Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2016r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Olga Gornowicz-Owczarek
Sędziowie:	SSA Janusz Kiercz SO del. Arkadiusz Przybyło (spr.)
Protokolant:	Anna Fic

po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2016r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Województwa (...)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w U.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 3 czerwca 2015r., sygn. akt XIV GC 552/14

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO del. Arkadiusz Przybyło

SSA Olga Gornowicz-Owczarek

SSA Janusz Kiercz

Sygn. akt V ACa 706/15

UZASADNIENIE

Powód (...)
w T. w likwidacji wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 116.225,95 zł tytułem zapłaty odsetek za zwłokę w płatności oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu,
w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że zwarł z pozwanym umowy najmu pomieszczeń
nr (...), w ramach której miesięczny czynsz miał być płatny do 7 dni od daty otrzymania faktury oraz nr (...)/0P, w ramach której czynsz miał być płatny do 10-go każdego miesiąca „z góry" w czasie trwania umowy. Należności te zostały zajęte przez komorników sądowych prowadzących postępowania egzekucyjne przeciwko powodowi. Pozwany
nie przekazywał kwot czynszu komornikom ani do depozytu sądowego, co powiększało należności powoda z postępowań egzekucyjnych, na podstawie których zostały dokonane
te zajęcia. Dopiero w dniu 2 lipca 2013 r. pozwany dokonał wpłaty należności na konto komornika. W związku z tym powód naliczył pozwanemu odsetki z tytułu opóźnienia
w płatności czynszu, której to należności, pomimo wezwań do zapłaty, pozwany
nie uregulował.

Nakazem zapłaty z dnia 15 lipca 2014 r., sygn. akt XIV GNc 566/14, wydanym
w postępowaniu upominawczym Sąd Okręgowy w Katowicach uwzględnił żądanie powoda
w całości, nadto nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa
- Sądu Okręgowego w Katowicach kwotę 1.453 zł tytułem zwrotu 1/4 opłaty
od pozwu, od której powód był zwolniony.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany (...) Spółka Akcyjna
w U. zaskarżył nakaz zapłaty w całości i wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Podniósł, że roszczenie powoda nie zasługuje na uwzględnienie. Wierzytelności przysługujące powodowi w stosunku do pozwanego o zapłatę czynszu najmu podlegały zajęciu w toku egzekucji prowadzonych przeciwko powodowi. Konsekwencją takiego zajęcia był między innymi zakaz uiszczania świadczenia dłużnikowi egzekwowanemu, do czego dłużnik zajętej wierzytelności jest wzywany przez komornika wraz z poleceniem przekazania świadczenia komornikowi lub do depozytu sądowego. Wyboru sposobu spełnienia świadczenia dokonuje komornik, w wezwaniu zatem winien on wskazać, czy dłużnik zajętej wierzytelności świadczenie należne od niego dłużnikowi egzekwowanemu ma złożyć komornikowi, czy też do depozytu sądowego. W przedmiotowej sprawie komornik nie kierował do pozwanego, jako do dłużnika zajętej wierzytelności, wezwania do złożenia należnego od niego świadczenia
do depozytu sądowego, albowiem nie zachodziły ku temu przesłanki. Pozwany, jako dłużnik zajętej wierzytelności nie mógł przekazać świadczenia komornikowi wcześniej niż to uczynił, ze względu na zaistniały zbieg egzekucji. Wobec wielości zajęć komorniczych dokonywanych przez różnych komorników, a przy tym w części później odwoływanych czy ograniczanych, powstały u niego wątpliwości co do tego, jakie kwoty ma świadczyć na rzecz poszczególnych komorników i na poczet których zajęć. W związku z tym pozwany zwracał się do komorników z prośbami o wskazanie komornika właściwego do prowadzenia egzekucji przeciwko powodowi, wyrażając chęć jak naj szybszej wpłaty należności Prośby swe wielokrotnie ponawiał, jednak pozostawały one bez odpowiedzi. Stwierdził, iż z uwagi na objęcie wierzytelności z tytułu czynszu najmu zajęciem komorniczym, pozwany nie mógł przekazać należności bezpośrednio powodowi (wierzycielowi), a komornikowi - dopiero po ustaleniu organu właściwego do egzekucji. Nie istniał prawny powód złożenia do depozytu sądowego, albowiem wierzyciel był znany.

W piśmie procesowym z dnia 27 stycznia 2015 r. powód wniósł między innymi
o przeprowadzenie szeregu dowodów, w tym z zeznań komorników sądowych na okoliczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko powodowi z wierzytelności przysługujących od pozwanego, w szczególności na okoliczności wzywania pozwanego
do spełnienia świadczenia oraz uchylania się pozwanego od wpłacenia zajętych kwot na konto Komornika. Stwierdził powód między innymi, że dowody te wskazują na fakt powstania zwłoki w płatności należności, skutkującej odsetkami za zwłokę, objętych postępowaniami egzekucyjnymi, po stronie powoda w niniejszym postępowaniu, którego przyczyną jest zwłoka pozwanego w płatnościach na rzecz komorników, należności które na podstawie umowy najmu były wymagalne.

Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2015 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 116.225,95 zł (pkt 1 wyroku) oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2 wyroku), zaś w pkt 3 wyroku nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 5.812 zł tytułem zwrotu opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony.

W pisemnym uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy, po przedstawieniu stanowisk stron w sprawie, zważył, że dochodzone pozwem roszczenie obejmuje odsetki od należności czynszowych z tytułu najmu pomieszczeń zgodnie z umową najmu nr (...) z dnia
1 października 2007 r., a uzasadniając żądanie powód wskazał, iż podstawa do naliczenia odsetek zaistniała w związku z opóźnieniem pozwanego w zapłacie należności z tytułu czynszu najmu. Należność tę pozwany przekazał w dniu 2 lipca 2013 r. na rachunek komornika. Wskazał dalej Sąd Okręgowy, że przeprowadził dowody z przesłuchania Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Tychach A. K. na okoliczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko powodowi z wierzytelności przysługujących
od pozwanego, w szczególności na okoliczności wzywania pozwanego do spełnienia świadczenia oraz uchylania się pozwanego od wpłacenia zajętych kwot na konto komornika. Dowód wskazuje na fakt powstania zwłoki w płatności należności, skutkującej odsetkami
za zwłokę, objętych postępowaniami egzekucyjnymi, po stronie powoda w niniejszym postępowaniu, którego przyczyną jest zwłoka pozwanego w płatnościach na rzecz komorników, należności które na podstawie umowy najmu były wymagalne.

Wskazał dalej Sąd pierwszej instancji, że przepisy dotyczące egzekucji nie zwierają takiego zwolnienia, aby konieczność dokonywania wpłat na rzecz komorników sądowych bądź złożenia sumy do depozytu sądowego, wobec zbiegu egzekucji zwalniały pozwanego
z konieczności dokonywania spłat. Żaden z komorników nie zwolnił pozwanego z obowiązku wpłaty należności na swoje konto, wpłata na rzecz dowolnego z komorników, za uprzednim poinformowaniem pozostałych komorników zwalniała pozwanego ze zobowiązania wynikającego z umowy najmu i powodowała, zgodnie z treścią art. 808 k.p.c., zwolnienie powoda z jego zobowiązań egzekwowanych przez komorników. Pozwany winien uregulować należność wcześniej, dokonując wpłaty komornikowi, ewentualnie składając ją do depozytu sądowego.

Podniesiono dalej, że wierzytelności przysługujące powodowi w stosunku
do pozwanego o zapłatę czynszu najmu podlegały zajęciu w toku egzekucji prowadzonych przeciwko powodowi. Wyboru sposobu spełnienia świadczenia dokonuje komornik,
w wezwaniu zatem winien on wskazać, czy dłużnik zajętej wierzytelności świadczenie należne od niego dłużnikowi egzekwowanemu ma złożyć komornikowi, czy też do depozytu sądowego W przedmiotowej sprawie komornik nie kierował do pozwanego, jako do dłużnika zajętej wierzytelności, wezwania do złożenia należnego od niego świadczenia do depozytu sądowego, albowiem nie zachodziły ku temu przesłanki. Zatem to od pozwanego zależało, kiedy należności czynszowe z tytułu najmu pomieszczeń ureguluje.

O kosztach procesu orzekł Sąd Okręgowy zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik procesu unormowaną w art. 98 § 1 i art. 99 k.p.c., w myśl której strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne
do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiodła strona pozwana, zaskarżając wyrok w całości i wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, ewentualnie o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa
i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Apelujący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi w pierwszej kolejności nierozpoznanie istoty sprawy, wyrażające się w:

- nieprzeprowadzeniu oceny okoliczności faktycznych stanowiących przesłanki zastosowania norm materialnych do oceny roszczenia powoda,

- oparciu rozstrzygnięcia o wybiórcze uwzględnienie i wybiórczą ocenę dowodu
z przesłuchania Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Tychach A. K., przy jednoczesnym pominięciu pozostałej części materiału dowodowego, w tym twierdzeń i dowodów z dokumentów oraz zeznań świadka B. R.,
na okoliczność powodów niedokonania przez pozwanego przed dniem 2 lipca 2013 r. spłaty objętej zajęciami egzekucyjnymi należności przypadającej od pozwanego, jako poddłużnika powodowi, jako dłużnikowi egzekwowanemu,

- niewyjaśnieniu powodów stwierdzenia, iż pozwany dopuścił się zwłoki w płatnościach
ww. należności,

- nieprzeprowadzeniu dowodów dopuszczonych postanowieniami dowodowymi Sądu
na okoliczności przez Sąd wskazane,

co skutkuje koniecznością przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Skarżący nadto zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie prawa procesowego, a to:

- art. 3 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 235 § 1 k.p.c. w zw. z art. 236 k.p.c. w związku z art. 316 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. i w zw. z 227 k.p.c. przez naruszenie zasad postępowania w zakresie kontradyktoryjności, bezpośredniości i równości stron, skutkiem orzekania o żądaniu strony powodowej, mimo nie przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego;

- art. 236 k.p.c. i art. 240 § 1 k.p.c. w zw. z art. 235 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. oraz
w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. polegające na nieprzeprowadzeniu postępowania dowodowego zgodnie z postanowieniami o opuszczeniu dowodu, co do okoliczności istotnych dla rozpoznania sprawy,

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c., wyrażające się w braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, na okoliczności mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, w następstwie dokonania niepełnej, wybiórczej oceny materiału dowodowego i pominięciu części materiału dowodowego,

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. w zw. art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.
w zw. z art. 232 k.p.c. i art. 3 k.p.c. wyrażając się w pominięciu i nieprzeprowadzeniu oceny dowodów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, zebranych w sprawie
i istniejących w chwili orzekania, a w konsekwencji brak dostatecznego wyjaśnienia okoliczności spornych, a zwłaszcza:

a) pominięciu i nie przeprowadzeniu oceny dowodów z dokumentów dołączonych
do sprzeciwu od nakazu zapłaty,

b) pominięcia i nie przeprowadzeniu oceny zeznań świadka B. R. przesłuchanej na rozprawie w dniu 27 maja 2015 r., zeznającej w szczególności na okoliczności dotyczące przyczyn niedokonania przez pozwanego zapłaty należności przed dniem 2 lipca 2013 r.,

- art. 808 k.p.c., art. 852 § 1 i 2 k.p.c., art. 862 § 1 k.p.c., art. 881 § 1 k.p.c., art. 1024 § 1 pkt 4 k.p.c., art. 1029 § 1 k.p.c., art. 1033 § 1 k.p.c. i art. 1042 k.p.c. w zw. z art. 896 § 1 ust. 2 k.p.c., poprzez stwierdzenie po stronie pozwanego obowiązku złożenia przedmiotu świadczenia
do depozytu sądowego, podczas gdy przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego jako surogatu wykonania zobowiązania w sensie materialnoprawnym, a żaden z przepisów prawa procesowego obowiązku takiego na pozwanego nie nakładał.

W zakresie naruszenia prawa materialnego pozwana spółka zarzuciła naruszenie przepisów:

- art. 463 k.c. w zw. z art. 465 § 3 k.c. w zw. z art. 467 k.c. w zw. z art. 470 k.c.
w zw. z art. 486 § 1 k.c. w zw. z art. 381 § 2 k.c. w zw. z art. 896 k.p.c. poprzez niezasadne przyjęcie, iż pozwany mógł złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego, podczas
gdy nie zachodziła ku temu żadna z przesłanek przewidzianych przepisami Kodeksu cywilnego,

- art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie oraz pominięcie i nieprzeprowadzenie oceny szczególnych okoliczności sprawy uzasadniających uznanie żądania powoda za sprzeczne
z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 20 kwietnia 2016 r. strona pozwana podniosła zarzut nieważności postępowania przed Sądem Okręgowym z uwagi na wykreślenie powodowej strony z Krajowego Rejestru Sądowego w styczniu 2015 r., natomiast pełnomocnik Województwa (...) wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, nadto wskazując, że kwestie następstwa prawnego zostały wykazane przedłożonymi do akt dokumentami, przy czym pozwana nie kwestionowała prawomocności wykreślenia powoda wnoszącego pozew z Krajowego Rejestru Sądowego, jak i wskazano pełnomocnikowi pozwanej na treść postanowienia Sądu Rejonowego Katowice-Wschód
w Katowicach z dnia 30 stycznia 2015 r. i podstawy wykreślenia, które zostało złożone
na pierwszym posiedzeniu rozprawy przed Sądem Okręgowym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Na wstępie wskazać należy, że już w toku postępowania przed Sądem Okręgowym doszło na skutek sukcesji generalnej do zmiany strony powodowej, a mianowicie w miejsce dotychczasowego powoda (...)w T. w likwidacji weszło Województwo (...), jako ogólny następca prawny.

Uchwałą Sejmiku Województwa (...) z dnia 10 marca 2014 r., nr (...) podjęto decyzję o likwidacji (...)w T. z terminem zakończenia likwidacji na dzień 31 października 2014r. (uchwała – k. 9, 12 akt). Na podstawie uchwały Zarządu Województwa (...) z dnia
18 grudnia 2014 r., nr (...) w sprawie zatwierdzenia sprawozdania końcowego
z likwidacji Sąd Rejonowy Katowice –Wschód w Katowicach postawieniem z dnia 30 stycznia 2015 r., sygn. KA. VIII NS-REJ.KRS/(...) wykreślił powoda z Krajowego Rejestru Sądowego, które uprawomocniło się (postanowienie – k. 446).

Zgodnie z art. 60 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (j.t.:Dz.U.2015.618 ze zm.) likwidacja samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej następuje w drodze rozporządzenia, zarządzenia albo uchwały właściwego organu podmiotu tworzącego, zaś w myśl ust. 3 rozporządzenie, zarządzenie albo uchwała o likwidacji samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej stanowi podstawę do jego wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego z dniem zakończenia likwidacji.

Z kolei art. 61 przywołanej ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. stanowi, iż zobowiązania
i należności samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej po jego likwidacji stają się zobowiązaniami i należnościami Skarbu Państwa albo uczelni medycznej, albo właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Przepis zdania pierwszego stosuje się odpowiednio
do mienia.

We wskazanym w zdaniu poprzednim art. 61 ustawodawca wprowadził zasadę przejęcia
w całości zobowiązań i należności likwidowanego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej przez odpowiednio Skarb Państwa, właściwą jednostkę samorządu terytorialnego albo uczelnię medyczną. Nie budzi przy tym wątpliwości, że chodzi tu o przejęcie zobowiązań i należności przez Skarb Państwa, właściwą jednostkę samorządu terytorialnego, albo uczelnię medyczną, będącą podmiotem tworzącym, pomimo iż stwierdzenie to nie wynika wprost
z przepisu. Zgodnie z generalną zasadą wyrażaną w omawianym przepisie podmiot tworzący
z mocy samego prawa i z chwilą zakończenia likwidacji samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej nabywa z mocy prawa wszystkie należności takiego podmiotu, które stają się należnościami podmiotu tworzącego.

Nie było spornym w sprawie, że w okresie sądowego dochodzenia wierzytelności organem założycielskim powodowego samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej było Województwo (...) jako jednostka samorządu terytorialnego, którego też Sejmik podjął uchwałę o likwidacji powoda, zaś Zarząd Województwa (...) podjął uchwałę
o zatwierdzeniu sprawozdania z likwidacji, co było ostatecznie podstawą wykreślenia dotychczasowego powoda z Krajowego Rejestru Sądowego.

Skoro Województwo (...) nabyło z mocy ustawy, w drodze sukcesji uniwersalnej, wierzytelności dotychczasowego powoda, to w konsekwencji nastąpiła sukcesja procesowa
i Województwo (...) wstąpiło do postępowania sądowego.

Wskazać należy, że z zapisu rozprawy z dnia 2 marca 2015 r. ( zapis- k. 450 akt) wynika,
iż na pierwsze posiedzenie rozprawy stawił się pełnomocnik Województwa (...) i złożył pełnomocnictwo procesowe udzielone przez ten podmiot oraz postanowienie o wykreśleniu dotychczasowego powoda z Krajowego Rejestru Sądowego, które uprawomocniło się
i wyraźnie wskazał, że wstępuje do procesu w imieniu Województwa (...) - podmiotu tworzącego powoda na podstawie art. 61 ustawy o działalności leczniczej, a następnie reprezentował Województwo (...) przecz cały okres postępowania pierwszoinstancyjnego.

Stwierdzić należało więc, że Województwo (...), które wstąpiło z mocy prawa
do postępowania pierwszoinstancyjnego było należycie reprezentowane w tym postępowaniu
i mimo błędnego oznaczania strony powodowej w protokołach rozpraw oraz w samym wyroku, nie wpływało to na ważność postępowania, w związku z czym zarzut nieważności postępowania podniesiony przez stronę pozwaną nie znajdował uzasadnienia prawnego w treści art. 379 k.p.c.

Sąd Apelacyjny nie stwierdził też, aby zachodziły inne przesłanki nieważności postępowania przed Sądem Okręgowym.

Odnosząc się do apelacji pozwanej wskazać należy, że okazała się ona uzasadniona
w stopniu prowadzącym do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy
do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

W pierwszej kolejności mając na względzie, że strona powodowa w apelacji zarzucała naruszenie prawa procesowego oraz materialnego, należało rozpoznać zarzuty dotyczące naruszenia procedury cywilnej, ponieważ ocena zasadności naruszenia prawa materialnego może być dokonana dopiero po stwierdzeniu, że postępowanie nie jest obarczone brakami uniemożliwiającymi kontrolę zaskarżonego orzeczenia, brakami prowadzącymi
do nierozpoznania istoty sprawy oraz czy ustalenia stanowiące podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku dokonane zostały prawidłowo, to jest zgodnie z przepisami prawa procesowego.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. stwierdzić należy, iż przyjmuje się powszechnie w judykaturze, iż zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.c. może być zasadny tylko wtedy, gdy treść uzasadnienia Sądu pierwszej instancji uniemożliwia w postępowaniu odwoławczym dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub nie pozwala na jego kontrolę w ramach apelacji. Naruszenie przepisu, określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu (art. 328 § 2 k.p.c.), może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2001 r. sygn. akt V CKN 606/00, Lex nr 53116). O obrazie przepisu art. 328 § 2 k.p.c. świadczy dopiero wykazanie, że uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia pozbawione jest konkretnych elementów, o których mowa w art. 328 § 2 k.p.c.,
jak również wpływu takiego naruszenia na kontrolę treści rozstrzygnięcia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 lipca 2015 r., II PK 282/14, LEX nr 1771522, wyrok Sądu Najwyższego
z 17 grudnia 2014 r., I BU 5/14, LEX nr 1621285 i przywołane w uzasadnieniach orzecznictwo Sądu Najwyższego). Wskazać także trzeba, że jeśli uzasadnienie wyroku nie zawiera wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia poprzez ustalenie faktów, które sąd uznał
za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej lub wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku
z przytoczeniem przepisów prawa, wówczas orzeczenie podlega uchyleniu, zaś sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpoznania (por. wyrok SN z dnia 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07, M. Prawn. 2007/17/930).

Przenosząc wyżej zaprezentowane poglądy na kanwę niniejszej sprawy wskazać należy, że Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku, po przedstawieniu stanowisk stron w sprawie, wskazał, że dochodzone roszczenie pozwem obejmuje odsetki od należności czynszowych
z tytułu najmu pomieszczeń zgodnie z umową najmu nr (...), następnie zaprezentował stanowisko powoda, a dalej wskazał, iż należności czynszowe pozwany przekazał komornikowi w dniu 2 lipca 2013 r. Następnie z dowodu z zeznań świadka A. K. Sąd Okręgowy wyprowadził wniosek, że istniał „…fakt powstania zwłoki
w płatności należności, skutkującej odsetkami za zwłokę, objętych postępowaniami egzekucyjnymi, po stronie powoda w niniejszym postępowaniu, którego przyczyną jest zwłoka pozwanego w płatnościach na rzecz komorników, należności które na podstawie umowy najmu były wymagalne.”. Wskazano też, że żaden z komorników nie zwolnił pozwanego z obowiązku wpłaty należności na swoje konto, a także że wierzytelności przysługujące w stosunku
do pozwanego o zapłatę czynszu najmu podlegały zajęciu w toku egzekucji prowadzonych przeciwko powodowi.

Mając na uwadze fragmentaryczność przytoczeń faktycznych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku można było stwierdzić, że w istocie Sąd pierwszej instancji nie dokonał ustaleń faktycznych, przy czym nie wskazał żadnych dowodów, na których się oparł, w ogóle nie oceniał wiarygodności dowodów, a w samym uzasadnieniu nie wskazano przepisów prawa uzasadniających żądanie powoda, gdyż za taki przepis nie mógł być uznany przywołany przepis art. 808 k.p.c., jak i nie wyjaśniono podstawy prawnej wyroku.

Zasadnym należało zatem uznać zarzut pozwanej w zakresie naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 328 § 2 k.p.c. i to w sposób, który uniemożliwiał kontrolę instancyjną orzeczenia, gdyż nie jest możliwym ocena ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego, których w zasadzie brak, co uniemożliwiało dokonanie subsumcji właściwych przepisów prawa materialnego, której też nie dokonano, w związku z czym również kontrola instancyjna zastosowanych przepisów prawa materialnego jest niemożliwa, jak i brak jest możliwości subsumpcji prawa na etapie postępowania apelacyjnego z uwagi na brak ustaleń faktycznych.

Należy też wskazać, że w pisemnych motywach wyroku nie wyjaśniono z jakich przyczyn nie uwzględniono wniosków dowodowych strony powodowej zawartych w piśmie procesowym z dnia 27 stycznia 2015 r. (k. 440-442 akt) w zakresie zobowiązania wskazanego komornika do przedłożenia dokumentu rozliczenia oraz dowodu z dokumentów
w wymienionych aktach postępowań egzekucyjnych oraz wniosku strony pozwanej w zakresie dopuszczenia dowodu z dokumentów znajdujących się w wymienionych aktach postępowań egzekucyjnych (k. 46 akt).

Brak możliwości dokonania kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku przez sąd drugiej instancji, nawet w systemie apelacji pełnej, w której sąd odwoławczy jest sądem merytorycznym, winien prowadzić, zdaniem Sądu Apelacyjnego, do uchylenia wyroku,
gdyż tego rodzaju sytuacja prowadzi do oceny, że nie rozpoznano istoty sprawy w rozumieniu art. 368 § 4 k.p.c.

W myśl powszechnego stanowiska judykatury przez nierozpoznanie istoty sprawy należy przede wszystkim rozumieć niezbadanie podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia.
O sytuacji takiej można mówić, jeżeli np. sąd nie wniknął w całokształt okoliczności sprawy, ponieważ pozostając w mylnym przekonaniu ograniczył się do zbadania jedynie kwestii legitymacji procesowej jednej ze stron lub kwestii przedawnienia, w związku z czym przedwcześnie oddalił powództwo albo jeżeli zaniechał zbadania merytorycznych zarzutów pozwanego, związanych z ewentualną wierzytelnością wzajemną, przysługującą pozwanemu wobec powoda. Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi również w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji dokonał oceny prawnej roszczenia bez oparcia jej o właściwie ustaloną podstawę faktyczną i w sprawie zachodzi potrzeba poczynienia po raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych. Skorzystanie w takim wypadku z możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji godziłoby w zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego, zagwarantowaną w art. 176 Konstytucji (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, OSNIC 2013/5/68, postanowienie Sądu Najwyższego
z 7 października 2015 r., I CZ 68/15, Lex nr 1930435 i przywołane w uzasadnieniu ostatniego z postanowień orzecznictwo Sądu Najwyższego).

W niniejszej sprawie brak w istocie jakichkolwiek, podstawowych ustaleń Sądu Okręgowego pozwalających na ocenę żądania powoda. Dokonywanie tych ustaleń w całości przez Sąd Apelacyjny i ich ocena prawna pozbawiałaby obie strony możliwości kwestionowania podstawy faktycznej, a tym samym naruszałaby wskazywaną zasadę dwuinstancyjności.

Ostatecznie stwierdzić należało, że Sąd pierwszej instancji nie orzekł o istocie sprawy,
co uzasadniało uchylenie zaskarżonego orzeczenia.

W sytuacji nierozpoznania istoty sprawy zbędnym i przedwczesnym było odnoszenie się do pozostałych zarzutów naruszenia prawa procesowego i w konsekwencji prawa materialnego podniesionych w apelacji pozwanej, skoro zaskarżony wyrok, stosownie
do art. 386 § 4 k.p.c., podlegał uchyleniu, a sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania.

Wskazać też należy, że nie była możliwym ocena, czy Sąd Okręgowy orzekał
o odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej z tytułu zwłoki w spełnieniu świadczenia pieniężnego, co jest możliwym w oparciu o art. 481 § 3 k.c., czy też jedynie o odsetkach
za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, przy czym w tym zakresie niejasne jest też stanowisko strony powodowej. Z jednej strony powód wskazywał na powiększanie się zobowiązań odsetkowych powoda względem jego wierzycieli egzekwujących z uwagi
na nieprzekazanie w terminie przez pozwaną, jako trzeciodłużnika należności czynszowych powoda względem pozwanej komornikowi, który dokonał zajęcia wierzytelności, co wynika częściowo z pozwu, a także z pisma procesowego powoda z dnia 27 stycznia 2015 r., w którym zgłoszono wnioski dowodowe nakierowane na wykazanie tych okoliczności faktycznych,
a z drugiej odwołuje się powodowa strona do okoliczność naliczenia pozwanej odsetek z tytułu opóźnienia płatności czynszu najmu należnego na podstawie dwóch umów najmu. Również
na rozprawie w dniu 2 marca 2015 r. pełnomocnik następcy prawnego powoda wskazywał
na zwłokę pozwanej w przekazaniu wierzytelności na rzecz komorników, co naraziło powódkę na konieczność zapłaty odsetek w postępowaniach egzekucyjnych, które były naliczone
w związku z tym, że należność nie wpłynęła na konto komorników, a jednocześnie wskazał,
że widzi w tym związek przyczynowy i domaga się odsetek za zwłokę w płatnościach czynszowych, jak i podobne stanowisko zajął na rozprawie dnia 27 maja 2015 r.
Niewątpliwie różne są podstawy faktyczne i prawne żądania odsetek za opóźnienie
w spełnieniu świadczenia pieniężnego i żądania odszkodowania za zwłokę w spełnieniu świadczenia pieniężnego, i w tym zakresie należało sprecyzować podstawę faktyczną żądania pozwu, która determinuje nie tylko zakres postępowania dowodowego, przedmiot rozstrzygnięcia ale i powagę rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c. ), czy stan zawisłości sporu
(art. 192 pkt 1 k.p.c.). Do powoda, jako osoby wszczynającej postępowanie należy, poza kwotowym określeniem żądania, wskazanie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Żądanie powództwa określa bowiem nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna. W realiach niniejszej sprawy, w której powód, wskazuje
na odpowiedzialność z różnych podstaw koniecznym jest sprecyzowanie podstaw faktycznych żądania pozwu, tak aby można określić zakres rozpoznania i orzekania w sprawie. W toku procesu możliwe to jest z inicjatywy przewodniczącego, który w trybie art. 212 k.p.c.
ma obowiązek dążyć do tego, aby strony przytoczyły lub uzupełniły twierdzenia oraz udzieliły wyjaśnień w zakresie niezbędnym dla prawidłowego ustalenia podstawy faktycznej dochodzonych roszczeń. Ustalając okoliczności sporne lub fakty przyznane sąd może określić okoliczności faktyczne sporne między stronami, okoliczności stanowiące podstawę faktyczną żądania pozwu, a jest to także konieczne w celu podjęcia stosownej obrony przez pozwanego oraz w celu zakreślenia przez sąd granic rozpoznania sprawy.

Należy również w toku ponownego postępowania podjąć decyzje procesowe
co do nierozpoznanych wniosków dowodowych stron.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy dokona stosownych ustaleń faktycznych w oparciu o przeprowadzone dowody, oceniając ich wiarygodność i moc w myśl reguł
z art. 233 § 1 k.p.c., a w oparciu o dokonane ustalenia Sąd pierwszoinstancyjny winien dokonać analizy prawnej roszczenia powoda i właściwej subsumcji prawa. Rozważenia też,
w przypadku uznania prawa podmiotowego powoda, wymagać będzie zarzut pozwanej wywodzony z treści art. 5 k.c.

Jak już wskazano, nierozpoznania przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy skutkowało uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., z pozostawieniem rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego Sądowi Okręgowemu w oparciu o art. 108 § 2 k.p.c.

SSO del. Arkadiusz Przybyło SSA Olga Gornowicz-Owczarek SSA Janusz Kiercz

(...)

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)