumieniu treści umowy nie sprzeciwia się jej cel, którym nie było samo karanie kupującego ale gwarancja zapewnienia zakupów klimatyzatorów konkretnych marek przez określony w umowie czas.

Jak więc wskazują zasady wykładni językowej strony nie określiły, by umowa przewidywała zapłatę kar umownych. Przeciwnie, wykładnia językowa umowy wskazuje, iż naliczona może być jedna kara umowna w związku z uchybieniem warunkom umowy. Pozwana obciążona w tym zakresie ciężarem dowodu wynikającym z art. 6 k.c. nie wykazała, by stronie powodowej miał być znany inny sposób rozumienia treści umowy mogący skutkować uprawnieniem pozwanej do naliczania wielu kar umownych. W efekcie należy uznać, że umowa stron zgodnie z przeprowadzoną wyżej wykładnią oświadczeń woli stron nie przewidywała, by kary umowne mogły być naliczane w związku z każdorazowym zakupem określonych w umowie urządzeń.

Na podzielenie w tej sytuacji nie zasługiwał także zarzut dotyczący naruszenia art. 484 § 2 k.c. Nawet przy założeniu, że pozwana miałaby uprawnienie do naliczenia kary umownej, czy wręcz kar umownych wobec pozwanej, słusznie Sąd Okręgowy uznał, że kara określona umową jest rażąco wygórowana wobec rażącej dysproporcji między poniesioną ewentualnie szkodą a wysokością kary umownej. Zatem nawet gdyby istniały przesłanki do przyjęcia podstaw do naliczenia kary umownej zgodzić się należy w pełni z argumentacją Sądu Okręgowego, która nie wymaga wobec tego powtarzania, co do tego że powinna ona wówczas ulec miarkowaniu do kwoty 50 000 zł. Przy tym jeżeli kara umowna w wysokości 500 000 zł miała dotyczyć całego 36-miesięcznego okresu obowiązywania umowy wówczas na jeden miesiąc przypadałaby kara w kwocie około 13 889 zł (500 000 zł : 36 = 13 888,88 zł). W tej sytuacji zmiarkowanie ewentualnej kary umownej do kwoty 50 000 zł w pełni również w ocenie Sądu Apelacyjnego odpowiadałoby funkcjom tejże kary wynikającym z art. 483 k.c.

Wobec tego apelacja pozwanej podlegała oddaleniu, o czym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. art. 15 zzs ¹ ust.1 pkt.4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r.
o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020r., poz. 1842 ze zm.).

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i § 2 pkt. 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018r., poz. 265 ze zm.).

SSA Barbara Konińska