Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2013r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Zofia Kołaczyk
Sędziowie:	SA Urszula Bożałkińska SA Anna Tabak (spr.)
Protokolant:	Anna Fic

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2013r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko J. B. i M. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 25 kwietnia 2013r., sygn. akt XIII GC 422/11

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego J. B. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych i na rzecz pozwanego M. M. kwotę 7.217 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 553/13

UZASADNIENIE

Powódka Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. domagała się zasądzenia na jej rzecz solidarnie od pozwanych J. B. i M. M. kwoty 305.696,40 zł z ustawowymi odsetkami od kwot i dat podanych w pozwie oraz kosztów procesu – jako członków zarządu Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. wobec niespłacenia długu przez Spółkę.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu.

Pozwany J. B. podniósł następujące zarzuty: przedawnienie roszczenia, umorzenie postępowania egzekucyjnego przeciwko Spółce z przyczyn leżących po stronie powódki, powódka nie poniosłaby szkody nawet w sytuacji złożenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Pozwany M. M. zgłosił zarzut przedawnienia roszczenia, powołał się na rezygnację w dniu 8 czerwca 2004 r. z pełnionej w zarządzie funkcji, proponowanie w dniu 30 czerwca 2004 r. podjęcia uchwały w przedmiocie ogłoszenia upadłości spółki, powstanie zobowiązań w 2003 roku, gdy sytuacja spółki była dobra, zaś jej pogorszenie w 2004 roku, brak jego winy za niezłożenie w terminie wniosku o upadłość spółki, brak wykazania przez powódkę niemożności zaspokojenia się z majątku spółki – nieruchomości, brak ukończenia postępowania egzekucyjnego z nieruchomości spółki z przyczyn leżących po stronie powódki, brak wydania postanowienia o umorzeniu egzekucji wobec jej bezskuteczności, niezajmowanie się finansami spółki.

Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Katowicach:

- oddalił powództwo;

- zasądził od powódki na rzecz pozwanego J. B. kwotę 9.950,33 zł, a na rzecz pozwanego M. M. kwotę 7.217 zł tytułem kosztów postępowania.

Wydanie wyroku poprzedziły następujące ustalenia faktyczne:

Sąd Okręgowy w Bielsku – Białej wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2005 r. (sygn. V GC 245/04) zasądził od Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o. o. w K. na rzecz powodowej spółki kwotę 144.825,73 zł z ustawowymi odsetkami od wskazanych w wyroku kwot oraz koszty procesu w kwocie 12.456 zł. Na podstawie wyroku wyegzekwowano częściową należność w kwocie 4.037,48 zł.

Na podstawie powyższego tytułu wykonawczego powódka wszczęła postępowanie egzekucyjne, w piśmie z dnia 6 marca 2007 r. Komornik Sądowy Rewiru III przy Sądzie Rejonowym w Katowicach poinformował powódkę, że przeciwko spółce (...) Sp. z o.o. (dalej Spółka) prowadzone były 83 sprawy egzekucyjne, w których zadłużenie wynosiło łącznie ponad 4.181.000 zł. Plan podziału, sporządzony w dniu 14 grudnia 2007 r. przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Katowicach wskazuje, że na ten dzień przeciwko Spółce prowadzonych było 59 spraw egzekucyjnych na łączną kwotę 3.605.624,18 zł, w tym wierzycieli hipotecznych na łączną kwotę 1.311.935,31 zł. W stosunku do Spółki została m.in. wszczęta egzekucja, której przedmiotem było prawo użytkowania wieczystego działki gruntu położonej w M.. Wartość prawa użytkowania wieczystego biegły sądowy wyliczył na kwotę 984.981,64 zł, prawo użytkowania było także obciążone hipotecznie. Zgodnie z informacją Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Mikołowie z dnia 19 kwietnia 2010 r. jedynym majątkiem Spółki była wzmiankowana nieruchomość, objęta księgą wieczystą nr KW (...). Na ten dzień Spółka nie prowadziła działalności gospodarczej i nie odbierała korespondencji. Postępowanie prowadzone w miejscu siedziby Spółki – (...), okazało się bezskuteczne. Przeciwko spółce w kwietniu 2010 roku prowadzonych było 25 postępowań egzekucyjnych, na łączną kwotę 2.851.000 zł. Licytacja nieruchomości, zaplanowana na 23 grudnia 2009 r. nie doszła do skutku. Jednocześnie Komornik podkreślił, iż w przypadku sprzedaży tej nieruchomości pierwszeństwo w zaspokojeniu będą mieli wierzyciele hipoteczni Spółki. Ponadto Komornik wezwał wierzyciela tj. powódką do uzupełnienia wniosku poprzez wskazanie wszystkich uczestników postępowania pod rygorem umorzenia postępowania w trybie art. 823 k.p.c. z upływem roku od nie dokonania czynności potrzebnych do dalszego prowadzenia postępowania. Postanowieniem z dnia 11 maja 2011 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Mikołowie umorzył postępowanie egzekucyjne z opisanej nieruchomości z mocy prawa, na podstawie art. 823 k.p.c., wobec niewskazania przez wierzycieli adresów wszystkich uczestników postępowania egzekucyjnego oraz na podstawie art. 355 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. umorzył postępowanie egzekucyjne przeciwko Spółce.

Pozwany M. M. nie zajmował się sprawami finansowymi spółki, które przejął pozwany J. B.. Pozwany M. M. nadzorował budowy realizowane przez spółkę i bywało tak, że nawet przez pół roku przebywał poza siedzibą spółki.

W piśmie z dnia 8 czerwca 2004 r., skierowanym do zarządu Spółki pozwany M. M. zawarł oświadczenie o rezygnacji z funkcji członka zarządu. Na posiedzeniu Zgromadzenia Wspólników Spółki pozwany ten stwierdził, że wyniki finansowe Spółki na koniec maja 2004 r. nie rokują uzyskania dodatniego wyniku i zgłosił m.in. wnioski formalne, o podjęcie uchwał w przedmiocie ogłoszenia upadłości układowej Spółki z dniem 1 lipca 2004 r., rezygnacji M. M. z funkcji członka zarządu. Zgromadzenie odrzuciło wniosek o ogłoszenie upadłości układowej Spółki oraz nie przyjęło rezygnacji M. M. z funkcji członka zarządu.

Ujawnionymi w rejestrze członkami zarządu byli od rejestracji spółki, czyli od dnia 29 stycznia 2003 r. pozwani J. B. i M. M., z tym że pozwany M. M. został wykreślony z rejestru z dniem 7 kwietnia 2005 r.

Spółka złożyła do Sądu Rejonowego w Katowicach w dniu 31 maja 2005 r. wniosek o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, wniosek ten został zwrócony zarządzeniem z dnia 13 lipca 2005 r., jako nieodpowiadający wymogom określonym w art. 22 i 23 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Zażalenie Spółki na to zarządzenie zostało odrzucone wobec nieopłacenia zażalenia, pomimo wezwania do uiszczenia opłaty w kwocie 200 zł.

W dniu 2 września 2005 r. Spółka, reprezentowana przez dyrektora zarządu pozwanego J. B., złożyła do Sądu Rejonowego w Katowicach kolejny wniosek o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku. W uzasadnieniu wniosku wskazano m.in., że Spółka nie wykonuje znaczącej części wymagalnych zobowiązań i na dzień składania wniosku opóźnienia w wykonaniu większość zobowiązań przekraczają 4 miesiące. Zobowiązania spółki były w znaczącej części regulowane do połowy 2004 r. Wniosek ten został zwrócony zarządzeniem z dnia 18 października 2005 r., albowiem nie odpowiadał warunkom określonym w art. 22 i 23 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Spółka uzupełniła wskazane braki i wniosła o zarejestrowanie uzupełnionego wniosku pod nową sygnaturą. Wniosek został wpisany pod nową sygnaturę i następnie zwrócony zarządzeniem z dnia 4 listopada 2005 r., z uwagi na niespełnienia wymogów ustawowych. Fizyczny zwrot wniosku nastąpił na mocy zarządzenia przewodniczącego z dnia 5 stycznia 2006 r.

Powódka wezwała pozwanych J. B. i M. M. do zapłaty należności dochodzonej pozwem w dniu 14 listopada 2011 r.

W dniu 31 grudnia 2003 r. wartość zobowiązań Spółki przekraczała wartość jej majątku, a wartość tego przewyższenia wynosiła ponad 1.569.000 zł. Definitywne załamanie płynności finansowej nastąpiło w 2004 r., według stanu na 31 grudnia 2004 r. spółka nie regulowała zobowiązań w terminie. Ostatecznym terminem, do którego zarząd Spółki winien posiadać informacje o sytuacji ekonomicznej Spółki był dzień 31 marca 2004 r. i od tej daty zarząd winien był w terminie dwóch tygodni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Termin ten upłynął z dniem 14 kwietnia 2004 r. Na ten dzień nie byłoby jednakże możliwości zaspokojenia roszczenia powódki.

Ustalenia faktyczne dokonano na podstawie dowodów z dokumentów, zeznań pozwanych i opinii biegłego sądowego, której dano wiarę w całej rozciągłości.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że roszczenie powódki było nieuzasadnione, a oparte na przepisie art. 299 § 1 i 2 k.s.h.

Stwierdził, że od odpowiedzialności przewidzianej art. 299 k.s.h. członek zarządu może się uwolnić poprzez wykazanie zaistnienia jednej z przesłanek egzoneracyjnych wymienionych w § 2 art. 299 k.s.h., przy czym ciężar udowodnienia istnienia tej przesłanki spoczywa na członku zarządu.

Nie uznał Sąd za zasadny najdalej idący zarzut pozwanych o przedawnieniu roszczenia. Do przedawnienia roszczeń przeciwko członkom zarządu ma zastosowanie przepis art. 442 k.c., przewidujący w § 2 termin 3-letni, który rozpoczyna swój bieg od dnia dowiedzenia się przez wierzyciela spółki o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawy, nie wcześniej niż od dnia bezskuteczności egzekucji prowadzonej na podstawie prawomocnego tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko spółce. O szkodzie i osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia powódka uzyskała wiadomość z pisma komornika z dnia 19 kwietnia 2010 r. i od tej daty biegł termin przedawnienia.

Nie uznał Sąd pierwszoinstancyjny zarzutu pozwanego M. M. o braku jego ewentualnej odpowiedzialności wobec nie zajmowania się sprawami finansowymi spółki, gdyż przepis art. 299 k.s.h. chroniący interes wierzyciela ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być pozbawiony skuteczności przez porozumienie wspólników. Dalej Sąd stwierdził, że tylko taka sytuacja faktyczna, która rzeczywiście obiektywnie uniemożliwia członkowi zarządu w czynnościach zarządzania może uzasadniać zarzut o istnieniu okoliczności zwalniających od odpowiedzialności na podstawie art. 299 § 2 k.s.h. Takich natomiast okoliczności pozwany M. M. nie udowodnił.

Następnie Sąd pierwszoinstancyjny podał, że przesłanką egzoneracyjną jest także brak związku przyczynowego pomiędzy niezgłoszeniem przez członka zarządu wniosku o upadłość lub wszczęcie postępowania układowego, a szkodą wierzyciela spółki doznaną na skutek nieskutecznej egzekucji wobec spółki.

Pozwany członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, gdy wykaże, że wierzyciel nie uzyskałby zaspokojenia swojej wierzytelności względem spółki z powodu braku wystarczającego majątku spółki, nawet gdyby wszczęto postępowanie upadłościowe na wniosek złożony w odpowiednim czasie.

Dalej Sąd podkreślił odszkodowawczy charakter odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o., z tym, że szkoda polega na obniżeniu potencjału majątkowego spółki, a nie na bezpośrednim uszczerbku w majątku wierzyciela. Szkoda, której wyrównania może domagać się od zarządu spółki wierzyciel w razie upadłości spółki obejmuje tylko straty spowodowane spóźnionym ogłoszeniem wierzytelności.

Następnie Sąd Okręgowy podkreślił, iż z opinii biegłego wynika, iż w dniu 31 grudnia 2003 r. wartość zobowiązań spółki, której pozwani byli członkami zarządu przekroczyła wartość ich majątku o 1.569.000 zł, bilans spółki winien być sporządzony do 31 marca 2004 r., w tej dacie pozwani już winni byli posiąść wiedzę o sytuacji finansowej spółki i od tej daty biegł termin 14 dni do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, co oznacza upływ tego terminu 14 kwietnia 2004 r.

Dalej Sąd podkreślił, iż jak wynika z opinii biegłego, gdyby wniosek o upadłość spółki został złożony 14 kwietnia 2004 r., to powódka nie zostałaby w żaden sposób zaspokojona w swojej wierzytelności ze względu na niską realną wartość majątku dłużnika, wysokie zobowiązanie wobec wierzycieli z wcześniejszej kategorii.

O kosztach postępowania rozstrzygnięcie oparto na przepisie art. 98 k.p.c., 99 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego w całości został zaskarżony apelacją powódki domagającej się jego zmiany poprzez uwzględnienie w całości żądania pozwu, wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania za obie instancje.

Apelująca podniosła następujące zarzuty:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na tym, iż ustalono za właściwy czas na zgłoszenie wniosku o upadłość na 14 kwietnia 2004 r., podczas, gdy przesłanki do ogłoszenia upadłości wystąpiło co najmniej w I kwartale 2003 roku oraz ustalenie braku poniesienia przez powódkę szkody;

2.  naruszenie przepisów postępowania:

- art. 233 k.p.c. poprzez uznanie za wiarygodną w całości opinię biegłego sądowego w tym co do czasu właściwego do zgłoszenia wniosku o upadłość, wyceny majątku spółki, oszacowanie ewentualnych kosztów postępowania upadłościowego;

- art. 233 k.p.c. poprzez brak oceny nieprzedstawienia przez pozwanych dokumentów koniecznych do sporządzenia przez biegłego opinii;

3. naruszenie przepisów postępowania materialnego:

- art. 299 § 2 k.s.h. przez niewłaściwe zastosowanie;

- art. 299 § 1 k.s.h. poprzez jego niezastosowanie;

- art. 11 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył:

- apelacja powódki nie może być uwzględniona, gdyż podniesione w niej zarzuty są nietrafne.

Ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny w sprawie jest prawidłowy, znajduje oparcie w zebranych dowodach ocenionych w granicach zakreślonych normą art. 233 k.p.c. i ustalenia te Sąd Apelacyjny potwierdza w całości, uznając je za własne.

Z prawidłowych ustaleń stanu faktycznego Sąd pierwszoinstancyjny wyciągnął również właściwe wniosku.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu apelującej w przedmiocie błędnej oceny dowodów, gdyż ich ewentualna trafność mogłaby prowadzić do odmiennych ustaleń okoliczności faktycznych, a w konsekwencji do innej subsumpcji prawa materialnego.

Za chybiony należy uznać zarzut skarżącej w przedmiocie oceny opinii biegłego sądowego w szczególności podanego w niej czasu właściwego do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, wyceny aktywów spółki wchodzących w skład masy upadłości, oceny szans zaspokojenia się powódki w postępowaniu upadłościowym, przypuszczalnych kosztów prowadzonego postępowania upadłościowego spółki.

Sądowi można przypisać naruszenie omawianego przepisu jedynie wówczas, gdy oceni zebrane dowody wbrew jej treści, lub niezgodnie z zasadami logicznego rozumowania, bądź wbrew zasadom doświadczenia życiowego.

W rozpoznawanej sprawie natomiast taka sytuacja nie miała miejsca.

Faktem jest brak przedłożenia przez pozwanych biegłemu części dokumentów, jednakże – jak wynika z opinii biegłego – dokumenty przez nich przedłożone były wystarczające do sporządzenia przez niego opinii.

Zwrócić należy uwagę, że podniesione przez apelującą zarzuty naruszenia przepisu art. 233 § 1 i § 2 k.p.c. oraz błędne wnioski biegłego w istocie stanowią zwykłą polemikę ze stanowiskiem zajętym przez Sąd w oparciu o opinię biegłego, uznaną przez tenże Sąd za wiarygodną w całości, nie zawierając natomiast rzeczowych argumentów prowadzących do podważenia opinii, zarzuty te zostały podniesione przed Sądem pierwszoinstancyjnym, do których biegły ustosunkował się w opinii dodatkowej, złożonej na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2013 r.

Podkreślić należy brak wniosku powódki w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego sądowego oraz brak wykazania błędnego rozumowania biegłego, bądź brak po jego stronie właściwych kwalifikacji do sporządzenia opinii.

W konsekwencji, skoro niezasadny okazał się zarzut apelującej o naruszeniu przepisów prawa procesowego oraz błędnych ustaleń faktycznych, za nietrafny należało uznać zarzut w przedmiocie naruszenia przepisów prawa materialnego, a to art. 11 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego oraz art. 299 k.s.h.

Jak wynika z opinii biegłego – właściwym czasem według przepisów prawa upadłościowego i naprawczego do zgłoszenia wniosku o upadłość spółki, której pozwani byli członkami zarządu, był dzień 14 kwietnia 2004 r. Pozwani jednak mimo braku złożenia w odpowiednim czasie wniosku o ogłoszenie upadłości zwolnili się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec powódki, gdyż wykazali w niniejszym procesie jedną z przesłanek egzoneracyjnych, tj. brak możliwości zaspokojenia apelującej w sytuacji, gdyby wniosek o upadłość spółki został zgłoszony 14 kwietnia 2004 r.

Mając na uwadze powyższe, apelację powódki ­– jako pozbawioną podstaw prawnych – oddalono na podstawie art. 385 k.p.c. na koszt skarżącej (art. 98 i 99 k.p.c.).

Nie zasądzone koszty postępowania apelacyjnego składały się wynagrodzenie pełnomocników pozwanych, przy czym pozwanego M. M. w pełnej wysokości, gdyż został on ustanowiony w postępowaniu apelacyjnym.

(...)

(...)

(...)

(...) (...)

(...)