Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 sierpnia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia SA Dariusz Chrapoński

po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2024 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa W. C. i B. C.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 24 lutego 2022 r., sygn. akt I Cgg 1/19

oraz zażalenia pozwanej

na postanowienie o kosztach procesu zawarte w pkt 4

wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 24 lutego 2022 r., sygn. akt I Cgg 1/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok:



w pkt 1 o tyle, że datę początkową odsetek ustawowych za opóźnienie określić na dzień 21 listopada 2015 r.;



w pkt 4, w ten sposób, że zasądzoną w nim kwotę obniżyć do 10.800 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, za czas po upływie tygodnia dnia doręczenia pozwanej orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 8.100 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty;

3.  zasądza od powodów na rzecz pozwanej kwotę 3.240 (trzy tysiące dwieście czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania zażaleniowego, z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, za czas po upływie tygodnia dnia doręczenia powodom orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sygn. akt V ACa 420/22

V ACz 104/22

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 24 lutego 2022 r. Sąd Okręgowy w Gliwicach z sprawie z powództwa W. C. i B. C. przeciwko (...) S.A. w K. zasądził od pozwanej na rzecz powodów kwotę 530.424,47 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 listopada 2021 r. do dnia zapłaty; umorzył postępowanie w ograniczonej części żądania pozwu; w pozostałym zakresie powództwo oddalił; zasądził od pozwanej na rzecz powodów kwotę 64.800 zł tytułem kosztów procesu i nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach kwotę 35.783,51 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił, że powodowie są właścicielami nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym położonym w R. przy ulicy (...) we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, na której szkody górnicze zaczęły się pojawiać w trakcie 2015 r. Były to pęknięcia na które powodowie nie zareagowali od razu, a ostatnie szkody pojawiły się w około pierwszym kwartale 2017 r. 25 września 2015 r. powodowie złożyli wniosek o naprawę szkód górniczych. W wyniku przeprowadzonych 20 października 2015 r. oględzin ich budynku stwierdzono spękania tynku w hallu, salonie na parterze, pęknięcie wzdłużne na klatce schodowej, pęknięcie w hallu na piętrze oraz pojedyncze spękania tynku na stykach płyt kartonowo – gipsowych, w fasetach występujące na poddaszu. W toku kolejnych oględzin, odbywających się 21 lutego 2017 r. stwierdzono wychylenie budynku od pionu które wynosi maksymalnie 18,6 %. Powodowie równolegle prowadzili korespondencję w sprawie szkód i usterek z wykonawcą budynku – firmą (...) z K. która poinformowała ich, iż przechył budynku oraz inne uszkodzenia są wynikiem szkód górniczych wynikających z ruchu zakładu (...) w R.. Budynek został zabezpieczony przed wpływem oddziaływań górniczych prognozowanej kat. III szkód górniczych w oparciu o projekt budowlany raz prawomocne pozwolenie na budowę z uwzględnieniem uzgodnień z Urzędem Miasta R. oraz informacje przekazane deweloperowi przez tenże urząd. Ze sporządzonej na zlecenie Sądu opinii biegłego L. G. wynika, iż budynek powodów był średnio wychylony w kierunku północno – wschodnim 10,4 mm/m a w kierunku północno – zachodnim 11,3 mm/m. Wypadkowe wychylenie budynku wynosi 15,4 mm/m. wypadkowe wychylenie podłogi w budynku wynosi 14,7 mm/m w kierunku północnym na parterze oraz 14,9 mm/m w kierunku północnym na piętrze. Pochylenie budynku nie ulega zmianie. Wpływy eksploatacyjne ulegają zanikowi. W rejonie nieruchomości powodów pozwana prowadziła eksploatację górniczą przed wybudowaniem budynku powodów, w trakcie jego budowy oraz po jego wybudowaniu. Na nieruchomość powodów realny destrukcyjny wpływ mogła mieć eksploatacja dwóch pokładów węgla tj. pokładu (...) oraz (...). Od momentu wybudowania budynku do chwili opiniowania maksymalna wartość drgań gruntu wynosiła w 2013 r. 88 mm/sek ^{( 2)}, w 2014 r. 106 mm.sek ^{( 2)}, w 2015 113 mm/sek ^{( 2)}, w 2016 64 mm/sek ^{( 2)}, w 2017 142 mm/sek ^{( 2)}, w 2018 72 mm/sek ^{( 2)}, 2019 57 mm/sek ^{( 2)}. Według skali MSK 64 stopień intensywności drgań gruntu przy nieruchomości powodów kształtował się w latach 2013 – 2016 oraz 2018 – 2019 w stopniu IV (brak oddziaływań na obiekty budowlane) zaś w roku 2017 w stopniu V. według skali GSI – GZW stopień intensywności tych drgań wynosił 0 . W wyniku prowadzonej eksploatacji górniczej w rejonie nieruchomości występowały deformacje powierzchni terenu większe od prognozowanych przez pozwaną. Budynek obniżył się o wartość od 2,877 m do 3,075 co świadczy o tym, iż w rejonie nieruchomości powodów mogą zachodzić deformacje nieciągłe. W ocenie biegłego prognoza pozwanej odnośnie osiadania terenu jest całkowicie błędna. Nie została ona oparta o parametry teorii wpływów. Prognozowane osiadanie powierzchni terenu było zaniżone 21 – krotnie. Zdaniem biegłego pozwana prowadziła eksploatację górniczą w sposób, który spowodował 12,5 razy większe osiadanie powierzchni terenu od prognozowanego przez pozwaną. Rzeczywiste pochylenie terenu było 30 razy większe od prognozowanego. Prognozowanie odkształceń właściwych zostało 19 – krotnie przekroczone od zakładanego. W ocenie biegłego zachodzi związek przyczynowy pomiędzy uszkodzeniami budynku powodów a ruchem zakładu górniczego. Eksploatacja górnicza pozwanej spowodowała pochylenie budynku oraz spowodowała powstanie zarysowań i pęknięć ścian i sufitów oraz innych uszkodzeń; zaś częściowo uszkodzenia spowodowane są przyczynami poza górniczymi tj. wadliwym wykonaniem dylatacji budynku. Z kolei z opinii sporządzonej przez biegłą z zakresu budownictwa R. Ż. wynika, iż główną szkodą powstałą na nieruchomości powodów jest trwałe wychylenie budynku od pionu oraz przekroczenie stanu granicznego nośności konstrukcji budynku. Projektowana kategoria terenu górniczego to III kategoria górnicza, która około 2015 r. zwiększyła się do IV i V kategorii. Budynek powodów winien wychylić się maksymalnie o około 10 – 12 mm/m. ostateczne wychylenie budynku wynosi 18,70 mm/m a z pochyleniem stropu nad parterem 17,40 mm/m co powoduje średnią uciążliwość w użytkowaniu. Skutkiem tego powstały spękania ścian, zarysowania, spękania elementów niekonstrukcyjnych, deformacje stolarki. Szkody powstałe na skutek działalności górniczej pozwanej spowodowała powiększenie się już powstałych uszkodzeń. Nadto ujawniono błędy projektowo – wykonawcze w postaci wypełnienia szczeliny dylatacyjnej na głębokość 1 m z obu stron dylatacji, wypełnienie dylatacji styropianem i pozostawieniem zewnętrznej dylatacji elewacyjnej o szerokości 2 cm, braku dylatacji połaci dachowej; montaż listwy dylatacyjnej PCV o szerokości ok. 2 cm. Biegła stwierdziła, iż szerokość szczeliny dylatacyjnej została wadliwie zaprojektowana i to nawet na oddziaływania terenu III kategorii górniczej. Błędy te spowodowały odkształcenie się połaci dachowej i zarysowanie ścian poddasza na poziomie podparcia więźby dachowej oraz zarysowania poziome ścian spowodowane brakiem możliwości poziomego przemieszczania się ścian (wychylenia od pionu). Część szczeliny (na głębokość 1 m z obu stron budynku) została zaprojektowana jako zaślepiona styropianem, co miało służyć izolacji termicznej ścian przydylatacyjnych i zapobiegać wychłodzeniu mieszkań po obu stronach dylatacji. W trakcie wykonawstwa szczelina została na całej wysokości zabudowana szczelnie styropianem którym posłużył jako szalunek tracony. Szerokość szczeliny dylatacyjnej winna wynosić minimum około 10 cm tymczasem została ona wypełniona styropianem o grubości 5 cm, co zmniejszyło szerokość szczeliny do 5 cm. Z kolei montaż listwy dodatkowo ogranicza pracę dylatacji. Szczeliny te są obecnie zaciśnięte; budynki (budynek powodów oraz budynki sąsiednie) nie mają możliwości swobodnego przemieszczania się. Udrożnienie szczeliny dylatacyjnej (rozcięcie na całej wysokości budynku aż do fundamentów) spowoduje usunięcie również izolacji termicznej, co jest niedopuszczalne ze względu na warunki izolacyjności termicznej przegród budowlanych). Poprawnie zaprojektowane ściany dylatacyjne powinny być warstwowe z wewnętrzną wkładką z izolacji termicznej lub z pustaków ceramicznych o grubości stosowanej do współczynnika przenikania ciepła lub ściana z izolacją termiczną od wewnątrz pomieszczeń. Nie można wykluczyć, że po usunięciu wypełnienia szczeliny dylatacyjnej budynek powodów łącznie z budynkiem sąsiednim legnie dalszemu wychyleniu w kierunku sąsiedniego segmentu oraz utraci podparcie w formie sąsiedniego segmentu. Jednocześnie w ocenie biegłej nie stwierdzono uszkodzeń w konstrukcji budynku spowodowanych prowadzeniem robót w okresie zimowym. Pozwana odpowiada za trwałe wychylenie budynku od pionu oraz ww. spękania i zarysowania elementów konstrukcyjnych i niekonstrukcyjnych. Wykluczone jest prostowanie posadzek albowiem spowoduje to zaniżenie wysokości kondygnacji budynku na parterze i poddaszu do wartości mniejszej niż 250 cm a zatem niedopuszczalnej przepisami technicznymi. Nastąpiłoby również zaniżenie wysokości pomieszczeń na parterze. Wykluczone jest wypłacenie jednorazowego odszkodowania jako procentowy udział w wartości technicznej budynku albowiem odporność budynku nie jest przystosowana do obecnie panujących deformacji terenu. Wartość techniczna netto wynosi na 2015 rok 487.903,85 zł – z uwzględnieniem stopnia zużycia technicznego dotyczącego materiałów zaś z uwzględnieniem stopnia zużycia technicznego dotyczącego całości nakładów 487.433,65 zł. Na 2021 r. wartości te wynoszą odpowiednio 479.393,40 zł oraz 470.224,64 zł. Wartość techniczna brutto na 2015 r. wynosi z uwagi na stopień zużycia technicznego dotyczący materiałów 530.424,47 zł zaś zastosowany do całości nakładów wynosi 529.916,66 zł. na datę opiniowania wartości te wynoszą odpowiednio 521.233,19 zł oraz 511 330,93 zł. Koszty rektyfikacji budynku mieszkalnego wynoszą z kolei 960.099,10 zł. Prostowanie budynku powodów pociąga za sobą konieczność rektyfikacji budynków (...),(...) i(...).

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo podlegało uwzględnieniu w części. Sporna była tylko wysokość należnego odszkodowania. Z uwagi na datę ujawnienia się szkód do ich naprawy stosuje się przepisy Prawa geologicznego i górniczego z 2011 r. (dalej: „p.r.g.g.”). Zgodnie z art. 145 p.r.g.g. jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, do naprawiania szkód, o których mowa w art. 144 ust. 1 i 2 stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Pozwana odpowiada zatem na zasadzie ryzyka (art. 435 k.c. w zw. z art. 145 p.r.g.g.) tj. niezależnie od winy oraz za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (art. 361 § 1 i art. 363 § 1 k.c. w zw. z art. 145 p.r.g.g.). W toku postępowania dowodowego ustalono, iż szkodami górniczymi są generalnie szkody w budynku (wychylenie). Powodowie ostatecznie ograniczyli żądanie pozwu i zażądali zasądzenia kwoty 530.424,47 zł tj. wartości technicznej budynku z roku 2021 r. brutto z uwzględnieniem zużycia technicznego materiałów. W ocenie Sądu żądanie to jest zasadne i nie zostało ono podważone w sposób skuteczny przez stronę pozwaną. W świetle statuowanej przepisami p.r.g.g. solidarnej odpowiedzialności przedsiębiorcy górniczego oraz sprawców szkód innych niż górnicze (art. 146 ust. 5 p.r.g.g.) nieistotne ostatecznie dla sprawy okazały się wywody odnośnie błędów projektowych oraz wykonawczych w budynku powodów skutkujących powstawaniem szkód w budynku w postaci spękań czy zarysowań. Oddaleniu podlegało powództwo co do daty, od której zasądzono odsetki od uwzględnionego żądania. Żądaną kwotę zasądzono z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 11 listopada 2021 r. tj. od dnia następującego po dniu doręczenia pełnomocnikowi pozwanego odpisu opinii biegłej. Dopiero ta opinia ustalała wysokość szkody a co za tym idzie wysokość należnego powodom odszkodowania. Z momentem doręczenia tej opinii strona pozwana miała pełny obraz sytuacji na nieruchomości powodów; w szczególności obrazu szkód pochodzenia górniczego oraz kosztów ich naprawienia. Ustalenie pełnego obrazu szkody nie mogło nastąpić wcześniej, w szczególności w toku przedsądowego postępowania ugodowego; nastąpiło ono dopiero w toku postępowania sądowego, po przeprowadzeniu dowodu z ww. opinii biegłego. Powyższe okoliczności nakazywały uznać, iż dopiero z tą datą pozwany popada w opóźnienie w spełnieniu świadczenia względem powódki. W pozostałym zakresie, co do odsetek pomiędzy żądaną datą a 10 listopada 2021 r. powództwo jako nieuzasadnione i nie wykazane podlegało oddaleniu.

Postępowanie w zakresie ograniczonej części żądania pozwu umorzono na zasadzie art. 355 w zw. z art. 203 k.p.c. O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c.

W apelacji powodowie zarzucając naruszenie prawa materialnego – art. 481 § 1 w zw. z art. 455 k.c. wnieśli o zmianę początkowej daty naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonego świadczenia głównego od 11 listopada 2021 r., względnie od 21 listopada 2021 r. wraz z kosztami procesu.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

W zażaleniu pozwany zarzucając naruszenie art. 98 k.p.c. oraz przepisów wykonawczych wniósł o obniżenie zasądzonych kosztów procesu do wysokości 10.800 zł i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Powodowie wnieśli o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powodów okazała się uzasadniona.

Okoliczności faktyczne sprawy są bezsporne, a nadto zostały prawidłowo ustalone w oparciu o ocenę dowodów, która nie naruszała art. 233 § 1 k.p.c. W takiej sytuacji podlegał ocenie wyłączenie wskazany w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego co do daty początkowej roszczenia odsetkowego.

Zaznaczyć na wstępie wypada, że powodowie w pozwie domagali się odsetek za opóźnienie od 21 listopada 2015 r. i zważywszy, że w toku postępowania apelacyjnego niedopuszczalne jest rozszerzenie powództwa (art. 383 k.p.c.) ocena apelacji mogła zostać dokonana wyłącznie w odniesieniu do tej daty. W ocenie Sądu Apelacyjnego konstrukcja roszczenia odsetkowego za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.) oparta jest na założeniu, że w chwili powstania obowiązku spełnienia świadczenia dłużnik musi wiedzieć nie tylko o swoim obowiązku, ale i znać rozmiar świadczenia, które ma spełnić. Przyjąć należy, że w razie roszczenia deliktowego, gdy fakt doznania szkody oraz jej rozmiar są ewidentne i umożliwiają określenie typowego w takich wypadkach świadczenia kompensacyjnego, odsetki ustawowe powinny być naliczane od dnia wezwania dłużnika do spełnienia tego świadczenia, jeżeli natomiast konieczne są szczegółowe badania, bądź dopiero z upływem czasu ujawniają się nowe istotne okoliczności, termin opóźnienia w spełnieniu świadczenia powinien zostać określony z ich uwzględnieniem ( zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 8 listopada 2019 r., III CZP 32/19). W przypadku zatem szkód, które są wyrządzone czynem niedozwolonym, a więc z istoty swojej nie wynikają z zobowiązań terminowych dłużnika, odpowiedzialność odszkodowawcza powstaje z chwilą samego zdarzenia wyrządzającego szkodę. Wezwanie przez poszkodowanego osoby odpowiedzialnej do zapłaty odszkodowania w określonej wysokości stanowi o wymagalności roszczenia, o której jest mowa w art. 455 k.c. w wypadku zobowiązań bezterminowych. Jeżeli tak, to wymagalność roszczenia pieniężnego jest podstawą żądania odsetek za czas opóźnienia, gdy po stronie dłużnika nastąpi opóźnienie ze spełnieniem świadczenia (art. 481 § 1 k.c.).

Przenosząc te rozważanie na grunt analizowanej sprawy nie można podzielić stanowiska Sądu Okręgowego, że wymiernym momentem dla określenia wymagalności wierzytelności objętej niniejszym postępowaniem jest data doręczenia stronie pozwanej odpisu opinii biegłego, w której określono wysokość odszkodowania. Już przed procesem możliwe było dokonanie oceny szkód górniczych i wypłacenia powodom stosownej kompensaty pieniężnej. Przecież już w notatce służbowej pozwanego z 20 października 2015 r. stwierdzono spękania budynku, a Kopalnia w terminie 30 dni miała ustosunkować się do roszczenia. W protokole z 21 lutego 2017 r. opisano ponownie spękania budynku, a przedstawiciele Kopalni uznali istnienie szkód górniczych, a nadto zobowiązali się do zlecenia sporządzenia operatu szacunkowego tych szkód. Takich czynności pozwana nie podjęła, a zatem ustalone okoliczności sprawy pozwalają na przyjęcie, że roszczenie powodów było wymagalne w dacie 21 listopada 2015 r. Miałoby to miejsce, gdyby pozwana w sposób należyty podjęła czynności określone w notatce z 20 października 2015 r.

Dlatego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok podlegał zmianie w części objętej apelacją.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od pozwanej na rzecz powodów kwotę 8.100 zł tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego (§ 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. za czynności adwokackie, tj. Dz. U. z 2023 r., poz. 1964).

O kosztach sądowych w postępowaniu apelacyjnym orzeczono w oparciu o art. 113 ust. 1 u.k.s.c.

Słuszne okazało się również zażalenie pozwanego na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego, gdyż poprzez zasądzenie sześciokrotnej stawki minimalnej został naruszony art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 15 ust. 3 pkt 4 w/w Rozporządzenia. Sprawa miała charakter standardowy i nie wyróżniała się pod kątem faktycznym jak i prawnym w odniesieniu do innych spraw tego typu. Dlatego powodom na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 w/w rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości przysługiwała kwota 10.000 zł tytułem zastępstwa radcowskiego za pierwszą instancję.

Dlatego na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. zaskarżone postanowienia podległo zmianie.

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 i § 10 ust. 2 pkt 2 w/w Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Na koszty te składa się zastępstwo adwokackie w wysokości 2.700 zł i opłata sądowa – 540 zł.